intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

[Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 14 phần 3

Chia sẻ: Danh Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:49

Thêm vào BST
Báo xấu
71
lượt xem 6
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Di sản tư tưởng của Marx đã bị tranh cãi dữ dội giữa nhiều khuynh hướng và mỗi bên đều coi mình là người giải thích chính xác nhất về Marx, gồm cả (nhưng không hạn chế bởi) Chủ nghĩa Lenin, Chủ nghĩa Trotsky, Chủ nghĩa Maoi, Chủ nghĩa Luxemburg, và Chủ nghĩa Marx tự do.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 14 phần 3

  1. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 194 195 c.m¸c b ruyn kÓ tõ cuéc chiÕn tranh chèng Gia-c«-banh. Sau coup d'Ðtat1* ngµy nghÞ ®ã ®· g©y ra sù hoµi nghi cña Na-p«-lª-«ng; Na-p«-lª-«ng ®· 18 th¸ng S­¬ng mï, B«-na-p¸c-t¬ cö Bruyn lµm uû viªn Héi ®ång næi c¬n l«i ®×nh khi Bruyn th¶o hiÖp ®Þnh chuyÓn giao ®¶o Ri-u- quèc gia míi ®­îc thµnh lËp, råi ph¸i «ng ®i ®¸nh bän b¶o hoµng ghen cho ng­êi Ph¸p chØ nh¾c ®Õn qu©n Ph¸p vµ qu©n Thuþ §iÓn ë Br¬-ta-nh¬. víi t­ c¸ch lµ hai bªn ký kÕt, chø kh«ng nh¾c g× ®Õn "®øc hoµng ®Õ §­îc ph¸i ®Õn qu©n ®oµn I-ta-li-a vµo n¨m 1800, Bruyn ®· vµ ®øc quèc v­¬ng". Bruyn lËp tøc bÞ triÖu håi b»ng bøc th­ cña BÐc- chiÕm ®­îc ba dinh luü cña ®Þch, cñng cè trËn ®Þa trªn bê s«ng ti-ª, trong ®ã BÐc-ti-ª theo chØ thÞ ®Æc biÖt cña Na-p«-lª-«ng ®· chØ V«n-ta, ®Èy ®Þch sang bªn kia s«ng vµ thi hµnh nh÷ng biÖn ph¸p râ "tõ thêi Pha-ra-m«ng ch­a hÒ cã chuyÖn tai tiÕng nh­ vËy". ®Ó v­ît s«ng tøc kh¾c. Theo lÖnh cña «ng, qu©n ®oµn ph¶i v­ît Trë vÒ Ph¸p, Bruyn ®i vµo cuéc sèng riªng. N¨m 1814 «ng tuyªn thÖ víi s¾c lÖnh cña th­îng nghÞ viÖn155 vµ ®­îc Lu-i XVII s«ng ë hai ®Þa ®iÓm: c¸nh ph¶i do t­íng §uy-p«ng chØ huy v­ît s«ng ë qu·ng gi÷a tr¹m xay bét trªn bê s«ng V«n-ta vµ lµng Pèt- th­ëng hu©n ch­¬ng ch÷ thËp th¸nh Lu-i. Trong thêi kú x¶y ra sù kiÖn Tr¨m ngµy156 «ng l¹i trë thµnh mét phÇn tö B«-na-p¸c-t¬ vµ txan-l«; c¸nh tr¸i do Bruyn ®Ých th©n chØ huy v­ît s«ng ë M«n-b«- ®­îc bæ nhiÖm lµm t­ lÖnh qu©n ®oµn th¸m s¸t trªn s«ng Va-ra, d«n. Khi c¸nh tr¸i triÓn khai ho¹t ®éng th× gÆp khã kh¨n, Bruyn ra n¬i ®©y «ng truy n· bän b¶o hoµng còng víi sù kh«ng th­¬ng tiÕc lÖnh lui l¹i 24 giê, mÆc dï c¸nh ph¶i ®· b¾t ®Çu v­ît s«ng ë ®Þa vµ sù kiªn quyÕt nh­ khi «ng thuéc ph¸i Gia-c«-banh. Sau trËn ®iÓm kh¸c, ®· b­íc vµo chiÕn ®Êu víi qu©n ¸o cã sè qu©n ®«ng h¬n Oa-tÐc-l«, «ng tuyªn bè m×nh lµ ng­êi ñng hé quèc v­¬ng. Tõ Tu- rÊt nhiÒu. ChØ nhê sù cè g¾ng cña t­íng §uy-p«ng c¸nh ph¶i míi l«ng ®i Pa-ri, ngµy 2 th¸ng T¸m «ng ®Õn A-vi-nh«n vµo lóc thµnh kh«ng bÞ tiªu diÖt hoÆc bÞ b¾t lµm tï binh, ®iÒu ®ã sÏ ®e do¹ th¾ng phè n»m trong tay bän ¸c «n b¶o hoµng ®ang tiÕn hµnh giÕt ng­êi lîi cña toµn chiÕn dÞch. Sai lÇm Êy lµm cho Bruyn bÞ gäi vÒ Pa-ri. vµ ®èt nhµ trong 15 ngµy. Chóng nhËn ra «ng vµ «ng bÞ b¾n chÕt. Tõ n¨m 1802 ®Õn n¨m 1804, Bruyn ®ãng vai trß kh«ng ®¸ng §¸m ®«ng c­íp lÊy x¸c «ng, kÐo lª theo ®­êng phè råi qu¼ng «ng kÓ víi chøc vô ®¹i sø ë C«ng-xt¨ng-ti-n«-pl¬, n¬i ®©y tµi ngo¹i xuèng s«ng R«n. "Bruyn, Ma-xª-na, ¤-giª-r« vµ nhiÒu ng­êi kh¸c giao cña «ng kh«ng ®­îc l­ìi lª chi viÖn nh­ ë Thuþ SÜ vµ Pi-ª- n÷a" - Na-p«-lª-«ng nãi trªn ®¶o Xanh £-len - "lµ nh÷ng ng­êi m«ng. Khi «ng trë vÒ Ph¸p th¸ng Ch¹p 1804, Na-p«-lª-«ng th¨ng ph¸ ho¹i kh«ng biÕt sî sÖt". VÒ tµi n¨ng qu©n sù cña «ng, Na-p«- «ng lªn nguyªn so¸i, coi träng «ng h¬n nh÷ng t­íng nh­ L¬-cau- lª-«ng nªu râ: "Bruyn cã c«ng lao nhÊt ®Þnh, nh­ng nh×n chung «ng b¬. Qua mét thêi gian lµm t­ lÖnh tr¹i lÝnh Bu-l«ng154, n¨m 1807, ta lµ gÐnÐral de tribune1* h¬n lµ mét chiÕn binh ®¸ng sî". N¨m «ng ®­îc cö ®Õn H¨m-buèc lµm tæng ®èc c¸c thµnh phè thuéc liªn 1814 ng­êi ta dùng cho «ng mét ®µi kû niÖm ë thµnh phè quª minh Han-d©y vµ t­ lÖnh ®éi hËu bÞ cña ®¹i qu©n. Gi÷ chøc vô h­¬ng. Êy, «ng tÝch cùc gióp Buèc-ri-en-n¬ biÓn thñ tµi s¶n quèc gia. §Ó gi¶i quyÕt mét sè ®iÒu tranh chÊp cña hiÖp ®Þnh ngõng b¾n ký kÕt Do C.M¸c viÕt vµo kho¶ng ngµy 23-29 In theo b¶n in trong B¸ch víi Thuþ §iÓn ë Sl¾c-ten, Bruyn ®· tiÕn hµnh héi ®µm riªng kÐo th¸ng ChÝn 1857 khoa toµn th­ dµi víi vua Gu-xt¸p, lµ ng­êi trªn thùc tÕ ®· ®Ò nghÞ «ng ph¶n §· in trong "New American Cyclopaedia", Nguyªn v¨n lµ tiÕng Anh béi hoµng th­îng cña m×nh. Ph­¬ng thøc mµ «ng tõ chèi ®Ò t. IV, 1858 In b»ng tiÕng Nga lÇn ®Çu _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* - cuéc chÝnh biÕn 1* - viªn t­íng trªn kh¸n ®µi
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 196 197 ® ¹n tr¸i ph¸ h¬n, khi gãc b¾n lµ 30 hoÆc kho¶ng 30. Trong mäi t×nh huèng, l­îng thuèc sóng t­¬ng ®èi nhá: ®¹n tr¸i ph¸ cì 13 in-x¬ nÆng 200 pao khi b¾n b»ng cèi víi gãc b¾n 45, víi l­îng thuèc sóng lµ 3½ th× cã tÇm b¾n lµ 1 000 i-¸c-®¬, cßn víi l­îng thuèc sóng lµ 20 pao, tøc lµ b»ng 1/10 träng l­îng cña ®¹n tr¸i ph¸, th× tÇm b¾n lµ ph.¨ng-ghen 4 200 i-¸c-®¬. Søc ph¸ ho¹i cña ®¹n tr¸i ph¸ ®ã, r¬i tõ ®é cao lín, sÏ rÊt lín, nÕu nã r¬i vµo c¸i g× dÔ ph¸ ho¹i. Nã xuyªn thñng ®­îc mäi tÇng g¸c cña ng«i nhµ vµ trÇn che vßm kiªn cè, vµ tuy ®¹n §¹n tr¸i ph¸ tr¸i ph¸ cì 13 in-x¬, chøa c¶ th¶y cã chõng 7 pao thuèc sóng, song kÕt qu¶ cña søc næ cña nã gièng nh­ kÕt qu¶ cña m×n næ vµ m¶nh §¹n tr¸i ph¸ hay lµ ®¹n ph¸o næ, lµ ®¹n ph¸o b»ng s¾t vµ cña nã, nÕu kh«ng gÆp trë ng¹i sÏ v¨ng xa 800 vµ 1 000 i-¸c-®¬. rçng ®­îc nhåi thuèc sóng, dïng cho träng ph¸o vµ cèi; ®­îc b¾n MÆt kh¸c, nÕu ®¹n tr¸i ph¸ r¬i vµo ®Êt mÒm, nã sÏ xuyªn s©u tõ 8 ®i theo gãc kh¸ cao vµ nh»m ph¸t huy t¸c dông nhê søc r¬i vµ søc ®Õn 12 phót vµ hoÆc lµ kh«ng næ, hoÆc lµ næ, nh­ng kh«ng g©y t¸c næ cña nã. §¹n tr¸i ph¸ lµ lo¹i lín nhÊt trong sè c¸c ®¹n ph¸o h¹i ®­îc n÷a. §ång thêi ®¹n tr¸i ph¸ th­êng ®­îc dïng lµm m×n ®­îc sö dông, v× sóng cèi, lo¹i ph¸o ng¾n nhÊt trong c¸c lo¹i nhá hoÆc bom ph¸ - ng­êi ta ch«n nã d­íi ®Êt ë ®é s©u chõng mét ph¸o, cã thÓ cã ®­êng kÝnh vµ kÝch cì lín h¬n nhiÒu. HiÖn nay, phót ë nh÷ng n¬i mµ ®Þch ph¶i ®i qua; ®Ó lµm nã næ, ng­êi ta dïng ng­êi ta th­êng sö dông ®¹n tr¸i ph¸ cã ®­êng kÝnh 10, 11 vµ 13 ngßi næ hoÆc d©y ch¸y chËm. Ph­¬ng ph¸p ban ®Çu sö dông ®¹n tr¸i in-x¬; n¨m 1832 trong cuéc v©y ®¸nh ¡ng-ve157 ng­êi Ph¸p ®· sö ph¸ lµ nh­ vËy. Theo c¸c nhµ viÕt sö biªn niªn Trung Quèc th× ngay dông cèi ®óc ë BØ vµ ®¹n tr¸i ph¸ cì 24 in-x¬. Thuèc sóng chøa tõ mÊy thÕ kû tr­íc c«ng nguyªn, ng­êi Trung Quèc ®· sö dông trong ®¹n næ ®­îc nhê cã ngßi næ lµ mét èng trßn rçng chøa ®Çy nh÷ng qu¶ cÇu b»ng kim lo¹i chøa ®Çy chÊt næ vµ nh÷ng m¶nh kim thuèc ch¸y chËm b¾t löa khi b¾n cèi. T¸c dông cña ngßi næ Êy ®­îc lo¹i, nh÷ng qu¶ cÇu nµy næ nhê ngßi ch¸y chËm. Hä sö dông nh÷ng tÝnh to¸n sao cho ®¹n næ hÕt søc nhanh tíi môc tiªu, cã khi næ qu¶ cÇu ®ã trong viÖc phßng thñ c¸c hÎm nói, ch«n chóng ë ®ã khi tr­íc khi ch¹m mÆt ®Êt. Ngoµi thuèc sóng ra, trong ®¹n tr¸i ph¸ cã ®Þch ®Õn gÇn. N¨m 1232, trong trËn phßng ngù Phñ Khai Phong, khi khi cßn nhÐt mÊy liÒu thuèc Va-lan-xi-en158 ®Ó ®èt ch¸y nh÷ng vËt bÞ ®ét kÝch, ng­êi Trung Quèc th­êng l¨n ®¹n tr¸i ph¸ tõ trªn t­êng b¾t löa, nh­ng cã ý kiÕn cho r»ng thø thuèc nµy v« dông, v× khi ch¾n xuèng qu©n M«ng Cæ ®ang c­êng tËp vµo cø ®iÓm cña hä. S¾c ®¹n næ, nã bÞ ph©n thµnh nh÷ng h¹t nhá li ti, r»ng kh«ng cã thø Gót-giª-ra lµ Ma-kh¬-mót v©y ®¸nh Cham-pa-nia vµo n¨m 1484 thuèc nµy th× t¸c dông ®èt ch¸y cña ®¹n tr¸i ph¸ còng kh«ng m¶y ®· qu¨ng ®¹n tr¸i ph¸ vµo trong thµnh. ë ch©u ¢u, nÕu kh«ng may gi¶m sót. ViÖc b¾n ®¹n tr¸i ph¸ ®­îc tiÕn hµnh víi gãc b¾n nh¾c ®Õn nh÷ng thÝ dô cã sím h¬n vµ kh«ng ®¸ng tin cËy l¾m, th× tõ 15 ® Õn 45, nh­ng th«ng th­êng nhÊt lµ víi gãc 30 ®Õn 45, ng­êi A RËp ë T©y Ban Nha vµ nèi gãt hä lµ ng­êi T©y Ban Nha ngoµi ra ®¹n tr¸i ph¸ cì lín h¬n víi l­îng thuèc næ Ýt h¬n th× cã tõ ®Çu thÕ kû XIV ®· dïng ph¸o b¾n ®¹n tr¸i ph¸ vµ ®¹n ch¸y, tÇm b¾n t­¬ng ®èi lín h¬n khi gãc b¾n lµ 45, cßn lo¹i ®¹n tr¸i nh­ng gi¸ ®¾t vµ khã kh¨n trong viÖc chÕ t¹o ®¹n rçng ®· c¶n ph¸ nhá h¬n cã l­îng thuèc t¨ng lªn sÏ cã tÇm b¾n t­¬ng ®èi lín trë trong mét thêi gian dµi viÖc sö dông réng r·i nh÷ng lo¹i
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 198 199 ph.¨ng-ghen ®¹n ®ã. ChØ tõ gi÷a thÕ kû XVII chóng míi trë thµnh yÕu tè hîp thµnh quan träng cña ph¸o binh c«ng thµnh. Do Ph.¡ng-ghen viÕt vµo kho¶ng ngµy 5 In theo b¶n in trong B¸ch Ph.¨ng-ghen th¸ng M­êi 1857 khoa toµn th­ §· in trong "New American Cyclopaedia", Nguyªn v¨n lµ tiÕng Anh t. III, 1858 In b»ng tiÕng Nga lÇn ®Çu Ph¸o thñ P h¸o thñ ban ®Çu lµ lÝnh thao t¸c cèi trong khÈu ®éi cèi, nh­ng hiÖn nay trong mét sè qu©n ®éi, thuËt ng÷ Êy ®­îc dïng ®Ó gäi h¹ sÜ quan ph¸o binh cã cÊp bËc thÊp h¬n cÊp trung sÜ. Chøc tr¸ch chÝnh cña ph¸o thñ th­êng lµ ng¾m ph¸o. ë ¸o ®· thµnh lËp qu©n ®oµn ph¸o thñ, nã ®­îc coi lµ tr­êng huÊn luyÖn c¸c h¹ sÜ quan ph¸o binh, lµ tæ chøc gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc x©y dùng ph­¬ng ph¸p huÊn luyÖn ph¸o binh mét c¸ch khoa häc vµ cã hiÖu qu¶, nhê ®ã mµ binh chñng nµy næi bËt trong qu©n ®éi ¸o. Do Ph.¡ng-ghen viÕt vµo kho¶ng ngµy 5 In theo b¶n in trong B¸ch th¸ng M­êi 1857 khoa toµn th­ §· in trong "New American Cyclopaedia", Nguyªn v¨n lµ tiÕng Anh t. III, 1858 In b»ng tiÕng Nga lÇn ®Çu
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 200 201 ph¸o kÝch trë thµnh ph­¬ng ph¸p thø yÕu so víi ph­¬ng ph¸p b¾n cÇu vång b»ng ®¹n tr¸i ph¸ b¾n ®i tõ c¸c khÈu lùu ph¸o h¹ng nÆng. Trong mét sè t×nh huèng chØ cÇn sö dông biÖn ph¸p ph¸o kÝch kh«ng cã hÖ thèng lµ ®ñ, trong nh÷ng t×nh huèng kh¸c th× ph¶i dïng ®Õn ph.¨ng-ghen ph­¬ng ph¸p ph¸o kÝch chÝnh quy, nh­ng trong c¶ hai tr­êng hîp Êy môc ®Ých ®Òu nhÊt ®Þnh ®¹t ®­îc, nªn hiÖn nay trong lý thuyÕt vÒ v©y ®¸nh, ng­êi ta thõa nhËn mét nguyªn t¾c lµ tiªu diÖt c¸c ph¸o kÝch nguån dù tr÷ cña ®Þch b»ng ho¶ lùc cÇu vång vµ nhê ®ã lµm cho viÖc ë l¹i trong cø ®iÓm trë thµnh nguy hiÓm, - c¸ch ®ã còng quan Ph¸o kÝch lµ b¾n ph¸ thµnh phè hoÆc cø ®iÓm b»ng ®¹n tr¸i ph¸ träng (nÕu kh«ng ph¶i lµ quan träng h¬n) nh­ ph¸ ho¹i c«ng sù ®Ó g©y ra ch¸y. Cuéc ph¸o kÝch hoÆc mang tÝnh chÊt kh«ng cã hÖ ngo¹i vi b»ng ho¶ lùc b¾n th¼ng vµ b¾n chÐo. ViÖc ph¸o kÝch vµo thèng khi c¸c tµu chiÕn, c¸c khÈu ®éi ph¸o d· chiÕn vµ mét sè l­îng cø ®iÓm cì võa cã ®«ng d©n th­êng ®em l¹i hiÖu qu¶ lín nhÊt, v× t­¬ng ®èi nhá khÈu ®éi ph¸o c«ng thµnh dïng ®¹n tr¸i ph¸ b¾n vµo t¸c dông tinh thÇn cña viÖc ph¸o kÝch lµ mét trong nh÷ng thñ mét ®Þa ®iÓm nµo ®ã ®Ó do¹ d©n c­ vµ ®éi qu©n b¶o vÖ, ®Ó ®¹t ®­îc ®o¹n buéc bé chØ huy ®Çu hµng. ViÖc ph¸o kÝch vµo cø ®iÓm lín sù ®Çu hµng nhanh chãng, còng nh­ nh»m môc ®Ých kh¸c, hoÆc ®ßi hái sè l­îng rÊt lín c¸c nguån dù tr÷ vËt chÊt. Cuéc v©y ®¸nh mang tÝnh chÊt chÝnh quy khi ng­êi ta sö dông nã lµm mét trong Xª-va-xt«-p«n lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh nhÊt, trong cuéc v©y ®¸nh nh÷ng ph­¬ng ph¸p c«ng kÝch cø ®iÓm. ViÖc tÊn c«ng cø ®iÓm b»ng nµy ng­êi ta ®· b¶o tån ®­îc mét sè ®¹n d­îc ch­a tõng thÊy159. ph¸o kÝch chÝnh quy ®­îc ng­êi Phæ tiÕn hµnh lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m Còng cuéc chiÕn tranh nµy ®· cho chóng ta mét vÝ dô râ rÖt nhÊt 1815, sau trËn Oa-tÐc-l«, trong cuéc v©y ®¸nh c¸c cø ®iÓm ë miÒn vÒ ph­¬ng ph¸p ph¸o kÝch kh«ng cã hÖ thèng, khi c¸c thuyÒn B¾c n­íc Ph¸p. V× qu©n ®éi Ph¸p vµ nh÷ng ng­êi ñng hé B«-na- trang bÞ sóng cèi cña qu©n Anh - Ph¸p tÊn c«ng Xvª-a-boãc-g¬, p¸c-t¬ bÊy giê ®· sa sót tinh thÇn rÊt nhiÒu, cßn toµn bé sè c­ d©n lóc bÊy giê ng­êi ta ®· b¾n vµo cø ®iÓm nµy trªn 5 000 ®¹n tr¸i cßn l¹i th× khao kh¸t hoµ b×nh, nªn lÇn nµy qu©n Phæ quyÕt ®Þnh vøt ph¸ vµ mét sè l­îng nh­ thÕ ®¹n ®Æc160. bá c¸c h×nh thøc v©y ®¸nh cò tiÕn hµnh tuÇn tù tõng b­íc vµ thay thÕ b»ng cuéc ph¸o kÝch ng¾n vµ m·nh liÖt g©y ra nh÷ng ®¸m ch¸y Do Ph.¡ng-ghen viÕt vµo kho¶ng ngµy 5 th¸ng In theo b¶n in trong B¸ch vµ lµm næ c¸c kho thuèc sóng, khiÕn cho toµn thÓ c­ d©n trong cø M­êi 1857 khoa toµn th­ ®iÓm mÊt ngñ suèt ®ªm, do ®ã thóc ®Èy sù ®Çu hµng nhanh chãng §· in trong "New American Cyclopaedia", Nguyªn v¨n lµ tiÕng Anh hoÆc bëi ¸p lùc tinh thÇn cña c­ d©n ®èi víi bé t­ lÖnh, hoÆc bëi sè t. III, 1858 In b»ng tiÕng Nga lÇn ®Çu l­îng nh÷ng sù ph¸ huû thùc tÕ vµ sù kiÖt søc cña ®éi qu©n phßng thñ. Tuy ph­¬ng ph¸p tÊn c«ng chÝnh quy vµo c¸c c«ng sù phßng ngù b»ng ho¶ lùc b¾n th¼ng cßn tiÕp tôc ®­îc sö dông, nh­ng nã ®·
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 202 203 ph.¨ng-ghen ph.¨ng-ghen ph¸o thuyÒn Ph¸o h¹m P h¸o h¹m, hay lµ chiÕn thuyÒn trang bÞ cèi lµ thuËt ng÷ dïng T huËt ng÷ ph¸o thuyÒn hiÖn nay th­êng ®­îc dïng ®Ó chØ ®Ó chØ mét lo¹i tµu chiÕn hiÖn ®¹i h¬n ®­îc trang bÞ sóng cèi. chiÕn thuyÒn cã ®Æt cèi kiÓu cæ h¬n (galiotes µ bombes 1*). Chóng Tr­íc cuéc chiÕn tranh Nga1* trong h¹m ®éi Anh, nh÷ng tµu ®­îc chÕ t¹o kh¸ v÷ng ch¾c ®Ó cã thÓ chÞu ®ùng ®­îc nh÷ng chÊn chiÕn kiÓu nµy cã mín n­íc 8-9 phót, trªn ®ã ngoµi 2 khÈu cèi cì ®éng g©y ra bëi sù giËt lïi cña cèi, dµi 60-70 phót, träng t¶i tõ 10 in-x¬, cßn bè trÝ 4 khÈu ph¸o cì 68 pao vµ 6 khÈu ph¸o Ca- 100 tÊn ®Õn 150 tÊn, mín n­íc tõ 8 ®Õn 9 phót vµ th«ng th­êng r«ng cì 18 pao. Khi cuéc chiÕn tranh víi Nga lµm cho ho¹t ®éng cã hai cét buåm. Trªn lo¹i thuyÒn nµy bè trÝ hai khÈu cèi vµ mÊy cña h¹m ®éi ë n¬i n­íc n«ng vµ ®­êng biÓn quanh co trë nªn cÇn thiÕt, cßn c¸c cø ®iÓm bê biÓn kiªn cè cña qu©n Nga kh«ng thÓ bÞ khÈu ph¸o. TÝnh n¨ng hµng h¶i cña chóng ®­¬ng nhiªn lµ rÊt ®¸nh chiÕm b»ng cuéc c«ng kÝch chÝnh diÖn cña tµu chiÕn, ®ßi hái thÊp. Chóng th­êng cã tµu bæ trî - th«ng th­êng lµ chiÕn thuyÒn sö dông chiÕn thuyÒn cã trang bÞ sóng cèi th× ng­êi ta ph¶i ph¸t cã hai cét buåm - ®i kÌm, thuyÒn bæ trî nµy, tr­íc khi b¾t ®Çu minh ra lo¹i ph¸o h¹m míi. Nh÷ng tµu chiÕn míi nµy dµi kho¶ng cuéc chiÕn ®Êu, chë ph¸o thñ vµ phÇn lín ®¹n d­îc. 60 phót, rÊt réng, mòi tµu trßn nh­ ë c¸c tµu Ga-li-èt cña Hµ Lan, ®¸y b»ng, mín n­íc 6-7 phót, vµ ch¹y b»ng m¸y h¬i n­íc. Do Ph.¡ng-ghen viÕt vµo kho¶ng ngµy 5 In theo b¶n in trong B¸ch Chóng ®­îc trang bÞ hai khÈu cèi cì 10 hoÆc 13 in-x¬ vµ mÊy khÈu ph¸o d· chiÕn hoÆc ph¸o Ca-r«ng dïng ®¹n cã nhiÒu m¶nh th¸ng M­êi 1857 khoa toµn th­ kim lo¹i nhá ®Ó ®Èy lïi c¸c ®¬n vÞ ®¸nh lªn tµu; trªn tµu lo¹i nµy §· in trong "New American Cyclopaedia", Nguyªn v¨n lµ tiÕng Anh kh«ng cã träng ph¸o. Chóng ®· t¸c chiÕn trong trËn Xvª-a-boãc- t. III, 1858 In b»ng tiÕng Nga lÇn ®Çu g¬ cã hiÖu qu¶ lín khi b¾n vµo cø ®iÓm nµy ë cù ly 4 000 i-¸c-®¬. Do Ph.¡ng-ghen viÕt vµo kho¶ng ngµy 5 In theo b¶n in trong B¸ch th¸ng M­êi 1857 khoa toµn th­ §· in trong "New American Cyclopaedia", Nguyªn v¨n lµ tiÕng Anh t. III, 1858 In b»ng tiÕng Nga lÇn ®Çu _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* - ph¸o thuyÒn Ga-li-èt 1* - ChiÕn tranh Cr­m 1853-1856
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 204 205 c«ng sù chèng ®¹n tr¸i ph¸ m·nh liÖt suèt ngµy ®ªm nh­ hiÖn nay th× kh«ng thÓ hy väng qu©n phßng thñ cã thÓ chÞu ®ùng ®­îc cuéc v©y ®¸nh nh­ vËy, nÕu nã kh«ng ®­îc b¶o ®¶m cã ®­îc c¸c c«ng sù Èn nÊp ch¾c ch¾n, trong ®ã c¸c ph©n ®éi thay thÕ nhau cã thÓ nghØ ng¬i vµ kh«i phôc ph.¨ng-ghen søc lùc. V× vËy trong viÖc x©y dùng cø ®iÓm hiÖn ®¹i, sè l­îng c«ng sù nµy hoµn toµn ch¾c ch¾n sÏ t¨ng lªn kh«ng ngõng. c«ng sù chèng ®¹n tr¸i ph¸ Do Ph.¡ng-ghen viÕt vµo kho¶ng ngµy 5 In theo b¶n in trong B¸ch th¸ng M­êi 1857 khoa toµn th­ C«ng sù chèng ®¹n tr¸i ph¸ lµ c«ng tr×nh che ®ì cã kÕt cÊu §· in trong "New American Cyclopaedia", Nguyªn v¨n lµ tiÕng Anh nhÊt ®Þnh ®ñ v÷ng ch¾c ®Ó chèng ®­îc søc c«ng ph¸ cña ®¹n tr¸i t. III, 1858 In b»ng tiÕng Nga lÇn ®Çu ph¸ r¬i tróng nã. Trong t×nh h×nh sö dông nh÷ng cì ®¹n rÊt lín hiÖn nay th× hÇu nh­ kh«ng thÓ lµm cho ®¹i bé phËn c¸c kiÕn tróc chèng ®­îc tr¸i ph¸, tuyÖt ®èi an toµn tr­íc ho¶ lùc cÇu vång, v¶ l¹i, hiÓn nhiªn lµ ®iÒu nµy còng kh«ng hîp lý. M¸i vßm dµy 3½ phót ë ngay vßm ®¸ cuèn cã thÓ chèng ®ì ®­îc phÇn lín c¸c ®¹n tr¸i ph¸, thËm chÝ mét qu¶ ®¹n cì 13 in-x¬ kh«ng xuyªn qua ®­îc, nh­ng qu¶ thø hai th× phÇn nhiÒu lµ xuyªn qua ®­îc. Do ®ã, c«ng sù tuyÖt ®èi chèng ®­îc ®¹n tr¸i ph¸ chØ ®­îc x©y dùng cho kho ®¹n d­îc, phßng thÝ nghiÖm v.v., n¬i ®©y mét qu¶ ®¹n tr¸i ph¸ sÏ g©y ra mét vô næ cã søc m¹nh cùc lín. M¸i vßm kiªn cè, trªn cã phñ mét líp ®Êt dµy 3-4 phót, sÏ ®em l¹i sù an toµn lín nhÊt. M¸i vßm cña hÇm th«ng th­êng kh«ng cÇn ph¶i kiªn cè nh­ vËy, v× kh¶ n¨ng r¬i tróng lÇn thø hai vµo ®óng mét chç lµ rÊt hiÕm. §èi víi c«ng sù chèng ®¹n t¹m thêi th× lîp b»ng nh÷ng xµ gç kiªn cè kª liÒn nhau, trªn phñ c¸c bã cµnh c©y råi ®Õn r¸c r­ëi vµ cuèi cïng phñ ®Êt. Víi viÖc sö dông c¸c ph¸o ®µi vµ l«- cèt cã hÇm ngÇm, còng nh­ c¸c doanh tr¹i phßng ngù kiÓu hÇm ngÇm th­êng ®­îc bè trÝ däc theo mÆt dèc trong cña t­êng cø ®iÓm vµ ë gÇn t­êng ®ã mµ sè l­îng c«ng sù chèng tr¸i ph¸ trong cø ®iÓm t¨ng lªn rÊt nhiÒu; v¶ l¹i, trong ®iÒu kiÖn sö dông ph­¬ng ph¸p kÕt hîp v©y ®¸nh chÝnh quy cø ®iÓm víi ph¸o kÝch
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 206 207 cÇu qu©n sù Chóng ta kh«ng t×m thÊy nh÷ng t­ liÖu vÒ sù tån t¹i trong c¸c qu©n ®éi thêi Trung cæ nh÷ng khÝ tµi chuyªn dïng ®Ó v­ît s«ng vµ b¾c cÇu, nh­ng trong thêi kú cã cuéc ChiÕn tranh ba m­¬i n¨m, c¸c qu©n ®éi t¸c chiÕn ®Òu mang theo khÝ tµi ®Ó b¾c cÇu qua nh÷ng con ph.¨ng-ghen s«ng lín ë §øc. C¸c tµu ®­îc sö dông thêi ®ã rÊt nÆng, th­êng ®­îc lµm b»ng gç såi. MÆt cÇu ®­îc ®ì b»ng nh÷ng chiÕc gi¸ dùng ®øng trªn ®¸y tµu. Ng­êi Hµ Lan lµ nh÷ng ng­êi ®Çu tiªn sö dông cÇu qu©n sù161 nh÷ng chiÕc tµu kiÓu nhÑ h¬n, ®¸y b»ng, thµnh tµu hÇu nh­ th¼ng ®øng, mòi tµu vµ ®u«i tµu nhän, ngoµi ra, hai ®Çu cao h¬n mÆt n­íc theo mét gãc nhÊt ®Þnh. Nh÷ng tµu nµy ®­îc lµm b»ng khung Kü thuËt x©y dùng c¸c cÇu t¹m ®Ó cho qu©n lÝnh qua c¸c s«ng gç, bäc s¾t l¸ vµ gäi lµ cÇu phao. Theo Ph«-la-r¬165 ng­êi Ph¸p còng lín vµ eo biÓn hÑp ®· ®­îc ng­êi cæ ®¹i n¾m v÷ng, vµ c¸c c«ng cho m×nh lµ ng­êi ph¸t minh ra cÇu phao, nh­ng l¹i bäc b»ng tr×nh lo¹i nµy cña hä cã khi lµm ng­êi ta ng¹c nhiªn vÒ quy m« ®ång, vµ cã ý kiÕn cho r»ng kho¶ng n¨m 1672 hä cã h¼n mét ®éi cña chóng. §a-ri ®· v­ît eo biÓn B«-xpho vµ s«ng §a-nuýp, cßn cÇu phao hoµn bÞ. Vµo ®Çu thÕ kû XVIII, tÊt c¶ c¸c qu©n ®éi ch©u Cxe-rc¬-x¬ th× v­ît eo biÓn Hª-le-xp«n-t¬ b»ng cÇu phao ®­îc ¢u ®· cã nh÷ng tµu nh­ vËy, vµ th«ng th­êng cã bé s­ên gç bäc dùng lªn b»ng c¸c tµu thuyÒn; chóng ta thÊy trong t¸c phÈm cña b»ng s¾t hoÆc ®ång, phñ da hoÆc v¶i buåm tÈm dÇu. Ng­êi Nga sö Hª-r«-®èt162 ®· ghi chÐp vÒ nh÷ng chiÕc cÇu Êy. Qu©n ®éi cña dông lo¹i vËt liÖu kÓ ra cuèi cïng ®ã. C¸c con tµu kh«ng lín vµ ®Ó Cxe-rc¬-x¬ ®· b¾c hai cÇu qua eo biÓn §¸c-®a-nen. CÇu thø nhÊt cho cÇu cã thÓ næi trªn mÆt n­íc ë møc ®é nµo ®ã, th× cÇn bè trÝ c¸c gåm 360 tµu ®­îc g¾n c¸c neo ë mòi thuyÒn vµ ë ®u«i thuyÒn vµ tµu gÇn nhau, chØ ®Ó l¹i mét kho¶ng trèng kh«ng qu¸ 4-5 phót ¸p m¹n vµo nhau, sèng tµu h­íng theo dßng n­íc; c¸c tµu ®­îc gi÷a chóng víi nhau; ®iÒu ®ã c¶n trë rÊt nhiÒu cho n­íc ch¶y, nèi liÒn b»ng xÝch ch¾c, bªn trªn l¸t v¸n, hai bªn ®­îc cñng cè khiÕn cho sù an toµn cña cÇu bÞ ®e do¹ vµ lµm cho ®Þch cã thÓ ph¸ b»ng xµ ngang vµ phñ mét líp ®Êt. CÇu thø hai gåm 314 tµu vµ ho¹i cÇu b»ng c¸ch th¶ vµo cÇu nh÷ng vËt næi. ThuyÒn phao hiÖn sö dông trong c¸c qu©n ®éi cña c¸c n­íc còng ®­îc x©y dùng theo ph­¬ng ph¸p ®ã. Theo lêi kÓ cña A-ri-a- trªn lôc ®Þa ch©u ¢u cã kÝch th­íc lín, nh­ng vÒ c¬ b¶n th× gièng nèt, trong qu©n ®éi cña A-lÕch-xan-®r¬ cã ®éi cÇu phao th­êng trùc gåm c¸c tµu nhÑ163. Ng­êi La M· cã c¸c tµu ®an bäc da thó cÇu phao sö dông tr­íc ®©y 100 n¨m. Tõ n¨m 1829 ng­êi Ph¸p dïng c¸c tµu ®¸y b»ng, thµnh hÇu nh­ th¼ng ®øng, mòi nhän, dïng ®Ó ®ì mÆt l¸t v¸n cña cÇu; cho m·i ®Õn thêi kú sôp ®æ cña ®u«i còng nhän, tuy ë møc ®é Ýt h¬n; hai ®Çu cña tµu cao h¬n m¹n §Õ quèc La M·, nh÷ng tµu nµy lµ mét bé phËn cña ®oµn vËn t¶i tµu vµ cong lªn gièng nh­ ë thuyÒn ®éc méc. KÝch th­íc cña c¸c cña qu©n ®éi. Song, nÕu cÇn v­ît qua nh÷ng con s«ng ch¶y xiÕt, tµu nh­ sau: dµi 31 phót, trªn réng 5,7 phót, ®¸y réng 4,4 phót. ng­êi La M· còng biÕt c¸ch x©y dùng nh÷ng chiÕc cÇu qu©n sù Khung b»ng gç såi cã bäc v¸n gç th«ng. Mçi cÇu phao nÆng v÷ng ch¾c h¬n; b»ng chøng cña ®iÒu ®ã lµ nh÷ng chiÕc cÇu næi 1 658 pao vµ cã søc næi (søc chë khi tµu ngËp xuèng n­íc ®Õn tiÕng g¸ trªn nh÷ng trô chèng mµ Xª-da dïng ®Ó v­ît s«ng phÝa trªn m¹n tµu) lµ 18 675 pao. Khi b¾c cÇu, c¸c tµu ®­îc bè Ranh164.
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 208 209 ph.¨ng-ghen an-giª-ri trÝ víi kho¶ng c¸ch nhau lµ 14 phót gi÷a c¸c m¹n tµu. BÒ réng
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 210 211 ph.¨ng-ghen cÇu qu©n sù cña phÇn ®i l¹i ®­îc lµ 11 phót. §éi tiÒn tÖ cña qu©n ®éi dïng cÇu h¬n cã ®­êng kÝnh 1¾ in-x¬ t¹o thµnh trôc chung cña chóng vµ phao nhá ®Ó v­ît nh÷ng con s«ng nhá h¬n. CÇu phao cña ¸o gièng kÐo dµi hÕt chiÒu däc cña phao. cÇu phao lín h¬n cña Ph¸p nh­ng ®Ó tiÖn vËn chuyÓn, chóng ®­îc ë Mü ®· thÝ nghiÖm phao cao su h×nh èng. N¨m 1836 ®¹i uý chia ë gi÷a ra thµnh hai bé phËn, c¸c bé phËn nµy sÏ ®­îc ghÐp l¹i (sau lµ ®¹i t¸) Lª-in ®· b¾c mét cÇu phao nh­ vËy qua s«ng s©u víi nhau, mét khi ®· th¶ xuèng n­íc. Hai ®Çu ¸p m¹n víi nhau vµ vµ ch¶y xiÕt ë A-la-ba-ma, cßn n¨m 1839 «ng Am-xt¬-r«ng ®· ®­îc nèi liÒn b»ng nh÷ng khóc gç ng¾n, råi dïng nh÷ng khóc gç däc thiÕt kÕ nh÷ng phao gièng nh­ thÕ, khi ®­îc b¬m c¨ng råi sÏ dµi ®ì xµ ngang cña mÆt cÇu ®Ó t¹o thµnh trô næi cña cÇu. Nh÷ng cÇu 18 phót, ®­êng kÝnh 18 in-x¬ vµ nÆng 39 pao; ba phao ®ã sÏ t¹o phao nµy, do Bi-ra-g« ph¸t minh, ®­îc sö dông lÇn ®Çu n¨m 1825. thµnh mét nhÞp cña cÇu. N¨m 1846 qu©n ®éi Mü ®· sö dông phao CÇu phao cña ng­êi Nga cã bé s­ên gç mµ cÊu t¹o cho phÐp th¸o dì cao su b¬m trong cuéc chiÕn tranh chèng Mª-hi-c«166. Chóng rÊt xµ ngang gi÷a hoÆc cét chèng; bé s­ên nµy bäc v¶i buåm tÈm dÇu dÔ vËn chuyÓn do träng l­îng kh«ng nÆng vµ chiÕm kh«ng nhiÒu hoÆc phÕt dung dÞch cao su. Mçi cÇu phao dµi 21,9 phót, réng 4,11 chç khi ®­îc gÊp l¹i, nh­ng sÏ háng vµ kh«ng sö dông ®­îc do sù phót, cao 2,4 phót vµ nÆng 718 pao. BÒ réng cña phÇn ®i l¹i trªn cÇu cä x¸t vµo sái v.v., vµ cã nh÷ng nh­îc ®iÓm vèn cã ë c¸c lo¹i phao lµ 10 phót, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c phao lµ 8 phót. Ng­êi Nga cßn cã èng. Nh÷ng nh­îc ®iÓm ®ã lµ: khi phao ®· ngËp xuèng n­íc tíi cÇu phao víi bé s­ên gièng thÕ, nh­ng bäc da. Ng­êi ta kh¼ng ®Þnh nöa chiÒu cao cña nã th× ®é ch×m cña nã ngµy cµng lín khi träng r»ng ng­êi Phæ lµ ng­êi ®Çu tiªn ph©n chia cÇu phao cña m×nh ra t¶i t¨ng ®Òu, trong khi ng­êi ta yªu cÇu ®iÒu tr¸i l¹i; thø n÷a, ë thµnh nhiÒu kho¶ng b»ng nh÷ng tÊm ch¾n ngang ®Ó cho c¸c phao hai ®Çu èng dÔ gi÷ l¹i mäi vËt næi tr«i qua; sau hÕt, ®Ó di chuyÓn kh«ng bÞ ®¾m, khi mét chç nµo ®ã bÞ rß. CÇu phao cña hä lµm b»ng chóng trªn mÆt n­íc, cÇn dïng v¸n cÇu nèi chóng tõng ®«i mét gç, ®¸y b»ng. Khi b¾c cÇu, hä ®Ó l¹i gi÷a c¸c phao mét nhÞp hoÆc thµnh bÌ, trong khi ®ã cÇu phao b»ng tÇu thuyÒn cã thÓ ®éc lËp di kho¶ng trèng dµi tõ 8 ®Õn 16 phót tuú theo t×nh h×nh. Ng­êi Hµ Lan chuyÓn trªn mÆt n­íc nh­ nh÷ng chiÕc thuyÒn b×nh th­êng vµ cã tõ n¨m 1832 vµ ng­êi Pi-ª-m«ng cã c¸c ®éi cÇu phao gièng víi ®éi thÓ dïng ®Ó chë nhanh chãng binh lÝnh qua s«ng b»ng m¸i chÌo. cÇu phao sö dông trong qu©n ®éi ¸o. Tµu lµm phao cña BØ, cã mòi §Ó so s¸nh søc næi cña cÇu phao èng víi cÇu phao thuyÒn, chØ cÇn nhän, nh­ng phÝa l¸i th× kh«ng nhän. Trong tÊt c¶ c¸c qu©n ®éi ®­a ra nh÷ng sè liÖu sau ®©y lµ ®ñ râ: mét thuyÒn cÇu phao cña thuéc c¸c n­íc trªn lôc ®Þa, c¸c ®éi cÇu phao ®Òu ®­îc trang bÞ kÌm Ph¸p ®ì ®­îc kho¶ng 20 phót cÇu vµ cã søc næi (kh«ng kÓ träng theo nh÷ng thuyÒn nhá ®Ó chë neo. l­îng cña cÊu tróc bªn trªn cña cÇu), trªn 150 t¹ Anh1*, chiÕc bÌ Qu©n ®éi Anh vµ Mü hoµn toµn kh«ng sö dông thuyÒn cho ®éi Anh gåm hai phao ®ì ®­îc mét ®o¹n cÇu ®¹i ®Ó ngang nh­ thÕ, nh­ng søc næi cña nã, kh«ng kÓ cÊu tróc ë bªn trªn, chØ b»ng 77 cÇu phao, mµ sö dông nh÷ng èng trßn rçng bÞt kÝn lµm b»ng vËt t¹ Anh, trong ®ã chØ cã mét nöa lµ träng t¶i cho phÐp. liÖu nhÑ ®Ó ®ì cÇu. ë Anh n¨m 1836 ng­êi ta ®· thay thÕ tÊt c¶ Ngoµi c¸c thuyÒn phao ra, ®éi cÇu phao cßn bao gåm c¸c m¸i c¸c lo¹i cÇu phao kh¸c b»ng phao èng cã hai ®Çu h×nh chãp nãn, chÌo, sµo, neo, d©y vµ nh÷ng vËt dông kh¸c cÇn thiÕt ®Ó di chuyÓn h×nh b¸n cÇu hoÆc h×nh pa-ra-b«n, do ®¹i t¸ Bl¨ng-s¸c-®¬ thiÕt thuyÒn phao trªn mÆt n­íc, còng nh­ ®Ó cè ®Þnh nã t¹i chç, còng kÕ n¨m 1828. Phao lín cña Anh dµi 24½ phót vµ cã ®­êng kÝnh 2 _____________________________________________________________ phót 8. Phao ®­îc lµm b»ng t«n l¸, ®­îc g¾n mét lo¹i b¸nh xe b»ng t«n mµ nan hoa lµ nh÷ng èng t«n rçng, mét èng t«n lín 1* - Mét t¹ Anh b»ng 112 pao hoÆc 50,8 kg.
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 212 213 ph.¨ng-ghen cÇu qu©n sù HiÖn nay, hiÕm khi ng­êi ta b¾c cÇu qu©n sù trong ®iÒu kiÖn nh­ cã c¶ rÇm vµ nh÷ng tÊm l¸t (v¸n) dïng cho mÆt cÇu. CÇu ®Þch khèng chÕ b»ng ho¶ lùc, tuy vËy, bao giê còng cÇn dù kiÕn phao b»ng thuyÒn th­êng ®­îc s¾p xÕp tr­íc tõng c¸i vµo vÞ trÝ, kh¶ n¨ng chèng tr¶ ®Þch. Do ®ã, cÇu th­êng b¾c ë khóc cong cña råi chóng ®­îc nèi liÒn b»ng rÇm vµ v¸n; c¸c phao èng th× ®­îc s«ng h­íng vÒ phÝa qu©n m×nh ®Ó cho c¸c ®¬n vÞ ph¸o bè trÝ ë bªn nèi tõng ®«i mét thµnh bÌ, råi míi th¶ neo c¸ch ®Çu cÇu mét cù ly ph¶i vµ bªn tr¸i cã thÓ b¾n sang bê bªn kia ë gÇn chç cuèi cÇu, do thÝch ®¸ng vµ ®­îc nèi liÒn víi cÇu b»ng rÇm vµ v¸n. NÕu t×nh ®ã yÓm hé ®­îc viÖc b¾c cÇu. Ngoµi ra, bê s«ng lâm vµo cña khóc h×nh cho phÐp, tõng nhÞp cÇu gåm 3, 4 hoÆc 5 thuyÒn phao ®­îc cong th­êng cao h¬n bê bªn kia, do ®ã trong phÇn lín tr­êng hîp, nèi liÒn b»ng mÆt cÇu, ®­îc dùng lªn ë n¬i kÝn ®¸o ë phÝa trªn ®Þa ­u thÕ vÒ ho¶ lùc ®an chÐo cßn ®­îc bæ sung b»ng ­u thÕ vÒ vÞ trÝ ®iÓm ®Þnh b¾c cÇu, råi sau ®ã ®­îc th¶ tõng nhÞp mét xuèng ®Þa khèng chÕ. Bé binh cã thÓ sang bªn kia s«ng b»ng thuyÒn hoÆc ®iÓm ®ã. Trong mét sè tr­êng hîp, khi cã nh÷ng lÝnh b¾c cÇu giµu cÇu thuyÒn phao b»ng m¸i chÌo vµ chiÕm lÜnh trËn ®Þa ngay tr­íc kinh nghiÖm, th× toµn bé chiÕc cÇu ®­îc x©y dùng ë bªn mét bê cÇu. Cã khi ng­êi ta lµm phµ ®Ó chuyÓn mét sè nhá kþ binh vµ s«ng, vµ khi ®­îc b¾c qua s«ng sÏ m­în søc ch¶y cña dßng s«ng mét sè khÈu ph¸o nhÑ. Nh÷ng hßn ®¶o chia s«ng ra thµnh mÊy ®Ó ®Èy sang bªn kia bê. CÇu cña qu©n ®éi Na-p«-lª-«ng ®Ó v­ît nh¸nh, còng nh­ ®Þa ®iÓm ë bªn d­íi chç mét con s«ng nhá nµo s«ng §a-nuýp vµo ®ªm tr­íc trËn Va-gram, ®· ®­îc b¾c theo c¸ch ®ã ®æ vµo s«ng lín, còng cã nhiÒu ­u ®iÓm. Trong tr­êng hîp thø nh­ vËy. Toµn bé chiÕn dÞch nµy cùc kú bæ Ých xÐt theo gãc ®é v­ît hai, vµ cã khi trong tr­êng hîp thø nhÊt, c¸c nhÞp cÇu cã thÓ l¾p s«ng lín b»ng cÇu qu©n sù ngay tr­íc m¾t ®Þch. riªng ë n¬i kÝn ®¸o trªn bê s«ng, råi th¶ theo dßng. Bªn tÊn c«ng Song, ®éi cÇu phao kh«ng ph¶i bao giê còng cã s½n trong tay, th­êng cã thÓ lùa chän nhiÒu ®Þa ®iÓm thÝch hîp trªn mét ®o¹n vµ khi cÇn, kü s­ qu©n sù ph¶i biÕt b¾c cÇu qua s«ng trong tr­êng dµi cña con s«ng, cã thÓ dÔ dµng lµm ®Þch bÞ lõa b»ng tÊn c«ng hîp kh«ng cã nã. Cã c¸c lo¹i vËt liÖu vµ ph­¬ng ph¸p b¾c cÇu hÕt nghi binh, råi tiÕn hµnh cuéc v­ît s«ng thùc sù ë mét ®Þa ®iÓm xa søc kh¸c nhau ®Ó ®¹t môc ®Ých ®ã. Nh÷ng thuyÒn lín, th­êng x«i nµo ®ã, cßn ®èi víi bªn phßng ngù, viÖc ph©n t¸n lùc l­îng hiÖn diÖn trªn c¸c con s«ng ®i l¹i ®­îc, cã thÓ ®­îc dïng ®Ó b¾c trªn mét qu·ng s«ng dµi lµ mét viÖc rÊt nguy hiÓm, cho nªn hiÖn cÇu phao. NÕu kh«ng t×m ®­îc thuyÒn vµ chiÒu s©u hoÆc h×nh nay ng­êi ta ­a tËp trung lùc l­îng c¸ch xa s«ng mét kho¶ng nµo d¸ng cña lßng s«ng ®ßi hái x©y dùng trô næi th× cã thÓ dïng bÌ gç, ®ã vµ tung toµn bé lùc l­îng vµo n¬i v­ît s«ng thùc sù, mét khi phao b»ng thïng hoÆc nh÷ng vËt næi kh¸c. NÕu s«ng kh«ng s©u ®· x¸c ®Þnh ®­îc ®Þa ®iÓm ®ã vµ ngay tr­íc khi ®Þch ®· ®­a toµn vµ lßng s«ng r¾n ch¾c, t­¬ng ®èi b»ng ph¼ng th× ng­êi ta sÏ dùng thÓ binh lÝnh cña m×nh v­ît s«ng. Nh÷ng nguyªn nh©n ®ã gi¶i nh÷ng trô cÇu cè ®Þnh ®­îc lµm b»ng cäc gç b¶o ®¶m x©y dùng thÝch t¹i sao tõ thêi c¸ch m¹ng Ph¸p, trong bÊt cø cuéc chiÕn ®­îc nh÷ng chiÕc cÇu kiªn cè vµ ch¾c ch¾n, nh­ng ®ßi hái mÊt tranh nµo, viÖc b¾c cÇu qua bÊt cø con s«ng lín nµo ë ch©u ¢u nhiÒu thêi gian vµ søc lao ®éng, hoÆc ®­îc lµm b»ng gi¸ ®ì cã thÓ còng ®Òu kh«ng vÊp ph¶i sù chèng cù nghiªm träng. ®­îc dùng lªn nhanh chãng vµ dÔ dµng. Cã khi nh÷ng xe lín chøa ®Çy cµnh c©y v.v. vµ ®­îc nhËn ch×m vµo nh÷ng chç t­¬ng ®èi s©u Do Ph.¡ng-ghen viÕt vµo kho¶ng ngµy 14 In theo b¶n in trong B¸ch th¸ng M­êi 1857 khoa toµn th­ cña con s«ng, cã thÓ t¹o thµnh trô ®ì cho mÆt cÇu. CÇu qua n¬i bÞ §· in trong "New American Cyclopaedia", Nguyªn v¨n lµ tiÕng Anh ngËp n­íc, ®Çm lÇy v.v., cã thÓ ®­îc b¾c b»ng nh÷ng sät ®Êt lín. t. III, 1858 In b»ng tiÕng Nga lÇn ®Çu trong "T¹p chÝ lÞch sö §Ó v­ît qua c¸c s«ng hÑp hoÆc khe nói vµ chØ ®Ó cho bé binh qua qu©n sù" sè 11, 1940 th«i, th× ng­êi ta sö dông c¸c lo¹i cÇu treo; nh÷ng cÇu nµy th­êng ®­îc treo b»ng d©y c¸p kiªn cè.
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 214 215 b Ðc-na-®èt-t¬ vÉn ®èi xö víi qu©n ®oµn Ranh vµ c¸c viªn t­íng cña nã víi th¸i ®é ghen tþ nhá nhen vµ nghÞ kþ. B«-na-p¸c-t¬ hiÓu ngay r»ng BÐc-na-®èt-t¬ khao kh¸t con ®­êng c«ng danh ®éc lËp. VÒ phÝa m×nh, BÐc-na-®èt-t¬ l¹i lµ ng­êi xø Ga-xc«-nh¬ qu¸ møc ®Ó cã c.m¸c thÓ x¸c ®Þnh ®­îc chÝnh x¸c kho¶ng c¸ch gi÷a mét thiªn tµi nh­ B«-na-p¸c-t¬ víi mét ng­êi cã tµi n¨ng b×nh th­êng nh­ b¶n th©n «ng. Tõ ®ã sinh ra sù ¸c c¶m gi÷a hä víi nhau. Trong cuéc BÐc-na-®èt-t¬167 x©m nhËp I-xt¬-ri-a169 BÐc-na-®èt-t¬ ®· næi bËt trong viÖc v­ît s«ng Ta-li-a-men-t«, ë ®ã «ng chØ huy ®éi tiÒn vÖ, còng nh­ trong trËn ®¸nh chiÕm cø ®iÓm Gra-®i-xca ngµy 19 th¸ng Ba 1797. BÐc-na-®èt-t¬, Gi¨ng Ba-ti-xt¬, Giuy-l¬ lµ nguyªn so¸i cña §Õ Sau c¸i gäi lµ cuéc c¸ch m¹ng ngµy 18 th¸ng Qu¶170 B«-na- chÕ Ph¸p, c«ng t­íc P«n-tª-c«-rv« vµ quèc v­¬ng Thuþ §iÓn vµ p¸c-t¬ ra lÖnh cho c¸c t­íng cña m×nh thu nhËp th­ cña c¸c s­ Na Uy víi v­¬ng hiÖu C¸c-l¬ XIV I-«-han, sinh ngµy 26 th¸ng ®oµn cña hä ñng hé coup d'Ðtat1* Êy, nh­ng BÐc-na-®èt-t¬, ngay Giªng 1764 ë P«, thuéc tØnh H¹ Pi-rª-nª, chÕt ngµy 8 th¸ng Ba tõ ®Çu ®· tuyªn bè ph¶n kh¸ng ®iÒu ®ã, råi bµy tá c«ng khai r»ng 1844 ë cung vua Xtèc-kh«n. Lµ con trai mét luËt s­, «ng ®· ®­îc m×nh cùc kú kh«ng muèn thi hµnh chØ thÞ Êy vµ, cuèi cïng, ®· göi ®µo t¹o víi tr×nh ®é cÇn thiÕt cho nghÒ nghiÖp Êy, nh­ng niÒm say cho Héi ®ång chÊp chÝnh mét bøc th­ cã néi dung tr¸i h¼n víi mª binh nghiÖp ®· thóc ®Èy «ng, n¨m 1780, bÝ mËt gia nhËp binh ®iÒu mµ ng­êi ta yªu cÇu ë «ng, mµ l¹i kh«ng chuyÓn qua B«-na- chñng lÝnh thuû ®¸nh bé hoµng gia, ë ®©y «ng ®· ®­îc phong p¸c-t¬. B«-na-p¸c-t¬ trªn ®­êng ®i Pa-ri ®Ó trao cho Héi ®ång qu©n hµm trung sÜ khi næ ra c¸ch m¹ng Ph¸p. Tõ ®ã b¾t ®Çu cuéc chÊp chÝnh b¶n HiÖp ­íc Cam-p«-ph«-mi-«, ®· ®Õn th¨m BÐc-na- th¨ng tiÕn rÊt nhanh cña «ng. N¨m 1792 «ng ®· ë cÊp ®¹i t¸ ®èt-t¬ t¹i ®¹i b¶n doanh cña «ng ta ë U-®i-n¬ vµ ®· t©ng bèc BÐc- trong qu©n ®oµn Quy-xtin-n¬, n¨m 1793 chØ huy b¸n l÷ ®oµn, na-®èt-t¬, nh­ng h«m sau, b»ng mét mÖnh lÖnh göi tõ Mi-la-n«, cïng n¨m nhê sù che chë cña Clª-bÐc «ng ®­îc th¨ng thiÕu t­íng B«-na-p¸c-t¬ ®· t­íc cña «ng ta mét nöa s­ ®oµn trong qu©n ®oµn Ranh cña «ng ta, cßn nöa kia th× ra lÖnh ®iÒu vÒ Ph¸p. Sau vµ lµm s­ tr­ëng trong qu©n ®oµn X«m-br«-m¸t do Clª-bÐc vµ nh÷ng cuéc khuyªn gi¶i, ®iÒu ®×nh l©u dµi vÒ nh÷ng bÊt ®ång vµ Giuèc-®¨ng chØ huy, «ng ®· gãp phÇn vµo th¾ng lîi giµnh ®­îc nh÷ng tranh chÊp míi, sau cïng ng­êi ta ®· thuyÕt phôc ®­îc ngµy 26 th¸ng S¸u 1794 ë Phl¬-ruýt, th¾ng lîi ë Giuy-lÝch vµ sù BÐc-na-®èt-t¬ nhËn chøc ®¹i sø ë Viªn. ë ®©y, hµnh ®éng theo chØ ®Çu hµng cña Ma-a-xt¬-rÝch168. ¤ng còng cã c«ng lao lín trong thÞ cña Ta-l©y-r¨ng, «ng gi÷ lËp tr­êng hßa gi¶i, bÞ b¸o chÝ Pa-ri, chiÕn dÞch nh÷ng n¨m 1795-1796 chèng l¹i c¸c t­íng cña ¸o lµ theo sù xói bÈy cña B«-na-p¸c-t¬ vµ phe c¸nh, tuyªn bè lµ chøa ClÐc-ph¬, Crai vµ ®¹i c«ng t­íc C¸c-l¬. §Çu n¨m 1797 «ng ®­îc ®Çy xu h­íng b¶o hoµng, vµ ®Ó chøng minh cho lêi buéc téi ®ã hä lÖnh cña Héi ®ång chÊp chÝnh ®em 20 000 qu©n t¨ng viÖn cho ®· tung ra ë kh¾p n¬i tin ®ån r»ng BÐc-na-®èt-t¬ ®· bá l¸ cê ba s¾c qu©n ®oµn I-ta-li-a; ë I-ta-li-a, lÇn ®Çu tiªn «ng gÆp mÆt B«-na- p¸c-t¬, vµ cuéc gÆp gì nµy ®· quyÕt ®Þnh quan hÖ sau nµy cña _____________________________________________________________ hä. MÆc dï ®· cã ®­îc sù oai vÖ trêi phó, nh­ng B«-na-p¸c-t¬ 1* - cuéc ®¶o chÝnh
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 216 217 c.m¸c b Ðc-na-®èt-t¬ §uy-c« cã quan hÖ g¾n bã víi B«-na-p¸c-t¬, ®· ch¬i c¸i trß ®ã víi treo ë tr­íc cöa nhµ m×nh vµ ®· bá huy hiÖu n­íc céng hoµ trªn «ng. mò cña nh÷ng ng­êi d­íi quyÒn «ng. BÞ Héi ®ång chÊp chÝnh Víi t­ c¸ch t­ lÖnh TËp ®oµn qu©n ph­¬ng T©y, BÐc-na-®èt-t¬ khiÓn tr¸ch vÒ viÖc ®ã, ngµy 13 th¸ng T­ 1798, vµo ngµy kû niÖm ®· trÊn ¸p nh÷ng chiÕc n«i cuèi cïng cña cuéc b¹o ®éng Van-®©y. mét n¨m cuéc biÓu t×nh chèng Gia-c«-banh ë Viªn, BÐc-na-®èt-t¬ Sau khi ®Õ chÕ ®­îc thiÕt lËp, ®Õ chÕ trao cho «ng danh hiÖu cho treo l¸ cê ba s¾c cã dßng ch÷ ®Ò: "Tù do, b×nh ®¼ng, b¸c ¸i", nguyªn so¸i, «ng ®­îc trao quyÒn chØ huy qu©n ®oµn Han-n«-v¬. sau ®ã kh¸ch s¹n n¬i «ng ë bÞ ®¸m ®«ng ë Viªn ®Ëp ph¸, cê bÞ ®èt, Trong chøc vô nµy, còng nh­ trong chøc vô t­ lÖnh qu©n ®oµn tÝnh m¹ng cña «ng bÞ ®e do¹. V× ChÝnh phñ ¸o cù tuyÖt yªu cÇu B¾c §øc, «ng cè g¾ng t¹o lËp cho m×nh, trong con m¾t nh©n d©n do «ng ®­a ra, nªn BÐc-na-®èt-t¬, cïng víi c¸c nh©n viªn sø qu¸n miÒn B¾c, c¸i tiÕng t¨m lµ mét con ng­êi ®éc lËp, «n hoµ, n¾m cña m×nh rêi ®Õn Ra-st¸t; nh­ng b¶n th©n Héi ®ång chÊp chÝnh, ®­îc nghÖ thuËt qu¶n lý. ChØ huy mét qu©n ®oµn ®ãng ë Han-n«- theo lêi khuyªn cña B«-na-p¸c-t¬ lµ kÎ ®· nhóng tay vµo viÖc nµy v¬ - qu©n ®oµn sè 1 cña ®¹i qu©n - «ng tham gia cuéc chiÕn tranh ®Ó g©y ra vô tai tiÕng Êy, l¹i lÊp liÕm vô nµy vµ ®Ó mÆc cho vÞ ®¹i chèng ¸o vµ Nga trong chiÕn dÞch n¨m 1805, «ng ®­îc Na-p«-lª- diÖn cña m×nh mµ kh«ng cã sù hËu thuÉn cho «ng. «ng cö ®Õn I-glau theo dâi sù di chuyÓn cña ®¹i c«ng t­íc PhÐc- ViÖc BÐc-na-®èt-t¬ cã quan hÖ hä hµng víi gia ®×nh B«-na- p¸c-t¬, do «ng kÕt h«n vµo th¸ng T¸m 1798 víi tiÓu th­ §ª-di-r¬ ®i-n¨ng ë B«-hªm; sau ®ã ®­îc gäi vÒ Bruyn, trong trËn ¤-xtÐc- Cla-ri, con g¸i cña mét nhµ bu«n ë M¸c-x©y vµ lµ em g¸i cña vî lÝt qu©n ®oµn cña «ng ®­îc bè trÝ ë trung t©m gi÷a Xun-t¬ vµ Gi«-dÐp B«-na-p¸c-t¬, xem ra chØ lµm t¨ng thªm sù thï ghÐt cña Lan-n¬ vµ ®· gãp phÇn ®¸nh b¹i ý ®å cña c¸nh ph¶i cña liªn qu©n «ng ®èi víi B«-na-p¸c-t¬. N¨m 1799 gi÷ chøc t­ lÖnh ®éi qu©n ©m m­u ®¸nh bäc s­ên qu©n ®éi Ph¸p. Ngµy 5 th¸ng S¸u 1806, trinh s¸t ë Th­îng Ranh, «ng tá ra kh«ng cã n¨ng lùc hoµn thµnh «ng ®­îc phong t­íc hiÖu c«ng t­íc P«ng-tª-c«-rv«. Trong cuéc nhiÖm vô ®­îc giao phã vµ nh­ vËy lµ chøng minh ngay tõ tr­íc, chiÕn tranh n¨m 1806-1807 chèng Phæ, «ng chØ huy corps sù ®óng ®¾n cña ý kiÕn cña Na-p«-lª-«ng nãi vÒ «ng trªn ®¶o d'armÐe1* sè 1. ¤ng ®­îc lÖnh cña Na-p«-lª-«ng tiÕn tõ Na-um- Xanh-£-len r»ng «ng thÝch hîp víi vai trß kÎ phôc tïng, h¬n lµ buèc ®Õn §oãc-n¬-buèc-g¬, trong khi ®ã §a-vu còng ®ãng ë gÇn gi÷ vai trß tæng t­ lÖnh. §øng ®Çu bé chiÕn tranh sau emeute1* Na-um-buèc, th× ph¶i tiÕn vÒ A-p«ng-®a; trong mÖnh lÖnh mµ trong Héi ®ång chÊp chÝnh ngµy 30 th¸ng Ch¨n nu«i171, «ng biÓu §a-vu nhËn ®­îc cã nãi thªm r»ng nÕu BÐc-na-®èt-t¬ ®· héi qu©n hiÖn tµi n¨ng qua c¸c kÕ ho¹ch t¸c chiÕn cña m×nh Ýt h¬n lµ b»ng víi «ng th× hä cã thÓ cïng tiÕn vÒ A-p«ng-®a. Trinh s¸t ®­îc nh÷ng ©m m­u víi ph¸i Gia-c«-banh, ®Ó dùa vµo thÕ lùc míi ®­îc h­íng ®i cña qu©n Phæ vµ tin ch¾c r»ng trªn ®­êng ®i §oãc-n¬- phôc håi cña ph¸i nµy mµ «ng m­u toan tËp häp cho m×nh nh÷ng buèc-g¬ sÏ kh«ng thÓ xÈy ra cuéc ch¹m tr¸n nµo víi ®Þch, §a-vu kÎ ñng hé «ng trong qu©n ®éi. VËy lµ, s¸ng sím ngµy 13 th¸ng ®Ò nghÞ víi BÐc-na-®èt-t¬ cïng tiÕn vÒ A-p«ng-®a, thËm chÝ tá ý ChÝn 1799 «ng ®äc thÊy trong tê "Moniteur" tin tøc vÒ sù tõ chøc s½n sµng phôc tïng sù chØ huy cña BÐc-na-®èt-t¬. Nh­ng BÐc-na- cña m×nh, nh­ng «ng kh«ng nghi ngê r»ng «ng ®· ®Ö ®¬n tõ chøc. ®èt-t¬ kh¨ng kh¨ng gi¶i thÝch mÖnh lÖnh cña Na-p«-lª-«ng theo C¸c thµnh viªn cña Héi ®ång chÊp chÝnh lµ Xi-©y-Ðt vµ R«-gie _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* - qu©n ®oµn 1* - cuéc xung ®ét, cuéc næi lo¹n, cuéc ®¶o chÝnh
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 218 219 c.m¸c b Ðc-na-®èt-t¬ nguyªn v¨n, cø tiÕn vÒ h­íng §oãc-n¬-buèc-g¬, suèt ngµy kh«ng chiÕn tranh míi gi÷a Ph¸p vµ ¸o, «ng nhËn quyÒn chØ huy qu©n gÆp ®Þch, trong khi ®ã mét m×nh §a-vu ph¶i chÞu ®ßn chñ yÕu cña ®oµn 9 chñ yÕu gåm ng­êi D¾c-den. ®Þch trong trËn Au-Ðc-stÕt172 mµ do v¾ng BÐc-na-®èt-t¬ ®· kh«ng TrËn Va-gram ngµy 5 vµ 6 th¸ng B¶y 1809 ®· ®em l¹i lý do míi cho sù bÊt hoµ gi÷a «ng víi Na-p«-lª-«ng. Ngµy ®Çu trËn kÕt thóc b»ng th¾ng lîi cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh. May nhê cã sù ®¸nh, ¥-gien B«-h¸c-ne rót khái hÎm nói ë liÒn kÒ Va-gram vµ xung ®ét gi÷a hai ®¸m tµn qu©n ®Õn tõ Au-Ðc-stÕt vµ tõ I-ª-na, thäc vµo trung t©m ®éi dù bÞ ®Þch, nh­ng kh«ng ®­îc sù chi viÖn còng nh­ nhê m­u kÕ chiÕn l­îc cña Na-p«-lª-«ng, míi ng¨n cÇn thiÕt cña BÐc-na-®èt-t¬ lµ ng­êi ®· ®­a qu©n cña m×nh tham ngõa ®­îc hËu qu¶ do sai lÇm nghiªm träng cña BÐc-na-®èt-t¬. gia chiÕn ®Êu qu¸ muén vµ qu¸ uÓ o¶i. BÞ c«ng kÝch tõ chÝnh diÖn Na-p«-lª-«ng ®· ký lÖnh ®­a BÐc-na-®èt-t¬ ra toµ ¸n qu©n sù, vµ bªn s­ên ¥-gien bÞ ®Èy lui mét c¸ch m·nh liÖt ®Õn tËn chç nh­ng sau khi suy nghÜ l¹i ®· bá lÖnh nµy. Sau trËn I-ª-na ngµy qu©n cËn vÖ cña Na-p«-lª-«ng; nh­ vËy lµ ®ît c«ng kÝch ®Çu tiªn 17 th¸ng M­êi BÐc-na-®èt-t¬ cïng víi Xun-t¬ vµ Muy-ra ®· ®¸nh cña qu©n Ph¸p bÞ ®¸nh tan do sù chËm ch¹p cña BÐc-na-®èt-t¬ tan qu©n Phæ ë Ha-l¬, truy kÝch t­íng Phæ lµ Bluy-kh¬ ®Õn tËn lóc bÊy giê chiÕm lÜnh lµng ¸t-lÐc-cla ë trung t©m khu vùc bè trÝ Luy-bÕch vµ gãp phÇn vµo sù ®Çu hµng cña Bluy-kh¬ ë Ra-tª-cau cña qu©n ®éi Ph¸p, h¬i nhÝch vÒ phÝa tr­íc tuyÕn chÝnh diÖn qu©n ngµy 7 th¸ng M­êi mét 1806. ¤ng còng ®¸nh b¹i qu©n Nga ngµy Ph¸p. H«m sau, vµo 6 giê s¸ng, khi qu©n ¸o tiÕn lªn ®Ó tÊn c«ng 25 th¸ng Giªng 1807 ë ®ång b»ng M«-run-ghen, gÇn Thoãc-n¬. b»ng lùc l­îng tËp trung th× BÐc-na-®èt-t¬ ®· triÓn khai qu©n Sau Hoµ ­íc Tin-dÝt, theo nh÷ng ®iÒu kho¶n cña hiÖp ­íc liªn cña m×nh ë phÝa tr­íc ¸t-lÐc-cla, kh«ng cè thñ lµng nµy, gi÷ nã ë minh ký kÕt gi÷a Na-p«-lª-«ng vµ §an M¹ch, qu©n Ph¸p ph¶i phÝa chÝnh diÖn cña m×nh. C¶m thÊy sù tiÕp cËn cña qu©n ¸o qu¸ ®ãng gi÷ c¸c ®¶o cña §an M¹ch ®Ó tõ ®ã t¸c chiÕn chèng Thuþ nguy hiÓm ®èi víi trËn ®Þa m×nh ®· lùa chän, BÐc-na-®èt-t¬ rót §iÓn173. Do ®ã, ngµy 23 th¸ng Ba 1808, vµo ®óng ngµy mµ Nga vÒ ngän ®åi phÝa sau ¸t-lÐc-cla ch­a bÞ chiÕm lÜnh, nªn lËp tøc bÞ x©m nhËp PhÇn Lan, BÐc-na-®èt-t¬ ®­îc lÖnh tiÕn vµo Dª-lan ®Ó qu©n ¸o cña Ben-g¸c-®¬ chiÕm lÊy. Do ®ã, trung t©m cña qu©n Ph¸p ë vµo t×nh huèng nguy hiÓm vµ viªn t­ lÖnh c¸nh qu©n nµy cïng víi qu©n §an M¹ch x©m nhËp Thuþ §iÓn, lËt ®æ quèc lµ Mª-xª-na cö mét s­ ®oµn ra phÝa tr­íc ®Ó chiÕm l¹i ¸t-lÐc-cla, v­¬ng1* vµ ph©n chia n­íc nµy cho §an M¹ch vµ Nga - mét sø nh­ng s­ ®oµn nµy l¹i bÞ lÝnh phãng lùu cña §'At-xprª tõ ®ã ®¸nh m¹ng l¹ lïng giµnh cho con ng­êi mµ trong mét t­¬ng lai kh«ng xa bËt ra. §óng vµo lóc ®ã, Na-p«-lª-«ng ®Ých th©n tíi, «ng n¾m sÏ ®­îc Ên ®Þnh trÞ v× Xtèc-kh«n. ¤ng chØ huy 32 000 qu©n ng­êi quyÒn tæng chØ huy, ®Æt ra kÕ ho¹ch míi cho trËn ®¸nh vµ lµm tª Ph¸p, Hµ Lan vµ T©y Ban Nha v­ît Ben-t¬ vµ ®Õn ®­îc Dª-lan; liÖt sù c¬ ®éng cña qu©n ¸o. Nh­ vËy lµ, gièng nh­ ë Au-Ðc-stÕt, nh­ng 10 000 qu©n ng­êi T©y Ban Nha, do t­íng §¬ la R«-ma-na BÐc-na-®èt-t¬ l¹i lµm cho th¾ng lîi cña trËn ®¸nh bÞ ®e do¹. VÒ chØ huy, ®­îc sù gióp ®ì cña h¹m ®éi Anh, ®· rêi bá ®¹o qu©n cña phÇn m×nh, «ng tá ý kh«ng hµi lßng vÒ chç Na-p«-lª-«ng vi ph¹m BÐc-na-®èt-t¬. Trong thêi gian ë Dª-lan, BÐc-na-®èt-t¬ ch¼ng lµm mäi quy t¾c qu©n sù, ®· ra lÖnh cho t­íng §uy-pa, mµ s­ ®oµn g× c¶ vµ ch¼ng ®¹t ®­îc g× c¶. §­îc gäi vÒ §øc ®Ó tham gia cuéc Ph¸p cña «ng nµy thuéc biªn chÕ qu©n ®oµn BÐc-na-®èt-t¬, t¸c chiÕn mµ kh«ng ®Õm xØa ®Õn mÖnh lÖnh cña «ng. Sau khi Na-p«- _____________________________________________________________ lª-«ng biÕt r»ng lÖnh cña BÐc-na-®èt-t¬ ban ra cho qu©n lÝnh D¾c- 1* Gu-xt¸p IV A-®«n-ph¬
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 220 221 c.m¸c b Ðc-na-®èt-t¬ §iÓn bÊy giê chØ tr«ng ®îi sù phôc h­ng cña n­íc m×nh qua sù den cña m×nh víi néi dung bÊt ®ång víi th«ng b¸o cña hoµng ®Õ, liªn minh mËt thiÕt víi Ph¸p ®· ®Õn Pa-ri chñ ®éng ®Ò nghÞ BÐc- th× ®¬n xin tõ chøc cña BÐc-na-®èt-t¬ ®· ®­îc chÊp nhËn. na-®èt-t¬ lµm øng cö viªn kÕ thõa ng«i vua Thuþ §iÓn, v¶ l¹i tÊt Ch¼ng bao l©u sau khi BÐc-na-®èt-t¬ trë vÒ Pa-ri, n¬i ®©y «ng c¶ bän hä ®Òu cè g¾ng che giÊu nh÷ng hµnh ®éng cña hä kh«ng tiÕn hµnh ho¹t ®éng ©m m­u víi Phu-sª, cuéc viÔn chinh Van- cho ®¹i sø Thuþ §iÓn bªn c¹nh triÒu ®×nh Tuy-l¬-ri lµ b¸ t­íc La- khe-ren (ngµy 30 th¸ng B¶y 1809) ®· buéc néi c¸c Ph¸p - trong ghª-rbi-en-c¬ biÕt; h¬n n÷a, tÊt c¶ bän hä, do mét lo¹t c¸ch nh×n khi hoµng ®Õ v¾ng mÆt - trao cho BÐc-na-®èt-t¬ phßng thñ ¡ng- ve174. Nh÷ng sai lÇm nghiªm träng cña ng­êi Anh lµm cho mäi sai lÇm ®­îc BÐc-na-®èt-t¬ ñng hé mét c¸ch khÐo lÐo, ®· tin ch¾c r»ng BÐc-na-®èt-t¬ thùc tÕ ®· lµ ng­êi ®­îc Na-p«-lª-«ng ®Ò cö. ho¹t ®éng cña «ng ®Òu trë nªn thõa; nh­ng lîi dông c¬ héi Êy, «ng Do ®ã ngµy 29 th¸ng S¸u, Vre-®¬ vµ Xi-nhi-«n, trong ®iÖn khÈn göi lêi kªu gäi ®Õn qu©n lÝnh cña m×nh, xen vµo ch©n ý cña b¶n göi bé tr­ëng bé ngo¹i giao Thuþ §iÓn, ®· nãi r»ng Na-p«-lª-«ng th©n «ng lµ lªn ¸n Na-p«-lª-«ng ®· kh«ng quan t©m thi hµnh ®· rÊt hµi lßng nÕu chøc vÞ ng­êi kÕ thõa ng«i vua ®­îc trao cho nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó phßng thñ bê biÓn BØ. ¤ng bÞ cÊt ng­êi hä hµng vµ ng­êi gióp viÖc cña «ng. BÊt chÊp sù ph¶n ®èi chøc chØ huy; khi vÒ Pa-ri «ng ®­îc lÖnh rêi thñ ®« vµ vÒ l·nh ®Þa cña S¸c-l¬ XIII, quèc héi häp ë £-rÐp-ru ngµy 21 th¸ng T¸m 1810 c«ng t­íc cña m×nh ë P«n-tª-c«-rv«, «ng cù tuyÖt phôc tïng lÖnh ®· bÇu BÐc-na-®èt-t¬ lµm th¸i tö Thôy §iÓn. Vua còng buéc ph¶i Êy vµ bÞ gäi sang Viªn. Sau mÊy cuéc nãi chuyÖn kÞch liÖt vµ gay g¾t víi Na-p«-lª-«ng ë Suªn-brun175, «ng nhËn chøc tæng thèng nhËn «ng lµm con nu«i, víi c¸i tªn C¸c-l¬ I-«-han. RÊt kh«ng vui lßng vµ kh«ng phÊn khëi, Na-p«-lª-«ng ra lÖnh cho BÐc-na-®èt-t¬ khu vùc La M· - mét sù l­u ®Çy lÞch sù. nhËn chøc vÞ ®· ®­îc trao cho «ng. Rêi Pa-ri ngµy 28 th¸ng ChÝn Mét thêi gian dµi sau khi «ng chÕt, hoµn c¶nh ®­a ®Õn viÖc 1810, BÐc-na-®èt-t¬ ®Õn Hen-xin-gboãc-g¬ ngµy 21 th¸ng M­êi, bÇu «ng lµm th¸i tö Thuþ §iÓn vÉn ch­a hoµn toµn ®­îc lµm n¬i ®©y «ng tõ bá ®¹o Thiªn chóa, ngµy 1 th¸ng M­êi mét ®Õn s¸ng tá. Sau khi nhËn C¸c-l¬ Au-gu-xt¬, c«ng t­íc Au-gu-xten- Xtèc-kh«n, ngµy 5 th¸ng M­êi mét dù héi nghÞ c¸c ®¼ng cÊp vµ boãc, lµm con nu«i vµ thõa nhËn c«ng t­íc nµy lµm ng­êi kÕ thõa lªn cÇm quyÒn tõ ®ã. Tõ khi cã Hoµ ­íc Phri-®rÝch-xham176 bÊt ng«i vua Thuþ §iÓn, S¸c-l¬ XIII ®· cö b¸ t­íc Vre-®¬ sang Pa-ri h¹nh, ë Thuþ §iÓn ®· ngù trÞ t­ t­ëng l¹i muèn chiÕm lÊy PhÇn ®Ó cÇu h«n c«ng chóa S¸c-lèt-ta, con g¸i Luy-xiªng B«-na-p¸c-t¬ Lan, mµ theo ý kiÕn chung, th× kh«ng cã PhÇn Lan "Thuþ §iÓn sÏ cho c«ng t­íc ®ã. Ngµy 18 th¸ng N¨m 1810, tiÕp theo c¸i chÕt ®ét ngõng tån t¹i", nh­ Na-p«-lª-«ng ®· ph¸t biÓu trong th­ göi A- ngét cña c«ng t­íc Au-gu-xten-boãc, Nga ®ßi kú ®­îc S¸c-l¬ XIII lÕch-xan-®r¬ ngµy 28 th¸ng Hai 1811, Ýt ra lµ víi t­ c¸ch mét nhËn c«ng t­íc ¤n-®en-buèc lµm con nu«i; Na-p«-lª-«ng th× ñng c­êng quèc ®éc lËp víi n­íc Nga. Thuþ §iÓn chØ hy väng thu håi hé yªu cÇu cña vua §an M¹ch Phrª-®ª-rÝch VI. B¶n th©n quèc tØnh Êy b»ng liªn minh chÆt chÏ víi Na-p«-lª-«ng. BÐc-na-®èt-t¬ v­¬ng ®· giµ l¹i ®Ò nghÞ tuyªn bè em cña cè c«ng t­íc Au-gu- cã ®­îc niÒm tin Êy chÝnh lµ nhê viÖc «ng ®­îc lùa chän. Trong xten-boãc lµm ng­êi kÕ thõa ng«i vua, vµ cö nam t­íc MuyÕc-ne- thêi gian nhµ vua èm kÐo dµi tõ ngµy 17 th¸ng Ba 1811 ®Õn ngµy r¬ ®em chØ thÞ cho t­íng Vre-®¬ ®Ò nghÞ tranh thñ tr­íc sù ®ång ý 7 th¸ng Giªng 1812, C¸c-l¬ I-«-han ®­îc cö lµm nhiÕp chÝnh, cña Na-p«-lª-«ng ®èi víi sù lùa chän cña quèc v­¬ng. Nh­ng nh­ng sù bæ nhiÖm ®ã chØ lµ vÊn ®Ò nghi thøc, v× «ng ®· l·nh ®¹o ®ång m­u víi La-pi, mét kü s­ qu©n sù trÎ cña Ph¸p, víi Xi-nhi- mäi c«ng viÖc ngay tõ ngµy «ng ®Õn Thuþ §iÓn. «n, tæng l·nh sù Thuþ §iÓn vµ víi chÝnh b¸ t­íc Vre-®¬, MuyÕch- ne-r¬, mét thanh niªn thuéc ®¶ng rÊt cã thÕ lùc ë Thuþ B¶n th©n Na-p«-lª-«ng lµ kÎ qu¸ ­ ch¬i tréi ®Ó cã thÓ tha thø
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 222 223 c.m¸c b Ðc-na-®èt-t¬ lßng tù ¸i cña mét kÎ thuéc h¹ cò cña m×nh, ngµy 17 th¸ng M­êi «ng ký kÕt bÝ mét 1810, «ng ®· buéc BÐc-na-®èt-t¬, - tr¸i víi nh÷ng cam kÕt mËt vµ sau l­ng nghÞ viÖn víi A-lÕch-xan-®r¬ mét hiÖp ­íc vÒ cña «ng tr­íc kia, - tham gia hÖ thèng lôc ®Þa vµ tuyªn chiÕn víi liªn minh tÊn c«ng chèng Ph¸p, ký ngµy 27 th¸ng Ba 1812 ë Anh. ¤ng còng t­íc mÊt cña BÐc-na-®èt-t¬ kho¶n thu nhËp mµ X.Pª-tÐc-bua, trong ®ã còng quy ®Þnh ®iÒu kiÖn lµ s¸p nhËp Na BÐc-na-®èt-t¬ ®­îc h­ëng víi t­ c¸ch c«ng t­íc Ph¸p, kh«ng Uy vµo Thuþ §iÓn. ViÖc tuyªn chiÕn cña Na-p«-lª-«ng víi Nga lµm cho BÐc-na- nhËn th­ tÝn mµ BÐc-na-®èt-t¬ trùc tiÕp göi cho «ng, viÖn cí BÐc- ®èt-t¬ nhÊt thêi trë thµnh chóa tÓ vËn mÖnh ch©u ¢u. Na-p«-lª- na-®èt-t¬ lµ "«ng vua kh«ng ngang hµng víi «ng" vµ tr¶ l¹i tÊm «ng ®Ò nghÞ trao cho «ng PhÇn Lan, MÕch-clen-bua, StÕt-tin vµ hu©n ch­¬ng Xª-ra-phim mµ C¸c-l¬ I-«-han tÆng vÞ quèc v­¬ng toµn bé gi¶i ®Êt gi÷a StÕt-tin vµ V«n-ga-xt¬, víi ®iÒu kiÖn lµ «ng La M· míi ra ®êi1*. Nh÷ng nh¸t kim ®©m nhá nhÆt Êy chØ ®em l¹i ®­a 40 000 qu©n Thuþ §iÓn tÊn c«ng n­íc Nga. BÐc-na-®èt-t¬ cho BÐc-na-®èt-t¬ lý do ®Ó hµnh ®éng theo nh÷ng quyÕt ®Þnh ®· vèn cã thÓ quyÕt ®Þnh kÕt côc cña chiÕn tranh vµ chiÕm X.Pª-tÐc- th«ng qua tõ l©u. Võa ®Õn Xtèc-kh«n, «ng ®· c«ng khai tiÕp t­íng bua tr­íc khi Na-p«-lª-«ng ®Õn M¸t-xc¬-va. ¤ng lùa chän viÖc Nga Xóch-tª-len - kÎ bÞ ng­êi Thuþ §iÓn thï ghÐt, v× «ng nµy ®· ®ãng vai Lª-pÝt trong tam to¹ chÊp chÝnh do «ng cïng víi Anh vµ mua chuéc viªn t­ lÖnh Xvª-a-boãc-g¬ vµ thËm chÝ ®ång ý tiÕp Nga lËp thµnh. KhuyÕn khÝch vua Thæ NhÜ Kú phª chuÈn Hoµ ­íc nhËn nh©n vËt nµy lµm ®¹i sø bªn c¹nh triÒu ®×nh Thuþ §iÓn. Bu-ca-rÐt177, b»ng c¸ch ®ã, «ng ®· t¹o kh¶ n¨ng cho ®« ®èc Nga Ngµy 18 th¸ng Ch¹p 1810, «ng ®· héi ®µm víi TrÐc-n­-sÐp, trong Tri-tra-gèp rót qu©n trªn s«ng §a-nuýp vµ t¸c chiÕn bªn s­ên cuéc héi ®µm nµy «ng ®· tuyªn bè "nhiÖt liÖt mong muèn ®­îc qu©n Ph¸p. ¤ng còng lµ ng­êi trung gian trong viÖc ký kÕt vµo nh÷ng ý kiÕn nhiÖt thµnh cña Nga hoµng" vµ ®ång ý vÜnh viÔn tõ ngµy 18 th¸ng B¶y 1812 ë £-rÕp-ru hoµ ­íc gi÷a mét bªn lµ Anh bá PhÇn Lan víi ®iÒu kiÖn Na Uy sÏ t¸ch khái §an M¹ch vµ ®­îc mét bªn lµ Nga vµ Thuþ §iÓn178. A-lÕch-xan-®r¬ ho¶ng sî tr­íc s¸p nhËp vµo Thuþ §iÓn. Còng th«ng qua vÞ TrÐc-n­-sÐp Êy «ng nh÷ng th¾ng lîi ®Çu tiªn cña Na-p«-lª-«ng, nªn ®· mêi C¸c-l¬ I- «-han héi kiÕn, ®ång thêi ®Ò nghÞ «ng gi÷ chøc tæng t­ lÖnh c¸c göi cho vua A-lÕch-xan-®r¬ mét bøc th­ víi néi dung hÕt søc xu ®éi qu©n cña Nga. Tá ra kh¸ s¸ng suèt ®Ó tõ chèi ®Ò nghÞ thø hai, nÞnh. Khi «ng xÝch gÇn l¹i n­íc Nga nh­ vËy th× c¸c viªn t­íng «ng nhËn lêi mêi héi kiÕn. Ngµy 27 th¸ng T¸m, «ng ®Õn A-b«, Thuþ §iÓn ®· tõng lËt ®æ Gu-xt¸p IV vµ thóc ®Èy viÖc lùa chän n¬i ®©y «ng gÆp A-lÕch-xan-®r¬ ë trong t×nh tr¹ng tinh thÇn cùc BÐc-na-®èt-t¬ ngõng ñng hé «ng. Sù chèng ®èi cña hä ®­îc sù kú sa sót vµ rÊt muèn xin gi¶ng hoµ. B¶n th©n C¸c-l¬ I-«-han h­ëng øng trong qu©n ®éi vµ nh©n d©n, ®iÒu ®ã ®· trë thµnh ®· ®i qu¸ xa ®Ó cã thÓ rót lui, «ng tiÕp thªm can ®¶m cho Nga mèi nguy nghiªm träng khi cuéc x©m nhËp cña mét s­ ®oµn hoµng ®· dao ®éng, chØ cho Nga hoµng thÊy r»ng nh÷ng th¾ng Ph¸p vµo P«-mª-ra-ni thuéc Thuþ §iÓn ngµy 27 th¸ng Giªng lîi bÒ ngoµi cña 1812 - ®©y lµ biÖn ph¸p mµ Na-p«-lª-«ng thi hµnh theo ®Ò nghÞ Na-p«-lª-«ng tÊt sÏ ®­a ®Õn sù diÖt vong cña y. KÕt qu¶ cña bÝ mËt tõ Xtèc-kh«n - rót côc ®· cho C¸c-l¬ I-«-han c¸i cí thuËn cuéc héi kiÕn lµ c¸i gäi lµ HiÖp ­íc A-b«179 cã kÌm theo ®iÒu lîi ®Ó chÝnh thøc tuyªn bè sù trung lËp cña Thuþ §iÓn. Nh­ng kho¶n bÝ mËt khiÕn cho ®ång minh mang tÝnh chÊt hiÖp nghÞ gia ®×nh. Trªn thùc tÕ, C¸c-l¬ I-«-han kh«ng ®­îc g× hÕt ngoµi lêi _____________________________________________________________ høa, trong khi ®ã n­íc Nga kh«ng m¶y may mÊt m¸t g×, l¹i ®­îc 1* - c«ng t­íc Rai-st¸t, con trai cña Na-p«-lª-«ng I
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 224 225 c.m¸c b Ðc-na-®èt-t¬ b¶o ®¶m sù liªn minh víi Thuþ §iÓn, mét ®iÒu rÊt quý gi¸ vµo nh»m thóc ®Èy «ng hµnh ®éng, ®· tiÕn vÒ s«ng En-b¬ vµ héi qu©n lóc ®ã. Tr­íc ®ã ch¼ng bao l©u, dùa trªn c¸c v¨n kiÖn gèc cã thÓ víi «ng th× chØ cã sù ®e do¹ cña ®¹i diÖn toµn quyÒn Anh trong chøng minh r»ng viÖc tr¶ l¹i PhÇn Lan cho Thuþ §iÓn bÊy giê chØ qu©n ®éi tuú thuéc vµo BÐc-na-®èt-t¬; nh­ng nhµ thèng trÞ ng­êi xø Ga- cña «ng, tøc ngµi S¸c-l¬ Xtiu-¸t, ®e do¹ sÏ ngõng viÖc cung cÊp, míi xc«-nh¬ Êy - ®· bÞ mª hoÆc bëi nh÷ng lêi kh¼ng ®Þnh xu nÞnh cña buéc «ng tiÕn qu©n. Tuy nhiªn, ng­êi Thuþ §iÓn xuÊt hiÖn trªn A-lÕch-xan-®r¬ nãi r»ng "mét khi chiÕc mò hoµng ®Õ cña n­íc chiÕn tr­êng ë Lai-pxÝch chØ ®Ó cã h×nh thøc vµ trong suèt cuéc chiÕn Ph¸p tõ ®Çu Na-p«-lª-«ng r¬i xuèng th× nã cã thÓ ®­îc ®éi lªn tranh chØ thiÖt h¹i trong t¸c chiÕn ch­a ®Õn 200 ng­êi. Khi qu©n ®Çu «ng" - chØ coi Thuþ §iÓn ®¬n gi¶n lµ pis aler1*. ®ång minh tiÕn vµo Ph¸p, BÐc-na-®èt-t¬ gi÷ qu©n ®éi Thuþ §iÓn ë Sau khi qu©n Ph¸p rót khái M¸t-xc¬-va, «ng chÝnh thøc c¾t biªn giíi. Sau khi Na-p«-lª-«ng tho¸t vÞ, «ng ®Ých th©n ®Õn Pa-ri ®Ó ®øt quan hÖ ngo¹i giao víi Ph¸p, vµ khi th«ng qua hiÖp ®Þnh ngµy nh¾c A-lÕch-xan-®r¬ vÒ nh÷ng lêi høa víi «ng ë A-b«. Ta-l©y-r¨ng 3 th¸ng Ba 1813 Anh b¶o ®¶m «ng sÏ nhËn ®­îc Na Uy180 th× «ng lËp tøc chÊm døt nh÷ng hy väng ng©y th¬ cña «ng khi tuyªn bè t¹i tham gia khèi ®ång minh. §­îc sù trî cÊp cña Anh, th¸ng N¨m héi nghÞ c¸c vÞ vua cña c¸c n­íc ®ång minh r»ng "kh«ng cã sù lùa 1813 «ng ®æ bé St¬-ran-dun-t¬ víi ®¹o qu©n Thuþ §iÓn gÇn 25 000 chän nµo kh¸c ngoµi sù lùa chän gi÷a B«-na-p¸c-t¬ vµ v­¬ng triÒu ng­êi vµ tiÕn vÒ s«ng En-b¬. Trong thêi gian ngõng b¾n ngµy 4 Buèc-b«ng, tÊt c¶ nh÷ng c¸i kh¸c chØ lµ ©m m­u th«i". th¸ng S¸u 1813181 «ng ®ãng vai trß quan träng trong cuéc héi kiÕn Sau trËn Lai-pxÝch, khi C¸c-l¬ I-«-han ®øng ®Çu ®¹o qu©n gåm ë Tra-khen-bÐc, ë ®©y A-lÕch-xan-®r¬ giíi thiÖu «ng víi vua ng­êi Thuþ §iÓn, ng­êi §øc vµ ng­êi Nga x©m nhËp vµo hai c«ng Phæ2*, vµ n¬i ®©y ®· th«ng qua kÕ ho¹ch t¸c chiÕn chung. Lµ tæng quèc Slª-d¬-vÝch vµ H«n-stai-n¬ th× vua §an M¹ch Phrª-®ª-rÝch t­ lÖnh TËp ®oµn qu©n ph­¬ng B¾c gåm c¸c ®¬n vÞ Thuþ §iÓn, IV, ®øng tr­íc binh lùc ­u thÕ cña ®Þch, ®· buéc ph¶i ký, ngµy 14 Nga, Phæ, Anh, liªn minh Han-d©y vµ B¾c §øc, «ng gi÷ quan hÖ th¸ng Giªng 1814, b¶n hoµ ­íc Kin mµ c¨n cø theo ®ã Na Uy bÞ hoµn toµn hai mÆt víi qu©n ®éi Ph¸p th«ng qua mét ng­êi th­êng trao cho Thuþ §iÓn. Nh­ng ng­êi Na Uy, kh«ng muèn hä bÞ ®èi xö lui tíi ®¹i b¶n doanh cña «ng víi danh nghÜa b¹n; «ng duy tr× tr¾ng trîn nh­ vËy, ®· tuyªn bè Na Uy ®éc lËp d­íi sù l·nh ®¹o quan hÖ Êy dùa trªn gi¶ ®Þnh r»ng ng­êi Ph¸p sÏ vui lßng ®¸nh cña Cri-xti-an - Phrª-®ª-rÝch, th¸i tö thõa kÕ cña §an M¹ch. C¸c ®æi sù thèng trÞ cña Na-p«-lª-«ng lÊy sù thèng trÞ cña BÐc-na- ®¹i biÓu quèc d©n häp ë ¢y-®¬-xv«n ngµy 17 th¸ng N¨m 1814 ®· ®èt-t¬, miÔn lµ «ng chøng minh ®­îc víi hä sù khoan dung vµ th«ng qua b¶n hiÕn ph¸p d©n chñ nhÊt ch©u ¢u hiÖn ®¹i vµ tíi nay nh©n tõ. Do ®ã «ng c¶n trë c¸c viªn t­íng d­íi quyÒn chuyÓn vÉn cßn hiÖu lùc. Sau khi ®iÒu lôc qu©n vµ h¹m ®éi Thuþ §iÓn sang tÊn c«ng, vµ khi Buy-lèp - bÊt chÊp chØ thÞ cña «ng - ®· hai chiÕm cø ®iÓm Phrª-®ª-rÝch-st¸t ®Ó khèng chÕ lèi vµo Cri-xti-a-ni- lÇn chiÕn th¾ng qu©n Ph¸p ë Gr«-x¬-Bª-rªn vµ §en-nª-vi-x¬, «ng a C¸c-l¬ I-«-han b­íc vµo ®µm ph¸n víi ng­êi Na Uy, ®ång ý coi ®· cho ngõng cuéc truy kÝch ®¹o qu©n b¹i trËn. Khi Bluy-kh¬ Na Uy lµ quèc gia ®éc lËp vµ thõa nhËn hiÕn ph¸p ¢y-®¬-xv«n; _____________________________________________________________ ngµy 7 th¸ng M­êi ®¹t ®­îc sù ®ång ý cña nghÞ viÖn nãi trªn th× ®Õn ngµy 10 th¸ng M­êi mét 1814 «ng ®i Cri-xti-a-ni-a ®Ó nh©n 1* - dinh c¬ cho tr­êng hîp tÖ nhÊt danh c¸ nh©n vµ nh©n danh nhµ vua tuyªn thÖ trung thµnh víi 2* - Phri-®rÝch Vin-hem III
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 226 227 c.m¸c b Ðc-na-®èt-t¬ rÝch vÒ ph­êng héi vµ nghiÖp ®oµn. Lîi dông sù k×nh ®Þch hiÕn ph¸p. nhau gi÷a c¸c tÇng líp tham gia nghÞ viÖn Thuþ §iÓn, trong Ngµy 5 th¸ng Hai 1818 S¸c-l¬ XIII mÊt, BÐc-na-®èt-t¬ ®­îc mét thêi gian dµi «ng ®· lµm tª liÖt ®­îc mäi phong trµo; ch©u ¢u thõa nhËn lµ vua Thuþ §iÓn vµ Na Uy víi v­¬ng hiÖu nh­ng c¸c nghÞ quyÕt tù do cña nghÞ viÖn n¨m 1844 - mµ c¨n cø C¸c-l¬ XIV I-«-han. Lóc ®ã, «ng m­u toan söa ®æi hiÕn ph¸p vµo hiÕn ph¸p th× n¨m 1845 nghÞ viÖn ph¶i biÕn nh÷ng nghÞ Na Uy, kh«i phôc giai cÊp quý téc ®· bÞ phÕ bá, n¾m quyÒn phñ quyÕt Êy thµnh c¸c ®¹o luËt - ®· khiÕn cho chÝnh s¸ch cña «ng quyÕt tuyÖt ®èi vµ quyÒn phÕ truÊt mäi quan chøc d©n sù vµ sÜ l©m vµo nguy c¬ bÞ ph¸ s¶n hoµn toµn; nh­ng «ng chÕt ®óng vµo quan qu©n ®éi. M­u toan Êy g©y ra nh÷ng cuéc xung ®ét nghiªm lóc ®ã. träng, thËm chÝ dÉn tíi cuéc tËp kÝch ngµy 18 th¸ng N¨m 1828 cña kþ binh vµo c¸c c­ d©n Cri-xti-a-ni-a lóc ®ã ®ang kû niÖm NÕu nh­ trong thêi gian trÞ v× cña C¸c-l¬ XIV, Thuþ §iÓn ®· mét n¨m b¶n hiÕn ph¸p cña m×nh. Cuéc bïng næ t­ëng chõng ®­îc kh«i phôc mét phÇn sau nh÷ng tai ho¹ vµ thÊt b¹i kÐo dµi kh«ng tr¸nh khái, nh­ng cuéc c¸ch m¹ng Ph¸p n¨m 1830 ®· buéc mét thÕ kû r­ìi th× ®ã kh«ng ph¶i lµ nhê ë BÐc-na-®èt-t¬, mµ nhµ vua thi hµnh nh÷ng biÖn ph¸p hoµ gi¶i. N­íc Na Uy, mµ «ng hoµn toµn chØ nhê nghÞ lùc bÈm sinh cña b¶n th©n nh©n d©n vµ ta kh«ng tiÕc mét sù hy sinh nµo ®Ó giµnh lÊy, trong suèt thêi kú ¶nh h­ëng cña mét nÒn hoµ b×nh l©u dµi. thèng trÞ cña «ng vÉn lµ nguån gèc th­êng xuyªn cña mäi khã kh¨n. Ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu cña c¸ch m¹ng Ph¸p n¨m 1830, ë Do C.M¸c viÕt ngµy 17 th¸ng ChÝn - 15 In theo b¶n in trong B¸ch ch©u ¢u chØ cã mét ng­êi cho r»ng vua Thuþ §iÓn lµ ng­êi thÝch th¸ng M­êi 1857 khoa toµn th­ hîp nhÊt ®Ó theo ®uæi ng«i vua Ph¸p, vµ ng­êi Êy lµ b¶n th©n §· in trong "New American Cyclopaedia", Nguyªn v¨n lµ tiÕng Anh BÐc-na-®èt-t¬. ¤ng ®· nhiÒu lÇn nh¾c l¹i víi c¸c ®¹i diÖn ngo¹i t. III, 1858 giao Ph¸p ë Xtèc-kh«n: "Lµm sao mµ L¸p-phÝt-t¬ l¹i cã thÓ kh«ng nghÜ ®Õn t«i?". Bé mÆt ®· thay ®æi cña ch©u ¢u vµ tr­íc hÕt lµ cuéc khëi nghÜa Ba Lan ®· nhÊt thêi lµm cho «ng ta nÈy ra ý nghÜ thµnh lËp ®ång minh chèng Nga. §Ò nghÞ cña «ng ®­a ra víi hu©n t­íc Pan-míc-xt¬n theo tinh thÇn trªn ®· vÊp ph¶i sù ph¶n ®èi kiªn quyÕt, do ®ã «ng ta buéc ph¶i chuéc l¹i c¸i ý nghÜ tho¸ng qua Êy vÒ tÝnh ®éc lËp b»ng viÖc ký kÕt ngµy 23 th¸ng S¸u 1834 víi hoµng ®Õ Ni-c«-lai c«ng ­íc vÒ liªn minh, biÕn «ng ta thµnh ch­ hÇu cña Nga. Tõ ®ã, chÝnh s¸ch cña «ng ë Thuþ §iÓn cã ®Æc ®iÓm lµ x©m ph¹m quyÒn tù do xuÊt b¶n, truy tè c¸c téi lÌse majestÐ1*, vµ chèng l¹i nh÷ng biÖn ph¸p tiÕn bé, thËm chÝ chèng c¶ nh÷ng biÖn ph¸p nh»m gi¶i tho¸t c«ng nghiÖp ra khái nh÷ng luËt lÖ cò _____________________________________________________________ 1* - xóc ph¹m ®øc vua
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 228 229 ¸c-ma-®a lo¹i lín nhÊt (48 pao), ph¸o nßng dµi (ph¸o nßng dµi 30 vµ 20 pao) v.v.; ®¹n d­îc gåm cã 123 790 ®¹n ®Æc h×nh cÇu vµ 5 175 t¹ Anh1* thuèc sóng, nh­ vËy mçi khÈu sóng b¾n ®­îc kho¶ng 50 ph¸t víi l­îng thuèc næ b×nh qu©n lµ 4½ pao. Toµn thÓ ®oµn thuû C.M¸c vµ ph.¨ng-ghen thñ trªn c¸c tµu gåm cã 8 052 thuû binh; ngoµi ra trªn tµu cßn cã 19 295 binh sÜ vµ 180 linh môc vµ thµy dßng. Trªn tµu cã lõa vµ xe t¶i dïng ®Ó kÐo ph¸o d· chiÕn sau khi lªn bê. Theo t­ liÖu kÓ ¸c-ma-®a182 trªn, toµn thÓ nh©n viªn ®­îc cung cÊp l­¬ng thùc cho 6 th¸ng. H¹m ®éi cã mét kh«ng hai lóc bÊy giê ®ã ph¶i tiÕn vÒ bê biÓn ¸c-ma-®a T©y Ban Nha lµ lùc l­îng h¶i qu©n lín m¹nh do Phla-m¨ng, n¬i ®©y mét ®¹o qu©n kh¸c cã tíi 30 000 bé binh vµ vua T©y Ban Nha Phi-lÝp II cö ®i n¨m 1588 ®Ó chinh phôc n­íc 4 000 kþ binh, do c«ng t­íc P¸c-m¬ chØ huy, ®­îc sù yÓm hé cña Anh nh»m h¹m ®éi nµy, sÏ ®¸p xuèng nh÷ng chiÕc thuyÒn ®¸y b»ng ®­îc sö "phôc vô chóa trêi vµ ®­a trë vÒ trong lßng gi¸o héi cña chóa nhiÒu linh hån dông chuyªn cho môc ®Ých ®ã, cßn ®oµn thuû thñ trªn nh÷ng ®au khæ bÞ ¸p bøc bëi bän dÞ gi¸o, kÎ thï cña ®¹o thiªn chóa thÇn th¸nh cña chóng chiÕc thuyÒn ®ã ®­îc bæ sung thªm c¸c thuû thñ vïng biÓn Ban- ta, kÎ ®· buéc hä ph¶i phôc tïng gi¸o ph¸i cña chóng vµ g©y ra cho hä sù ®au khæ" tÝch. Sau ®ã tÊt c¶ nh÷ng lùc l­îng Êy sÏ tiÕn sang Anh. ("Ký sù thùc vÒ cuéc viÔn chinh cña T©y Ban Nha ë Anh", 1588 sau c«ng ë Anh, víi nh÷ng cè g¾ng tÝch cùc, n÷ hoµng £-li-da-bÐt ®· nguyªn)183. më réng h¹m ®éi cña m×nh lªn tíi gÇn 180 chiÕc, ban ®Çu cã 30 B¶n b¸o c¸o ®Çy ®ñ nhÊt vÒ nh÷ng lùc l­îng Êy ®­îc tr×nh bµy tµu chiÕn; sè tµu thuyÒn nµy lín nhá kh¸c nhau, nh­ng vÒ kÝch trong cuèn s¸ch xuÊt b¶n theo lÖnh cña Phi-lÝp, vµo lóc h¹m ®éi th­íc th× th­êng thua c¸c tµu chiÕn T©y Ban Nha. Nh­ng c¸c tµu s¾p khëi hµnh, víi nhan ®Ò "¸c-ma-®a thËt may m¾n ®­îc ®Êng Anh cã trªn tµu 17 500 thuû binh, do ®ã cã ®­îc sè ®oµn thuû thñ tèi cao cña chóng ta, vua ®«n Phi-lÝp ra lÖnh tËp hîp ë c¶ng Li- ®«ng h¬n nhiÒu so víi h¹m ®éi T©y Ban Nha. Lùc l­îng vò trang xbon n¨m 1588. Pª-®r« Pa-x¬ Xa-la-x¬ lµ t¸c gi¶ cña cuèn cña Anh chia thµnh 2 ®¹o qu©n: mét ®¹o gåm 18 500 ng­êi, do b¸ s¸ch"184. Hu©n t­íc Bíc-l©y ®· nhËn ®­îc mét b¶n cña t¸c phÈm t­íc Le-xtÐc chØ huy, ®­îc sö dông ®Ó trùc tiÕp chèng cù víi ®Þch, ®ã, nªn ChÝnh phñ Anh ®· kÞp thêi biÕt mäi chi tiÕt cña cuéc viÔn ®¹o qu©n kia gåm 45 000 ng­êi ®­îc sö dông lµm ®éi b¶o vÖ riªng chinh. (B¶n nµy gåm nh÷ng t­ liÖu cho ®Õn th¸ng Ba 1588, hiÖn cña n÷ hoµng. Ngoµi ra, theo b¶n th¶o cã nhan ®Ò "T­êng thuËt tØ ®­îc gi÷ ë ViÖn b¶o tµng Anh). Nh­ cuèn s¸ch ®· chØ râ, h¹m ®éi mØ vÒ sè lùc l­îng cña Anh tËp hîp ®Ó chiÕn ®Êu víi ¸c-ma-®a gåm cã 65 thuyÒn buåm vµ tµu chiÕn lín, 25 tµu vËn t¶i, l­îng T©y Ban Nha" (PhÇn b¶n th¶o, b¶n liÖt kª 18, ch­¬ng XXI)185 th× cho¸n n­íc cña mçi c¸i lµ tõ 300 ®Õn 700 tÊn, 19 tµu bæ trî, l­îng ng­êi ta ®ang chê ®îi 2 000 bé binh ®Õn tõ Hµ Lan. cho¸n n­íc tõ 70 ®Õn 100 tÊn, 13 thuyÒn chiÕn ba cét buåm lo¹i ¸c-ma-®a ®¸ng lÏ ph¶i xuÊt ph¸t tõ Li-xbon vµo ®Çu th¸ng nhá, 4 thuyÒn buåm nhá vµ 4 thuyÒn nhá, c¶ th¶y lµ 130 tµu víi N¨m, nh­ng do ®« ®èc Xan-ta Cru-x¬ vµ phã ®« ®èc cña «ng chÕt, tæng träng t¶i lµ 75 868 tÊn. C¸c tµu ®­îc trang bÞ 2 431 khÈu _____________________________________________________________ ph¸o, trong ®ã cã 1 497 khÈu b»ng ®ång oen - phÇn lín lµ ph¸o 1* Mét t¹ Anh b»ng 112 pao, hoÆc 50,8 kg.
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 230 231 c.m¸c b Ðc-na-®èt-t¬ cuéc xuÊt ph¸t ph¶i lïi l¹i. C«ng t­íc Mª-®i-na Xi-®«-ni-a, mét
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 232 233 c.m¸c vµ ph.¨ng-ghen ¸c-ma-®a con ng­êi hoµn toµn kh«ng am hiÓu vÒ h¶i qu©n, giê ®©y ®­îc cö tµu thuyÒn ®Þch. C¸c thuyÒn phãng ho¶ ®· g©y ra sù kinh lµm t­ lÖnh h¹m ®éi; song phã ®« ®èc cña «ng, M¸c-ti-ne-x¬ ®¬ hoµng trong h¹m ®éi T©y Ban Nha. Mét sè tµu chiÕn nhæ neo, Rª-can-®¬, lµ mét nhµ hµng h¶i cã kinh nghiÖm. Trong cuéc ra mét sè kh¸c chÆt ®øt thõng vµ bÞ giã thæi d¹t; toµn bé h¹m ®éi bÞ kh¬i ngµy 29 th¸ng N¨m 1588 tõ Li-xbon ®Õn C«-ru-ni-a ®Ó xÕp dån vµo c¶nh rèi lo¹n, mét sè tµu va ch¹m vµo nhau vµ bÞ lo¹i ®¹n d­îc, h¹m ®éi nµy ®· bÞ b·o lín lµm cho tan t¸c, cho nªn tuy khái vßng chiÕn. §Õn s¸ng sím, trËt tù tuyÖt nhiªn ch­a ®­îc tÊt c¶ c¸c tµu thuyÒn - trõ 4 chiÕc - ®Òu tËp hîp ®­îc ë C«-ru-ni- kh«i phôc vµ c¸c ph©n h¹m ®éi cña ¸c-ma-®a bÞ ph©n t¸n trªn a, nh­ng chóng ®Òu bÞ h­ háng nÆng v× giã lín vµ ph¶i söa ch÷a. mét kho¶ng réng. B©y giê hu©n t­íc Hau-¸c-®¬ ®­îc sù t¨ng V× cã tin tøc truyÒn ®Õn Anh nãi r»ng h¹m ®éi T©y Ban Nha ®· viÖn cña c¸c tµu chiÕn mµ ®oµn thuû thñ trªn ®ã lµ quÝ téc cã hoµn toµn kh«ng sö dông ®­îc n÷a, nªn chÝnh phñ ra lÖnh cho t­íc hiÖu vµ kh«ng cã t­íc hiÖu, còng nh­ ®­îc sù t¨ng viÖn cña tµu chiÕn cña m×nh còng kh«ng nhæ neo; nh­ng hu©n t­íc Hau- ph©n h¹m ®éi phong to¶ do hu©n t­íc Bai-r¬n chØ huy, víi sù ¸c-®¬ ®« ®èc, ph¶n kh¸ng mÖnh lÖnh ®ã, «ng xuÊt hµnh ®Õn C«- gióp søc tµi nghÖ cña ngµi Phen-xÝt §r©y-c¬, ®· b­íc vµo trËn ru-ni-a t×m hiÓu râ t×nh h×nh thùc tÕ vµ khi trë vÒ ®· tiÕp tôc chiÕn ®Êu víi ®Þch vµo lóc 4 giê s¸ng, trËn ®¸nh, hoÆc nãi ®óng chuÈn bÞ chiÕn tranh. Ch¼ng bao l©u sau ®ã ®­îc tin ¸c-ma-®a ®· h¬n, cuéc s¨n ®uæi (v× ng­êi Anh chiÕm ­u thÕ trªn tÊt c¶ c¸c ®Þa xuÊt hiÖn trªn mÆt biÓn, «ng cho nhæ neo vµ b¸m theo nã däc biÓn ®iÓm c«ng kÝch) kÐo dµi cho ®Õn khi trêi tèi. Ng­êi T©y Ban Nha La-M¨ng-s¬, quÊy rèi c¸c tµu cña T©y Ban Nha mçi khi cã c¬ héi t¸c chiÕn dòng c¶m, nh­ng nh÷ng tµu nÆng nÒ cña hä kh«ng thuËn lîi. BÊy giê ng­êi T©y Ban Nha tiÕn vÒ bê biÓn Phlan-®r¬, thÝch hîp ®èi víi sù vËn ®éng ë c¸c eo biÓn hÑp vµ víi kiÓu chiÕn c¸c tµu thuyÒn cña hä cè gi÷ cù ly thËt gÇn nhau. Trong c¸c trËn ®Êu c¬ ®éng. Ng­êi T©y Ban Nha ®· hoµn toµn thÊt b¹i vµ bÞ nhá xÈy ra lóc ®ã, ng­êi Anh nhê nh÷ng tµu chiÕn c¬ ®éng h¬n, thiÖt h¹i nÆng nÒ. còng nh­ c¸c thuû thñ trªn tµu ®«ng h¬n vµ th«ng th¹o hµng h¶i Nh­ vËy lµ kh«ng thÓ héi qu©n víi ®oµn tµu vËn t¶i cña c«ng h¬n, nªn hä th­êng xuyªn th¾ng c¸c thuyÒn buåm lín cña T©y t­íc P¸c-m¬, cßn viÖc ®æ bé lªn bê biÓn Anh b»ng lùc l­îng cña Ban Nha kh«ng linh ho¹t vµ thiÕu thuû thñ, tuy chë ®Çy binh sÜ. riªng mét m×nh ¸c-ma-®a th× kh«ng thÓ bµn tíi ®­îc. T×nh h×nh Ngoµi ra, ph¸o binh T©y Ban Nha cã nh÷ng ph¸o thñ tåi, phÇn lóc ®ã lµ: phÇn lín dù tr÷ l­¬ng thùc trªn tµu ®· c¹n vµ do ®­êng lín ng¾m b¾n qu¸ cao. §Õn gÇn Ca-l¬, ®oµn ¸c-ma-®a cho th¶ ®i ®Õn Phlan-®r¬ thuéc T©y Ban Nha giê ®©y ®· bÞ c¾t ®øt, nªn neo chê h¹m ®éi cña c«ng t­íc P¸c-m¬ xuÊt ph¸t tõ c¸c c¶ng ë kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c h¬n lµ trë vÒ T©y Ban Nha ®Ó bæ sung sè Phla-m¨ng; nh­ng ch¼ng bao l©u nã ®­îc tin r»ng tµu cña h¹m vËt t­ míi. (Xem "Th«ng b¸o x¸c thùc tõ Ai-r¬-len vÒ thiÖt h¹i vµ ®éi P¸c-m¬ kh«ng thÝch hîp víi chiÕn ®Êu, kh«ng thÓ xuÊt kÝch th¶m ho¹ mµ h¹m ®éi T©y Ban Nha g¸nh chÞu trªn bê biÓn Ai-r¬- ®­îc, chõng nµo ®oµn ¸c-ma-®a cßn ch­a v­ît eo biÓn vµ ®uæi len". Lu©n §«n, 1588. Lêi khai cña £-ma-nu-en Phrª-m«-xa phôc ®­îc ph©n h¹m ®éi Anh - Hµ Lan ®ang phong to¶. Do ®ã, ¸c-ma- vô trªn tµu "Xan Hoan" cã søc cho¸n n­íc 1 100 tÊn, kú h¹m cña ®a l¹i nhæ neo, nh­ng ®Õn gÇn §ung-kÐc th× gÆp lóc trêi lÆng giã, ®« ®èc Rª-can-®¬186). V× ®­êng qua La-M¨ng-s¬ còng bÞ h¹m ®éi bÞ kÑt gi÷a mét bªn lµ h¹m ®éi Anh vµ mét bªn lµ h¹m ®éi Hµ Anh phong to¶, nªn chØ cßn mét con ®­êng vÒ nhµ lµ vßng qua Lan. Hu©n t­íc Hau-¸c-®¬ ®· chuÈn bÞ thuyÒn phãng ho¶ vµ ®ªm Xcèt-len. H¹m ®éi cña hu©n t­íc X©y-mua ®­îc ph¸i ®i truy ngµy 7 th¸ng T¸m, khi giã l¹i thæi, th× th¶ 8 thuyÒn phãng ho¶ kÝch, chØ quÊy rèi ®­îc ¸c-ma-®a chót Ýt, v× h¹m ®éi nµy thiÕu vµo
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2