Bài giảng Bệnh lý học: Ung thư và thuốc điều trị ung thư

B Ộ<br /> T R Ư Ờ N G<br /> <br /> G I Á O<br /> Đ Ạ I<br /> <br /> D Ụ C<br /> H Ọ C<br /> Y<br /> <br /> – Đ À O<br /> T Ạ O<br /> D U Y<br /> T Â N<br /> -<br /> <br /> K H O A<br /> <br /> UNG THƯ & THUỐC ĐIỀU TRỊ UNG THƯ<br /> <br /> MỤC TIÊU<br /> Sau khi học, sinh viên có khả năng:<br /> 1.<br /> Nêu được khái niệm về ung thư và<br /> các nhóm thuốc, các thuốc điều trị<br /> ung thư hiện nay.<br /> 2.<br /> Trình bày được các độc tính chung<br /> và tác dụng phụ của hóa trị liệu.<br /> 3.<br /> Trình bày được một số nguyên tắc<br /> sử dụng các hóa trị liệu ung thư.<br /> <br /> 1.<br /> 2.<br /> 3.<br /> 4.<br /> <br /> NỘI DUNG<br /> Đại cương về ung thư<br /> Các thuốc điều trị ung thư<br /> 2.1 Phân loại<br /> 2.2 Một số thuốc phổ biến<br /> Độc tính của hóa trị liệu ung<br /> thư.<br /> Một số nguyên tắc khi dùng<br /> thuốc chống ung thư<br /> <br /> BÀI GIẢNG BỆNH LÝ HỌC - ĐÀO TẠO DƯỢC SĨ ĐẠI HỌC - GIẢNG VIÊN:THẠC SĨ.BS NGUYỄN PHÚC HỌC - PHÓ TRƯỞNG KHOA & TRƯỞNG BỘ MÔN - KHOA Y / ĐẠI HỌC DUY TÂN (DTU).<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1. ĐẠI CƯƠNG<br /> 1.1 KHÁI NIỆM<br /> ‒ Ung thư là tên chung dùng để gọi một nhóm bệnh với trên 200 loại khác nhau (khác<br /> về nguồn gốc tế bào, căn nguyên, tiên lượng và cách điều trị), nhưng có đặc điểm<br /> chung: đó là sự phân chia không kiểm soát được của tế bào, khả năng tồn tại và phát<br /> triển ở các cơ quan và tổ chức lạ.<br /> ‒ Các ung thư thường phát triển từ một tế bào ban đầu và phải mất nhiều năm cho tới<br /> khi có một kích thước đủ lớn để có thể nhận thấy được. Quá trình này có nhiều giai<br /> đoạn và có sự tham gia của nhiều nhóm gene khác nhau như gene tiền ung thư và<br /> gene chế áp ung thư. Nhìn chung - điều kiện cần thiết để hình thành ung thư là phải<br /> đột biến cả hai nhóm gene này.<br /> ‒ Tế bào ung thư khác với tế bào thường ở những tích chất đặc trưng riêng như: tránh<br /> được sự chết tế bào theo chương trình, có khả năng phát triển vô hạn, có khả năng tự<br /> cung cấp yếu tố phát triển, không hoặc ít nhạy cảm với các yếu tố tăng sinh, có tốc độ<br /> phân bào nhanh, có khả năng xâm lấn mô xung quanh và di căn đến nơi xa, khối u còn<br /> có khả năng sinh mạch máu mới khi phát triển đến kích thước nhất định.<br /> ‒ Tùy theo loại & giai đoạn của ung thư mà việc điều trị có thể áp dụng một hoặc nhiều<br /> phương pháp khác nhau: Phương pháp điều trị tại chỗ như phẫu thuật & tia xạ được<br /> áp dụng khi bệnh còn ở giai đoạn sớm, u còn khu trú tại chỗ hoặc một vùng nhất<br /> định. Khi đã di căn thì phải kết hợp thêm liệu pháp toàn thân như điều trị nội tiết,<br /> điều trị miễn dịch…<br /> <br /> 2<br /> <br /> – Phân chia tế bào (tăng sinh) là quá trình sinh lý xảy ra trong<br /> những điều kiện nhất định ở hầu hết các mô trong cơ thể sinh<br /> vật đa bào. Bình thường sự cân bằng giữa tốc độ của quá trình<br /> tăng sinh và quá trình chết của tế bào được điều hòa một cách<br /> chặt chẽ để đảm bảo cho tính toàn vẹn của cơ quan và mô.<br /> – Khi các tế bào xảy ra những đột biến trong DNA, chúng có thể<br /> phá vỡ cơ chế điều khiển này và dẫn đến ung thư. Sự tăng sinh<br /> không kiểm soát và thường là nhanh chóng của tế bào sẽ tạo<br /> thành các khối u lành tính hay khối u ác tính (ung thư).<br /> <br /> – Những khối u lành tính không lan tràn đến những nơi khác<br /> trong cơ thể hay xâm lấn vào các mô khác, và chúng hiếm khi<br /> đe dọa đến tính mạng trừ khi chúng chèn ép đến các cấu trúc<br /> sống còn. Các khối u ác tính có thể xâm lấn vào các cơ quan<br /> khác, lan đến những nơi xa hơn (di căn) và trở nên đe dọa đến<br /> tính mạng.<br /> <br /> 3<br /> <br /> – Khó có thể biết nguyên nhân đầu tiên gây ra ung thư. Tuy nhiên hơn phân nửa số ung<br /> thư có tổn thương gene p53, đây là gene ức chế khối u đồng thời cũng được biết như<br /> là "người bảo vệ bộ gene’’ ~ p53 là một protein quan trọng nằm trong điều hòa chu<br /> kỳ tế bào - gọi là gene áp chế khối u p53. Đột biến này có tiên lượng xấu, vì tế bào của<br /> các khối u đó không đi vào quá trình apoptosis (lập trình tế bào tự hủy ~ giải Nobel<br /> 2016). Đột biến của telomerase đã loại bỏ các hàng rào hỗ trợ khác, làm tăng số lần tế<br /> bào có thể phân chia. Những đột biến khác giúp cho khối u tăng sinh mạch máu để<br /> cung cấp nhiều hơn chất dinh dưỡng, hay giúp cho việc di căn đến những nơi khác<br /> của cơ thể.<br /> – Các tính chất đặc trưng của tế bào ác tính:<br /> + Tránh được apoptosis<br /> + Khả năng phát triển vô hạn (bất tử)<br /> + Tự cung cấp các yếu tố phát triển<br /> + Không nhạy cảm đối với các yếu tố chống tăng sinh<br /> + Tốc độ phân bào gia tăng<br /> + Thay đổi khả năng biệt hóa tế bào<br /> + Không có khả năng ức chế tiếp xúc<br /> + Khả năng xâm lấn mô xung quanh<br /> + Khả năng di căn đến nơi xa<br /> + Khả năng tăng sinh mạch máu<br /> 4<br /> <br /> 1.2 DỊCH TỄ<br /> Quốc tế<br /> - Mỗi năm, 14,1 triệu người được<br /> chẩn đoán mắc bệnh ung thư và<br /> 8,2 triệu người chết vì căn bệnh<br /> này. Nam giới thường mắc bệnh<br /> ung thư phổi, phế quản và ung<br /> thư tuyến tiền liệt; Ở nữ giới, ung<br /> thư vú là nguyên nhân gây tử<br /> vong nhiều nhất, tiếp theo là ung<br /> thư phổi và phế quản.<br /> Việt Nam<br /> ‒ Mỗi năm Việt Nam có khoảng 150<br /> ngàn ca mới mắc và trên 75 ngàn<br /> trường hợp tử vong do ung thư.<br /> Trong bản đồ ung thư thế giới, tỷ<br /> lệ mắc ung thư ở nam giới Việt<br /> Nam được xếp vào nhóm nước<br /> cao thứ 3, với gần 2.000 ca mắc<br /> trên 1.000.000 người...<br /> <br /> 5<br /> <br />