Ảnh hưởng của hiện tượng giao thoa ngôn ngữ Việt – Jrai đến kĩ năng đọc tiếng Việt của học sinh tiểu học Jrai

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết này tập trung trình bày những vấn đề cơ bản về Ảnh hưởng của hiện tượng giao thoa ngôn ngữ Việt – Jrai đến kĩ năng đọc tiếng Việt của học sinh tiểu học Jrai. Qua việc khảo sát sự ảnh hưởng của hiện tượng giao thoa đến việc học ngôn ngữ thứ hai, chúng tôi nhận thấy sự khác biệt về loại hình ngôn ngữ và về đặc điểm ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp giữa tiếng Việt và tiếng Jrai đã tạo ra những khó khăn nhất định cho học sinh tiểu học Jrai khi học tiếng Việt.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ảnh hưởng của hiện tượng giao thoa ngôn ngữ Việt – Jrai đến kĩ năng đọc tiếng Việt của học sinh tiểu học Jrai

ISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, SỐ 10(95).2015 45 ẢNH HƯỞNG CỦA HIỆN TƯỢNG GIAO THOA NGÔN NGỮ VIỆT – JRAI ĐẾN KĨ NĂNG ĐỌC TIẾNG VIỆT CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC JRAI THE INFLUENCE OF THE INTERFERENCE BETWEEN THE VIETNAMESE LANGUAGE AND THE JRAI LANGUAGE ON THE READING SKILL OF PRIMARY ETHNIC JRAI PUPILS Hồ Trần Ngọc Oanh Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng; hotranngocoanh@gmail.com Tóm tắt - Bài viết này tập trung trình bày những vấn đề cơ bản về Abstract - This article is aimed at presenting the influence of the Ảnh hưởng của hiện tượng giao thoa ngôn ngữ Việt – Jrai đến kĩ interference between the Vietnamese langguage and the Jrai năng đọc tiếng Việt của học sinh tiểu học Jrai. Qua việc khảo sát langguage on the reading skill of primary ethnic Jrai pupils. By sự ảnh hưởng của hiện tượng giao thoa đến việc học ngôn ngữ examining the influence of the interference on studying the second thứ hai, chúng tôi nhận thấy sự khác biệt về loại hình ngôn ngữ và langguage, we have found that the difference in the language về đặc điểm ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp giữa tiếng Việt và tiếng types, the characteristics of phonetics, vocabulary and grammar Jrai đã tạo ra những khó khăn nhất định cho học sinh tiểu học Jrai between Vietnamese and Jrai are the causes of the difficulties khi học tiếng Việt. Điều này dẫn đến sự lệch chuẩn khi học ngôn when primary ethnic Jrai pupils study Vietnamese. The negative ngữ thứ hai (tiếng Việt) dưới sự tác động của tiếng mẹ đẻ (tiếng transfer of the mother language (Jrai) influences on the learning of Jrai). Những lỗi do giao thoa ngôn ngữ đã khiến cho các em học the second language (Vietnamese). The errors made by language sinh dân tộc gặp nhiều khó khăn khi học tiếng Việt. Trong khuôn interference are the causes of these difficulties. In this article, we khổ bài viết này, chúng tôi chỉ tập trung trình bày những khác biệt aim at presenting the differences in the characteristics of phonetics về đặc điểm ngữ âm giữa tiếng Việt và tiếng Jrai ảnh hưởng tới kĩ between Vietnamese and Jrai as the cause of the influence on the năng đọc tiếng Việt của học sinh người Jrai hiện nay. reading skill of primary ethnic Jrai pupils. Từ khóa - giao thoa; kĩ năng đọc; tiếng Jrai; học sinh dân tộc; Key words - interference; reading skill; the Jrai language; ethnic ngôn ngữ. pupils; language. 1. Đặt vấn đề phỏng, vay mượn” [3, tr.171]. Giao thoa ngôn ngữ là hệ quả của sự tiếp xúc trực tiếp giữa các ngôn ngữ. Môn Tiếng Việt là môn học có vai trò đặc biệt quan trọng ở bậc Tiểu học; nó là chìa khóa để đi vào các môn Giao thoa dù xảy ra ở bình diện cá nhân hay bình diện học khác và chi phối kết quả học tập của các môn học đó. cộng đồng thì kết quả của nó c ng là sự sai lệch so với Đối với học sinh (HS) người dân tộc thiểu số nói chung chuẩn mực, hay còn gọi là sự lệch chuẩn. Chuyển di và HS người Jrai nói riêng, những tri thức và kỹ năng (transfer) là một sự lệch chuẩn thường thấy do giao thoa tiếng Việt là hoàn toàn mới và việc tiếp thu vận dụng gây ra. Đó là do ảnh hưởng xuất phát từ sự giống nhau những kiến thức, kỹ năng gặp nhiều khó khăn bởi tiếng hay khác nhau giữa ngôn ngữ đang học và bất kì ngôn mẹ đẻ của các em và tiếng Việt là hai ngôn ngữ khác ngữ nào đã được thụ đắc chưa hoàn hảo trước đó. Có hai nhau. Sự khác nhau về loại hình ngôn ngữ và về đặc điểm loại chuyển di, đó là chuyển di tích cực và chuyển di tiêu ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp giữa tiếng Việt và tiếng mẹ đẻ cực [3]. Chuyển di tích cực đó là hiện tượng chuyển di sẽ tạo ra những khó khăn nhất định khi HS tiểu học Jrai những hiểu biết và kĩ năng sử dụng tiếng mẹ đẻ vào quá học tiếng Việt. Đó chính là hiện tượng lệch chuẩn của trình học một ngôn ngữ khác, giúp cho việc học ngôn ngữ ngôn ngữ thứ hai (tiếng Việt) dưới sự tác động của tiếng đó trở nên dễ dàng hơn, bởi vì có sự giống nhau về đặc mẹ đẻ (tiếng Jrai). Nói cách khác, dưới ảnh hưởng của điểm của tiếng mẹ đẻ và ngôn ngữ cần học. Ngược lại, hiện tượng giao thoa ngôn ngữ Việt – Jrai, những sai lệch chuyển di tiêu cực sẽ xảy ra khi người học vận dụng so với chuẩn mực xảy ra trong quá trình sử dụng ngôn không thích hợp những quy tắc, đặc điểm của tiếng mẹ đẻ ngữ của người đa ngữ là do thói quen sử dụng ngôn ngữ trong quá trình học ngôn ngữ mới. Điều này gây cản trở này đã ảnh hưởng sang ngôn ngữ khác. Chính những sai quá trình tiếp thu ngôn ngữ mới của người học, bởi vì đặc lệch này đã khiến cho các em HS người Jrai gặp nhiều điểm của hai ngôn ngữ này khác nhau. khó khăn khi học tiếng Việt. Nhận thức được điều đó, bài 2.2. Một số điều cần biết về kĩ năng đọc viết này tìm hiểu nh hưởng của hiện tượng giao thoa Xuất phát từ mục tiêu của môn học, các kĩ năng sử ngôn ngữ Việt – Jrai đến kĩ năng đọc tiếng Việt của HS dụng tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết) trở thành trọng tâm tiểu học Jrai, để từ đó có thể tìm ra được biện pháp hỗ trợ học và luyện tập xuyên suốt bậc tiểu học. “Đọc là một và nâng cao khả năng đọc tiếng Việt cho các em. hoạt động nhận tin. Đọc là dùng mắt và cơ quan thị giác để chuyển các kí hiệu chữ viết trong văn bản thành dòng 2. Nội dung âm thanh ngôn ngữ. Sau đó dùng thao tác tư duy để người 2.1. Khái niệm giao thoa ngôn ngữ đọc thông hiểu nội dung văn bản” [7, tr.90]. Thuật ngữ giao thoa được dùng trong ngôn ngữ để chỉ Mặc dù không phải mọi đứa trẻ đều phát triển các kĩ khi hai hoặc hơn hai ngôn ngữ tiếp xúc với nhau ở bình năng đọc ban đầu theo một cách thức và tốc độ như nhau, diện cá thể hay cộng đồng thì “hệ thống ngôn ngữ này sẽ nhưng hầu hết các nhà nghiên cứu đều thống nhất rằng tất chịu ảnh hưởng của hệ thống ngôn ngữ khác tạo nên sự cả mọi người để đi tới đích “đọc thông, viết thạo” đều phải lan tỏa, tiếp biến và chuyển thành các hiện tượng như mô trải qua các giai đoạn phát triển các kĩ năng đọc bộ phận.
46 Hồ Trần Ngọc Oanh Bảng 1. Các giai đoạn phát triển kĩ năng đọc Mây, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai. Trong môi trường học Các giai đoạn Tên gọi Sự thể hiện của người học tập của mình, HS được rèn yêu cầu đọc thành tiếng với các mức độ: đọc đúng; đọc rõ ràng rành mạch; đọc thông Giai đoạn 0: Xuất hiện kĩ Có khả năng kiểm soát ngôn thạo và lưu loát; đọc diễn c m [Dẫn theo 7]. tiền học đường năng đọc ngữ nói; chủ yếu dựa vào ban đầu tranh ảnh; có thể chơi trò Trong quá trình khảo sát, chúng tôi nhận thấy tốc độ đọc sách đọc của các em HSTH Jrai khá chậm, thể hiện ở bảng sau: Giai đoạn 1: Khả năng Phát triển khả năng nhận Số tiếng / phút Số lượng HS bắt đầu vào giải mã biết mối quan hệ âm/chữ;
ISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, SỐ 10(95).2015 47 âm gốc là a, e, o, u, i), 25 phụ âm đơn (trong đó có 17 phụ hưởng rất nhiều tới kĩ năng đọc tiếng Việt của HS tiểu âm đơn ghi bằng 1 con chữ, 8 phụ âm đơn ghi bằng 2 con học người Jrai hiện nay. chữ), 33 tổ hợp phụ âm (trong đó có 25 tổ hợp phụ âm ghi Những khác biệt về đặc điểm ngữ âm giữa ngôn ngữ bằng 2 con chữ, 8 tổ hợp phụ âm ghi bằng 3 con chữ). nguồn và ngôn ngữ đích sẽ gây ra lỗi ngữ âm cho người Trong từ vựng tiếng Jrai, xét về hình thức ngữ âm có học. Lỗi ngữ âm có thể xảy ra ở các mức độ khác nhau, từ hai loại: từ đơn tiết và từ đa tiết. Từ đơn tiết chỉ có một âm việc phát âm rời từng âm tiết rồi đến phát âm câu và ảnh tiết như: bah (miệng), chok (khóc)... Từ đa tiết thường là hưởng tới phong cách giao tiếp. Đối với HS tiểu học song tiết với các dạng: loại gồm một tiền âm tiết (âm tiết người Jrai, sự lệch chuẩn khi đọc tiếng Việt xảy ra do ảnh phụ) và một âm tiết chính như: tơlang (xương), bơblah hưởng từ phía ngữ âm của tiếng mẹ đẻ. Dễ thấy nhất là (đánh nhau)...; loại gồm hai âm tiết chính như: eh hlat (tơ), khi phát âm những âm hoặc thanh điệu mà tiếng mẹ đẻ kak kai (vô số)... Trong quá trình phát triển ngôn ngữ, các không có, HS tiểu học người Jrai thường dựa vào những từ ba âm tiết đã biến hóa dần để lại các tổ hợp phụ âm đầu âm gần giống với tiếng mẹ đẻ để phát âm. như: djh, djr, phr... Trong cấu trúc tiền âm tiết, đảm nhiệm Điểm khác biệt cơ bản nhất giữa tiếng Jrai với tiếng chức năng âm đầu là một phụ âm đơn, đảm nhiệm chức Việt xuất phát từ sự khác nhau ở mô hình cấu tạo âm tiết năng âm chính trong tiền âm tiết hầu như chỉ là nguyên âm của mỗi ngôn ngữ. Tiếng Việt là một ngôn ngữ đơn tiết và “ơ” như: bơbah (ngã ba sông), gơmrong (rừng rậm),... không có thanh điệu, trong khi đó tiếng Jrai hiện nay vẫn Về mặt thanh điệu, tiếng Jrai là một ngôn ngữ không là ngôn ngữ đa tiết (quá trình đơn tiết hóa vẫn chưa triệt có thanh điệu. để) và không có thanh điệu. Điều này dẫn đến những khó * Đặc điểm về từ vựng khăn nhất định trong quá trình HS tiểu học người Jrai rèn luyện kĩ năng đọc. Về mặt từ vựng, so với các ngôn ngữ cùng ngữ hệ, tiếng Jrai có vốn từ cơ bản (từ thuần Jrai) không nhiều. Các từ Như đã trình bày ở trên, về mặt thanh điệu, tiếng Jrai mang ý nghĩa chính trị - xã hội, văn hoá, khoa học kĩ thuật là một ngôn ngữ không có thanh điệu. Trong tiếng Jrai, (chủ nghĩa tư bản, chủ nghĩa cộng sản, hình tượng nhân những âm tiết nào có dấu trăng khuyết (\) - dấu phụ để thể vật...), các từ chỉ mức độ màu sắc, hoa quả và trong sinh hoạt hiện một nguyên âm ngắn hay một âm cuối tắc họng - hằng ngày (như: xám, hồng, nâu, giặt, trứng...) vẫn còn thiếu. thường được phát âm với âm sắc cao hơn. Khi nghe phát Trong vốn từ vựng tiếng Jrai, có rất nhiều lớp từ có nguồn âm những âm tiết có dấu phụ này, những người không gốc khác nhau do sự tiếp xúc. Do vốn từ cơ bản của ngôn biết tiếng Jrai thường nghe giống như thanh sắc trong ngữ Jrai thiếu nhiều, nên hiện tượng vay mượn từ của các tiếng phổ thông. Đây là một điểm khá thuận lợi cho HS dân tộc khác (Việt, Pháp…) là quy luật tất yếu. Các từ vay tiểu học Jrai phát âm các tiếng có thanh sắc và thanh mượn đa số là các từ hiện đại và phần lớn được phát âm theo ngang trong tiếng Việt. Tuy nhiên, vì tiếng Jrai là ngôn cách phiên âm của ngôn ngữ Jrai. Tuy nhiên, dù có vay ngữ không có thanh điệu, nên khi phát âm các tiếng có mượn từ của dân tộc khác, nhưng khi chuyển sang ngôn ngữ các thanh còn lại (hỏi, huyền, nặng, ngã), HS tiểu học Jrai Jrai thì các từ vay mượn ấy c ng mang đậm sắc thái văn hóa thường có xu hướng phát âm “lơ lớ”, hoặc thành thanh và đặc trưng dân tộc của người Jrai. sắc hoặc thành thanh ngang. * Vài nét về chữ viết Bên cạnh đó, sự khác nhau về mô hình cấu tạo âm tiết giữa tiếng Jrai và tiếng Việt c ng gây những cản trở nhất Không phải ngẫu nhiên mà các nhà nghiên cứu coi chữ định tới kĩ năng đọc thành tiếng tiếng Việt của HS tiểu học viết là một trong những tiêu chí để xác định một xã hội đã Jrai. Trong tiếng Jrai, về hình thức ngữ âm có hai loại: từ đạt đến trình độ văn minh hay chưa. Đối với người Jrai, sự ra đơn tiết (bah, chok, mă,...); từ đa tiết (bao gồm một âm tiết đời chữ viết đã tạo một bước ngoặt quan trọng trong đời phụ và một âm tiết chính: chơđang, pơtô,..). m tiết phụ sống tinh thần của đồng bào, đó là phương tiện giao tiếp, (hay còn gọi là tiền âm tiết) trong tiếng Jrai thường bắt đầu phương tiện lưu trữ và lưu truyền văn hoá tộc người. Chữ bằng một trong các phụ âm: b, ch, d, ð, g, h, j, k, t,… kết viết ra đời đã góp phần quan trọng làm cho vấn đề tiếp nhận hợp với nguyên âm [õ]. Trong ngữ lưu, các âm tiết phụ này thông tin c ng như chuyển tải những thông điệp của dân tộc thường được người Jrai phát âm nhẹ và lướt qua nhanh hơn Jrai ra ngoài cộng đồng từng bước được giải quyết. Bộ chữ âm tiết chính. Vì lẽ đó, khi gặp những âm tiết tiếng Việt có Jrai được sử dụng hiện nay là bộ chữ đã được Ủy ban nhân cấu tạo bằng phụ âm kết hợp với nguyên âm [ơ], HS tiểu dân tỉnh Gia Lai - Kom Tum (c ) quyết định vào năm 1981, học Jrai c ng thường có xu hướng đọc nhẹ, lướt nhanh và gồm 25 chữ cái, là bộ chữ viết ghi âm bằng mẫu tự La tinh. nối ngay với âm tiết phía sau đó. Ví dụ: tờ b a  [tơbia]; 2.3.2. Sự sai lệch chuẩn mực trong quá tr nh đọc tiếng nhớ nhà  [nhớnha]; bờ đê  [bơđê]… Việt của S tiểu học Jrai Ngoài ra, tiếng Jrai có một số phụ âm đầu có hình thức Có thể thấy, sự khác nhau về loại hình ngôn ngữ, đặc chữ viết giống với tiếng Việt, nhưng có phương thức cấu âm điểm ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp giữa tiếng Việt và tiếng và vị trí cấu âm khác với phụ âm đầu trong tiếng Việt. Điều mẹ đẻ sẽ tạo ra những khó khăn nhất định khi HS tiểu học này đã dẫn đến hệ quả là khi phát âm những âm này trong Jrai học tiếng Việt. Dưới ảnh hưởng của hiện tượng giao tiếng Việt, HS tiểu học Jrai thường phát âm dưới sự ảnh thoa ngôn ngữ Việt – Jrai, những sai lệch so với chuẩn hưởng của tiếng mẹ đẻ. Ví dụ, trong tiếng Jrai phụ âm đầu /r/ mực xảy ra trong quá trình sử dụng ngôn ngữ của người trong rah (gieo) là âm rung, đầu lưỡi, hữu thanh. Tiếng Việt đa ngữ là do thói quen sử dụng ngôn ngữ này đã ảnh không có âm rung. m đầu của những âm tiết như ra, răng, hưởng sang ngôn ngữ khác. Đặc biệt, những khác biệt về rồi, rõ…trong tiếng Việt được phát âm thành /ʐ/ (phụ âm đặc điểm ngữ âm giữa tiếng Việt và tiếng Jrai đã ảnh
48 Hồ Trần Ngọc Oanh xát, ồn, hữu thanh, quặt lưỡi). Do đó, khi gặp những âm tiết xảy ra trong quá trình sử dụng ngôn ngữ của người đa ngữ như ra, răng, rồi, rõ,… trong tiếng Việt, HS tiểu học Jrai là do thói quen sử dụng ngôn ngữ này đã ảnh hưởng sang thường có xu hướng phát âm phụ âm đầu /ʐ/ thành âm /r/. ngôn ngữ khác. Liên quan đến vấn đề này, còn nhiều điều thú vị cần được khám phá. Chúng tôi sẽ trở lại vấn đề này Hệ thống phụ âm đầu tiếng Jrai không có các phụ âm để tìm ra những biện pháp khắc phục những ảnh hưởng của đầu quặt lưỡi như /ţ, , ʐ/, do vậy, khi phát âm những hiện tượng giao thoa ngôn ngữ tới việc học tiếng Việt của tiếng có các phụ âm này như trời, trăng, sao, sợ, rõ, HSTH Jrai trong một công trình khác. ràng…, HS tiểu học Jrai thường gặp rất nhiều khó khăn để phát âm cho đúng. TÀI LIỆU THAM KHẢO Trên đây là một vài khó khăn mà người Jrai gặp phải khi [1] Rơmah Del (1995), Từ điển Việt – Jrai, Sở Văn hóa Thông tin Gia phát âm tiếng Việt. Sở dĩ có những khó khăn này là vì người Lai, Nxb Văn hóa Dân tộc. đa ngữ trong quá trình học tiếng thường áp đặt thói quen [2] Chử Lương Đào (2006), ơdrôm hră tơlơi Jrai (Giáo tr nh tiếng ngôn ngữ văn hóa, con đường này thường diễn ra một chiều Jrai), Pleiku. từ ngôn ngữ văn hóa nguồn sang ngôn ngữ văn hóa đích. [3] Nguyễn Văn Khang (2012), Ngôn ngữ học xã hội, Nxb Giáo dục. [4] Đoàn Văn Phúc (2014), “Giáo dục tiếng mẹ đẻ như một môn học 3. Kết luận trong trường tiểu học ở Gia Lai và thái độ của học sinh Gia-rai”, Tạp chí Ngôn ngữ và đời sống, số 12 (230), tr. 97-102. Hiện tượng giao thoa giữa các ngôn ngữ trong xã hội là [5] Siu Pơi (Chủ biên) (1998), Bôh Pơhiap Nik Jrai – Yuan (Từ điển một hiện tượng tự nhiên và tất yếu. Có thể thấy, sự khác Jrai – Việt), Nxb Giáo dục, Hà Nội. nhau về loại hình ngôn ngữ và về đặc điểm giữa tiếng Việt [6] Tạ Văn Thông (chủ biên, 2009), T m hiểu ngôn ngữ các dân tộc ở và tiếng mẹ đẻ đã tạo ra nhiều khó khăn khi HS tiểu học Việt Nam, Nxb Khoa học Xã hội. Jrai học tiếng Việt. Dưới ảnh hưởng của hiện tượng giao [7] Nguyễn Trí (2005), Dạy và học môn tiếng Việt ở Tiểu học theo chương tr nh mới, Nxb Giáo dục. thoa ngôn ngữ Việt – Jrai, những sai lệch so với chuẩn mực (BBT nhận bài: 05/09/2015, ph n biện xong: 09/10/2015)