Bài giảng Chọn mẫu và cỡ mẫu trong nghiên cứu y học - PGS.TS. Lưu Ngọc Hoạt

12/15/14<br /> <br /> Mục tiêu bài học<br /> Kết thúc khóa học, học viên có khả năng:<br /> <br /> CHỌN MẪU VÀ CỠ MẪU TRONG<br /> NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> PGS.TS. Lưu Ngọc Hoạt<br /> Viện ĐT YHDP và Y tế Công cộng<br /> Đại học Y Hà Nội<br /> <br /> Kh¸c nhau vÒ chän mÉu<br /> §Þnh l­îng<br /> (Bao nhiªu? B»ng nµo?)<br /> <br /> QuÇn thÓ<br /> <br /> 1.  Phân biệt được các phương pháp chọn mẫu cơ<br /> bản áp dụng trong nghiên cứu khoa học;<br /> 2.  Nếu được ưu, nhược điểm của từng phương<br /> pháp chọn mẫu và chỉ định áp dụng trong từng<br /> nghiên cứu cụ thể;<br /> 3.  Phân biệt được các loại công thức tính cỡ mẫu<br /> thường áp dụng và các thành phần cơ bản nêu<br /> trong công thức tính cỡ mẫu.<br /> 4.  Lựa chọn được công thức tính cỡ mẫu thích hợp<br /> cho một nghiên cứu cụ thể.<br /> <br /> kê suy luận<br /> QUẦN THỂ ĐÍCH<br /> Vai trò của chọn<br /> mẫu và cơ Thống<br /> mẫu trong<br /> NC<br /> <br /> §Þnh tÝnh<br /> C¸i g×? Nh­ thÕ nµo? T¹i sao?<br /> <br /> QuÇn thÓ!<br /> <br /> Lựa chọn<br /> <br /> Mẫu xác suất<br />  Ngẫu nhiên đơn<br />  Ngẫu nhiên hệ thống<br />  Mẫu phân tầng<br />  Mẫu chùm<br />  Mẫu nhiều bậc<br /> <br /> Kết luận ngoại suy<br /> <br /> Quần thể<br /> nghiên cứu<br /> <br /> Chọn<br /> mẫu<br /> <br /> Mẫu không xác suất<br /> Lùa chän<br /> ngÉu nhiªn!<br /> <br /> MÉu!<br /> <br /> Ngo¹i suy<br /> ra quÇn thÓ<br /> th«ng qua<br /> c¸c tham<br /> sè mÉu!<br /> <br /> KÕt luËn vÒ<br /> quÇn thÓ<br /> th«ng qua ý<br /> kiÕn cña c¸c<br /> ®èi t­îng NC!<br /> <br /> Lùa chän<br /> cã chñ<br /> ®Ých!<br /> <br /> MÉu!<br /> <br />  Mẫu<br />  Mẫu<br />  Mẫu<br />  Mẫu<br /> <br /> kinh nghiệm<br /> thuận tiện<br /> chỉ tiêu<br /> có mục đích.<br /> <br /> Mẫu<br /> <br /> Suy luận<br /> thống<br /> kê(chỉ áp<br /> dụng cho<br /> mẫu xác<br /> suất với<br /> cỡ mẫu<br /> đủ lớn)<br /> <br /> Ước lượng<br /> •  Điểm<br /> •  Khoảng<br /> <br /> Kiểm định<br /> giả thuyết<br /> <br /> Gía trị p<br /> <br /> Biến số<br /> <br /> Thống kê<br /> mô tả<br /> <br /> Tham số quần thể<br /> (µ, σ, P...)<br /> <br /> Tham số mẫu<br /> ( , s, p...)<br /> <br /> Các test<br /> thống kê<br /> <br /> Mô tả các tham số mẫu<br /> (trình bày kết quả nghiên cứu)<br /> <br /> 1<br /> <br /> 12/15/14<br /> <br /> MÉu trong nghiªn cøu ®Þnh tÝnh<br /> <br /> Kiểm tra chéo thông tin bằng các phương<br /> pháp thu thập số liệu khác nhau<br /> <br /> QuÇn thÓ!<br /> <br /> MÉu 1!<br /> <br /> QuÇn thÓ!<br /> MÉu 4!<br /> <br /> T¹i sao?!<br /> <br /> VÊn ®Ò!<br /> MÉu 2!<br /> <br /> MÉu 3!<br /> <br /> KiÓm tra chÐo<br /> ®Ó hiÓu s©u<br /> s¾c vÒ vÊn ®Ò<br /> vµ ý kiÕn cña<br /> c¸c ®èi t­îng!<br /> <br /> C¸c kh¸i niÖm liªn quan ®Õn quÇn thÓ<br /> vµ mÉu.<br /> "<br /> <br /> QuÇn thÓ ®Ých.<br /> <br /> "<br /> <br /> QuÇn thÓ nghiªn cøu. !<br /> <br /> "<br /> <br /> MÉu nghiªn cøu. !<br /> <br /> "<br /> <br /> §¬n vÞ mÉu.<br /> <br /> "<br /> <br /> §¬n vÞ nghiªn cøu.!<br /> <br /> "<br /> <br /> Khung mÉu.<br /> <br /> "<br /> <br /> Mét sè kh¸i niÖm kh¸c.!<br /> <br /> Phỏng!<br /> vấn!<br /> <br /> VÏ b¶n ®å!<br /> <br /> T¹i sao?!<br /> <br /> KiÓm tra tÝnh<br /> trung thùc cña<br /> th«ng tin!<br /> <br /> 1 vÊn ®Ò!<br /> <br /> Quan s¸t!<br /> <br /> Th¶o luËn!<br /> <br />   QuÇn thÓ !<br /> Lµ 1 tËp hîp cña nhiÒu ®¬n vÞ hay nhiÒu<br /> c¸ thÓ cã cïng 1 ®Æc tr­ng nµo ®ã<br />  QuÇn thÓ ®Ých!<br /> Lµ quÇn thÓ mµ ng­êi nghiªn cøu muèn<br /> kÕt luËn cho kÕt qu¶ nghiªn cøu cña m×nh<br />   QuÇn thÓ nghiªn cøu!<br /> Lµ quÇn thÓ mµ tõ ®ã 1 mÉu nghiªn cøu<br /> ®­îc lÊy ra.<br /> <br /> 2<br /> <br /> 12/15/14<br /> <br /> §¬n vÞ mÉu!<br /> MÉu nghiªn cøu!<br />   Lµ 1 tËp hîp con cña 1 quÇn thÓ nghiªn<br /> cøu.<br />   Cã c¸c ®Æc ®iÓm ®¹i diÖn cho quÇn thÓ<br /> nghiªn cøu !<br /> Mét mÉu tèt lµ mÉu cã thÓ cho phÐp ngo¹i<br /> suy (­íc l­îng) c¸c ®Æc ®iÓm cÇn quan t©m<br /> cña quÇn thÓ tõ mÉu víi ®é chÝnh x¸c vµ tÝnh<br /> kinh tÕ cao nhÊt.<br /> <br /> ThiÕt kÕ chän mÉu nghiªn cøu!<br /> <br /> Lµ 1 tËp hîp hay 1 c¸ thÓ thuéc quÇn thÓ<br /> nghiªn cøu mµ lµ c¬ së cho viÖc chän mÉu.<br /> §¬n vÞ nghiªn cøu:!<br />  <br /> <br /> Lµ chñ thÓ mµ c¸c ®o l­êng, nghiªn cøu<br /> triÓn khai trªn chñ thÓ ®ã.<br /> Khung mÉu!<br />   Lµ 1 tËp hîp c¸c ®¬n vÞ mÉu.<br />   Nã cã thÓ lµ 1 danh s¸ch hay 1 b¶n ®å.<br />   ®­îc chuÈn bÞ tr­íc cho mét sè kü thuËt<br /> chän mÉu.<br />  <br /> <br /> Bèn tiªu chuÈn khi lÊy mÉu nghiªn cøu.!<br /> !<br /> <br />  <br /> <br /> Mçi ®¬n vÞ hay c¸ thÓ trong quÇn thÓ cã<br /> cïng c¬ héi nh­ nhau ®­îc chän vµo<br /> mÉu (same opportunity).<br /> <br />  <br /> <br /> Phương pháp chọn mẫu có thể mô tả<br /> được (describable).<br /> <br />  <br /> <br /> Ph­¬ng ph¸p Ýt cã sai sè (unbiased).!<br /> <br />  <br /> <br /> ThÝch hîp víi thiÕt kÕ nghiªn cøu<br /> (appropriate).<br /> <br /> Bèn yªu cÇu khi lÊy mÉu nghiªn cøu.!<br />   TÝnh<br /> <br /> ®¹i diÖn.!<br /> <br />   Thùc<br /> <br /> hiÖn nhanh<br /> <br />   Thùc<br /> <br /> thi ®­îc.!<br /> <br /> !<br /> <br />   Kinh<br /> <br /> tÕ!<br /> <br /> 3<br /> <br /> 12/15/14<br /> <br /> Ph©n biÖt chän mÉu vµ ph©n bæ mÉu<br /> Hai thiÕt kÕ chän mÉu c¬ b¶n.!<br /> MÉu x¸c suÊt,<br /> MÉu kh«ng x¸c suÊt<br /> PP chän mÉu x¸c suÊt chñ yÕu:!<br /> 1.  NgÉu nhiªn ®¬n.<br /> 2.  NgÉu nhiªn hÖ thèng.<br /> 3.  NgÉu nhiªn ph©n tÇng.<br /> 4.  NgÉu nhiªn theo chïm.<br /> 5.  NgÉu nhiªn nhiÒu giai ®o¹n<br />  <br /> <br /> QuÇn thÓ<br /> nghiªn cøu<br /> (10,000)<br /> <br />  <br /> <br /> MÉu NC<br /> (500)<br /> Ph©n<br /> bæ mÉu<br /> <br /> Chän<br /> mÉu<br /> <br /> MÉu NC<br /> (500)<br /> <br /> Chän mÉu theo ph­¬ng ph¸p PPS<br /> (Probability Proportionate to Size)<br /> <br /> Nhãm<br /> NC (250)<br /> <br /> Chøng<br /> (250)<br /> <br /> Chän mÉu x¸c xuÊt<br /> <br /> Bài <br />  tập <br />  <br /> <br /> !<br /> <br /> 1. MÉu ngÉu nhiªn ®¬n (simple random sampling)<br /> " Một <br />  người <br />  nghiên <br />  cứu <br />  muốn <br />  điều <br />  tra <br />  tình <br />  <br /> <br /> trạng <br />  dinh <br />  dưỡng <br />  của <br />  trẻ <br />  em <br />  dưới <br />  5 <br />  tuổi <br />  tại <br />  <br /> huyện <br />  A <br />  mà <br />  tại <br />  đó <br />  có <br />  2 <br />  thị <br />  trấn <br />  một <br />  số <br />  xã <br />  <br /> miền <br />  núi, <br />  một <br />  số <br />  xã <br />  đồng <br />  bằng, <br />  một <br />  số <br />  xã <br />  <br /> ven <br />  biển. <br />  <br /> Hỏi: <br />  Theo <br />  Anh/Chị <br />  cách <br />  chọn <br />  mẫu <br />  nào <br />  là <br />  thích <br />  <br /> hợp <br />  nhất? <br />  Tại <br />  sao? <br />  <br /> <br /> Lµ mÉu mµ mçi c¸ thÓ trong quÇn thÓ cã cïng c¬ héi<br /> nh­ nhau ®­îc chän vµo mÉu.<br /> <br /> Ph­¬ng ph¸p:<br />  <br />  <br /> <br />  <br />  <br />  <br /> <br /> QuyÕt ®Þnh ®¬n vÞ mÉu lµ g×?<br /> LËp danh s¸ch ®¬n vÞ mÉu (khung mÉu) vµ<br /> ®¸nh sè tõng ®¬n vÞ mÉu .<br /> X¸c ®Þnh sè ®¬n vÞ mÉu cÇn cã.<br /> X¸c ®Þnh mét sè ngÉu nhiªn (= PP ngÉu nhiªn)<br /> LÊy ®¬n vÞ mÉu cã sè trïng sè ngÉu nhiªn<br /> vµo mÉu.<br /> <br /> 4<br /> <br /> 12/15/14<br /> <br /> Ví dụ về bảng số ngẫu nhiên<br /> S¬ ®å chän mÉu ngÉu nhiªn ®¬n!<br /> QuÇn thÓ víi cì N!<br />  <br />  <br />  <br />  <br />  <br />  <br />  <br /> <br /> P!<br /> µ!<br /> σ!<br /> <br /> Chän ngÉu nhiªn!<br /> p<br /> X<br /> <br /> s<br /> MÉu víi cì n<br /> <br /> 1. MÉu ngÉu nhiªn ®¬n (tiÕp)<br /> ¦u ®iÓm:<br />   §¬n gi¶n, dÔ lµm.<br />   Cã tÝnh ngÉu nhiªn vµ ®¹i diÖn cao.<br />   Lµ kü thuËt chän mÉu x¸c suÊt c¬ b¶n sö<br /> dông ë c¸c kü thuËt chän mÉu kh¸c.<br /> H¹n chÕ:<br />   Cần có khung mẫu và đơn vị mẫu<br />   Đơn vị mẫu phân tán nên phải đi lại nhiều<br />   Do yếu tố may rủi nên nhiều khi số cá thể<br /> chọn vào mẫu không đại diện cho dân số<br /> <br /> 2. MÉu hÖ thèng!<br /> §¬n vÞ mÉu ®Çu ®­îc chän ngÉu nhiªn. §¬n vÞ<br /> mÉu tiÕp theo ®­îc chän cã hÖ thèng (mét kho¶ng<br /> h»ng ®Þnh theo sau 1 sù b¾t ®Çu ngÉu nhiªn)<br /> Ph­¬ng ph¸p:<br />  <br />  <br /> <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> X¸c ®Þnh vµ ®¸nh sè ®¬n vÞ mÉu (khung mÉu)<br /> Kho¶ng c¸ch mÉu k, k = Sè c¸ thÓ trong quÇn thÓ<br /> N/ cì mÉu n, (k= N/n).<br /> §¬n vÞ mÉu ®Çu tiªn (i) n»m gi÷a 1 vµ k b»ng PP<br /> ngÉu nhiªn ®¬n.<br /> §¬n vÞ mÉu tiÕp theo: Céng k víi ®¬n vÞ mÉu ®Çu<br /> tiªn, tiÕp tôc cho ®Õn khi ®ñ sè mÉu:<br /> i + 1k; i + 2k; i + 3k...<br /> <br /> 5<br /> <br />