BÀI GIẢNG CÂY ĐẶC SẢN VÙNG - Bài 2 ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC VÀ ĐẶC TÍNH SINH HỌC CỦA CÂY TIÊU

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

214
lượt xem 68
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

RỄ TIÊU - Rễ cọc: Loại rễ này chỉ có khi chúng ta trồng tiêu bằng hạt, chỉ có một rễ duy nhất, hướng địa, có thể đâm sâu xuống đến 3-5 m. Làm nhiệ m vụ hút nước, dinh dưỡng ở tầng đất sâu, giữ vững cho cây. Tính chịu hạn của tiêu phần lớn phụ thuộc vào loại rễ này. - Rễ cái: Rễ này có nhiều hơn khi chúng ta trồng tiêu bằng cành giâ m. Số lượng rễ cái có từ 3-6 cái với nhiệm vụ hút nước và dinh dưỡng ở tầng sâu. Các rễ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: BÀI GIẢNG CÂY ĐẶC SẢN VÙNG - Bài 2 ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC VÀ ĐẶC TÍNH SINH HỌC CỦA CÂY TIÊU

Bài 2 Đ ẶC ĐIỂM THỰC VẬT HỌC VÀ Đ ẶC TÍNH SINH HỌC CỦA CÂY TIÊU 2.1. R Ễ TI ÊU - Rễ cọc: Lo ại rễ này chỉ có khi chúng ta trồng tiêu b ằng hạt, chỉ có một rễ duy nhất, hư ớng địa, có thể đâm sâu xuống đến 3- 5 m. Làm nhiệ m vụ hút nước, dinh d ư ỡng ở tầng đất sâ u, giữ vững cho cây. Tính chịu hạn của tiêu phần lớn phụ thuộc vào lo ại rễ này. - Rễ cái: Rễ này có nhiều hơn khi chúng ta tr ồng tiêu b ằng c ành giâ m. Số lư ợng rễ cái có từ 3-6 cái với nhiệm vụ hút nư ớc và dinh dưỡng ở tầng sâu. Các rễ này có thể đâm sâu đến 4 m (Terada và Chiba, 1971). Có chiề u hư ớng mọc theo c hiề u nga ng. - Rễ phụ: C ả hai tác giả Blacklock (1954) và de Waard (1964) đã chú ý đ ến hệ thống những rễ cạn (rễ phụ). Terada và Chiba (1971) cho r ằng 85- 90% r ễ hút tập Trung ở lớp đất mặt 30c m trên đ ất ở v ùng Ama zon và có từ 90- 98% lo ại rễ này tập Trung ở lớp đất mặt 40 cm. Phan Hữu Trinh et al., (1987) cho rằng các rễ phụ thư ờng mọc thành chùm theo chiều ngang tập Trung ở tầng đất 15- 40cm, là m nhiệ m vụ hút nư ớc và d inh dưỡng ở tầng mặt. Các rễ phụ thư ờng đư ợc tạo nên từ rễ khí sinh tại đốt thân hom, mọc theo chiề u nga ng và có khả năng phân nhánh tốt hơn r ễ chính (Bộ môn cây công nghiệp- ĐHNN, 1967). Trong điều kiện canh tác tốt hệ thống rễ của tiêu thường tập Trung ở tầng 0- 30c m trong nă m tr ồng đầu tiên và 0- 50cm trong nă m tr ồng thứ hai. - Rễ khí sinh: N goài hai lo ại rễ hút nước và dinh dưỡng chính, cây tiêu còn có r ễ k hí sinh thường mọc ra tại các đốt thân tại một số loại thân c ành nhất định và làm nhiệ m vụ bám giữ cho dây tiêu đứng vững trên tr ụ tiêu. Rễ khí sinh thư ờng không có k hả năng hút dinh dưỡng và nước. 2.2. THÂN: Tiê u Piper nigrum là một loại cây dây leo có gỗ, không có lông và sống lâu nă m. Trong điều kiện canh tác tốt khi độ cao bị hạn chế, cây trư ởng thành có d ạng “cột bụi” và cao kho ảng 4m, đư ờng kính bụi hơn ké m khoảng 0,5 m. Thâ n tiêu là lo ại thân thảo mềm dẻo, nhiều đốt, dạng h ình cây leo. Thân tiêu đ ược cấu tạo bởi nhiều mạch gỗ. Kích thư ớc các mạch này khá lớn nên cây tiêu thư ờng có p hản ứng khá nhanh với nư ớc và phân bón (Phan Hữu Trinh et al., 1986). Hệ thống bó mạc h đư ợc r ãi ra như trong cây một lá mầ m. Mạch gỗ d ưới dạng bó vòng nguyên thuỷ trong thân leo non, phát triển thành hai b ản dẹt đư ợc tách đôi bởi mô mạch rây, như là p hần ruột với những phần nhô ra của tế b ào mô cứng. 2.3. CÀNH TIÊU: Theo Blacklock (1954) và de Waard (1964) cành tiêu có hai dạng, bao gồ m cành leo dinh dưỡng mọc thẳng đứng mà sẽ tạo thành bộ khung thân chính của cây tiêu. Cành này có đường kính tối đa ở gốc từ 4- 6cm, có thể có những lớp bần mỏng bao bọc bên n goài, thư ờng mọc lên ở p hần d ư ới gốc ở những cây đ ã trư ởng thành. Độ dài c ủa 9
các ló ng từ 5- 12cm, tại mỗ i đốt phình to ra và ma ng 1 lá mọc cách, một chồ i nách có thể cho ra một cành quả mọc nghiêng và rễ bất định ngắ n có thể bá m chặt vào tr ụ đỡ. N hững cành q uả thứ cấp thì không có rễ bám, khả năng phân c ành quả cấp 2 và 3 còn tuỳ thuộc vào cách chăm sóc, giống và mật độ. Cành quả thư ờng d ài tối đa là 1m. Hình 2.1. Các loại cành trên cây tiêu 1.Cành tư ợc(cành vượt), 2. C ành lươn (dây lươn), 3. Cành ác (cà nh mang quả) Cây tiê u mọc từ hom là cành quả thường cho quả rất sớm (sáu tháng sau trồng) nhưng không leo bám mà mọc thành b ụi, cho năng suất rất thấp và tuổi thọ khoảng 6- 7 năm (Phan Hữu Trinh et al., 1987). Theo Blacklock (1954) và Waard (1964) cho r ằng c ó hai loại c ành thân, n hưng c hỉ có loại chồi vươn thẳng mới có thể cho ra những loại chồi leo bá m hơn và có thể d ùng để nhân giống. Phan Hữu Trinh et al., (1987) đã b ổ sung một cách chi tiết về đặc tính của các lo ại cành dinh dư ỡng. Theo đó thì cành tiêu có thể chia là m ba lo ại gồ m cành nga ng c ho quả như đã đ ư ợc mô tả bởi de Waard (1964), tuy nhiên cành dinh dưỡng có thể được phân ra là m ha i lo ại c ành đó là: Cành tư ợc (vư ợt) và cành lươn. Cành lươn không có r ễ khí sinh và c ũng không có c ành quả mọc ra từ nó trong một giai đoạn 1 đến và i năm đ ầu sau trồng. Loại cành này vì thế không thể leo bám được trong giai đoạn đầu (cây con). Cây con mọc từ ho m lấy từ cành lươn thư ờng cho 10
q uả muộn hơn là cây con lấy ho m từ cành tư ợc từ 1 đến ha i nă m. Tuy nhiên, cây tiêu xuất phát từ hom dây lươn thường có tuổi đời cao hơn và thời gian kinh doanh dài hơn. N hóm tác giả này c ũng cho rằng năng suất tiêu trong thời gian sau cũng cao hơn tiêu được trồng bằng c ành tư ợc 2.4. LÁ: Lá mọc cách trên c ả thân và cành, cuống lá ngắn d ài từ 1- 2cm có đư ờng rảnh phía bên trên, 5 đôi gân chính, h ình trái tim. Hai lá kèm ở bên thì bao bọc cuốn lá và mầm non, thư ờng quay ngư ợc, khi mầ m non phát triển và lá thật lớn lê n thì hai tai lá này r ụng đi (Bộ môn cây công nghiệp - ĐHNN, 1967). Phiến lá hình o- van, láng như da, k hông cân đ ối, đầu mủi phiến nhọn, phía cuối tù và phần giữa ph ình tròn. Phiến lá thường có mà u xanh s ẩm sáng ở phía tr ên và nhạt hơn ở p hía dư ới. Về cỡ lá thay đổi rất lớn tuỳ theo giống và có thể dài từ 8- 20 cm ho ặc hơn và 4-1 2 cm hoặc hơn về chiều rộng và thường có 5- 7 gân chính. Trong bóng râm lá thường to hơn ngoài sáng và đời sống của một lá thư ờng trong khoảng 1 nă m. 2.5. HOA VÀ KI ỂU PHÁT HOA - Đặc điể m hoa cây tiê u: G ié hoa như giá treo đư ợc mọc ra từ phía đối xứng của lá trên những cành quả, dài từ 3- 15c m, ma ng từ 50- 150 hoa nhỏ đ ược sinh ra từ những tr ục có những lá bắc mập h ình ô- van. Hoa tiêu là đơn tính đồng chu, dị chu hay lư ỡng tính. Theo Krishna murthi (1969) cho rằng tiêu leo ở tình tr ạng hoang dại phần lớn là đ ơn tính d ị chu, nhưng hầu hết các loại đư ợc trồng là lư ỡng tính, mà đây là kết quả của q uá trình chọn lọc nhâ n tạo và sự nhân giống vô tính của con người qua nhiều thế hệ. Ô ng c ũng cho rằng những giống khác nhau cho thấy những khả năng biến động lớn về thành phần hoa lư ỡng tính trên gié c ủa chúng. Thà nh phần hoa lư ỡng tính càng lớn thì k hả năng thụ quả c àng cao và hầu hết những giống phổ biến có năng suất cao có từ 70- 98% hoa lưỡng tính. Abraha m đã cho rằng trong điều kiện che bóng d ày đặc những lo ại tiêu lư ỡng tính sẽ cho ra nhiề u hoa cái hơn và ít hoa lư ỡng tính hơn. - Cấu tạo hoa của cây tiê u: Hoa tiêu s ắp xếp tr ên gié theo hình xo ắn ốc. Khi hoa mới mọc có màu xa nh nhạt và khi n ở có màu vàng nhạt. Phía dư ới mỗi hoa có một lá bắc sớm rụng. Hoa tiêu không có bao hoa và có 2- 4 nh ị đực nhỏ đư ợc sinh ra trên một p hía c ủa bầu nhụy trong hoa lư ỡng tính và hoa dài kho ảng 1 mm với 2 bao phấn nhỏ có hai túi. Bầu nhụy h ình c ầu không có cuố ng, một no ãn, có 3- 5 núm nh ụy mập mạp nổi lên cao hơn đư ợc bao phủ bằng chất nhầy có màu tr ắng khi có thể nhận phấn và sau đó thì hoá nâu. N ghiên cứu về mặt sinh hóa của hoa, giúp ta hiể u đư ợc cách thụ phấn của hoa, do đó hiểu đư ợc sự kết trái. Việc này rất quan trọng đối với tiêu vì hiệ n na y 1 số giố ng tiêu cho trái r ất ít. Hơn nữa việc hiểu biết về cách thụ phấn của tiêu r ất cần thiết để lai tạo giống nhằ m tìm ra được các giố ng mới có khả năng chống sâu bệnh tốt hơn. Tạo đ iều kiện cho hoa ra nhiều, đậu trái tốt hơn... đ ạt năng suất cao hơn. - Sự phân hoá hoa: K hi gặp điều kiện hạn trong vòng 15 ngà y (kho ảng tháng 3 hoặc tháng 7), thì làm cho Acid absisic tăng lê n, acid giberilic và acid cytokinin giảm xuố ng là điều kiện tốt kích thích sự phân hoá mầ m hoa phát triển h ình thành hoa. Tức 11
là là m giả m quá tr ình sinh tr ưởng dinh dư ỡng tăng quá trình sinh thực. Nên trong thời gian này chúng ta không cần tư ới nư ớc cho tiêu cho đến lúc đạt ẩ m độ cây héo. để ngăn cản việc tạo acid giberilic và acid cytokinin, là m tăng Acid absisic nhằm thúc đẩy quá trình phân hoá mầ m hoa . N ơi nào mà cây tiêu vào giai đoạn phân hoá mầ m hoa gặp gặp thời tiết khô nóng thì thuận tiện cho quá tr ình này và hoa ra tập trung. Điều kiện ở Tây Nguyên và Đông Nam Bộ thì thời gian này đang là mùa khô (tháng 10) nên thíc h hợp cho sự phân hoá và hình thành hoa. - Quy luật hình thành hoa và nở hoa Tới mùa trổ hoa những búp non ở đốt c ành quả bắt đầu nhú lên. Lá bắc bao bọc c hung quanh r ụng dần chỉ c òn lại một lá bắc. Lúc đầu mầm gié hoa c òn nằ m dư ới bẹ lá mọc lên trong sự che chở của lá bắc và hai phiến lá non. Sau đó do phiế n lá non vươn mạnh hơn nên vư ợt ra khỏi lá bắc, vào lúc nà y gié hoa non chỉ còn đư ợc lá bắc che c hở. Đến khi gié hoa d ài kho ảng 1cm, nó ló ra khỏi lá bắc và b ắt đầu tiếp xúc với điều k iện khí hậu b ên ngoài. Đồng thời lúc này lá b ắc thường rụng đi. Trong thời đ iểm này gié hoa non rất nhạy cả m và d ễ rụng khi điều kiện b ên ngoài b ất lợi. Tuy nhiên một mầm hoa thứ hai có thể đư ợc hình thành khi cây có đ ủ sức khoẻ. Gié hoa cong xuố ng ( hư ớng địa) vài ngày sau khi xuất hiệ n. Các hoa lúc này vẫn chưa nhìn thấy đư ợc vì nó còn nằ m trong các vảy bắc. Sự nở hoa bắt đầu từ cuống gié dần cho đến đầu gié trong một khoảng thời gia n từ 7- 8 ngày. Tuy nhiê n, từ khi xuất hiện gié cho đến khi các núm nhụy cái nở (thò ra) p há vỡ vảy bắc kéo dài 20- 21 ngày trên toàn bộ gié hoa, gié lúc này tr ở thành một c hùm hoa cái. Hoa tiêu lư ỡng tính lúc bắt đầu phát triển, núm nhụy thò ra 3-8 ngày trước khi bao phấn mở ra. Theo Martin và Gregory (1962) đ ã cho thấy tại Puerto Rico rằng núm nhụy có thể nhậ n phấn kéo dài đến 10 ngà y và khả năng nhậ n phấn có thể xảy ra 3- 5 ngà y sau khi núm nh ụy thò ra. Ngư ời ta thấy rằng những giống lư ỡng tính như Bala mcotta, và Kalluvalli là giống tự thụ phấn. Sự tự thụ này có thể xảy ra mà k hông cần đến những tác động của gió và mưa. Mặc d ù mưa không đóng một vai trò c hính trong quá trình th ụ phấn, nhưng ẩ m độ không khí cao lại có một va i trò quan trọng. Tr ư ớc hết nó tạo thuận lợi cho sự phân tán hạt phấn ra khỏ i bao phấn và hơn nữa ẩ m độ cao giúp vòi nh ụy giữ sự cương đư ợc lâu để dễ dàng tiếp nhậ n hạt phấn (Phan Hữu Trinh et al., 1987; Phan Quốc Sũng, 2000). Hạt phấn mang nhiều chất dính, trong trường hợp mưa nhẹ sẽ là m vỡ những hạt chất dính của hạt phấn và làm cho hạt phấn bám vào chất nhầy của núm nhụy do đó đ ã gia tăng hiệu quả của sự phân bố hạt phấn. Đời sống của hạt phấn kéo d ài 2- 3 ngày. Hạt phấn cũng bị mất trong không khí. Kiến thường đ ư ợc nhìn thấy trên các hoa, nhưng việc côn tr ùng trợ giúp như thế nào cho việc thụ phấn đến nay vẫn chưa được biết. Sự thụ phấn dư ờng như là đư ợc xác định cụ thể trong từng gié hoa riêng lẻ, vì thế sự tự thụ phấn nhìn chung là xảy ra trên hoa lưỡng tính. 2.6. QUẢ VÀ HẠT: Thuộc loại quả hạch tr òn không có cuống, đ ường kính 4- 7mm có một vỏ quả 12
mềm có nhiề u thịt sinh ra từ gié dài 5- 15cm. Mỗi một gié có thể cho ra từ 50-60 quả ( hạt). Quả mang 1 hạt duy nhất. Quả chưa chín thì có màu xanh sau đ ó vỏ quả ngo ài sẽ c huyển đỏ khi chín và đen khi khô. Hạt có đư ờng kính 3- 4 mm, có một phôi nhỏ, một nội nhũ nhỏ và một ngoại nhũ lớn. Trọng lư ợng 100 hạt thay đổi từ 3- 8g, trung bình k ho ảng 4,5g. Từ tiêu tươi sau khi phơi s ấy thành s ản phẩ m thương mại, trọng lư ợng b ình quân giả m 65%. Quả tiêu gồ m có hai phần vỏ quả và hạt. Phần vỏ quả đ ư ợc chia thành vỏ quả ngoà i nằ m ở ngoài cùng đư ợc cấu tạo bởi 1 lớp tế bào màu s ẫm còn gọi là biểu bì. Sau đó là phần trung quả b ì, có nhiề u tế b ào vỏ d ày, vỏ mỏng và tế bào chứa tinh dầu c ùng những bó mạch. Vỏ trong (nội quả b ì) chứa những tế b ào hình móng ngựa. Phần hạt bao gồm có vỏ hạt, ngoại phôi nhủ, khoang lá mầ m, phôi nhủ, phôi và bó mạch (Phan Hữu Trinh et al., 1987). 13