Bài giảng Bệnh lý thú y (Chuyên ngành Thú y): Chương 4 - TS. Nguyễn Hữu Nam

Ch­¬ng IV<br /> <br /> Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ c¸c chÊt<br /> I. Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ Gluxit<br /> <br /> 1.1. Đ¹i c­¬ng vÒ chuyÓn ho¸ Gluxit<br /> 1.1.1.Vai trß vµ ®­êng ®i cña Gluxit trong c¬<br /> thÓ<br /> - G lµ nguån năng l­îng chñ yÕu vµ trùc tiÕp cña<br /> c¬ thÓ<br /> - Tham gia cÊu tróc tÕ bµo (DNA, RNA,<br /> mucopolysacarit, heparin,...)<br /> + ChuyÓn ho¸: Tõ tinh bét, ®­êng<br /> glucoza<br /> niªm m¹c ruét<br /> tÜnh m¹ch cöa<br /> gan<br /> glycogen<br /> Glucoza huyÕt<br /> mµng tÕ bµo<br /> cung cÊp năng l­îng (ATP), tæng hîp axit bÐo<br /> vµ mét sè axit amin.<br /> <br /> • 1.1.2. ĐiÒu hoµ chuyÓn ho¸ gluxit<br /> Nguån bæ sung<br /> <br /> Glucoza huyÕt<br /> <br /> Nguån tiªu thô<br /> <br /> Nguån bæ sung:<br /> - Gluxit thøc ăn sau bữa ăn<br /> - Glycogen cña gan<br /> - Glycogen cña c¬<br /> - Glucoza t©n t¹o ë gan tõ axit amin vµ c¸c axit bÐo.<br /> Nguån tiªu thô:<br /> - Gi¸ng ho¸ trong tÕ bµo ®Ó cung cÊp năng l­îng<br /> - Tæng hîp thµnh lipit vµ axit amin.<br /> - Th¶i qua thËn khi v­ît ng­ìng trong m¸u.<br /> <br /> - Glucococticoit: G©y tăng Glucoza huyÕt b»ng<br /> <br /> c¸ch ngăn c¶n glucoza thÊm vµo tÕ bµo (trõ tÕ<br /> bµo n·o) vµ tăng t©n t¹o glucoza tõ protit.<br /> - STH (tøc GH) øc chÕ hexokinaza tăng gi¸ng<br /> ho¸ glycogen, ho¹t ho¸ insulinaza, g©y tăng<br /> glucoza huyÕt m¹nh mÏ, cã thÓ g©y glucoza<br /> niÖu.<br /> - Men insulinaza vµ kh¸ng thÓ chèng insulin<br /> (trong bÖnh lý) g©y tăng Glucoza huyÕt do ph¸<br /> huû insulin.<br /> ĐiÒu hoµ ThÇn kinh: ThÇn kinh t¸c ®éng lªn<br /> chuyÓn ho¸ gluxit th«ng qua viÖc ®iÒu chØnh<br /> tăng hay gi¶m tiÕt c¸c hormon ®· nãi ë trªn<br /> (stress, sî h·i, tøc giËn, xóc ®éng…) ®Òu g©y<br /> tăng glucoza huyÕt.<br /> <br /> • ĐiÒu hoµ néi tiÕt<br /> - Insulin: lµm gi¶m glucoza huyÕt rÊt nhanh vµ<br /> m¹nh nhê hai t¸c dông:<br /> + Đ­a nhanh chãng glucoza qua mµng vµo tÕ<br /> bµo<br /> + Lµm gi¶m qu¸ trình t¹o glucoza tõ glycogen, L,<br /> P.<br /> - Adrenalin: Tăng gi¸ng ho¸ glycogen g©y tăng<br /> nhanh vµ tăng cao glucoza huyÕt, tăng axit<br /> lactic vµ thÓ xªton trong m¸u. T¸c dông cña<br /> Adrenalin nhanh nh­ng kh«ng bÒn.<br /> - Glucagon: g©y tăng glucoza huyÕt gièng nh­<br /> Adrenalin, nh­ng t¸c dông æn ®Þnh vµ kÐo dµi<br /> h¬n.<br /> <br /> •<br /> •<br /> •<br /> •<br /> <br /> 1.2. Rèi lo¹n c©n b»ng glucoza huyÕt<br /> 1.2.1.Gi¶m glucoza huyÕt<br /> Nguyªn nh©n:<br /> - Gi¶m nguån bæ sung tõ ruét; Thøc ăn kÐm<br /> phÈm chÊt, khÈu phÇn kh«ng ®¶m b¶o ®ñ l­îng<br /> gluxit cÇn thiÕt, thiÕu c¸c men tiªu ho¸, c¸c<br /> bÖnh ®­êng ruét g©y trë ng¹i qu¸ trình tiªu ho¸<br /> gluxit vµ hÊp thu glucoza.<br /> • - Do rèi lo¹n dù trữ t¹i gan: gi¶m dù trữ cña<br /> gan trong c¸c bÖnh viªm gan, x¬ gan, tho¸i ho¸<br /> tÕ bµo gan; kh«ng huy ®éng ®­îc nguån dù trữ<br /> do thiÕu hôt c¸c men phosphorylaza, amylo1.6.<br /> glucozidaza.<br /> <br /> 1<br /> <br /> • - Do tăng møc tiªu thô: lao ®éng nÆng nhäc kÐo dµi,<br /> bÖnh m·n tÝnh, sèt cao kÐo dµi... Rèi lo¹n qu¸ trình<br /> phosphoryl ho¸ ë èng thËn, ¶nh h­ëng tíi qu¸ trình t¸i<br /> hÊp thu glucoza ë c¸c tÕ bµo èng thËn.<br /> • - Do rèi lo¹n ®iÒu hoµ thÇn kinh néi tiÕt nh­ øc chÕ<br /> giao c¶m, c­êng phã giao c¶m, gi¶m tiÕt c¸c hormon<br /> glucagon, adrenalin, glucococticoit, STH.. hoÆc tăng<br /> tiÕt insulin.<br /> • HËu qu¶:<br /> • - G©y thiÕu G.6.P trong tÕ bµo nªn t¹o c¶m gi¸c ®ãi.<br /> • - KÝch thÝch giao c¶m dÉn tíi tim ®Ëp nhanh, run rÈy,<br /> v· må h«i.<br /> • - KÝch thÝch phã giao c¶m, tăng co bãp d¹ dµy, tăng<br /> tiÕt dÞch tiªu ho¸, sïi bät mÐp, Øa ®¸i lung tung, gi¶m<br /> tr­¬ng lùc c¬, vËn ®éng khã khăn, d·n ®ång tö.<br /> <br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> •<br /> •<br /> <br /> HËu qu¶:<br /> - G©y glucoza niÖu, g©y bÖnh ®¸i ®­êng,<br /> th­êng gÆp ë chã. Song song víi rèi lo¹n gluxit<br /> cã rèi lo¹n chuyÓn ho¸ protit vµ rèi lo¹n<br /> chuyÓn ho¸ lipit t¹o ra nhiÒu axit bÐo vµ axetyl<br /> CoA, tăng thÓ xeton vµ colesterol trong m¸u,<br /> g©y nhiÔm ®éc toan.<br /> BÖnh ø ®äng glycogen, g©y tÝch luü nhiÒu<br /> glycogen ë gan do thiÕu men G.6.<br /> phosphataza.<br /> BÖnh tăng galactoza huyÕt do thiÕu men<br /> galacto- transferaza<br /> BÖnh ®¸i ®­êng do thiÕu men phosphoryl ho¸<br /> ë tÕ bµo èng thËn.<br /> <br /> • - Tăng ph©n huû glycogen vµ huy ®éng mì nªn<br /> trong m¸u xuÊt hiÖn thÓ xeton.<br /> • - Bß sữa th­êng hay bÞ gi¶m glucoza huyÕt<br /> trong thêi kú cho sữa cao nhÊt, nÕu nÆng cã thÓ<br /> co giËt vµ chÕt.<br /> • 1.2.2. Tăng glucoza huyÕt<br /> • - Trong vµ sau bữa ăn qu¸ nhiÒu gluxit<br /> • - Tr¹ng th¸i h­ng phÊn cña vá n·o, nhÊt lµ<br /> h­ng phÊn cña hÖ giao c¶m<br /> • - BÖnh néi tiÕt, g©y gi¶m tiÕt insulin, ­u năng<br /> tuyÕn yªn, tuyÕn th­îng thËn g©y tăng tiÕt c¸c<br /> hormon ®èi lËp víi insulin.<br /> • - Tăng ho¹t tÝnh cña c¸c men insulinaza vµ<br /> kh¸ng thÓ chèng insulin<br /> <br /> • 2. Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ protit<br /> <br /> •<br /> •<br /> •<br /> •<br /> <br /> 2.1. Đ¹i c­¬ng vÒ chuyÓn ho¸ protit<br /> 2.1.1.Vai trß vµ nguån gèc cña protÝt trong c¬ thÓ<br /> Protit lµ vËt chÊt sèng quan träng nhÊt<br /> P tham gia cÊu tróc c¬ b¶n cña TB vµ m«, c¸c men vµ<br /> c¸c hormon cÇn thiÕt cho sù sèng vµ c¸c KT b¶o vÖ<br /> c¬ thÓ.<br /> • P còng lµ nguån cung cÊp năng l­îng khi tèi cÇn thiÕt.<br /> • P ®­îc cÊu t¹o tõ c¸c axit amin.<br /> • Trong èng tiªu ho¸, P ®­îc gi¸ng ho¸ thµnh hçn hîp<br /> c¸c aA nhê c¸c men vµ ®­îc hÊp thu vµo tÜnh m¹ch<br /> ruét – qua tÜnh m¹ch cöa vµo gan, ë gan víi hÖ thèng<br /> men khö amin, khö carboxyl vµ chuyÓn amin hçn hîp<br /> c¸c aA ®­îc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi nhu cÇu tõng<br /> lóc cña c¬ thÓ. Tõ ®ã c¸c aA ®­îc cung cÊp cho c¸c<br /> TB hoÆc tæng hîp thµnh albumin vµ globulin cho huyÕt<br /> t­¬ng. NÕu thõa sÏ bÞ khö amin ®Ó ®­a vµo vßng<br /> chuyÓn ho¸ chung.<br /> <br /> • 2.1.2. Sù tæng hîp protÝt<br /> • Mçi lo¹i protÝt cã cÊu tróc ®Æc tr­ng riªng thÓ<br /> hiÖn b»ng sè l­îng vµ trình tù s¾p xÕp c¸c axit<br /> amin, ®­îc m· ho¸ tõ trình tù bé ba nucleotit<br /> trong gien cÊu tróc.<br /> • Sù sai sãt trong trong cÊu tróc cña protÝt ®Òu<br /> b¾t nguån tõ gien trong AND, ®­îc gäi lµ rèi<br /> lo¹n vÒ chÊt cña tæng hîp protÝt.<br /> • Rèi lo¹n tæng hîp vÒ l­îng b¾t nguån tõ ho¹t<br /> ®éng cña gien ®iÒu hoµ hoÆc do ho¹t ®éng qu¸<br /> m¹nh hay qu¸ yÕu cña mét c¬ quan hay mét<br /> nhãm tÕ bµo (khèi u, phì ®¹i hay teo, tho¸i ho¸).<br /> <br /> 2<br /> <br /> • 2.1.3. Sù gi¸ng ho¸ protÝt (tho¸i biÕn)<br /> • Mçi P ®Òu cã tuæi thä riªng biÓu thÞ b»ng thêi gian b¸n<br /> huỷ (A lµ 20 ngµy, G lµ 10 ngµy).<br /> • Đã lµ sù gi¸ng ho¸ sinh lý<br /> • C¸c aA – s¶n phÈm cña sù gi¸ng ho¸ ®­îc t¸i sö<br /> dông tíi 90%, c¬ thÓ chỉ cÇn bæ sung 10% tõ thøc ăn.<br /> • Sù gi¸ng ho¸ cã liªn quan chÆt chÏ víi sù tæng hîp,<br /> thÝ dô sù tăng tæng hîp P ë c¸c khèi u cã thÓ g©y tăng<br /> gi¸ng ho¸ P toµn th©n.<br /> • C©n b»ng nit¬: Nhu cÇu vÒ P ®­îc x¸c ®Þnh b»ng<br /> l­îng nit¬ th¶i ra theo n­íc tiªñ vµ ph©n trong 24 giê.<br /> • Khi l­îng N mµ gia sóc ăn vµo b»ng l­îng N cña c¬<br /> thÓ th¶i ra ngoµi thì gäi lµ c©n b»ng ®Òu vÒ nit¬.<br /> • C©n b»ng d­¬ng: L­îng N ăn vµo nhiÒu h¬n l­îng<br /> th¶i ra<br /> • C©n b»ng ©m: L­îng N th¶i ra nhiÒu h¬n l­îng ăn<br /> vµo<br /> <br /> 2.2. Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ P<br /> 2. 2.1. Rèi lo¹n tæng hîp vÒ l­îng<br /> Tăng tæng hîp chung<br /> BiÓu hiÖn b»ng sù ®ång ho¸ axit amin v­ît dÞ ho¸, c©n<br /> b»ng nit¬ d­¬ng tÝnh, c¬ thÓ ph¸t triÓn. GÆp trong: thêi<br /> kú sinh tr­ëng, ®ang bình phôc; trong bÖnh lý gÆp khi<br /> c­êng tuyÕn yªn...<br /> • Tăng tæng hîp chung bao giê còng kÌm gi¶m gi¸ng<br /> ho¸ chung.<br /> • Tăng tæng hîp t¹i chç<br /> • GÆp trong phì ®¹i c¬ quan, liÒn vÕt th­¬ng, phôc håi<br /> thiÕu m¸u... Sù ®ång ho¸ axit amin (®¸nh dÊu) cña c¬<br /> quan tăng râ rÖt, nh­ng sù ®ång ho¸ toµn th©n cã thÓ<br /> h¬i tăng, bình th­êng hoÆc cßn gi¶m (nh­ trong ung<br /> th­: c©n b»ng th­êng ©m tÝnh).<br /> <br /> • Gi¶m tæng hîp chung: gÆp trong ®ãi kÐo dµi, suy<br /> dinh d­ìng, suy kiÖt, l·o ho¸, báng, sèt kÐo dµi... víi<br /> biÓu hiÖn c©n b»ng nit¬ ©m tÝnh râ rÖt (nghÜa lµ kÌm<br /> tăng gi¸ng ho¸) vµ thÓ hiÖn râ ë protit huyÕt t­¬ng.<br /> • Gi¶m tæng hîp t¹i chç: t¾c m¹ch c¬ quan, teo c¬<br /> quan, suy tuû, ho¹i tö c¬ quan...<br /> • 2.2.2. Rèi lo¹n Protit huyÕt t­¬ng<br /> • P trong huyÕt t­¬ng cã nguån gèc chñ yÕu tõ gan<br /> (95% albumin, 85% globulin), tõ hÖ vâng néi m« ngoµi<br /> gan vµ tõ mét sè m« kh¸c (globumin, men, kh¸ng thÓ,<br /> horm«n, c¸c chÊt vËn chuyÓn...)<br /> • Protit huyÕt t­¬ng cã c¸c nhiÖm vô sau:<br /> - T¹o ra ¸p lùc keo ®Ó giữ n­íc trong lßng m¹ch.<br /> - B¶o vÖ c¬ thÓ, chèng nhiÔm ®éc, nhiÔm khuÈn.<br /> <br /> - Chøa mét sè men, tham gia chuyÓn ho¸ c¸c<br /> chÊt.<br /> - Chøa mét sè chÊt vËn chuyÓn (s¾t, ®ång, Hb,<br /> lipit, hocm«n, thuèc,...).<br /> - Chøa c¸c chÊt ®«ng m¸u.<br /> - Lµ nguån axit amin cung cÊp cho c¬ thÓ: protit<br /> huyÕt t­¬ng tho¸i biÕn trong èng tiªu ho¸, trë vÒ<br /> m¸u cung cÊp cho c¬ thÓ trong tr­êng hîp c¬<br /> thÓ thiÕu protit.<br /> - Thêi gian b¸n huû cña albumin lµ 20 vµ cña<br /> globulin lµ10 ngµy.<br /> - Tû lÖ A/G trong huyÕt t­¬ng lµ mét h»ng sè tuú<br /> thuéc vµo loµi gia sóc.<br /> <br /> Gi¶m vÒ l­îng protit huyÕt t­¬ng<br /> • BiÓu thÞ tình tr¹ng gi¶m protit trong c¬ thÓ, mµ c¬ chÕ<br /> chung lµ gi¶m tæng hîp vµ tăng gi¸ng ho¸ protit<br /> chung, hoÆc cung cÊp kh«ng c©n b»ng víi sö dông.<br /> • C¸c nguyªn nh©n th­êng gÆp nh­:<br /> • - ThiÕu năng l­îng vµ protªin trong khÈu phÇn, rèi<br /> lo¹n hÊp thu nÆng ë èng tiªu ho¸.<br /> • Gi¶m tæng hîp chung do c¸c bÖnh x¬ gan, suy gan...<br /> • - Tăng sö dông P (hµn g¾n vÕt th­¬ng, phôc håi mÊt<br /> m¸u, hoÆc trong c¸c bÖnh tiªu hao suy mßn c¬ thÓ<br /> nh­ lao, nhiÔm khuÈn, sèt cao...<br /> • - MÊt ra ngoµi nhiÒu: báng réng, thËn nhiÔm mì, æ mñ<br /> lín, rß rØ kÐo dµi ë vÕt th­¬ng.<br /> <br /> • - Tû lÖ A/G cã thÓ bÞ ®¶o ng­îc vì trong mäi tr­êng<br /> hîp kÓ trªn albumin bao giê còng gi¶m sót nhanh h¬n<br /> (ph©n tö nã nhá, ®Ó dÔ qua v¸ch m¹ch h¬n).<br /> • - C¸c dÊu hiÖu kÌm theo lµ: sót c©n, teo c¬, thiÕu<br /> m¸u, l©u lµnh vÕt th­¬ng, gi¶m ®Ò kh¸ng chung vµ cã<br /> thÓ phï.<br /> • Tăng protit huyÕt t­¬ng: rÊt hiÕm gÆp (trong bÖnh u<br /> tuû), mµ th­êng chØ lµ tăng biÓu kiÕn (tăng gi¶) do mÊt<br /> n­íc, lµm m¸u bÞ c« ®Æc.<br /> • Thay ®æi thµnh phÇn protit huyÕt t­¬ng<br /> • B»ng ®iÖn di, protit huyÕt t­¬ng ®­îc chia lµm 5 phÇn<br /> chÝnh<br /> • Albumin, 1 – globulin, 2- globulin,  - globulin, globulin<br /> <br /> •<br /> •<br /> •<br /> •<br /> <br /> 3<br /> <br /> • - Albumin gi¶m trong tÊt c¶ c¸c tr­êng hîp gi¶m protit<br /> huyÕt t­¬ng vµ protit toµn c¬ thÓ .<br /> • - - globulin tăng trong viªm cÊp, ho¹i tö tæ chøc<br /> (viªm gan, viªm c¬ tim, nhåi m¸u...), rèi läan chuyÓn<br /> ho¸ (thËn nhiÔm mì, nhiÔm bét).<br /> • Thµnh phÇn nµy liªn quan víi ®é nhít cña m¸u, khi<br /> tăng lµm tèc ®é l¾ng m¸u tăng.<br /> • - - globulin cã vai trß quan träng trong vËn chuyÓn<br /> mì vì vËy nã tăng lªn khi cã tăng lipÝt huyÕt, gÆp trong<br /> c¸c bÖnh: ®¸i ®­êng, x¬ cøng m¹ch, t¾c mËt, thËn<br /> nhiÔm mì...)<br /> • - - globulin tăng trong c¸c tr­êng hîp cã tăng kh¸ng<br /> thÓ (nhiÔm khuÈn, u t­¬ng bµo, mÉn c¶m...).<br /> • Nªn chó ý: mét thµnh phÇn bÞ gi¶m cã thÓ lµm thµnh<br /> phÇn kh¸c tăng t­¬ng ®èi vì kÕt qu¶ ®iÖn di ®­îc biÓu<br /> thÞ b»ng %, vµ tæng sè cña chóng lµ 100%.<br /> <br /> • HËu qu¶: + Albumin: víi rÊt nhiÒu nhãm ­a<br /> n­íc trªn bÒ mÆt ph©n tö, cã vai trß quan träng<br /> trong giữ æn ®Þnh tr¹ng th¸i ph©n t¸n cña protit<br /> trong huyÕt t­¬ng. Vì vËy, nÕu albumin gi¶m thì<br /> protit huyÕt t­¬ng dÔ bÞ tña nhÊt lµ khi thªm vµo<br /> những kim lo¹i nÆng (t¸c nh©n chiÕm n­íc).<br /> + Khi P huyÕt t­¬ng gi¶m sÏ lµm gi¶m tû träng<br /> huyÕt t­¬ng, dÉn tíi tăng tèc ®é l¾ng hång cÇu,<br /> gÆp trong: x¬ gan, phï thËn, suy dinh d­ìng<br /> hoÆc cã thai.<br /> + Khi trong huyÕt t­¬ng cã nhiÒu fibrinogen vµ globulin, hång cÇu bÞ kÕt tô thµnh côm, vì vËy<br /> hång cÇu sÏ l¾ng nhanh h¬n, gÆp trong viªm<br /> cÊp, bÖnh lao, viªm c¬ tim, viªm thËn, khíp...<br /> <br /> • D­íi ®©y lµ mét sè ph¶n øng dùa vµo nguyªn lý<br /> trªn:<br /> • - Ph¶n øng Takata ara: dïng HgCO2 lµm tña<br /> protit khi cã gi¶m albumin vµ tăng globulin.<br /> • - Ph¶n øng Weltmann dïng CaCl2 g©y lªn b«ng<br /> chËm nÕu cã tăng - globulin, lªn b«ng nhanh<br /> khi cã tăng  vµ - globulin.<br /> • - Ph¶n øng Mac Lagan dïng thimol lµm ®ôc<br /> huyÕt thanh nÕu cã tăng lipoproteit.<br /> • - Ph¶n øng Kunkel dïng ZnSO4 lµm tña P khi<br /> cã tăng  vµ - globulin<br /> • - Ph¶n øng Wunderley dïng CdSO4 lµm tña P<br /> khi cã tăng  vµ - globulin.<br /> <br /> • 2.2.3. Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ trung gian protit<br /> • Trong c¸c tình tr¹ng bÖnh thiÕu oxy ë m« bµo,<br /> viªm m·n tÝnh lan trµn kÌm theo ho¹i tö tÕ bµo<br /> g©y rèi lo¹n chuyÓn ho¸ trung gian P: thÓ hiÖn ë<br /> tèc ®é ph©n huû P thµnh axit amin bÞ chËm l¹i,<br /> c¸c ®a peptÝt phøc t¹p bÞ ø l¹i trong m¸u kÝch<br /> thÝch c¸c c¬ quan nhËn c¶m ë m¹ch qu¶n g©y<br /> rèi lo¹n tuÇn hoµn, tăng tÝnh thÊm mao m¹ch,<br /> h¹ huyÕt ¸p vµ nhiÒu hiÖn t­îng cã tÝnh chÊt dÞ<br /> øng kh¸c.<br /> • Bình th­êng, c¸c men catepsin vµ proteaza cña<br /> m« cã vai trß xö lý c¸c tÕ bµo giµ vµ ph©n huû<br /> c¸c P ®ã thµnh axit amin ®Ó t¸i sö dông. Ph¶n<br /> øng chuyÓn amin lµ con ®­êng ®Ó c¬ thÓ tæng<br /> hîp mét sè axit amin khi cÇn thiÕt.<br /> <br /> • Ph¶n øng khö amin lµm cho axit amin mÊt h¼n<br /> nhãm amin vµ gi¸ng ho¸ gèc amin thµnh amoniac<br /> vµ urª ë gan, sau ®ã ®µo th¶i qua ®­êng thËn, vì<br /> vËy nÕu suy gan, suy thËn thì NH3 vµ urª bÞ ø ®äng<br /> trong m¸u; mÆt kh¸c nÕu tăng gi¸ng ho¸ axit amin<br /> thì c¸c s¶n phÈm nµy còng tăng trong m¸u.<br /> • Khi l­îng amoniac tăng cao trong m¸u, con vËt cã<br /> biÓu hiÖn h­ng phÊn cao ®é, cã thÓ co giËt, h«n<br /> mª.<br /> • Ph¶n øng khö carboxyl lµm cho axit amin biÕn<br /> thµnh amin; mét sè amin cã ho¹t tÝnh sinh lý nh­:<br /> Tyramin, Histamin, Tryptamin, Serotonin g©y rèi<br /> lo¹n c¸c qu¸ trình sinh lý nÕu chóng ®­îc sinh ra<br /> qu¸ nhiÒu.<br /> • Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ trung gian P x¶y ra khi rèi<br /> lo¹n c¸c ph¶n øng khö amin, chuyÓn amin, khö<br /> carboxyl<br /> <br /> • ThÝ dô khi thiÕu Vitamin B6 thì men Transaminaza ho¹t<br /> ®éng kÐm vµ ph¶n øng chuyÓn amin sÏ bÞ trë ng¹i.<br /> • KÕt qu¶ lµ tÝch tô nhiÒu s¶n phÈm ®éc.<br /> • 2.2.4. Rèi lo¹n trao ®æi protit nh©n<br /> • Protit nh©n lµ hîp chÊt c¸c nucleotit víi P. Khi gi¸ng<br /> ho¸ thì phÇn axit nucleic sÏ thµnh purin vµ pirimidin råi<br /> ®­îc chuyÓn thµnh axit uric theo n­íc tiÓu th¶i ra<br /> ngoµi. Rèi lo¹n th¶i axit uric th­êng gÆp hiÖn t­îng<br /> l¾ng ®äng c¸c tinh thÓ muèi urat ë c¸c m« nh­ bao<br /> khíp, thËn, cã khi c¶ da, c¬ vµ t­¬ng m¹c cña c¸c c¬<br /> quan néi t¹ng<br /> • VÒ c¬ chÕ sinh bÖnh, cã thÓ do tæng hîp qu¸ nhiÒu<br /> axit uric khi rèi lo¹n c¸c men; do ăn qu¸ nhiÒu chÊt<br /> giµu protit nh©n; do rèi lo¹n qu¸ trình ®µo th¶i t¹i thËn.<br /> <br /> 4<br /> <br /> • III: Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ lipit<br /> <br /> • 3.1. Đ¹i c­¬ng<br /> • 3.1.1. Vai trß cña lipit trong c¬ thÓ<br /> • Lipit lµ nguån dù trữ năng l­îng lín nhÊt cña c¬<br /> thÓ. Tuú theo loµi ®éng vËt mµ tû lÖ mì kh¸c<br /> nhau (ë lîn lµ 40%).<br /> • Lipit tham gia cÊu tróc tÕ bµo (mµng tÕ bµo, bµo<br /> t­¬ng).<br /> • Lipit lµ dung m«i hoµ tan c¸c vitamin A.D.E.K.<br /> Lµ líp ®Öm giữ nhiÖt, lµ nguån cung cÊp n­íc<br /> cho c¬ thÓ (oxy ho¸ 100gr mì cho 107 gr<br /> n­íc).<br /> • M« mì lu«n lu«n ®æi míi, thêi gian b¸n huû<br /> trung bình kho¶ng 5 - 6 ngµy.<br /> <br /> • 3.1.2. S¬ l­îc vÒ chuyÓn ho¸ b×nh th­êng<br /> cña lipit<br /> • Trong c¬ thÓ lipit ®­îc chia thµnh 3 nhãm<br /> chÝnh: glyxerit, phospholipit vµ steroit.<br /> • Qu¸ trình hÊp thu lipit<br /> • Lipit do thøc ăn cung cÊp ®­îc tiªu ho¸ - hÊp<br /> thu t¹i ruét nhê c¸c men cña dÞch tuþ, dÞch ruét<br /> vµ t¸c dông ®Æc biÖt cña dÞch mËt.<br /> • Do t¸c ®éng cña men lipaza mì trung tÝnh ®­îc<br /> thuû ph©n thµnh glyrerol vµ axit bÐo, sau khi<br /> qua niªm m¹c ruét c¸c s¶n phÈm thuû ph©n l¹i<br /> ®­îc kÕt hîp thµnh mì trung tÝnh ®i vµo m¹ch<br /> b¹ch huyÕt, cßn mét phÇn theo tÜnh m¹ch cöa<br /> ®Ó vµo gan (kho¶ng 30%).<br /> <br /> • M« mì<br /> • C¸c tÕ bµo mì tËp trung thµnh m« mì, n»m r¶i r¸c ë<br /> nhiÒu n¬i trong c¬ thÓ nh­ d­íi da, xoang bông, xung<br /> quanh c¸c c¬ quan néi t¹ng nh­ mì vµnh tim, quanh<br /> thËn. Mì cña mçi loµi gia sóc cã ®Æc tÝnh riªng, th­êng<br /> lµ kh¸c nhau vÒ thµnh phÇn c¸c axit bÐo nªn nhiÖt ®é<br /> nãng ch¶y cña chóng còng kh¸c nhau.<br /> • Mì bß nãng ch¶y ë 42 - 490C. Mì dª cõu nãng ch¶y<br /> ë 44 - 500C. Mì ngùa nãng ch¶y ë gÇn 400C. Mì chã<br /> nãng ch¶y ë 37 - 400C.<br /> • Mì lîn nãng ch¶y ë 36 - 460C. Mì ngçng nãng ch¶y<br /> ë 26 - 340C<br /> • Loµi nhai l¹i tæng hîp mì tõ c¸c axit bÐo bay h¬i; axit<br /> bÐo bay h¬i cßn ®­îc tæng hîp thµnh mì sữa.<br /> <br /> • Lipit trong m¸u:<br /> Lipit trong m¸u ph¶n ¸nh sù vËn chuyÓn lipit tõ nhiÒu<br /> nguån kh¸c nhau. Lipit hÊp thu tõ èng tiªu ho¸, lipit tõ<br /> kho dù trữ (FFA: axit bÐo tù do fatty free acide); lipit<br /> míi ®­îc tæng hîp (phospholipit, cholesterol).<br /> • ë trong m¸u lipit liªn kÕt víi P gäi lµ lipoproteit.<br /> • Ng­êi ta th­êng chia lipit huyÕt theo tû träng hay theo<br /> tèc ®é ®iÖn di; FFA th­êng g¾n víi albumin;<br /> Phospholipit víi - globulin; Cholesterol víi  globulin<br /> vµ lipit trung tÝnh víi -globulin.<br /> • ChuyÓn ho¸ lipit<br /> • Lipit trong m¸u ®­îc oxy ho¸ t¹i c¸c c¬ quan, m« sö<br /> dông nh­ c¬, thËn, nhÊt lµ gan, axit bÐo vµ<br /> phospholipit ®­îc c¾t thµnh c¸c m¶nh 2C, råi kÕt hîp<br /> víi CoA thµnh axetyl- CoA, tõ ®ã hoÆc ®i vµo chu trình<br /> Krebs, hoÆc hình thµnh thÓ xeton, ®Ó råi l¹i tiÕp tôc<br /> gi¸ng ho¸ thµnh CO2 vµ H2O.<br /> <br /> • Sù hình thµnh thÓ xeton phô thuéc vµo l­îng axit<br /> pyruvic (s¶n phÈm chuyÓn ho¸ cña gluxit).<br /> • Cho nªn thiÕu hoÆc rèi lo¹n chuyÓn ho¸ gluxit sÏ kÐo<br /> theo sù hình thµnh qu¸ nhiÒu thÓ xeton, g©y nªn<br /> nhiÔm ®éc axit.<br /> • 3.1.3. ĐiÒu hoµ c©n b»ng chuyÓn ho¸ mì<br /> • HÖ thèng sinh mì phô thuéc hoµn toµn vµo insulin;<br /> insulin cã t¸c dông tăng tæng hîp mì tõ gluxit vµ ngăn<br /> trë qu¸ trình thuû ph©n mì trung tÝnh.<br /> • Lipocain còng cã t¸c dông t­¬ng tù<br /> • HÖ thèng tiªu mì ho¹t ®éng nhê c¸c hormon cã t¸c<br /> dông ®iÒu mì nh­: Glucagon, ACTH, Vasoprepsin,<br /> Cocticoit, Thyronin, STH vµ nhÊt lµ Catecholamin.<br /> • C¸c hormon nµy th«ng qua men adenylcyclaza, AMP<br /> vßng, ho¹t ho¸ men proteinkinaza, men nµy ho¹t ho¸<br /> lipaza, c¾t axit bÐo khái glyxerol, biÕn triglyxerit thµnh<br /> diglyxerit, sau ®ã diglyxerit tiÕp tôc bÞ ph©n huû kh«ng<br /> phô thuéc hormon nữa.<br /> <br /> • 3.2. Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ lipit<br /> • 3.2.1. Rèi lo¹n c©n b»ng lipit<br /> • BÐo: do ăn qu¸ nhiÒu, tăng tæng hîp mì tõ gluxit, kÐm<br /> huy ®éng do Ýt vËn ®éng c¬ b¾p; gÆp trong thùc tÕ<br /> chăn nu«i, vì muèn tăng träng nhanh, sö dông nhiÒu<br /> lo¹i chÊt kÝch thÝch tăng träng, con vËt ăn nhiÒu, ngñ<br /> nhiÒu, Ýt vËn ®éng th­êng tăng tû lÖ mì. Khi qu¸ bÐo,<br /> con vËt kÐm linh ho¹t, søc ®Ò kh¸ng chung kÐm.<br /> • GÇy: GÇy th­êng do rèi lo¹n ho¹t ®éng cña thÇn kinh<br /> vµ néi tiÕt; khi thÇn kinh căng th¼ng, lu«n lu«n bÞ kÝch<br /> thÝch g©y t©m lý sî sÖt, lo l¾ng, bån chån, mÊt ngñ,<br /> con vËt tiªu hao qu¸ møc, ch¸n ăn dÉn tíi gÇy. C¸c<br /> tr­êng hîp ­u năng tuyÕn gi¸p, thiÓu năng tuyÕn tiÒn<br /> yªn ®Òu lµm cho con vËt gÇy.<br /> • GÇy cßn gÆp trong c¸c bÖnh m·n tÝnh g©y suy mßn<br /> toµn th©n, nh­: lao, nhiÔm khuÈn kÐo dµi, sèt cao kÐo<br /> dµi, Øa ch¶y, ký sinh trïng...<br /> <br /> 5<br /> <br />