Bài giảng Bài 2: Thống kê lao động trong doanh nghiệp

Bài 2: Thống kê lao động trong doanh nghiệp<br /> <br /> BÀI 2: THỐNG KÊ LAO ĐỘNG TRONG DOANH NGHIỆP<br /> Hướng dẫn học<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Mục tiêu<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Làm rõ ý nghĩa và nhiệm vụ của thống kê<br /> lao động trong doanh nghiệp.<br /> Trang bị các kiến thức cơ bản về thống kê<br /> lao động và thu nhập của người lao động<br /> trong doanh nghiệp.<br /> Hướng dẫn học viên cách tính toán và phân<br /> tích các chỉ tiêu thống kê lao động và thu<br /> nhập của người lao động trong doanh nghiệp.<br /> <br /> Đọc kỹ bài giảng, nghe giảng trực tuyến.<br /> Thảo luận với giáo viên và các học<br /> viên khác về các vấn đề chưa nắm rõ.<br /> Trả lời các câu hỏi và làm bài tập ở<br /> cuối bài.<br /> <br /> Nội dung<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ý nghĩa và nhiệm vụ của thống kê lao<br /> động trong doanh nghiệp.<br /> Thống kê lao động trong doanh nghiệp.<br /> Thống kê thu nhập của người lao động<br /> trong doanh nghiệp.<br /> <br /> <br /> Thời lượng<br /> <br /> <br /> 9 tiết<br /> <br /> STA303_Bai 2_v1.0012101202<br /> <br /> 11<br /> <br /> Bài 2: Thống kê lao động trong doanh nghiệp<br /> <br /> TÌNH HUỐNG DẪN NHẬP<br /> <br /> Tình huống: Quản lý xí nghiệp may mặc gia đình<br /> Với xí nghiệp may mặc được gia đình giao cho quản lý, bạn quyết định sẽ thực hiện một cuộc<br /> cải cách mới. Nhớ lại bài học về kỹ năng quản trị doanh nghiệp, các quyết định phải xuất phát từ<br /> việc phân tích nguồn thông tin. Trong đó, nhóm thông tin đầu tiên bạn quan tâm là các nguồn<br /> lực cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp như lao động, vốn,... Vì vậy, bạn đến<br /> bộ phận thống kê của xí nghiệp và yêu cầu cung cấp các thông tin liên quan đến nguồn lực quan<br /> trọng thứ nhất: lao động tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh tại xí nghiệp.<br /> Các thông tin mà bạn quan tâm đó là số lượng lao động trong doanh nghiệp hiện nay, sự biến<br /> động của nó như thế nào, chất lượng lao động cao hay thấp, thu nhập của người lao động có<br /> tương xứng với sức lao động họ bỏ ra hay không, phân phối đã công bằng chưa...<br /> Câu hỏi<br /> 1. Với những yêu cầu hết sức chung chung đó, không biết bộ phận thống kê lao động của<br /> doanh nghiệp bạn sẽ giải quyết ra sao?<br /> 2. Họ sẽ thu thập những thông tin nào, tính toán và phân tích những chỉ tiêu nào?<br /> 3. Với nguồn nhân lực đó, hãy xác định nội dung và phương pháp huấn luyện thích hợp?<br /> <br /> 12<br /> <br /> STA303_Bai 2_v1.0012101202<br /> <br /> Bài 2: Thống kê lao động trong doanh nghiệp<br /> <br /> Lao động của con người là nhân tố có tính chất quyết định đến sự tồn tại và phát triển<br /> của quá trình sản xuất xã hội. Trong mọi xã hội, mọi thời đại, dù trình độ khoa học kỹ<br /> thuật phát triển đến đâu thì lao động vẫn là yếu tố không thể thiếu được. Với mỗi<br /> doanh nghiệp, lao động là nhân tố tham gia trực tiếp vào quá trình sản xuất ra các sản<br /> phẩm hàng hoá và dịch vụ nhằm đáp ứng nhu cầu của xã hội. Vấn đề đặt ra là làm thế<br /> nào để quản lý và sử dụng có hiệu quả nguồn lao động trong mỗi doanh nghiệp?<br /> 2.1.<br /> <br /> Ý nghĩa và nhiệm vụ của thống kê lao động trong doanh nghiệp<br /> <br /> 2.1.1.<br /> <br /> Ý nghĩa của thống kê lao động trong doanh nghiệp<br /> <br /> Thống kê lao động và thu nhập của người lao động là<br /> những vấn đề không thể thiếu trong tổ chức quản lý<br /> hoạt động của mỗi doanh nghiệp. Từ những thông tin<br /> thu thập được thông qua hoạt động thống kê lao động,<br /> các nhà quản trị doanh nghiệp có thể quản lý và sử<br /> dụng nguồn lực này một cách hiệu quả nhất.<br /> Bên cạnh đó, với những thông tin thu thập từ hoạt<br /> động thống kê thu nhập của người lao động, phần nào<br /> chúng ta có thể đánh giá khái quát được quy mô, chất<br /> lượng của lao động cũng như đời sống của người lao<br /> động trong doanh nghiệp.<br /> Đây là vấn đề có tính chất quyết định trong việc làm tăng khối lượng sản phẩm sản<br /> xuất cũng như nâng cao chất lượng sản phẩm để tiến tới mục đích lớn hơn là tối đa<br /> hoá lợi nhuận doanh nghiệp.<br /> 2.1.2.<br /> <br /> Nhiệm vụ của thống kê lao động trong doanh nghiệp<br /> <br /> Để thực hiện tốt vai trò của mình, thống kê lao động trong doanh nghiệp phải thực<br /> hiện tốt các nhiệm vụ sau:<br />  Thống kê lao động:<br /> o Thống kê số lượng và kết cấu lao động của doanh nghiệp;<br /> o Nghiên cứu biến động lao động trong doanh nghiệp;<br /> o Thống kê tình hình sử dụng số lượng lao động và thời gian lao động của doanh<br /> nghiệp;<br /> o Thống kê năng suất lao động trong doanh nghiệp và phân tích biến động năng<br /> suất lao động do ảnh hưởng của các nhân tố.<br />  Thống kê thu nhập của người lao động:<br /> o Thống kê các nguồn hình thành thu nhập của người lao động;<br /> o Thống kê tổng quĩ lương của doanh nghiệp và phân tích sự biến động cũng như<br /> tình hình sử dụng tổng quỹ lương;<br /> o Thống kê tiền lương bình quân và phân tích sự biến động của tiền lương bình<br /> quân trong doanh nghiệp;<br /> o Nghiên cứu mối quan hệ giữa tốc độ tăng tiền lương và tốc độ tăng năng suất<br /> lao động nhằm đánh giá khả năng tích luỹ của doanh nghiệp trong việc sử dụng<br /> lao động.<br /> <br /> STA303_Bai 2_v1.0012101202<br /> <br /> 13<br /> <br /> Bài 2: Thống kê lao động trong doanh nghiệp<br /> <br /> 2.2.<br /> <br /> Thống kê số lượng và sự biến động lao động trong doanh nghiệp<br /> <br /> 2.2.1.<br /> <br /> Thống kê số lượng lao động trong doanh nghiệp<br /> <br /> 2.2.1.1. Khái niệm và phân loại số lượng lao động trong doanh nghiệp<br /> <br />  Khái niệm<br /> Số lượng lao động trong doanh nghiệp là toàn bộ lực lượng lao động tham gia vào hoạt<br /> động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, do doanh nghiệp quản lý và trả lương.<br /> Mỗi doanh nghiệp thường bao gồm nhiều loại lao động khác nhau. Mỗi lao động<br /> có những đặc điểm riêng đòi hỏi phải có biện pháp tổ chức, quản lý và sử dụng<br /> khác nhau. Do vậy, để thống kê được số lao động thì trước hết ta phải tiến hành<br /> phân loại lao động trong doanh nghiệp.<br />  Phân loại lao động trong doanh nghiệp<br /> Căn cứ vào việc tổ chức quản lý, sử dụng và trả lương, người ta chia lao động làm<br /> việc ở doanh nghiệp thành hai loại: Lao động trong danh sách của danh sách của<br /> doanh nghiệp và lao động và ngoài danh sách của doanh nghiệp:<br /> o Lao động trong danh sách của doanh nghiệp: là<br /> tổng số lao động đã được ghi tên vào danh sách lao<br /> động của doanh nghiệp, do doanh nghiệp trực tiếp<br /> quản lý, sử dụng sức lao động và trả lương, trả<br /> công hoặc bằng hình thức thu nhập hỗn hợp (tiền<br /> công và lợi nhuận của sản xuất kinh doanh).<br /> Như vậy, bộ phận quan trọng quyết định đến kết<br /> quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp chính là<br /> lao động trong danh sách của doanh nghiệp. Đây<br /> cũng là đối tượng thường xuyên và chủ yếu của<br /> thống kê lao động trong doanh nghiệp.<br /> o Phân loại lao động trong danh sách của doanh nghiệp<br /> Để đáp ứng yêu cầu quản lý sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, người ta có<br /> thể phân loại lao động trong danh sách của doanh nghiệp theo một số tiêu thức<br /> chủ yếu sau:<br />  Căn cứ vào mục đích tuyển dụng và thời gian sử dụng, lao động trong danh<br /> sách của doanh nghiệp được chia thành hai loại: Lao động thường xuyên: là<br /> những người đã được tuyển dụng chính thức làm việc lâu dài cho doanh<br /> nghiệp và những người tuy chưa được tuyển dụng chính thức nhưng làm<br /> việc liên tục cho doanh nghiệp; Lao động tạm thời: là những người làm việc<br /> cho doanh nghiệp theo các hợp đồng tạm tuyển để hoàn thành các công việc<br /> có tính chất đột xuất, thời vụ hoặc ngắn hạn tạm thời.<br />  Căn cứ vào tính chất của lao động, lao động trong danh sách được chia thành:<br /> Lao động làm công ăn lương: là những người được doanh nghiệp trả lương<br /> theo mức độ hoàn thành công việc được giao, gồm có: Tổng số lao động và<br /> người học nghề (nếu họ được nhận tiền công, tiền lương của doanh nghiệp);<br /> Những người làm việc bên ngoài doanh nghiệp nhưng được doanh nghiệp<br /> trả lương (như: nhân viên bán hàng, quảng cáo, sửa chữa, bảo hành sản<br /> phẩm...) và lao động không được trả lương, trả công là những người làm việc<br /> tại doanh nghiệp nhưng thu nhập của họ không được thể hiện bằng tiền<br /> <br /> 14<br /> <br /> STA303_Bai 2_v1.0012101202<br /> <br /> Bài 2: Thống kê lao động trong doanh nghiệp<br /> <br /> o<br /> <br /> lương hoặc tiền công mà bằng thu nhập hỗn hợp gồm cả tiền công và lợi<br /> nhuận của doanh nghiệp.<br />  Căn cứ vào tác dụng của từng loại lao động đối với quá trình sản xuất kinh<br /> doanh, lao động làm công ăn lương được chia thành hai loại: Lao động trực tiếp<br /> sản xuất: gồm những người lao động và người học nghề được trả lương - là<br /> những người lao động trực tiếp gắn bó với quá trình sản xuất kinh doanh<br /> của doanh nghiệp; lao động làm công khác: gồm những lao động làm công<br /> ăn lương còn lại mà công việc của họ không trực tiếp gắn với quá trình sản<br /> xuất kinh doanh của doanh nghiệp như: cán bộ kỹ thuật, quản lý kinh tế,<br /> quản lý hành chính, bảo vệ, giám sát...<br /> Lao động ngoài danh sách của doanh nghiệp: là những người tham gia làm việc<br /> tại doanh nghiệp nhưng không thuộc quyền quản lý lao động và trả lương hay<br /> sinh hoạt phí của doanh nghiệp.<br /> <br /> 2.2.1.2. Phương pháp tính số lượng lao động trong danh sách của doanh nghiệp<br /> <br /> Số lượng lao động trong danh sách của doanh nghiệp<br /> có thể được xác định tại từng thời điểm hoặc tính bình<br /> quân cho một thời kỳ nào đó.<br /> Số lượng lao động trong danh sách thời điểm là chỉ<br /> tiêu phản ánh số lượng lao động trong danh sách tại<br /> một thời điểm nhất định nào đó. Đây là căn cứ để đánh<br /> giá quy mô lao động của doanh nghiệp tại một thời<br /> điểm nhất định, đồng thời là căn cứ để lập bảng cân đối lao động và tính số lượng lao<br /> động bình quân của doanh nghiệp.<br /> Số lượng lao động trong danh sách bình quân là chỉ tiêu phản ánh mức độ điển hình về<br /> số lượng lao động trong danh sách của doanh nghiệp trong một thời kỳ nhất định. Chỉ<br /> tiêu này được sử dụng phổ biến trong tính toán các chỉ tiêu kinh tế.<br /> Người ta có thể tính được chỉ tiêu này tuỳ theo điều kiện số liệu mà doanh nghiệp<br /> hạch toán được trong kỳ.<br />  Nếu doanh nghiệp hạch toán được số lao động trong danh sách hàng ngày, số lao<br /> động trong danh sách bình quân được tính:<br /> n<br /> <br /> L<br /> <br /> L<br /> i 1<br /> <br /> i<br /> <br /> n<br /> <br /> Trong đó: Li là số lượng lao động có ở ngày thứ i trong kỳ nghiên cứu (i = 1, n ).<br /> Những ngày nghỉ lễ, nghỉ thứ bảy, chủ nhật thì lấy số lượng lao động có ở ngày<br /> liền trước đó.<br />  Nếu doanh nghiệp hạch toán được số lao động trong danh sách tại thời điểm đầu<br /> kỳ và cuối kỳ, số lao động trong danh sách bình quân được tính:<br /> <br /> L<br /> <br /> Ld  Lc<br /> 2<br /> <br /> Trong đó: Ld, Lc lần lượt là số lao động trong danh sách tại thời điểm đầu và cuối kỳ.<br /> <br /> STA303_Bai 2_v1.0012101202<br /> <br /> 15<br /> <br />