Bài 2: MÁY KHỞI ĐỘNG

Chia sẻ: Nguyen Quan | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:33

Thêm vào BST

Báo xấu

604
lượt xem 77
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'bài 2: máy khởi động', kỹ thuật - công nghệ, cơ khí - chế tạo máy phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài 2: MÁY KHỞI ĐỘNG

Bài 2: MÁY KHỞI ĐỘNG 1. KHÁI QUÁT VỀ MÁY KHỞI ĐỘNG 1.1 Công dụng máy khởi động Hình 1. Máy khởi động trên động cơ Hình 2. Máy khởi động loại giảm tốc Vì động cơ đốt trong không thể tự khởi động nên cần phải có một ngoại lực để khởi động nó. Để khởi động động cơ, máy khởi động làm quay trục khuỷu thông qua vành răng. Máy khởi động cần phải tạo ra moment lớn từ nguồn điện hạn chế của accu đồng thời phải gọn nhẹ. Vì lí do này người ta dùng motor điện một chiều trong máy khởi động. Để khởi động động cơ thì trục khuỷu phải quay nhanh hơn tốc độ quay tối thiểu. Tốc độ quay tối thiểu để khởi động động cơ khác nhau tuỳ theo cấu trúc động cơ và tình trạng hoạt động, thường từ 40 - 60 vòng/ phút đối với động cơ xăng và từ 80 - 100 vòng/phút đối với động cơ diesel. 1.2 Các loại máy khởi động
1.2.1 Loại giảm tốc Máy khởi động loại giảm tốc dùng motor tốc độ cao. - - Hình 3. Máy khởi động loại đồng trục Máy khởi động loại giảm tốc làm tăng moment xoắn bằng cách giảm tốc độ quay của phần ứng lõi motor nhờ bộ truyền giảm tốc. Piston của công tắc từ đẩy trực tiếp bánh răng chủ - động đặt trên cùng một trục với nó vào ăn khớp với vành răng. 1.2.2 Máy khởi động loại đồng trục Bánh răng bendix được đặt trên cùng m ột trục - với lõi motor (phần ứng) và quay cùng tốc độ với lõi. Cần dẫn động được nối với thanh đẩy của công tắc từ đẩy bánh răng ch ủ - động và làm cho nó ăn khớp với vành răng. Hình 4. Máy khởi động loại bánh răng hành tinh 1.2.3 Máy khởi động loại bánh răng hành tinh Máy khởi động loại bánh răng hành tinh dùng bộ truyền hành tinh đ ể gi ảm t ốc - độ quay của lõi (phần ứng) của motor. Bánh răng bendix ăn khớp với vành răng thông qua cần dẫn đ ộng gi ống nh ư - trường hợp máy khởi động đồng trục. 1.2.4 Máy khởi động PS (Motor giảm tốc hành tinh-rotor thanh dẫn) Máy khởi động này sử dụng các nam châm vĩnh cửu đặt trong cuộn cảm. - Cơ cấu đóng ngắt hoạt động giống như máy khởi động loại bánh răng hành - tinh.
Hình 5. Máy khởi động loại PS 1.3 Nguyên lý của máy khởi động 1.3.1 nguyên lý tạo ra moment Đường sức từ sinh ra giữa cực bắc và cực nam của nam châm. Nó đi từ cực bắc đến cực nam. Khi đặt một nam châm khác ở giữa hai cực từ, sự hút và đẩy của hai nam châm làm cho nam châm đặt giữa quay xung quanh tâm của nó. (Hình 6) Hình 6. Lực sinh ra giữa các nam châm Hình 7. Khung dây trong từ trường
Mỗi đường sức từ không thể cắt ngang qua đường sức từ khác. Nó dường như tr ở nên ngắn hơn và cố đẩy những đường sức từ gần nó ra xa. Đó là nguyên nhân làm cho nam châm ở giữa quay theo chiều kim đồng hồ. Trong động cơ thực tế, phần giữa là khung dây. Giả sử, chúng ta có m ột khung dây quấn như trên Hình 7. Khi dòng điện chạy xuyên qua khung dây, từ thông sẽ xuyên qua khung dây. Chiều của đường sức từ sinh ra trên khung dây được xác định bằng qui tắc vặn nút chai. Khi chiều của từ trường trùng nhau, đường sức từ trở nên mạnh hơn (dày hơn). Khi chiều của từ trường đối ngược, thì đường sức từ trở nên yếu đi (thưa hơn). Hình 9. Đường sức của khung dây và nam châm Bản chất của đường sức từ thường trở nên ngắn đi và c ố đẩy những đường sức t ừ khác ra xa nó tạo ra lực. Lực sinh ra trên khung dây cung c ấp năng l ượng làm quay động cơ điện. Đặt hai đầu khung dây lên điểm tựa để nó có thể quay. Tuy nhiên, nó chỉ có thể tiếp tục quay khi lực sinh ra theo chiều cũ.
Bằng cách gắn cổ góp và chổi than vào khung dây, dòng điện chạy qua dây dẫn từ sau đến trước phía cực bắc, trong khi dòng điện chạy từ trước ra sau phía cực nam và duy trì như vậy. Điều đó làm nam châm tiếp tục quay. Hình 11. Lực từ sinh ra trên khung dây 1.3.2 Hoạt động trong thực tế Để ứng dụng lý thuyết này trong thực tế, trước tiên, người ta phải quấn nhiều khung dây để tăng từ thông từ đó sinh ra moment lớn. Tiếp theo, người ta đặt một lõi thép bên trong các khung dây cũng nhằm tăng từ thông và tạo ra moment lớn. Thay vì sử dụng nam châm vĩnh cửu, người ta có thể dùng nam châm điện làm phẩn cảm. Quan hệ giữa cực từ của nam châm và dòng điện chạy qua nó có th ể dùng qui t ắc bàn tay phải để giải thích. Hướng tất cả bốn ngón tay, trừ ngón tay cái của bàn tay ph ải theo chiều của dòng điện đi qua cuộn dây. Khi đó, ngón cái sẽ chỉ chiều của cực bắc. Để tốc độ động cơ quay cao và quay êm, người ta dùng nhiều khung dây. Từ những lý thuyết trên, người ta thiết kế nên máy khởi động trong thực tế.
Hình 15. Cấu tạo thực tế của động cơ máy khởi động Hình 16. Dây quấn trong rotor Cuộn dây phần ứng được quấn như Hình 16. Hai đầu của hai khung dây cạnh nhau được hàn với cùng một phiến đồng trên cổ góp. Dòng điện chạy từ chổi than dương dến âm qua các khung dâu mắc nối tiếp. Nếu nhìn từ phía bánh răng bendix, thì dòng điện có chiều như Hình 17. Khi đó, chiều của dòng điện chạy qua các khung dây trong cùng một phần tư rotor là như nhau. Và nhờ thế chiều của từ trường sinh ra ở mỗi khung sẽ không đổi khi cổ góp quay. Hình 17. Dòng điện trong rotor
Nhờ sự bố trí các khung dây trong phần cảm và phần ứng mà sinh ra lực từ làm quay phần ứng. Rotor quay theo chiều kim đồng hồ theo qui luật bàn tay trái. Động cơ điện một chiều được chia làm 3 loại tùy theo phương pháp đấu dây. - Loại mắc nối tiếp: Moment phát ra lớn nhất khi bắt đầu quay, được dùng chủ yếu trong máy khởi động. - Loại mắc song song: Ít dao động về tốc độ, giống như loại dùng nam châm vình cửu. - Loại mắc hỗn hợp: Có cả đặc điểm của hai loại trên, thường dùng để khởi động động cơ lớn. Hình 19. Các kiểu đấu dây 1. 3 Đặc tính của motor khởi động một chiều
Hình 20. Đặc tính của máy khởi động 1.3.1 Mối quan hệ giữa tốc độ, moment và cường độ dòng điện Về cơ bản mạch điện của motor chỉ là các cuộn dây. Giá trị điện trở trong mạch rất nhỏ vì chỉ có điện trở của các cuộn dây. Theo định luật Ohm giá trị dòng điện sẽ tăng rất lớn khi điện áp accu (12 V) là không đổi và giá trị điện trở của mạch là rất nhỏ. Kết quả là có dòng điện lớn đi tới máy khởi động và moment xoắn cực đại được tạo ra ngay khi máy khởi động bắt đầu làm việc. Vì motor và máy phát điện có cấu tạo tương tự nhau, nên điện áp theo chiều ngược lại (sức điện động đảo chiều) được tạo ra khi motor quay làm giảm dòng một chiều. Vì sức điện động cảm ứng này tăng lên khi tốc độ máy khởi động tăng lên do đó dòng điện chạy qua motor giảm đi làm cho moment xoắn và dòng một chiều cũng giảm theo. - Tỷ số truyền giữa bánh răng dẫn động và vành răng xấp xỉ từ 1 :10 tới 1:15. - Công suất đầu ra của máy khởi động khi mới bắt đầu làm việc là rất thấp vì moment xoắn lớn và tốc độ của máy khởi động thấp nhưng công suất này tăng lên tới giá trị cực đại theo sự thay đổi của moment xoắn và tốc độ của máy khởi động và sau đó giảm đi. Công suất máy khởi động được biểu diễn bằng đường cong trên hình vẽ theo sự thay đổi của moment xoắn và tốc độ của máy khởi động. 1.3.2 Mối quan hệ giữa dòng điện và điện áp Khi máy khởi động bắt đầu làm việc, điện áp ở cực của accu giảm xuống do cường độ dòng điện trong mạch tăng lên. Khi cường độ dòng điện trong mạch lớn thì không thể bỏ qua rơi áp ở điện trở trong của accu. Theo định luật Ohm sụt áp tăng lên khi giá
trị dòng điện trong mạch tăng lên. Sụt áp giảm xuống khi giá trị dòng điện trong mạch giảm xuống và điện áp accu lại trở về giá trị bình thường. 2. CẤU TẠO MÁY KHỞI ĐỘNG Hình 21. Các bộ phận của máy khởi động 2.1 Các bộ phận Hình 22. Công tắc từ Máy khởi động loại giảm tốc gồm có các bộ phận sau đây: 1. Công tắc từ 2. Phần ứng (lõi của motor khởi động) 3. Vỏ máy khởi động 4. Chổi than và giá đỡ chổi than 5. Bộ truyền bánh răng giảm tốc 6. Li hợp khởi động 7. Bánh răng bendix và then xoắn. 2.2 Cấu tạo
2.2.1 Công tắc từ Công tắc từ hoạt động như là một công tắc chính của dòng điện chạy tới motor và điều khiển bánh răng bendix bằng cách đẩy nó vào ăn kh ớp v ới vành răng khi b ắt đầu khởi động và kéo nó ra sau khi khởi động. Cuộn hút đ ược qu ấn b ằng dây có đường kính lớn hơn cuộn giữ và lực điện từ của nó tạo ra l ớn h ơn l ực đi ện t ừ đ ược tạo ra bởi cuộn giữ. 2.2.2 Phần ứng và ổ bi cầu Phần ứng tạo ra lực làm quay motor và ổ bi cầu đỡ cho lõi (phần ứng) quay ở tốc độ cao. Hình 23. Phần ứng và ổ bi cầu Hình 24. Vỏ máy khởi động 2.2.3.Vỏ máy khởi động
Vỏ máy khởi động này tạo ra từ trường cần thiết để cho motor ho ạt đ ộng. Nó cũng có chức năng như một vỏ bảo vệ các cuộn cảm, lõi cực và khép kín các đ ường s ức t ừ. Cuộn cảm được mắc nối tiếp với phần ứng. 2.2.4. Chổi than và giá đỡ chổi than Chổi than được tì vào cổ góp của phần ứng bởi các lò xo để cho dòng điện đi t ừ cuộn dây tới phần ứng theo một chiều nhất định. Chổi than được làm t ừ h ỗn h ợp đồng-cácbon nên nó có tính dẫn điện tốt và khả năng ch ịu mài mòn l ớn. Các lò xo ch ổi than nén vào cổ góp phần ứng và làm cho phần ứng dừng lại ngay sau khi máy kh ởi động bị ngắt. Nếu các lò xo chổi than bị yếu đi hoặc các chổi than bị mòn có thể làm cho ti ếp điểm điện giữa chổi than và cổ góp không đủ để dẫn điện. Điều này làm cho đi ện tr ở ở chỗ tiếp xúc tăng lên làm giảm dòng điện cung cấp cho motor và dẫn đến gi ảm moment.
Hình 25. Chổi than và giá đỡ chổi than Hình 26. Bộ truyền giảm tốc 2.2.5. Bộ truyền giảm tốc Bộ truyền giảm tốc truyền lực quay của motor tới bánh răng bendix và làm tăng moment xoắn bằng cách làm chậm tốc độ của motor. Bộ truyền giảm tốc làm giảm tốc độ quay của motor với tỉ số là 1/3 -1/4 và nó có một li hợp khởi động ở bên trong. 2.2.6. Li hợp khởi động Hình 27. Li hợp khởi động Hình 28. Bánh răng khởi động chủ động và rãnh xoắn Li hợp khởi động truyền chuyển động quay của motor tới động c ơ thông qua bánh răng bendix.
Để bảo vệ máy khởi động khỏi bị hỏng bởi số vòng quay cao được tạo ra khi đ ộng c ơ đã được khởi động, người ta bố trí li hợp khởi động này. Đó là li hợp khởi đ ộng lo ại một chiều có các con lăn. 2.2.7 Bánh răng khởi động chủ động và then xoắn Bánh răng bendix và vành răng truyền lực quay từ máy kh ởi đ ộng t ới đ ộng c ơ nh ờ s ự ăn khớp an toàn giữa chúng. Bánh răng bendix được vát mép để ăn khớp được dễ dàng. Then xoắn chuyển lực quay vòng của motor thành lực đẩy bánh răng bendix, tr ợ giúp cho việc ăn khớp và ngắt sự ăn khớp của bánh răng bendix với vành răng. 3. HOẠT ĐỘNG CỦA MÁY KHỞI ĐỘNG 3.1 Công tắc từ 3.1.1 Khái quát Công tắc từ có hai chức năng: - Đóng ngắt motor - Ăn khớp và ngắt bánh răng bendix với vành răng. Công tắc từ này cũng hoạt động theo ba bước khi máy khởi động hoạt động: Hút vào, Giữ, Hồi về (nhả về). Một số hư hỏng: - Nếu có hở mạch trong cuộn hút, thì nó không thể hút được piston và do đó máy khởi động không thể khởi động được (không có tiếng kêu hoạt động của công tắc từ). - Nếu công tắc chính tiếp xúc kém, thì dòng điện đi đến cuộn cảm và phần ứng rất khó khăn và tốc độ của máy khởi động giảm xuống. - Nếu có hở mạch trong cuộn giữ, thì nó không thể giữ được piston và có thể làm cho piston đi vào nhảy ra một cách liên tục. 3.1.2 Nguyên lí hoạt động
Hình 29. Nguyên lý hoạt động 3.1.2.1 Kéo (Hút vào) Khi bật khoá điện lên vị trí START, dòng điện của accu đi vào cuộn giữ và cuộn hút. Sau đó dòng điện đi từ cuộn hút tới phần ứng qua cuộn cảm xuống mát. Việc tạo ra lực điện từ trong các cuộn giữ và cuộn hút sẽ làm từ hoá các lõi cực và do vậy piston của công tắc từ bị hút vào lõi cực của nam châm điện. Nhờ sự hút này mà bánh răng bendix bị đẩy ra và ăn khớp với vành răng bánh đà đồng thời đĩa tiếp xúc sẽ bật công tắc chính lên. Để duy trì điện áp kích hoạt công tắc từ, một số xe có relay khởi động đặt giữa khoá điện và công tắc từ.
Hình 31. Giữ Hình 30. Hút vào 3.1.2.2 Giữ Khi công tắc chính được bật lên, thì không có dòng đi ện chạy qua cu ộn hút vì hai đầu cuộn hút bị đẳng áp, cuộn cảm và cuộn ứng nhận tr ực ti ếp dòng đi ện t ừ accu. Cuộn dây phần ứng sau đó bắt đầu quay với vận tốc cao và động c ơ được kh ởi đ ộng. Ở thời điểm này piston được giữ nguyên tại vị trí chỉ nhờ lực điện từ của cu ộn gi ữ vì không có dòng điện chạy qua cuộn hút. 3.1.2.3 Nhả (hồi về)
Hình 32. Hồi về Khi khoá điện được xoay từ vị trí START sang vị trí ON, tại thời điểm này, tiếp đi ểm chính vẫn còn đóng, dòng điện đi từ phía công tắc chính tới cu ộn hút r ồi qua cu ộn gi ữ. Đặc điểm cấu tạo của cuộn hút và cuộn giữ là có cùng số vòng dây qu ấn và qu ấn cùng chiều. Ở thời điểm này, dòng điện qua cuộn hút bị đảo chi ều, lực điện t ừ đ ược tạo ra bởi cuộn hút và cuộn giữ triệt tiêu lẫn nhau nên không gi ữ đ ược piston. Do đó piston bị đẩy trở lại nhờ lò xo hồi về và công tắc chính bị ngắt làm cho máy khởi đ ộng dừng lại. 3.2. Ly hợp máy khởi động Hình 33. Cấu tạo ly hợp máy khởi động 3.2.1 Hoạt động 3.2.1.1 Khi khởi động
Khi bánh răng li hợp (bên ngoài) quay nhanh hơn trục then (bên trong) thì con lăn li hợp bị đẩy vào chỗ hẹp của rãnh và do đó lực quay của bánh răng li h ợp đ ược truyền tới trục then. Hình 34. Hoạt động của ly hợp khởi động (Khi khởi động) 3.2.1.2 Sau khi khởi động động cơ Khi trục then (bên trong) quay nhanh hơn bánh răng li hợp (bên ngoài), thì con lăn li hợp bị đẩy ra chỗ rộng của rãnh làm cho bánh răng li hợp quay không tải. Hình 35. Hoạt động của ly hợp khởi động (Sau khi khởi động) 3.2.2 Cơ cấu ăn khớp và nhả
3.2.2.1 Công dụng Cơ cấu ăn khớp / nhả có hai chức năng. Ăn khớp bánh răng bendix với vành răng bánh đà. - Ngắt sự ăn khớp giữa bánh răng bendix với vành răng bánh đà. - 3.2.2.2 Cơ cấu ăn khớp Hình 37. Hoạt động ăn khớp Hình 38. Hoạt động nhả khớp Các mặt đầu của bánh răng bendix và vành răng đi vào ăn khớp v ới nhau nh ờ tác động hút của công tắc từ và ép lò xo dẫn đ ộng l ại. Sau đó ti ếp đi ểm chính đ ược b ật lên và lực quay của phần ứng tăng lên. Một phần lực quay được chuyển thành l ực đẩy bánh răng bendix nhờ then xoắn. Nói cách khác bánh răng bendix đ ược đ ư a vào ăn khớp với vành răng bánh đà nhờ lực hút của công tắc từ, lực quay của phần ứng và lực đẩy của then xoắn. Bánh răng bendix và vành răng được vát mép để việc ăn khớp được dễ dàng.
3.2.2.3 Cơ cấu nhả khớp Khi bánh răng bendix làm quay vành răng thì xuất hiện áp lực cao trên bề mặt răng của hai bánh răng. Khi tốc độ quay của động cơ (vành răng) trở nên cao h ơn so với bánh răng bendix khi khởi động động cơ, nên vành răng làm quay bánh răng bendix. Một phần của lực quay này được chuyển thành lực đẩy dọc trục nhờ then xo ắn đ ể ngắt sự ăn khớp giữa bánh răng bendix và vành răng. Cơ cấu ly hợp máy khởi động ngăn không cho lực quay của động c ơ truyền t ới bánh răng bendix từ vành răng bánh đà. Kết quả là áp lực giữa các bề mặt răng của hai bánh răng giảm xuống và bánh răng bendix được kéo ra khỏi sự ăn khớp một cách dễ dàng. Vì lực hút của công tắc từ bị mất đi nên lò xo hồi về đang b ị nén sẽ đ ẩy bánh răng bendix về vị trí cũ và hai bánh răng sẽ không còn ăn khớp nữa. 4. MỘT SỐ LOẠI MÁY KHỞI ĐỘNG KHÁC 4.1 Máy khởi động đồng trục Hình 40. Máy khởi động đồng trục Hình 41. Cơ cấu phanh 4.1.2 Công tắc từ
Cấu tạo của công tắc từ của máy khởi động loại đồng trục về cơ bản giống nh ư công tắc từ của máy khởi động loại giảm tốc. Tuy nhiên lo ại này kéo piston để đưa bánh răng bendix vào ăn khớp và nhả khớp trong khi máy khởi động loại giảm tốc đẩy piston để thực hiện thao tác này. 4.1.3Cần đẩy dẫn động Cần đẩy bendix truyền chuyển động của công tắc từ tới bánh răng bendix. Nhờ chuyển động này bánh răng bendix được đưa vào ăn khớp và nhả khớp với vành răng. 4.1.4 Lò xo dẫn động Lò xo dẫn động được đặt trong cần đẩy dẫn động hoặc trong công tắc từ. Lò xo dẫn động của máy khởi động loại đồng trục hoạt động giống như lò xo hồi về của máy khởi động loại giảm tốc. 4.1.5 Cơ cấu giảm tốc Vì máy khởi động loại đồng trục có thể tạo ra moment đ ủ l ớn đ ể có th ể kh ởi động động cơ nhờ phần ứng lớn, nên loại này không cần c ơ cấu giảm tốc. Vì lí do này nên phần ứng được nối trực tiếp với bánh răng bendix. 4.1.6 Cơ cấu phanh Một số máy khởi động loại đồng trục được trang bị m ột cơ cấu phanh đ ể d ừng motor lại nếu động cơ không khởi động được. Cơ c ấu phanh cũng đ ược dùng đ ể đi ều khiển tốc độ cao của motor ngay sau khi động cơ khởi động. Hình 42. Máy khởi động loại hành tinh Một số máy khởi động loại đồng trục và loại giảm tốc khác không có cơ cấu phanh là vì những lí do sau đây: - Phần ứng có khối lượng nhỏ và lực quán tính nhỏ. - Lực ép của chổi than lớn. - Bộ truyền giảm tốc tạo ra lực ma sát. Hoạt động: Lò xo phanh và và đĩa phanh hãm đẩy phần ứng tỳ vào khung ở đầu cổ góp để tạo ra lực hãm.