Bài giảng Giải phẫu và sinh lý người - ĐH Phạm Văn Đồng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHẠM VĂN ĐỒNG<br /> KHOA SƯ PHẠM TỰ NHIÊN<br /> <br /> BÀI GIẢNG<br /> <br /> GIẢI PHẪU – SINH LÝ NGƯỜI<br /> (Dùng cho bậc Cao đẳng ngành Sư phạm Sinh học)<br /> <br /> CN. PHAN ĐÌNH HẢI<br /> <br /> Quảng Ngãi, 2015<br /> 1<br /> <br /> Đ U<br /> <br /> M<br /> Gi i ph u ậ sinhălỦăng<br /> <br /> i là môn học nghiên c u v hình d ng, c u t o và các<br /> <br /> ch că nĕngă ho tă đ ng c aă c ă th conă ng<br /> tr<br /> <br /> ng s ng c aăconăng<br /> <br /> nh t v i ngo i c nhăd<br /> <br /> i trong m i liên h khĕngă khítă v i môi<br /> <br /> i,ătrênăc ăs c ăth là m t kh i th ng nh t toàn vẹn, th ng<br /> i sự đi u khi n c a th n kinh và th dịch.<br /> <br /> Học ph n Gi i ph u ậ sinhălỦăng<br /> <br /> i nhằm trang bị cho sinh viên các ki n th c<br /> <br /> và kỹ nĕngăc ăb n v c u t o và ch cănĕngăc a các h th ngăc ăquanătrongăc ăth<br /> ng<br /> <br /> i. M i quan h qua l i c a các h th ngăc ăquanătrongăho tăđ ng c a m tăc ă<br /> <br /> th th ng nh t cùng những y u t<br /> <br /> nhăh<br /> <br /> ng từ môiătr<br /> <br /> ng s ngăđ n c u trúc, ch c<br /> <br /> nĕngăc a các h th ngăc ăquanăvƠătoƠnăb c ăth .<br /> Bài gi ng nhằm m c tiêu:<br /> *V ki n th c<br /> Sinhăviênăcóăđ<br /> ng<br /> <br /> c những ki n th căc ăb n v c u t o và ch cănĕng c aăc ăth<br /> <br /> i, các b ph năvƠăc ăquanătrongăc ăth .<br /> Bi tăđ<br /> <br /> c m i liên quan giữa các b ph n vƠăcácăc ăquanătrongăc ăth cũngă<br /> <br /> nh ăgiữaăc ăth vƠămôiătr<br /> <br /> ngăthôngăquaăc ăch đi u ti t bằngăconăđ<br /> <br /> ng th n kinh<br /> <br /> ậ th dịch.<br /> *V kỹ nĕng<br /> Sinh viên bi t v n d ng các quy lu t sinh lý vào vi c ti p thu các ki n th c<br /> nhằm phát tri năt ăduy.ă<br /> Bi t v n d ng ki n th c vào vi c tự rèn luy n b n thân, d y học ph thông,<br /> vào vi c giáo d c dân s - k ho chă hóaă giaă đình,ă giáoă d că môiă tr<br /> <br /> ng, phòng<br /> <br /> ch ng AIDS ậ ma túy.<br /> *V tháiăđ<br /> Các ki n th c v sinh lý học s lƠăc ăs choăsinhăviênăcóătháiăđ đúngăđắnăđ i<br /> v i vi căngĕnăngừa các t n n xã h i.<br /> Có ý th c yêu ngh th hi n qua vi c nắm ki n th c và sẳn sàng thực hi n t t<br /> công vi c gi ng d y môn Gi i ph u ậ sinhălỦăng<br /> <br /> 2<br /> <br /> i<br /> <br /> tr<br /> <br /> ng THCS.<br /> <br /> Ch<br /> <br /> ng 1. C U T O CHUNG C AăC ăTH NG<br /> <br /> I<br /> <br /> * M c tiêu<br /> - Bi t đ<br /> <br /> c m t cách khái quát v c u t o c a c ăth ng<br /> <br /> - Bi t đ<br /> <br /> c nhữngăđặcăđi m v mặt c u t o và ch cănĕngăđ m b o sự th ng<br /> <br /> i<br /> <br /> nh t c a c ăth<br /> - Hi uă đ<br /> <br /> că c ă ch đi u ti t các ch că nĕngă trong c ă th nhằmă đ m b o sự<br /> <br /> th ng nh t giữaăc ăth vƠămôiătr<br /> <br /> ng.ăĐặcăđi m c a quá trình sinh tr<br /> <br /> ng và phát<br /> <br /> tri n.<br /> - Sinh viên bi t v n d ng ki n th căđ gi ng d y<br /> 1.1. C ăth ng<br /> <br /> tr<br /> <br /> ng THCS.<br /> <br /> i là m t khối thống nh t<br /> <br /> 1.1.1. Sự thống nh t v mặt c u t o<br /> - T t c các b ph năvƠăcácăc ăquanătrongăc ăth đ uăđ<br /> <br /> c t o thành từ các t<br /> <br /> bào.<br /> - T bƠoălƠăđ năvị c u t oăc ăb n c a t t c các b ph năvƠăcácăc ăquanătrongă<br /> c ăth .<br /> 1.1.1.1. Các t bào<br /> - Trongăc ăth có nhi u lo i t bào khác nhau v hình d ng, c u t o và ch c<br /> nĕng.<br /> - Thành ph năc ăb n c a t bào là nhân<br /> - Các bào quan là các c uătrúcăđặc bi t nằm trong t bào ch t và thực hi n các<br /> ch cănĕngănh tăđịnh và chia thành bào quan chung và bào quan chuyên hóa.<br /> * Các bào quan chung<br /> - Là các c u t o thực hi n các ch că nĕngă gi ng nhau<br /> nhau nh ătiăth , ti u th , m ngăl<br /> <br /> các lo i t bào khác<br /> <br /> i n i sinh ch t, trung th ầ<br /> <br /> * CácăbƠoăquanăđặc bi t<br /> Có liên quan m t thi t v i vi c thực hi n m t ch cănĕngăđặc bi tănƠoăđóănh :ă<br /> s i th n kinh, s iăc ,ăcácăs i bi u mô.<br /> * Các th vùi<br /> - Là thành ph năthayăđ i c a ch t nguyên sinh<br /> <br /> 3<br /> <br /> - Thành ph n hóa học c a t bào g m 90% kh iăl<br /> <br /> ngălƠăn<br /> <br /> c và 10% là ch t<br /> <br /> rắn.<br /> * Các tính ch t chung c a t bào<br /> Tính ch tăc ăb n c a t bào là kh nĕngătraoăđ i các ch t, kh nĕngăsinhăs n và<br /> kh nĕngăt o thành các c u t o bên ngoài t bào<br /> <br /> Hình 1. T bào<br /> 1.1.1.2. Các mô (t ch c)<br /> Mô là h th ng các t bào và các c u trúc không ph i t bào liên k t v i nhau<br /> đ t o ra m t c u trúc có c u t o, ngu n g c phát sinh chung nhằm thực hi n m t<br /> ch cănĕngănh tăđịnh. Trongăc ăth ng<br /> <br /> i có 4 lo iămôăc ăb n là:<br /> <br /> * Mô bi u bì<br /> -Đ<br /> <br /> c t o thành từ các t bào nằm ép sát vào nhau và ch t gian bào r t ít hoặc<br /> <br /> không có.<br /> <br /> 4<br /> <br /> - Mô bi u bì thực hi n các nhi m v b o v (da, mặtătrongăcácăc ăquan),ăthamă<br /> gia vào quá trình h p th các ch tă dinhă d<br /> <br /> ng (bi uă bìă đ<br /> <br /> ng tiêu hóa), ti t dịch<br /> <br /> (bi u bì tuy n), t o thành l p sừng c a da, lông, móngầ<br /> * Mô liên k t<br /> - Cóăđặcăđi m là ch t gian bào r t phát tri n và là thành ph năc ăb n c a mô<br /> nh :ămôămáu,ăb ch huy t, mô m , mô s n,ămôăx<br /> <br /> ng,ămôăc ătr n.<br /> <br /> - Mô liên k t có ngu n g c từ trung mô thu c lá phôi giữa<br /> - Quá trình phân hóa trung mô và t o thành các lo i mô khác nhau trong quá<br /> trình ti n hóa c aăc ăth đ ng v t x y raătheoă3ăh<br /> +ăCácămôăchuyênămônăhóaătheoăh<br /> <br /> ng chính sau:<br /> <br /> ng thực hi n các ch cănĕngădinhăd<br /> <br /> ng và<br /> <br /> b o v (máu, b ch huy t)<br /> + Các mô làm nhi m v b đ (s n,ăx<br /> <br /> ng,ămôăliênăk t)<br /> <br /> + Các mô làm nhi m v coăbópă(c ătr n)<br /> - Tùy thu c vào ch cănĕng,ăcácălo i mô liên k t s có c u t o khác nhau<br /> * Môăc ăvơn: cácămôăbámăvƠoăx<br /> <br /> ng<br /> <br /> * Mô th n kinh: các mô c u t o nên h th n kinh<br /> 1.1.1.3. Cácăc ăquanăvƠăh c ăquan<br /> - Cácăc ăquanălƠăđ năvị ho tăđ ng c aăc ăth .ăCácăc ăquanăcóăcùngăm t ch c<br /> nĕngăs t p h p v iănhauăđ t o thành h c ăquan.<br /> - Trongăc ăth có những h c ăquanănh :ăh v năđ ng, h tiêu hóa, h hô h p,<br /> h ti t ni u, h sinh d c, h tim m ch, h th n kinh, h th ng các tuy n n i ti t.<br /> 1.1.2. Sự thống nh t v mặt ch cănĕng<br /> - Tuy có c u t o vô cùng ph c t pănh ngăc ăth ng<br /> <br /> i luôn là m t kh i th ng<br /> <br /> nh t vì toàn b các t bào, các t ch c,ăcácăc ăquanăvƠăh c ăquanătrongăc ăth luôn<br /> ho tăđ ngăđ ng b nhằmăđ m b o kh nĕngăthíchănghi cao nh tăđ sinh t n.<br /> - Mọi ho tăđ ng c aăc ăth đ uăđ<br /> nĕngăl<br /> <br /> c th hi năquaăquáătrìnhătraoăđ i ch t và<br /> <br /> ngăthôngăquaăquáătrìnhăđ ng hóa và dị hóa.<br /> <br /> - Traoăđ i ch tăvƠănĕngăl<br /> 1.2. Môiătr<br /> 1.2.1.ăMôiătr<br /> <br /> ng là ho tăđ ngăđặcătr ngăchoăc ăth s ng.<br /> <br /> ng bên trong và n i cân bằng<br /> ng bên trong là gì?<br /> <br /> 5<br /> <br />