Ảnh hưởng của tỉ lệ pha loãng, chất bảo quản và nhiệt độ đến chất lượng tinh trùng cá mú cọp bảo quản trong tủ lạnh

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 4/2016<br /> <br /> THOÂNG BAÙO KHOA HOÏC<br /> <br /> ẢNH HƯỞNG CỦA TỈ LỆ PHA LOÃNG, CHẤT BẢO QUẢN<br /> VÀ NHIỆT ĐỘ ĐẾN CHẤT LƯỢNG TINH TRÙNG CÁ MÚ CỌP<br /> BẢO QUẢN TRONG TỦ LẠNH<br /> EFFECTS OF DILUTION RATIO, EXTENDER AND TEMPERATURE<br /> ON SPERM QUALITY OF TIGER GOUPER SPERM STORED IN REFRIGERATOR<br /> Lê Minh Hoàng1, Phạm Quốc Hùng1<br /> Ngày nhận bài: 21/10/2015; Ngày phản biện thông qua: 22/12/2015; Ngày duyệt đăng: 15/12/2016<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục đích của nghiên cứu này là tìm ra tỉ lệ pha loãng, chất bảo quản và nhiệt độ thích hợp cho chất<br /> lượng tinh trùng cá mú cọp tối ưu bảo quản trong tủ lạnh. Tinh trùng cá mú cọp được pha loãng trong các<br /> chất bảo quản BSA, 0,3 M Glucose, MPRS và ASP, với các tỷ lệ 1:1, 1:3, 1:5, 1:10 (tinh dịch:chất bảo quản)<br /> và bảo quản ở các thang nhiệt độ 0oC, 2oC, 4oC. Kết quả thu được từ các thí nghiệm cho thấy: Tinh trùng cá<br /> mú cọp bảo quản trong tủ lạnh bằng chất bảo quản ASP với tỷ lệ 1:3 ở nhiệt độ 4oC cho chất lượng tốt nhất và<br /> hoạt lực có thể duy trì đến ngày thứ 24. Kết quả này cho thấy rằng tinh trùng cá mú cọp có thể bảo quản được<br /> ở nhiệt độ thấp trong tủ lạnh.<br /> Từ khóa: Cá mú cọp, tinh trùng, bảo quản trong tủ lạnh, chất bảo quản<br /> ABSTRACT<br /> The objectives of this study were to find the optimal dilution ratio, extender and temperature for sperm<br /> quality of tiger grouper stored in refrigerator. Sperm of tiger grouper was diluted in different extender (BSA,<br /> 0,3 M Glucose, MPRS or ASP), at dilution ratios of 1:1, 1: 3, 1: 5, or 1:10 (sperm:extender) and stored at 0oC,<br /> 2oC, 4oC. The results from these experiments showed that sperm quality of tiger grouper was the best if they<br /> stored in ASP at ratio of 1:3 at a temperature of 4oC and sperm maintained motility for 24 days. These results<br /> demonstrate that sperm of tiger grouper can be chilled-stored in refrigerator.<br /> Keywords: Tiger grouper, sperm, chilled storage in refrigerator, extender<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Bảo quản lạnh tinh trùng của động vật thủy<br /> sản ở nhiệt độ cận 0oC được yêu cầu đối với<br /> một số tình huống. Việc làm này có thể giúp<br /> chúng ta không phải nuôi giữ động vật thủy<br /> sản đực trong thụ tinh nhân tạo. Trong quá<br /> trình sản xuất giống nhân tạo, việc bảo quản<br /> lạnh tinh giúp cho quá trình thụ tinh được chủ<br /> động hơn, đơn giản trong việc vận chuyển cá<br /> bố mẹ từ nơi này đến nơi khác, phục vụ lai tạo<br /> 1<br /> <br /> giống mới, khắc phục khó khăn trong sản xuất<br /> nhân tạo một số loài cá do sự lệch pha giữa<br /> cá đực và cá cái đồng thời bảo vệ được nguồn<br /> gen. Ngoài ra, bảo quản lạnh tinh trùng còn có<br /> vai trò quan trọng trong việc hạn chế tối đa việc<br /> lưu giữ cá đực, bảo tồn dòng thuần, hạn chế<br /> suy giảm do cận huyết trong quần đàn [3].<br /> Cá mú cọp là loài cá biển có giá trị kinh<br /> tế, đã và đang nuôi rộng rãi trên thế giới [1].<br /> Là đối tượng được liệt kê vào danh mục<br /> <br /> Viện Nuôi trồng thủy sản - Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> NHA TRANG UNIVERSITY • 65<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 4/2016<br /> <br /> cá loài cá biển có giá trị kinh tế [6, 7]. Đặc biệt,<br /> <br /> tỉ lệ pha loãng, chất bảo quản và nhiệt độ lên<br /> <br /> cá mú cọp là loài có đặc tính biến đổi giới tính<br /> <br /> chất lượng tinh trùng cá mú cọp Epinephelus<br /> <br /> từ lúc nhỏ cho đến lúc thành thục là con cái<br /> <br /> fuscoguttatus bảo quản trong tủ lạnh” là việc<br /> <br /> sau đó thì chuyển thành con đực. Ngoài ra, loài<br /> <br /> làm hết sức có ý nghĩa nhằm xác định được tỉ<br /> <br /> cá này không đồng pha trong sinh sản nhân<br /> <br /> lệ pha loãng, chất bảo quản và nhiệt độ tối ưu<br /> <br /> tạo như thu được tinh trùng trong khi đó trứng<br /> <br /> cho chất lượng tinh trùng cá mú cọp bảo quản<br /> <br /> lại chưa đạt mức độ thành thục. Đây là một<br /> <br /> trong tủ lạnh đạt chất lượng tốt.<br /> <br /> trở ngại lớn trong công tác sinh sản nhân tạo<br /> khi không chủ động được sự đồng pha giữa<br /> con đực và con cái. Chính vì vậy, việc nghiên<br /> <br /> II. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 1. Quản lý cá đực và vuốt tinh<br /> <br /> cứu bảo quản và lưu trữ tế bào sinh dục thành<br /> <br /> Mỗi đợt thí nghiệm chúng tôi chọn cá đực<br /> <br /> thục nói chung và tinh trùng cá nói riêng trong<br /> <br /> từ 10 - 15 con. Cá được chọn ở tình trạng khỏe<br /> <br /> tủ lạnh là giải pháp tốt cho việc chủ động sinh<br /> <br /> mạnh, không tổn thương, không dị tật,… Nguồn<br /> <br /> sản nhân tạo.<br /> <br /> cá bố mẹ từ dự án do Quỹ phát triển khoa học<br /> <br /> Trên thế giới cũng như Việt Nam, có rất<br /> <br /> Quốc tế (IFS) của Thụy Điển tài trợ từ 3/2012<br /> <br /> nhiều công trình nghiên cứu bảo quản lạnh<br /> <br /> đến tháng 3/2014 với mã số A/5165-1. Cá sau<br /> <br /> tinh trùng của một số loài cá đã được công<br /> <br /> khi chọn đưa vào tiến hành vuốt tinh. Lưu ý cá<br /> <br /> bố như tinh trùng cá hồi bảo quản trong điều<br /> <br /> đực và cá cái nhốt riêng. Các con cá này được<br /> <br /> kiện có kháng sinh ở 0oC duy trì thời gian sống<br /> <br /> nuôi vỗ tại lồng nuôi - Vạn Ninh - Khánh Hòa. Cá<br /> <br /> lên tới 34 ngày [18], tinh trùng cá tra có thể<br /> <br /> bố mẹ được cho ăn bằng thức ăn cá tạp, lượng<br /> <br /> duy trì hoạt lực lên đến 21 ngày khi được bảo<br /> <br /> thức ăn bằng 5% khối lượng cá bố mẹ. Những<br /> <br /> quản ở 4oC tương tự hoạt lực tinh trùng cá tầm<br /> <br /> con cá mú cọp đực trưởng thành có màu sắc<br /> <br /> kéo dài đến 28 ngày [12, 17], tinh trùng cá đù<br /> <br /> tươi sáng, hoạt động tốt, không xây sát dị tật và<br /> <br /> vàng bảo quản trong dịch tương nhân tạo có<br /> <br /> không bị bệnh được sử dụng để tiến hành vuốt<br /> <br /> bổ sung kháng sinh duy trì hoạt lực lên tới 26<br /> <br /> lấy tinh dịch. Trước khi tiến hành vuốt tinh, cá đực<br /> <br /> ngày [15], tinh trùng cá chẽm mõm nhọn bảo<br /> <br /> được gây mê bằng 200 ppm Methyleneglycol<br /> <br /> quản trong dịch tương nhân tạo có thể duy trì<br /> <br /> monophenylether (Merck, Đức). Sau đó cá đực<br /> <br /> hoạt lực đến ngày thứ 24 ở nhiệt độ 2 C [4]...<br /> <br /> được xác định chiều dài và khối lượng bằng<br /> <br /> Đa phần các công trình nghiên cứu này cho<br /> <br /> thước và cân. Trước khi vuốt tinh dùng khăn<br /> <br /> rằng chất lượng tinh trùng bảo quản trong tủ<br /> <br /> sạch lau xung quanh lỗ sinh dục tránh việc lẫn<br /> <br /> lạnh chịu sự ảnh hưởng của tỉ lệ pha loãng,<br /> <br /> tạp chất nhằm thu được mẫu đạt chất lượng tốt.<br /> <br /> chất bảo quản và nhiệt độ [3]. Một vài nghiên<br /> <br /> Sau đó, dùng tay vuốt nhẹ bụng cá cho tinh dịch<br /> <br /> cứu đã được công bố trên cá mú cọp như<br /> <br /> chảy vào eppendorf tube 15 mL. Khi vuốt chú ý<br /> <br /> nghiên cứu đặc tính tinh dịch và ảnh hưởng của<br /> <br /> không để nước, máu, nước tiểu và phân cá lẫn<br /> <br /> cation lên hoạt lực tinh trùng [2] và nghiên cứu<br /> <br /> vào làm ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng.<br /> <br /> ảnh hưởng của tỉ lệ pha loãng, nhiệt độ, pH và<br /> <br /> Tinh trùng được lấy vào buổi sáng và ở chỗ mát<br /> <br /> áp suất thẩm thấu lên hoạt lực tinh trùng [5].<br /> <br /> để giúp tinh không bị biến chất. Mẫu tinh thu<br /> <br /> Tuy nhiên, vẫn chưa có nghiên cứu nào về<br /> <br /> xong được lưu giữ trên đá lạnh và tiến hành các<br /> <br /> lĩnh vực này lên bảo quản tinh trùng cá mú<br /> <br /> quan sát và phân tích ngay sau khi đưa mẫu về<br /> <br /> cọp. Chính vì thế, nghiên cứu “Ảnh hưởng của<br /> <br /> phòng thí nghiệm.<br /> <br /> o<br /> <br /> 66 • NHA TRANG UNIVERSITY<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 4/2016<br /> <br /> 2. Đánh giá chất lượng tinh<br /> Tinh dịch được pha loãng trong nước biển<br /> nhân tạo với tỷ lệ 1:100 (1 µL tinh dịch và 99 µL<br /> nước biển nhân tạo), sau dó dùng micropipette<br /> hút 1µL hổn hợp trên đặt trên lam kính và quan<br /> sát dưới kính hiển vi (Olympus BX41, Japan) có<br /> kết nối với camera (Olympus C-7070, Japan).<br /> Những mẫu có trên 85% tinh trùng vận động<br /> được đưa vào nghiên cứu.<br /> <br /> ta tiến hành bảo quản tinh trùng trong 4 chất<br /> <br /> 3. Ảnh hưởng của chất bảo quản, tỉ lệ pha<br /> loãng và nhiệt độ đến chất lượng tinh trùng<br /> bảo quản trong tủ lạnh<br /> Để xác định chất bảo quản, tỉ lệ pha loãng<br /> và nhiệt độ tốt nhất cho bảo quản tinh trùng cá,<br /> <br /> Việt Nam) khác nhau và nhiệt độ được đặt lần<br /> <br /> bảo quản sau: BSA, 0,3 M Glucose, MPRS,<br /> ASP ở tỷ lệ pha loãng 1:1, 1:3, 1:5, 1:10 (tinh<br /> dịch: chất bảo quản). Thành phần của các chất<br /> bảo quản sử dụng để bảo quản tinh trùng trong<br /> tủ lạnh được thể hiện ở Bảng 1. Tinh trùng sau<br /> khi pha loãng trong các chất bảo quản được<br /> cho vào các eppendorf tube 1,5 mL và bảo<br /> quản trong ở 03 tủ lạnh (Sanyo SR-125RN,<br /> lượt ở 0oC, 2oC, 4oC. Hoạt lực tinh trùng được<br /> tiến hành đánh giá sau 3 ngày một lần, chẳng<br /> hạn như: ngày 3, 6, 9… cho đến khi tinh trùng<br /> ngừng hoạt động.<br /> <br /> Bảng 1. Thành phần của các chất bảo quản trong 100ml nước cất<br /> Thành phần<br /> <br /> Chất bảo quản<br /> BSA<br /> <br /> 0,3 M Glucose<br /> <br /> MPRS<br /> <br /> ASP<br /> <br /> NaCl (mg)<br /> <br /> 1,0<br /> <br /> 0,675<br /> <br /> 0,353<br /> <br /> 0,5<br /> <br /> NaH2PO4 (mg)<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> 0,0216<br /> <br /> 0,02<br /> <br /> NaHCO3 (mg)<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> 0,0432<br /> <br /> 0,01<br /> <br /> KCl (mg)<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> 0,0298<br /> <br /> 0,04<br /> <br /> CaCl2.2H2O (mg)<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> 0,0166<br /> <br /> 0,01<br /> <br /> BSA (mg)<br /> <br /> 1,0<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> Glucose (mg)<br /> <br /> -<br /> <br /> 5,945<br /> <br /> 0,98<br /> <br /> -<br /> <br /> MgCl2.6H2O (mg)<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> 0,0229<br /> <br /> 0,02<br /> <br /> pH<br /> <br /> 7,8<br /> <br /> 7,5<br /> <br /> 7,7<br /> <br /> 8,1<br /> <br /> ASTT (mOsm/kg)<br /> <br /> 342<br /> <br /> 335<br /> <br /> 327<br /> <br /> 320<br /> <br /> ASTT: áp suất thẩm thấu, BSA: bovine serum albumin, ASP: artificial seminal plasma (dịch tương nhân tạo), MPRS:<br /> modified plaice ringer solution<br /> <br /> 4. Phương pháp xử lý số liệu<br /> Số liệu được trình bày dưới dạng giá trị trung<br /> bình ± sai số chuẩn. Số liệu được xử lý bằng phần<br /> mềm Microsoft Excel. Tác động của chất bảo<br /> quản, tỷ lệ pha loãng và kháng sinh đến hoạt lực<br /> của tinh trùng được phân tích phương sai một yếu<br /> tố (One-way ANOVA) bằng phần mềm SPSS 18.0.<br /> <br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br /> 1. Ảnh hưởng chất bảo quản lên chất lượng<br /> tinh trùng cá mú cọp bảo quản trong tủ lạnh<br /> Hoạt lực (%) của tinh trùng cá mú cọp bảo<br /> quản trong BSA, 0,3 M Glucose, MPRS, ASP<br /> được thể hiện thông qua Hình 1.<br /> NHA TRANG UNIVERSITY • 67<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 4/2016<br /> <br /> Hình 1. Hoạt lực (%) và vận tốc của tinh trùng (mm/s) cá mú cọp bảo quản trong BSA, 0,3 M Glucose,<br /> MPRS, ASP ở tỉ lệ 1:3 trong tủ lạnh 4oC<br /> AS: Sau khi pha loãng. Control: Không pha loãng. Số liệu được trình bày dưới dạng giá trị trung bình ± sai số chuẩn. Đồ<br /> thị cột biểu thị hoạt lực tinh trùng, đồ thị đường biểu thị vận tốc tinh trùng<br /> <br /> Tinh trùng được bảo quản trong ASP có<br /> hoạt lực tốt nhất so với MPRS, BSA và 0,3 M<br /> Glucose. Tinh trùng bảo quản trong ASP có hoạt<br /> lực 4,00%, với vận tốc đạt 33,00mm/s sống đến<br /> ngày thứ 24, trong khi đó khi bảo quản trong<br /> 0,3 M Glucose, MPRS, BSA có hoạt lực và vận<br /> tốc lần lượt là 9,00% và 41,00mm/s sống đến<br /> 21 ngày; 8% và 27,00mm/s có thể sống đến<br /> 15 ngày; và 4,00% và 28,00mm/s sống đến 15<br /> ngày. Qua Hình 1, ta thấy hoạt lực của tinh trùng<br /> có sự sai khác không đáng kể giữa các chất bảo<br /> quản sau ngày thứ nhất, cụ thể: trong 3 chất<br /> bảo quản ASP, MPRS và BSA hoạt lực không<br /> có sự sai khác nhưng lại sai khác vận tốc so<br /> với lô tinh trùng bảo quản trong 0,3 M Glucose<br /> nhóm này cũng có sai khác so với lô đối chứng.<br /> Sau 3 ngày bảo quản, hoạt lực và vận tốc của<br /> tinh trùng trong các chất bảo quản gần như đã<br /> có sự sai khác rõ rệt chỉ có nhóm ASP và lô<br /> đối chứng là không có sự sai khác nhưng đến<br /> ngày thứ 6 thì đã có sự sai khác hoàn toàn giữa<br /> 4 chất bảo quản và so với lô đối chứng. Tuy<br /> nhiên, tinh trùng được bảo quản trong chất bảo<br /> quản ASP có hoạt lực, vận tốc và thời gian sống<br /> lớn nhất, kéo dài đến 24 ngày.<br /> Muchlisin [16] cho rằng chất bảo quản là<br /> môi trường đệm giúp pha loãng tinh dịch và<br /> <br /> 68 • NHA TRANG UNIVERSITY<br /> <br /> để có được lượng tinh trùng pha loãng lớn<br /> trong sinh sản nhân tạo. Do đó, việc sử dụng<br /> chất bảo quản trong quá trình bảo quản lạnh<br /> tinh trùng là rất cần thiết. BSA là một trong<br /> chất bảo quản tối ưu cho một số loài cá biển<br /> như cá bơn (Scophthalmus maximus) [11],<br /> cá chẽm châu Âu (Dicentrarchus labrax) [16].<br /> Tuy nhiên, trong nghiên cứu này thì kết quả<br /> cho thấy không tốt hơn cho với ASP. Ngoài ra,<br /> MPRS là chất bảo quản tốt nhất cho cá chẽm<br /> châu Á (Lates calcarifer). Khi áp dụng chất này<br /> cho bảo quản tinh cá mú cọp cũng mang lại<br /> kết quả kém hơn so với ASP. Bên cạnh đó, 0,3<br /> M Glucose là chất bảo quản tốt nhất cho một<br /> số loài cá mú như cá mú đen (Epinephelus<br /> malabaricus) [10, 14] nhưng áp dụng vào<br /> nghiên cứu này thì không mang lại hiệu quả<br /> so với ASP. Việc lựa chọn chất bảo quản thích<br /> hợp rất quan trọng, thành phần của chất bảo<br /> quản là một trong những yếu tố quyết định lên<br /> kết quả bảo quản. Việc áp dụng kết quả của<br /> một số nghiên cứu trước cho cá mú cọp không<br /> mang lại kết quả tốt. Một trong những nghiên<br /> cứu gần đây người ta đã phân tích thành phần<br /> trong tinh dịch cá và tạo ra một môi trường<br /> bảo quản dựa vào các thành phần này. Trong<br /> nghiên cứu này dịch tương nhân tạo (ASP)<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> chính là dựa trên thành phần có trong tinh dịch<br /> cá mú cọp. Đối với tinh trùng của cá đù vàng<br /> (Larimichthys polyactis) khi bảo quản trong<br /> ASP (Artificial Seminal Plasma) có thể sống<br /> được 14 ngày và trong marine fish Ringer’s<br /> solution được 10 ngày [15]. Tinh trùng cá bơn<br /> (Scophthalmus maximus) bảo quản trong<br /> Ringer 200 và artificial seminal liquid cho thời<br /> gian hoạt lực kéo dài tới 6-7 ngày [11]. Tinh<br /> trùng cá chẽm mõm nhọn (Psammoperca<br /> waigiensis) bảo quản trong ASP cho thời gian<br /> hoạt lực kéo dài đến ngày thứ 24 [4]. Dựa trên<br /> <br /> Số 4/2016<br /> kết quả nghiên cứu này thì việc bảo quản tinh<br /> trùng cá mú cọp trong ASP mang lại hiệu quả<br /> tốt hơn so với bảo quản trong các chất bảo<br /> quản khác. Như vậy, ở các loài cá khác nhau<br /> thì chất bảo quản cũng khác nhau.<br /> 2. Ảnh hưởng của tỷ lệ pha loãng đến chất<br /> lượng tinh trùng cá mú cọp bảo quản trong<br /> tủ lạnh<br /> Hoạt lực (%) của tinh trùng cá mú cọp<br /> bảo quản trong ASP khi ở các tỷ lệ pha loãng<br /> 1:1,1:3, 1:5, 1:10 được thể hiện thông qua<br /> Hình 2.<br /> <br /> Hình 2. Hoạt lực (%) và vận tốc của tinh trùng (mm/s) với các tỷ lệ pha loãng khác nhau<br /> bằng chất bảo quản ASP trong tủ lạnh ở 4oC<br /> AS: Sau khi pha loãng. Control: không pha loãng. Số liệu được trình bày dưới dạng giá trị trung bình ± sai số chuẩn. Đồ<br /> thị cột biểu thị hoạt lực tinh trùng, đồ thị đường biểu thị vận tốc tinh trùng<br /> <br /> Qua đồ thị ta thấy tinh trùng bảo quản ở<br /> tỷ lệ 1:3 cho hoạt lực tốt nhất 4,56%, vận tốc<br /> 12,33mm/s kéo dài thời gian sống đến 21 ngày<br /> và ngắn nhất là ở tỷ lệ 1:10 hoạt lực 25,22%,<br /> với vận tốc 71,11mm/s chỉ có thể sống đến<br /> được 6 ngày.<br /> Như vậy, có thể thấy rằng: sau 1 ngày bảo<br /> quản hoạt lực của tinh trùng trong ASP tỷ lệ<br /> 1:1, 1:3 và lô đối chứng không có sự sai khác,<br /> trong khi đó lại sai khác vận tốc so với tỷ lệ<br /> 1:10. Đến ngày thứ 3 thì hoạt lực và vận tốc<br /> của tinh trong ASP ở các tỷ lệ đều có sự sai<br /> khác hoàn toàn với nhau và so với lô đối chứng.<br /> Tuy nhiên, hoạt lực của tinh trùng bảo quản<br /> <br /> ở tỷ lệ 1:3 có hoạt lực, vận tốc và thời gian<br /> sống tốt nhất, kéo dài đến ngày thứ 21.<br /> Theo nghiên cứu của Le và ctv [15] thì tinh<br /> trùng cá đù vàng (Larimichthys polyactis) bảo<br /> quản ở tỷ lệ 1:3 cho thời gian sống lâu nhất<br /> (14 ngày), trong khi đó ở tỷ lệ 1:1 (10 ngày) và<br /> tỷ lệ 1:5 (12 ngày). Đối với tinh trùng cá tuyết<br /> Đại Tây Dương (Gadus morhua), cá tuyết chấm<br /> đen (Melanogrammus aeglefinus) và cá mướp<br /> vân (Osmerus mordax) tỷ lệ pha loãng 1:3 tốt<br /> hơn so với các tỷ lệ 1:1, 1:2, 1:5 và 1:10 [13].<br /> Ở tinh trùng cá trê Phi (Clarias gariepinus)<br /> tỷ lệ 1:5 thì tốt hơn so với tỷ lệ 1:3 hay<br /> 1:10 [3]. Ở tinh trùng cá chẽm mõm nhọn<br /> NHA TRANG UNIVERSITY • 69<br /> <br />