Bài giảng "Chương 5: Suy luận" cung cấp cho người học các kiến thức về 4 nội dung chính bao gồm: Khái quát về suy luận, suy luận diễn dịch, suy luận quy nạp, suy luận loại suy. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Chương 5: Suy luận
- I. KHÁI QUÁT VỀ SUY LUẬN
1. Định nghĩa
Suy luận là thao tác lôgích dựa vào một hay vài phán
đoán có sẵn làm tiền đề để rút ra một phán đoán mới
làm kết luận.
2. Kết cấu
Tiền đề là một hay vài phán đoán cho sẵn có liên hệ
lôgích với nhau để từ đó rút ra một phán đoán mới
làm kết luận.
Kết luận là phán đoán mới được rút ra một cách hợp
lôgích từ các tiền đề có liên hệ với nhau.
Cơ sở lôgích là các quy tắc mà suy luận dựa vào để
rút ra kết luận đúng từ tiền đề xác thực cho sẵn.
- I. KHÁI QUÁT VỀ SUY LUẬN
3. Thí dụ
1) Người Việt Nam là người da vàng; vậy, có một số người da
vàng là người Việt Nam.
2) Mọi người đều phải chết; mà Socrate là người; vậy, Socrate
phải chết.
3) Để trở thành nhà lãnh đạo giỏi thì cần phải có tư duy khoa
học; vậy, nếu không có tư duy khoa học thì không thể trở
thành nhà lãnh đạo giỏi.
4) Hôm nay hoặc là chủ nhật, hoặc là ngày lễ; mà hôm nay
không phải chủ nhật; vậy, hôm nay phải là ngày lễ.
5) Đồng dẫn điện; chì dẫn điện; kẽm dẫn điện…; mà đồng,
chì, kẽm... là kim loại; vậy, mọi kim loại đều là chất dẫn
điện.
6) Ông A có khuôn mặt vuông, mắt xếch, lông mày chổi xể,
hay la lối, nóng nảy; cậu B cũng có khuôn mặt vuông, mắt
xếch, lông mày chổi xể; vậy, chắc cậu B cũng hay la lối,
nóng nảy.
- I. KHÁI QUÁT VỀ SUY LUẬN
4. Phân loại
Dựa vào số lượng tiền đề
SL trực tiếp là SL dựa vào một tiền đề để rút ra một kết
luận
SL gián tiếp là SL xuất phát từ hai tiền đề trở lên để rút
ra một kết luận
Dựa vào tính phổ quát của tri thức
Diễn dịch là SL đi từ tiền đề có PĐ chứa tri thức chung
để rút ra kết luận là PĐ chứa tri thức riêng;
Quy nạp là SL đi từ tiền đề là các PĐ chứa tri thức
riêng để rút ra kết luận là PĐ chứa tri thức chung;
Loại suy là SL đi từ tiền đề là PĐ chứa tri thức riêng về
một đối tượng nào đó để đi đến kết luận cũng là một PĐ
chứa tri thức riêng về một đối tượng khác, khi dựa trên
tính chất tương đồng của chúng;
- I. KHÁI QUÁT VỀ SUY LUẬN
Dựa trên hình thức lôgích
SL hợp lôgích là SL tuân thủ mọi quy tắc lôgích (hình
thức); kết luận của SL này chưa chắc đúng.
SL không hợp lôgích là SL có vi phạm quy tắc lôgích;
kết luận của SL này thường sai lầm.
Dựa trên nội dung phản ánh
SL đúng là SL hợp lôgích đồng thời xuất phát từ mọi
tiền đề đều xác thực; kết luận của SL này luôn xác
thực.
SL không đúng là SL không hợp lôgích hay có tiền đề
không xác thực; kết luận của SL này thường sai lầm.
- II. SUY LUẬN DIỄN DỊCH
Quy tắc chu diên - cơ sở lôgích chung của SLDD
Nội dung: Trong SLDD hợp lôgích, nếu khái
niệm (thuật ngữ) nào không chu diên ở tiền đề
thì cũng sẽ không chu diên ở kết luận.
Lỗi do vi phạm: “Mở rộng khái niệm một cách
phi lý” / “Vượt quá cơ sở”
- II. SUY LUẬN DIỄN DỊCH
Phân loại
SLDD trực tiếp
SLDDTT với tiền đề phán đoán đơn
SLDDTT với tiền đề là A, E, I, O
SLDDTT với tiền đề là phán đoán quan hệ
SLDDTT với tiền đề là phán đoán phức
SLDDTT với tiền đề là phán đoán kéo theo
SLDDTT với tiền đề là phán đoán lựa chọn
SLDDTT với tiền đề là phán đoán phức bất kỳ
- II. SUY LUẬN DIỄN DỊCH
SLDD gián tiếp - tam đoạn luận
TĐL có các tiền đề đều là phán đoán đơn
TĐL có các mệnh đề là A, E, I, O
TĐL có các mệnh đề là phán đoán quan hệ
TĐL có tiền đề là phán đoán phức
TĐL có các tiền đề đều là phán đoán kéo theo
TĐL có một tiền đề là phán đoán kéo theo
TĐL có một tiền đề là phán đoán lựa chọn
TĐL có tiền đề là phán đoán kéo theo - lựa chọn
- II.A. SUY LUẬN DIỄN DỊCH TRỰC TIẾP
1. SLDD trực tiếp với tiền đề là phán đoán đơn
a) SLDD trực tiếp với tiền đề là A, E, I, O
Kiểu đổi chỗ (đảo vị)
Là SL có kết luận được rút ra là một PĐ cùng chất
với tiền đề, nhưng có vị từ là khái niệm chủ từ của
tiền đề, còn chủ từ là khái niệm vị từ của tiền đề.
(S P) (P S)
- Kiểu đổi chỗ (đảo vị)
Tieàn ñeà Keát luaän
A S+ P- P- S I
Moïi kim loaïi ñeàu laø chaát daãn ñieän Vaøi chaát daãn ñieän laø kim loaïi
E S+ P+ P+(-) S+ E(O)
Caù khoâng laø loaøi soáng treân caïn (Vaøi) Loaøi soáng treân caïn khoâng laø caù
I S- P- P- S- I
Vaøi sinh vieân laø ñoaøn vieân Vaøi ñoaøn vieân laø sinh vieân
O S- P+ (Khoâng thöïc hieän ñöôïc)
A S+ P+ P+(-) S+ A(I)
Tam giaùc laø hình coù 3 caïnh (Vaøi) Hình coù 3 caïnh laø tam giaùc
I S- P+ P+(-) S- A(I)
Vaøi nhaø trí thöùc laø baùc só Taát caû (Vaøi) baùc só laø nhaø trí thöùc
- II.A. SUY LUẬN DIỄN DỊCH TRỰC TIẾP
Kiểu đổi chất
Là SL có kết luận được rút ra là một PĐ cùng
lượng, cùng chủ từ, nhưng khác chất, và có vị từ là
khái niệm mâu thuẫn với khái niệm vị từ trong
tiền đề.
(S P) (S ~ ~P)
- Kiểu đổi chất
Tieàn ñeà Keát luaän
A S+ P S+(-) ~ ~P E(O)
Moïi kim loaïi ñeàu laø chaát daãn ñieän Moïi (vaøi) k.loaïi kh.laø chaát kh.daãn ñieän
E S+ P S+(-) ~ ~P A(I)
Caù khoâng laø loaøi soáng treân caïn (Vaøi) Caù laø loaøi khoâng soáng treân caïn
I S- P S- ~ ~P O
Vaøi cuoäc chieán tranh laø chính nghóa Vaøi cuoäc chieán tranh kh.laø phi nghóa
O S- P S- ~ ~P I
Vaøi sinh vieân kh.laø ng.tin coù thaàn Vaøi sinh vieân laø ngöôøi voâ thaàn
thaùnh
- II.A. SUY LUẬN DIỄN DỊCH TRỰC TIẾP
Kiểu vừa đổi chất vừa đổi chỗ
Là SL có kết luận được rút ra là một PĐ khác chất,
có chủ từ là khái niệm mâu thuẫn với khái niệm vị
từ, và vị từ là khái niệm chủ từ trong tiền đề.
(S P) (~P ~ S)
- Kiểu vừa đổi chất vừa đổi chỗ
Tieàn ñeà Keát luaän
A S+ P ~P ~ S+ E(O)
Moïi kim loaïi ñeàu laø chaát daãn ñieän Moïi (vaøi) chaát kh.daãn ñieän kh.laø k.loaïi
E S+ P ~P- ~ S I
Caù khoâng laø loaøi soáng treân caïn Vaøi loaøi khoâng soáng treân caïn laø caù
I S- P (Khoâng thöïc hieän ñöôïc)
O S- P ~P- ~ S- I
Vaøi sinh vieân kh.laø ng.tin coù thaàn Vaøi ngöôøi voâ thaàn laø sinh vieân
thaùnh
- II.A. SUY LUẬN DIỄN DỊCH TRỰC TIẾP
Kiểu dựa theo hình vuông lôgích
Là SL có kết luận được rút ra dựa trên quan hệ
lôgích giữa các phán đoán A, E, I & O (có cùng chủ
từ và vị từ).
Dựa theo quan hệ
Tương phản trên: A ~E ; E ~A
Tương phản dưới: ~O I ; ~I O
Lệ thuộc: A I ; ~I ~A ; E O ; ~O ~E
Mâu thuẫn: A ~O ; E ~I ; I ~E ; O ~A
- II.A. SUY LUẬN DIỄN DỊCH TRỰC TIẾP
b) SLDDTT với tiền đề là phán đoán quan hệ
Cơ sở lôgích là tính chất của mối quan hệ chứa
đựng trong phán đoán tiền đề
Thí dụ:
A lớn hơn B B nhỏ hơn A
Ông A là chồng bà B Bà B là vợ ông A
Người giàu thống trị người nghèo Người nghèo
bị người giàu thống trị
- II.A. SUY LUẬN DIỄN DỊCH TRỰC TIẾP
2. SLDDTT với tiền đề là phán đoán phức
a) SLDDTT với tiền đề là phán đoán kéo theo
(p q) (~q ~p)
Nếu trời mưa thì đường phố ướt; vậy, nếu đường phố
không ướt thì trời không mưa.
(p q) ~(p ~q)
Nếu trời mưa thì đường phố ướt; vậy, không có chuyện
trời mưa mà đường phố không ướt.
(p q) (~p q)
Nếu chúng ta không thực hiện đường lối đổi mới thì đất
nước sẽ sụp đổ; vậy, chúng ta thực hiện đường lối đổi
mới hay là đất nước sẽ phải sụp đổ.
- II.A. SUY LUẬN DIỄN DỊCH TRỰC TIẾP
b)SLDDTT với tiền đề là phán đoán lựa chọn
Hình thức phủ định - khẳng định
(p q) (~p q)
Hôm nay là chủ nhật hay là ngày lễ; vậy, nếu hôm nay
không là chủ nhật thì phải là ngày lễ.
(p q) (~p q)
Hôm nay hoặc là chủ nhật hoặc là thứ hai; vậy, nếu
hôm nay không là chủ nhật thì phải là thứ hai.
Trường hợp tổng quát
(p … q r) [(~p … ~q) r]
(p … q r) [(~p … ~q) r]
- II.A. SUY LUẬN DIỄN DỊCH TRỰC TIẾP
Hình thức khẳng định - phủ định
(p q) (p ~q)
Hôm nay hoặc là chủ nhật hoặc là thứ hai; vậy, nếu
hôm nay là chủ nhật thì không phải là thứ hai.
(p q) (p ~q)
Trường hợp tổng quát
(p q … r) [p (~q … ~r)]
(p q … r) [p (~q … ~r)]
- II.A. SUY LUẬN DIỄN DỊCH TRỰC TIẾP
Biến dạng của quy luật de Morgan
(p q) ~(~p ~q)
Hôm nay là chủ nhật hay là ngày lễ; vậy, không có
chuyện hôm nay không phải chủ nhật mà cũng chẳng
phải là ngày lễ.
(p q) ~(~p ~q)
Hôm nay hoặc là chủ nhật hoặc là thứ hai; vậy,
không có chuyện, hôm nay không phải là chủ nhật
mà cũng chẳng phải là thứ hai.
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
