BẢN CHẤT, ĐẶC ĐIỂM VÀ CÁC HÌNH THỨC TÍN DỤNG.

Chia sẻ: Hà Nguyễn Thúy Quỳnh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

484
lượt xem 148
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

1.1. Tín dụng hình thành, phát triển là một tất yếu khách quan. Theo sự phát triển của lực lợng sản xuất xã hội loài ngời cũng phát triển theo các hình thái kinh tế khác nhau. Bản chất của tín dụng trong nền kinh tế thị trường thể hiện thông qua các giai đoạn sau:

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: BẢN CHẤT, ĐẶC ĐIỂM VÀ CÁC HÌNH THỨC TÍN DỤNG.

BẢN CHẤT, ĐẶC ĐIỂM VÀ CÁC HÌNH THỨC TÍN DỤNG.
BẢN CHẤT, ĐẶC ĐIỂM VÀ CÁC HÌNH THỨC TÍN DỤNG. 1.1. Tí n d ụ ng h ì nh th ành, ph á t tri ể n l à mộ t tấ t yế u kh ách quan. Theo s ự ph á t tri ể n c ủa lự c l ợng sả n xu ất x ã h ội lo à i ng ờ i c ũng ph á t tri ể n theo c ác h ình th ái kinh t ế kh ác nhau. Ở m ỗ i giai đo ạ n, th ời đạ i kinh tế đó do đặ c đ i ể m v ề n ă ng lự c củ a n ền kinh t ế n ê n ở x ã h ộ i c ộ ng sả n nguy ê n th ủy do l ự c lợ ng s ản xu ấ t k é m ph á t tri ể n, x ã h ộ i kh ông có c ủ a d, s ản ph ẩm do con ng ời l àm ra cha đủ t ích l ũ y, quan h ệ sả n xu ấ t d ựa tr ên c ơ sở c ộ ng đồ ng m ọ i sả n ph ẩ m đề u l à củ a chung, con ng ờ i ho àn to à n d ự a v à o nhau, chung số ng, t h ữu cha ra đờ i... Do đó cha xu ấ t hi ện quan h ệ mua b án, trao đổ i. S ự ph á t tri ển c ủ a l ực l ợ ng s ản xu ất sau đó đã t ạ o đ iề u ki ện t ă ng n ă ng su ất lao độ ng, sản ph ẩm l àm ra ng à y c àng nhi ề u, con ng ờ i kh ô ng ch ỉ đủ ti ê u d ù ng m à dầ n d ầ n c ò n có t í ch l ũ y, d ự tr ữ xu ất hi ệ n c ủ a d. Cù ng vớ i sự ph á t tri ể n củ a ph â n cô ng lao độ ng xã h ội, củ a c ô ng cụ lao độ ng ch ế độ t h ữu d ần d ần xu ất hi ện, sự ph ân ho á gi ữa ng ời gi à u ng ờ i ngh è o v à c ác t ầ ng l ớp, giai cấ p, c ác giai c ấp cũ ng theo đó ph át tri ển ng ày c àng rõ rệ t. Quan hệ trao đổ i, mua b á n, vay m ợ n cũ ng t ừng b ớc xu ấ t hi ệ n v ới nhi ều h ì nh th ức đ a d ạng phong ph ú . Tuy nhi ê n quan h ệ vay m ợn th ờ i k ỳ đầ u ch ỉ l à h ì nh th ứ c sơ khai, ph ô i thai c ủ a t í n d ụ ng sau n ày. Khi sả n xu ấ t ph á t tri ển đế n m ộ t m ức độ nh ấ t đị nh nhu cầ u mua b án, trao đổ i, vay m ợn tă ng l ê n, xu ất hi ệ n ti ề n t ệ (m ộ t lo ại hà ng ho á đặ c bi ệt vậ t trung gian trong trao đổ i mua bá n, m ộ t lo ạ i c ủ a c ải để t í ch tr ữ...), x ã h ội d ầ n d ầ n xu ất hi ện quan h ệ t í n dụ ng. S ự t ồ n tạ i và ph á t tri ển quan h ệ t ín d ụ ng do cá c nguy ê n nh â n ch ủ yế u sau đâ y:
- Mộ t là trong qu á tr ình sả n xu ấ t kinh doanh do s ự v ậ n độ ng củ a v ố n ti ền tệ d ẫ n đế n n ảy sinh hi ệ n t ợ ng trong c ù ng m ộ t th ờ i gian c ó nh ững đơ n v ị kinh t ế th ừa v ố n để sả n xu ấ t kinh doanh, cha có nhu c ầu sử d ụ ng. Ng ợ c l ại có nh ững đơ n v ị thi ế u v ố n, c ó nhu cầ u vay m ợn t ăng v ố n đầ u t cho s ản xu ấ t kinh doanh. Tì nh tr ạ ng đó nả y sinh m â u thu ẫ n đỏ i h ỏ i có c á ch th ức gi ải quy ế t m ở đờ ng cho s ản xu ấ t ph á t tri ển. Do v ậy c ần có sự t ậ p trung v ố n, ph â n ph ố i l ạ i c ác ngu ồ n vố n t ạm th ời nh à n r ỗi theo nguy ê n t ắ c vay m ợn ho à n tr ả cả g ố c v à l ã i trong m ộ t th ờ i gian nh ất đị nh, b ảo đả m qu á trì nh t á i sả n xu ấ t, tu ầ n ho à n, xoay vò ng c ủ a ngu ồ n v ố n đợ c di ễn ra li ê n t ục n â ng cao kh ả n ă ng sản xu ấ t kinh doanh, ti ết ki ệ m đợ c ngu ồ n v ố n ... - Hai l à: Trong đờ i s ố ng sinh ho ạ t, v ận độ ng c ủ a to à n x ã h ộ i có t ì nh tr ạng c ó nh ững c ơ quan, đơ n v ị, t ổ ch ứ c tậ p th ể v à trong nh â n d ân (c á nh ân, hộ gia đì nh ...) th ờng xuy ê n c ó l ợng ti ề n nh àn rỗ i cha c ầ n sử d ụ ng ngay. Đâ y cũ ng l à m ộ t đ i ề u ki ện, c ơ sở ti ề m t à ng d ẫ n đế n nả y sinh quan h ệ t í n d ụ ng b ởi l ẽ kh ông có nh ữ ng l ợng ti ề n nh àn rỗi đó th ì kh ô ng có c ơ sở để th ực hi ện quan h ệ tí n d ụ ng. - Ba l à do ch ế độ s ở h ữ u v ề vố n trong n ề n sả n xu ấ t h à ng ho á nhi ều th à nh ph ầ n n ề n kinh t ế th ị tr ờng, do t ồ n t ại nhi ề u th à nh ph ầ n kinh t ế - nhi ề u hì nh th ức sở h ữu kh ác nhau v ề v ố n songl ại đò i h ỏ i c ó s ự chuy ển ho á trong n ộ i b ộ c ủ a c ác hì nh th ức sở h ữu v à gi ữ a c á c h ì nh th ức s ở h ữ u, cá c th à nh ph ầ n kinh t ế . Tuy nhi ên để vi ệc chuy ể n v ốn gi ữ a c á c h ì nh th ức sở h ữu cá c th à nh ph ần kinh t ế v à kh ông l à m ả nh h ở ng, kh ông x â m ph ạm đế n quy ền l ợi c ủ a nhau gi ữa cá c ch ủ s ở h ữu c ần ph ải th ông qua quan hệ t í n d ụ ng có vay có tr ả theo tho ả thu ận nh ất đị nh m à b ên cho vay khi nh ận l ạ i số ti ề n cho vay ngo à i ph ần gố c c òn đợ c th ê m m ộ t s ố ti ền l ã i theo t ỷ l ệ quy đị nh. Nh ờ đó m à quy ền lợ i củ a c ác ch ủ sở h ữu kh ác nhau khi tham gia quan h ệ t í n d ụ ng đợ c đả m bả o m ộ t c á ch ch ặ t ch ẽ , theo m ộ t quy t ắc th ống nh ất, v ớ i sự b ả o đả m c ó t ính ph á p l ý, ph áp lu ậ t. - B ốn l à do y êu cầ u c ủ a qu á tr ì nh h ạch to á n kinh t ế trong sả n xu ấ t, kinh doanh rấ t ch ặt ch ẽ, cụ th ể chi ti ết n ê n c ác đơ n vị , t ổ ch ứ c kinh t ế , c ác doanh nghi ệ p ph ải lu ô n ch ủ độ ng, th ận tr ọ ng trong tí nh to án huy độ ng, chu ẩn b ị tạ o ngu ồ n v ốn n ắ m ch ắc ngu ồ n v ố n c ũng nh sử d ụng v ố n k ể cả v ố n c ố đị nh và lu độ ng. Tí nh to án c ân nh ắc, xá c đị nh đú ng v ề nhu cầ u v ố n c ủ a m ì nh trong sả n xu ất kinh doanh đả m b ảo lấ y
thu b ù chi và c ó l ãi. Ch í nh vi ệc đ i vay v à cho vay th ô ng qua quan h ệ t í n d ụ ng cá c đơ n v ị t ổ ch ức kinh tế ... gi ải quy ết đợ c v ấn đề nhu cầ u v ề v ố n, s ử d ụ ng v ố n. T ừ nh ững vấ n đề tr ì nh b ày ở tr ên có th ể đ i đế n kh ẳng đị nh r ằng sự h ì nh th à nh v à ph á t tri ển c ủ a quan hệ t í n d ụng ho ạ t độ ng t í n d ụ ng trong qu á tr ì nh ph át tri ể n củ a sả n xu ất củ a nề n kinh t ế là m ộ t t ấ t y ếu kh á ch quan, là v ấ n đề c ó t í nh quy lu ậ t. 1.2. Bả n ch ấ t, đặ c đ iể m củ a tí n d ụ ng trong th ờ i k ỳ qu á độ l ên ch ủ ngh ĩ a x ã h ộ i ở n ớ c ta hi ện nay. * B ả n ch ấ t củ a tí n dụ ng. T ừ sự ph ân t í ch qu á tr ì nh hì nh th ành, ph á t tri ển c ủa t í n d ụ ng, qua nghi ên c ứu ch úng ta c ó th ể th ấ y rằ ng t í n d ụng l à m ộ t ph ạ m tr ù c ủ a kinh t ế h àng ho á , l à h ì nh th ức v ận độ ng củ a v ốn cho vay. Tí n dụ ng ph ản ánh quan hệ kinh t ế gi ữ a ch ủ th ể sở h ữu v à c ác ch ủ th ể sử d ụ ng ngu ồ n vố n nh àn rỗ i trong n ền kinh t ế theo nguy ên t ắc ho àn trả c ó k ỳ h ạn cả v ốn gố c l ẫ n lợ i t ức. B ản ch ất t í n d ụ ng bi ể u hi ện ở qu á tr ì nh v ận độ ng c ủ a tí n d ụ ng trong n ề n kinh t ế th ị tr ờng th ể hi ệ n th ông qua cá c giai đ o ạn sau: Ở giai đ o ạ n cho vay: vố n ti ền tệ đợ c chuy ể n t ừ ng ời cho vay sang ng ờ i đ i vay. Khi đó gi á tr ị v ố n t í n d ụ ng đợ c chuy ển sang ng ời đi vay. Ở giai đ oạ n sử d ụng v ố n t í n d ụng trong qu á tr ì nh sả n xu ất, ng ờ i đ i vay đợ c quy ền s ử d ụ ng gi á tr ị c ủ a vố n t í n d ụ ng v ố n vay đợ c s ử d ụ ng tr ực ti ế p để mua h à ng ho á (n ế u vay b ằ ng ti ền) ho ặ c đợ c s ử d ụ ng tr ự c ti ế p (n ế u vay b ằng h à ng ho á ) để tho ả m ã n nhu c ầu s ản xu ấ t kinh doanh ho ặ c ti ê u d ù ng c ủa ng ờ i đ i vay. Song ng ời đ i vay kh ô ng c ó quy ền sở h ữu gi á tr ị c ủ a v ố n vay m à ch ỉ đợ c sử d ụ ng t ạm th ời trong m ộ t th ời gian nh ấ t đị nh theo tho ả thu ậ n gi ữ a ng ờ i cho vay v à ng ờ i đ i vay. Ở giai đ oạ n: ho àn tr ả t í n d ụ ng - k ết th ú c m ột v òng tu ầ n ho à n củ a t í n d ụ ng. V ốn t í n d ụ ng sau khi đ a v ào sả n xu ất tr ở v ề h ì nh th á i ti ề n t ệ - v ố n, đợ c ng ời đ i vay tr ả l ạ i cho ng ờ i vay g ồ m ph â n g ố c v à l ã i (l ợ i t ức). Nh v ậy vố n đa và o ho ạt độ ng t ín d ụng đã sinh l ợi cho ng ờ i s ở h ữu n ó . Qu á tr ì nh n à y v ề th ự c ch ấ t theo C. M ác khi ph â n t í ch
n ề n kinh t ế TBCN đã ch ỉ rõ : "Ti ền ch ẳ ng qua ch ỉ rời kh ỏ i tay ng ờ i s ở h ữu trong m ột th ời gian v à ch ẳng qua ch ỉ t ạm th ời chuy ể n t ừ tay ng ờ i sở h ữ u sang tay nh à t b ản ho ạt độ ng, cho n ê n ti ền kh ô ng ph ải b ỏ ra để thanh to án hay kh ô ng ph ả i t ự ta b án đ i để cho vay. Ti ền ch ỉ đ em nh ợng l ạ i v ới m ột đi ề u ki ện là n ó s ẽ quay v ề đ i ểm xu ấ t ph át sau m ộ t k ỳ h ạ n nh ấ t đị nh" (C.M á c t b ản quy ền III, tậ p II, NXB S ự th ậ t, H à Nộ i, 1978). Rõ rà ng rằ ng ở đâ y sự ho à n tr ả t í n dụ ng l à s ự quay tr ở v ề củ a gi á tr ị. Đó l à sự v ậ n độ ng củ a m ộ t l ợ ng gi á tr ị. S ự ho àn tr ả theo đú ng ngh ĩ a c ủ a n ó lu ô n đợ c b ảo to à n v ề m ặ t gi á tr ị v à c ộng vớ i ph ầ n t ăng th ê m (l ợ i t ức). Nh v ậy "Đ em ti ền cho vay v ới t c ách là m ộ t vậ t có đặ c đi ể m l à sẽ quay tr ở v ề đ i ể m xu ấ t ph á t c ủ a n ó m à v ẫ n gi ữ nguy ên v ẹ n gi á tr ị c ủ a n ó , đồ ng th ờ i l ớn th êm trong qu á tr ì nh v ận độ ng" (Theo C.M á c sá ch đã d ẫ n). V ấ n đề tr ì nh b ày ở tr ên đã l àm r õ b ả n ch ất t í n dụ ng. B ên cạ nh đó , l à m ộ t ph ạ m tr ù củ a kinh t ế h à ng h ó a, g ắn v ới n ền kinh t ế h àng ho á , kinh t ế th ị tr ờ ng n ên t í n d ụ ng t ồ n t ạ i trong nhi ều nề n kinh t ế h à ng ho á, kh ô ng t í nh đế n ch ế độ ch í nh tr ị x ã h ộ i ở đó . Tuy nhi ê n, t ồ n t ại trong nh ữ ng ph ơ ng th ức sả n xu ất x ã h ộ i kh á c nhau th ì t í n d ụ ng c ũ ng mang b ả n ch ấ t kh ác nhau do b ản ch ấ t ch ế độ ch í nh tr ị x ã h ội đó chi ph ố i. Ri ê ng đố i v ới n ền kinh t ế trong th ờ i k ỳ qu á độ l ê n ch ủ ngh ĩ a x ã h ộ i (nh n ớ c ta hi ệ n nay), c ác ng â n h àng Nh à n ớ c khi cho vay ti ề n cũ ng đề u theo quy lu ật chung c ủ a ho ạt độ ng n à y: có vay, c ó tr ả , có l ợi th ế , song ch ú ng ta kh ông ch ỉ v ì m ụ c đí ch thu l ợ i t ức m à c ò n v ì m ụ c đí ch ch ủ y ế u l à để th úc đẩ y n ề n sả n xu ất ph á t tri ể n m ạ nh m ẽ h ơn theo đị nh h ớng x ã h ộ i ch ủ ngh ĩ a và đồ ng th ờ i t ừng b ớc tho ả m ã n nhu c ầu ng à y cà ng t ăng c ủ a nh ân d ân, c ả i thi ệ n, nâ ng cao đờ i số ng v ật ch ấ t tinh th ần c ủ a nh ân d â n. Ng ợ c l ạ i ở ch ế độ t ự bả n ch ủ ngh ĩ a m ụ c đí ch ch ủ yế u tr ê n h ế t c ủa nh ững ch ủ th ể sở h ữ u - c ủ a ng ời cho vay l à nh ằm thu l ợ i t ứ c - cà ng nhi ều c àng tố t (d ĩ nhi ên l à ngo ài vi ệc thu h ồ i đủ v ố n g ố c). N ơ i n à o, t ổ ch ức, đơ n v ị kinh t ế , c á nh â n n à o vay v ới lã i su ất cao h ơn th ì họ sẽ t ập trung đầ u t cho vay nhi ều h ơn, thu ận l ợi h ơn....m à xem nh ẹ m ụ c đí ch s ử d ụ ng v ố n vay, kh ông quan tâ m nhi ề u đế n vi ệ c ng ời đ i vay s ử d ụng v ốn vay v à o m ụ c đí ch gì , ho ặ c có ch ă ng c ũ ng ch ỉ nh ằ m thu đợ c nhi ều l ợ i t ức, ho ặc v ì m ụ c đí ch c ủ a số í t v ì l ợ i ích c ủ a giai cấ p t sả n... Ch í nh v ì t í n d ụ ng trong th ời k ỳ qu á độ đ i l ê n x ã h ộ i ch ủ ngh ĩ a ở n ớ c ta c ó b ản ch ất t ố t đẹ p, ti ế n b ộ , t í ch cực nh v ậ y cho n ê n n ó tạ o đ i ều ki ệ n, c ơ s ở, thu ậ n l ợi và
độ ng l ực m ạ nh m ẽ đẩ y m ạnh, m ở rộ ng ho ạ t độ ng t í n d ụ ng, n â ng cao vai tr ò , hi ệ u qu ả c ủ a t í n d ụ ng trong qu á tr ì nh ph á t tri ển kinh t ế đấ t n ớ c, n âng cao đờ i số ng nh ân d ân. II. C á c h ì nh th ức c ủ a tí n d ụ ng. 1. Đặ c đ i ể m v à cá c h ì nh th ứ c tí n d ụ ng. S ự c ần thi ế t c ủ a t í n d ụ ng trong n ề n kinh t ế h àng ho á đợ c quy ế t đị nh bở i đặ c đ i ể m s ản xu ất hà ng ho á , b ởi sự ph át tri ể n c ủ a ch ức n ăng ti ền tệ l àm ph ơng ti ện thanh to á n. Quan h ệ t í n d ụng ra đờ i bắ t ngu ồ n từ đặ c đ i ể m chu chuy ển v ốn trong c á c doanh nghi ệ p m à trong t ừ ng th ời đ i ểm th ờng xuy ên có m ộ t b ộ ph ậ n v ố n nh à n rỗ i c ần đợ c sử d ụ ng để sinh l ờ i. Ch ẳng h ạn, v ố n d ù ng để trả l ơng nhng cha đế n k ỳ tr ả, v ố n mua nguy ên li ệ u nhng cha đế n kỳ mua....Trong khi đó , mộ t s ố doanh nghi ệ p kh ác mu ố n c ó v ố n để thanh to án, để m ở mang doanh nghi ệ p nhng cha t í ch lu ỹ k ịp. T ơng t ự nh v ậy, trong d â n c v à trong t ổ ch ức x ã h ộ i c ũ ng có số ti ề n nh ãn rỗ i. R õ r àng c ù ng trong m ộ t th ời đ i ểm, n ơi th ì c ó v ố n nhng cha c ần sử d ụng, n ơi th ì c ần số v ố n nhng l ạ i cha có . Quan h ệ t í n dụ ng c ần v à c ó th ể ra đờ i t ừ đ iề u ki ệ n kinh t ế đó . Quan h ệ t í n d ụ ng tồ n t ạ i trong nhi ề u n ền kinh t ế h àng ho á. Nhng t ồ n t ạ i trong c ác ph ơng th ức sả n xu ấ t xã h ộ i kh ác nhau th ì t ín d ụ ng cũ ng mang nh ững b ả n ch ấ t kh ác nhau. Trong n ền kinh t ế qu á độ l ê n ch ủ ngh ĩ a x ã h ộ i, cá c ng ân h àng nh à n ớ c khi cho vay ti ề n đề u ph ả i thu l ợ i t ức, có vay c ó tr ả nhng kh ô ng ch ỉ v ì m ụ c đí ch thul ợi t ứ c m à cò n ch ủ y ếu v ì để ph á t tri ể n m ạ nh m ẽ n ền sản xu ấ t x ã h ộ i theo đị nh h ớ ng xã h ộ i ch ủ ngh ĩ a, t ừng b ớc tho ả m ã n nhu cầ u ng ày c àng t ă ng củ a nh ân d â n. Quan h ệ t í n dụ ng trong th ời k ỳ qu á độ lê n ch ủ ngh ĩ a x ã h ộ i,ngo à i đặ c đ iể m chung l à quy ề n sở h ữu v ốn t ách rời quy ề n s ử d ụng vố n, c ò n c ó đặ c đ i ểm l ớn l à: nhi ều quan hệ t ín d ụ ng kh ác nhau v ớ i nh ững ngu ồ n lợ i tứ c kh ácnhau ph ả n á nh n ề n kinh t ế nhi ề u th à nh ph ầ n. C á c quan h ệ t í n d ụ ng n ày vừă h ợp t á c v ừa c ạnh tranh v ớ i nhau trong n ền kinh t ế th ị t ửờ ng c ó s ự qu ảnl ý c ủ a nh à n ớc theo đị nh h ớng x ã h ộ i ch ủ ngh ĩa. Đâ y c ũ ng l à l ĩnh v ực đấ u ranh gay g ắt, đò i h ỏi quan h ệ t í n d ụng nh à n ớ c ph ải kh ô ng ng ừng l ớ n m ạnh để đả m nhi ệ m vai tr ò ch ủ đạ o trong quan h ệ t í n d ụ ng to à n x ã h ộ i. 2. Quan h ệ tí n d ụ ng tồ n tạ i d ớ i c ác h ì nh th ứ c:
- Tí n dụ ng th ơ ng m ạ i l à vi ệc bá n h à ng ho á ho ặc cung c ấp dị ch v ụ bằ ng c ách cho ch ị u ti ề n v ới k ỳ h ạ n nh ấ t đị nh và l ợ i t ức nh ấ t đị nh. T ín dụ ng th ơng m ạ i kh ô ng ch ỉ c ó trong quan h ệ mua - bá n l ớn m à c ò n c ó ngay c ả trong ti êu dù ng, n ó i c ách kh ác, n ó c ũ ng g ắ n li ền v ớ i h ình th ức t í n d ụ ng ti ê u d ù ng, m ộ t h ình th ức kh ô ng ch ỉ b ả o đả m l ợi í ch c ủa ng ời ti ê u d ù ng, m à c ò n có l ợi cho ng ời sả n xu ấ t. B ởi v ậy, t í n d ụ ng th ơng mạ i l à m ột h ì nh th ứ c kh ô ng th ể thi ế u trong kinh t ế th ị tr ờng. - Tí n d ụ ng ng â n h àng Đâ y là h ì nh th ức t í n d ụng rấ t quan tr ọ ng và l à quan h ệ t í n d ụng ch ủ yế u gi ữa ng ân h à ng v à cá c doanh nghi ệ p. N ó l à h ì nh th ứ c m à cá c quan h ệ t í n dụ ng đợ c th ự c hi ệ n th ô ng qua vai tr ò trung t â m củ a ng â n h àng. N ó đá p ứng ph ầ n l ớn nhu cầ u tí n d ụ ng cho cá c doanh nghi ệp v à cá nh ân. Theo đà ph át tri ể n củ a nề n kinh t ế , h ì nh th ứ c t í n d ụ ng ng â n h àng ng à y cà ng tr ở th à nh h ì nh th ứ c ch ủ y ếu kh ô ng ch ỉ ở trong n ớc m à c ò n tr ên tr ờ ng qu ố c t ế. Tu ỳ theo cá ch ph ân chia kh ác nhau, tí n d ụ ng ng ân h àng c ó cá c lo ại kh á c nhau. N ế u ph ân chia theo th ời gian th ì có t í n d ụ ng ng ắ n h ạ n, t í n d ụ ng trung h ạn (tr ê n 1 n ă m và d ới 5 n ă m) và t í n d ụng d ài h ạ n (tr ên 5 n ăm). Nế u ph â n chia theo đố i t ợ ng đầ u t củ a t í n d ụ ng th ì c ó t í n dụ ng v ố n lu độ ng, t í n d ụng v ố n c ố đị nh. 3. Ch ứ c n ă ng c ủ a ng â n h à ng Th ơ ng mai - Ch ứ c n ă ng trung gian t ài ch í nh: Huy độ ng v ố n t ạ m th ời nh ã n rỗ i ph ụ c v ụ cho qu á tr ình ph á t tri ể n kinh t ế xã hộ i. V ớ i ch ức n ă ng n à y, n ó c ó vai tr ò quan tr ọ ng trong vi ệ c th ú c đẩ y nề n kinh t ế ph át tri ể n, ph á t tri ển th êm vi ệ c l àm, cả i thi ệ n m ức số ng d ân c, ổ n đị nh ch ỉ ti êu c ủ a Ch ính ph ủ v à gó p ph ần đẩ y nhanh t ốc độ lu â n chuy ể n h àng ho á và v òng quay củ a đồ ng ti ền th ú c đẩ y q úa tr ì nh ph á t tri ển s ản xu ất và lu th ông h à ng ho á , gi án ti ế p đi ề u ho à lu th ô ng ti ề n t ệ , ổ n đị nh sức mua đố i n ội, k ì m ch ế l ạm ph á t, m ặt kh ác, nh ờ ch ứ c n ă ng n à y, lu th ô ng t ài ch ính huy độ ng v à cho vay m à ng â n h àng c ó đợ c ngu ồ n thu để bù
đắ p chi ph í tr ả l ãi ti ề n g ửi, chi ph í kinh doanh v à c ó l ãi. Đ i ề u n ày quy ế t đị nh đế n sự ph át tri ể n v à l ớn m ạ nh kh ô ng ng ừng củ a ch í nh b ả n th â n c ác ng ân h à ng th ơ ng m ại. - Ch ức n ă ng trung gian thanh to á n. H à ng ng à y nề n kinh t ế xu ất hi ện h à ng lo ạ t cá c quan hệ giao d ị ch v ớ i kh ố i l ợ ng thanh to á n rất l ớn. N ếu t ài kho ản thanh to á n đề u d ù ng ti ề n m ặ t tr ự c ti ế p sẽ d ẫ n đế n c ác chi ph í thanh to á n rấ t tố n k é m nh in ấ n, v ận chuy ể n, đế m, ng ờ i b ả o qu ản ti ề n... Nhng v ớ i sự ra đờ i c ủ a ng ân hà ng th ơ ng m ại v ới ch ức n ă ng thanh to án, th ì cá c kho ản giao d ị ch tr ên đợ c th ự c hi ện th ô ng qua h ệ th ố ng ng â n h à ng v ớ i h ì nh th ứ c thanh to án th í ch h ợp, th ủ t ụ c đơ n gi ản v à kinh t ế ng à y c àng hi ệ n đạ i nh u ỷ nhi ệm thu, u ỷ nhi ệm chi, sé c, th t í n d ụ ng...t ừ đó l à m cho nhu c ầu chi tr ả ti ề n m ặt ng ày c à ng nhanh, ti ết ki ệm đợ c nhi ề u th ờ i gian, chi ph í cho x ã h ộ i. Vớ i ch ức n ă ng n à y, ng â n h à ng đã g ó p ph ầ n th ự c hi ện nhanh ch ó ng cá c kho ả n thanh to á n, l àm nhanh t ố c độ lu â n chuy ể n v ố n, gi ảm số l ợng ti ền m ặ t in lu th ô ng, ti ế t ki ệ m chi ph í lu th ô ng ti ề n m ặ t. Đồ ng th ời ch ức n ă ng n à y huy độ ng t ố i đ a ngu ồn v ố n củ a c á nh â n, doanh nghi ệ p để d à nh cho đầ u t v à ph á t tri ể n. Qua đó , c ác ng ân h àng th ơ ng m ạ i gi á m sát lu th ô ng lu ậ t t à i ch ính, ki ể m so á t đợ c lu ồ ng lu th ô ng ti ền t ệ . - Ng â n h àng th ơng m ạ i l à c ỗ m á y t ạo ti ề n củ a n ền kinh t ế: qu á tr ình t ạ o ti ền c ủ a h ệ th ố ng ng ân h àng th ơ ng m ạ i dự a tr ê n c ơ sở ti ề n g ửi x ã h ộ i. Ng â n h à ng cho vay th ô ng qua c ơ ch ế thanh to á n chuy ể n kho ả n gi ữa cá c ng â n hà ng. S ứ c t ạ o ti ền c ủ a ng ân h àng th ơng m ại ph ụ thu ộ c v ào nhi ề u yế u t ố nh t ỷ l ệ dự tr ữ b ắ t bu ộ c, t ỷ l ệ d ự tr ữ d th ừa, t ỷ l ệ gi ữa l ợ ng ti ề n lu th ô ng ở h ệ th ố ng ng ân h àng và th ế gi ớ i c ủ a xã h ội ph át tri ể n trong h ệ th ố ng ng â n h àng. - Ng â n h àng th ơ ng m ạ i l à t ổ ch ức kinh doanh, do đó n ó có c á c ho ạ t độ ng đầ u t v à kinh doanh để ki ếm l ời, gó p ph ầ n th ú c đẩ y t ă ng tr ởng kinh t ế. Th ô ng qua h ệ th ố ng ng ân h àng th ơ ng m ại có th ể có cá c bi ện ph á p can thi ệ p để ki ể m so át sự ph á t tri ể n b ền v ững củ a th ị tr ờ ng t ài ch í nh l à nơ i để Ch ính ph ủ v ậ n h à nh các ch í nh sá ch kinh t ế v ĩ m ô quan tr ọ ng. - Tí n d ụ ng Nh à n ớc
T ín d ụ ng Nh à n ớc l à quan h ệ vay m ợn có ho àn tr ả v ốn v à l ã i sau m ột th ời gian nh ất đị nh gi ữa Nh à n ớc vớ i c ác t ổ ch ức kinh t ế trong n ớc, gi ữa Nh à n ớc v ớ i c ác t ổ ch ức kinh t ế trong nớ c, gi ữa Nh à nớ c vớ i cá c t ầ ng l ớp d ân c, gi ữa Nh à n ớc vớ i ch í nh ph ủ c ác n ớc kh ác... H ì nh th ứ c nà y đợ c th ực hi ệ n th ông qua vi ệ c Nh à n ớc ph át h à nh c ô ng tr ái b ằ ng th ó c, b ằng v àng, bằ ng ti ền để vay d â n khi ng â n sá ch nh à n ớc thi ếu h ụ t. T ính hi ệ u qu ả củ a h ì nh th ức t í n d ụ ng nh à n ớ c ph ụ thu ộ c v ào vi ệ c th ực hi ện đú ng đắ n nguy ê n t ắ c t ự nguuy ệ n v à cũ ng c ó l ợ i gi ữa Nh à n ớ c v à ng ờ i mua cô ng tr á i. Mu ố n v ậy ph ả i đả m b ả o l ã i su ấ t t í n dụ ng nh à n ơ c ph ù h ợp v ới l ã i su ất t ín d ụng ng ân h à ng, th ờ i gian tr ả ph ả i đả m b ả o đú ng th ời h ạ n và ghi tr ên c ô ng tr á i, ph ơng th ức thanh to á n đơ n gi ản, thu ậ n ti ện cho ng ờ i mua cô ng tr á i. - Tí n d ụ ng tậ p th ể T ín dụ ng t ậ p th ể l à h ình th ứ c t ự nguy ệ n g ó p v ố n củ a c ác th à nh vi ên cho nhau vay ho ặ c để c ùng nhau kinh doanh t í n dụ ng. N ó t ồ n t ại d ới h ì nh th ức tổ ch ức nh cá c hi ệ p h ộ i t í n dụ ng, h ợp tá c x ã t í n dụ ng...T í n d ụng t ậ p th ể l à h ì nh th ứ c c ó vai tr ò b ổ sung cho t ín dụ ng ng ân hà ng v ề huy độ ng v à cho vay ch ủ y ếu ở n ô ng th ô n. Ở n ớc h ợ p t á c x ã t í n d ụ ng đợ c th ành l ập t ừ nă m 1956 v à tr ở th ành ph ổ bi ến v ào nh ững n ă m 1960, c ó t ác d ụ ng m ộ t th ời trong phong tr à o h ợp t á c ho á . Song, do ho ạt độ ng theo c ơ ch ế hà nh ch í nh bao cấ p, n ó ch ỉ l à "ch ân rế t" củ a ng ân h à ng, n ên đã b ị h ạ n ch ế t ác d ụ ng v à tan rã. Từ khi c ó Ch ỉ th ị 100 c ủa Ban b í th Trung ơ ng v ề kho án sả n ph ẩm trong hợ p t ác xã n ô ng nghi ệp, trong n ông th ôn đã xu ấ t hi ệ n m ạnh m ẽ nhu c ầu về t í n d ụ ng. N ă m 1982, cá c h ợp t ác x ã t í n dụ ng đợ c kh ô i ph ụ c l ại. Cá c qu ỹ t ín d ụ ng nh ân d ân và cá c h ì nh th ức t í n d ụ ng h ệ th ố ng ng ân h àng, m à đỉ nh cao là n ă m 1988 v à đầ u 1989. Ch ẳ ng bao l â u, h àng lo ạt nh ữ ng t ổ ch ức t í n d ụ ng đó b ị đổ v ỡ, m ất kh ả nă ng thanh to á n v à chi tr ả, đã g â y rố i lo ạ n v ề kinh t ế - xã h ộ i, nh ất l à trong l ĩ nh v ực ti ền t ệ, t í n d ụ ng. Hậ u qu ả tr ên do nhi ề u nguy ê n nh â n, song tr ớc h ế t ph ả i k ể đế n sự thi ếu th ế ch ấ p ph á p l ý ho à n ch ỉ nh, thi ếu h ệ th ống ki ểm tra, thanh to á n v à hi ệ u l ực để ho ạt độ ng t ín d ụ ng đợ c an to àn v à n ằm trong khu ô n kh ổ củ a lu ậ t ph áp th ố ng nh ất.
T ín d ụ ng t ập th ể l à h ì nh th ứ c t ồ n t ạ i t ấ t y ếu trong n ền kinh tế th ị tr ờ ng, c ó vai tr ò c ực k ỳ quan tr ọng đố i v ớ i vi ệ c chuy ể n d ị ch c ơ cấ u kinh t ế n ô ng nghi ệp, n ông th ô n khi hộ gia đì nh l à đơ n v ị kinh t ế t ự ch ủ v à khi ng â n h àng cha v ơn t ớ i t ừng h ộ n ô ng th ô n. Tuy nhi ên, đ iề u đó ch ỉ tr ở th à nh hi ện th ực khi c ác t ổ ch ứ c t í n d ụ ng t ậ p th ể c ó c ơ ch ế kinh doanh ph ù h ợp, t ồn t ạ i v à ph á t tri ê nr tr ê n c ơ s ở t ôn tr ọ ng ph á p lu ậ t trong l ĩ nh v ực ti ền t ệ , t í n d ụ ng, có sự gi ú p đỡ củ a nh à n ớ c. Trong th ờ i k ỳ qu á độ lê n ch ủ ngh ĩ a x ã h ội, ngo ài cá c h ình th ức t í n d ụ ng ch ủ y ếu tr ê n cò n có m ộ t số h ì nh th ứ c t í n d ụng kh ác nh t í n d ụ ng ti ê u dù ng, t í n d ụ ng h ọ c đờ ng... III. CH Ứ C NĂ NG V À VAI TR Ò C ỦA T Í N D Ụ NG 1. Ch ứ c n ă ng c ủ a tí n d ụ ng L à m ộ t b ộ ph ậ n c ủ a h ệ th ố ng t ài ch í nh, quan h ệ tí n d ụ ng c ũng có ch ức nă ng ph ân ph ố i v à gi ám đố c. - Ch ức n ăng ph ân ph ố i củ a t í n d ụng đợ c th ực hi ện th ô ng qua ph ân ph ố i l ại v ố n. Ph â n ph ố i c ủ a t í n d ụ ng d ự a tr ê n cơ sở t ự nguy ện theo nguy ên t ắ c ho à n tr ả và có hi ệ u qu ả. N ộ i dung củ a ch ức n ă ng n à y bi ể u hi ệ n ở c ơ ch ế "h ú t" (hay huy độ ng) cá c ngu ồ n v ố n ti ền t ệ nh à n rỗ i, ph â n t án trong x ã h ộ i để (đẩ y) (hay cho vay) n ó v ào ho ạt độ ng sả n xu ấ t kinh doanh v à ti ê u d ù ng "thu h ồ i" v ố n cho vay theo k ỳ h ạ n v à "tham d ự ph ân ph ố i" ở c ác c ơ s ở đ i vay theo số l ợ ng cho vay v ới t ỷ su ấ t l ợi t ứ c đã ghi trong h ợ p đồ ng. - Ch ức n ă ng gi á m đố c, ki ể m so á t c ác ho ạt độ ng kinh t ế c ủ a t ín d ụ ng c ó li ên quan đế n đặ c đ iể m quy ề n s ở h ữu t ách r ời quy ề n s ử d ụng v ốn, đế n m ố i quan hệ gi ữ a ng ời cho vay v à ng ời đ i vay. Ng ời c ó v ố n cho vay lu ô n quan t â m đế n s ự an to à n c ủa v ố n, kh ô ng nh ững th ế, h ọ c ò n mong mu ố n v ố n củ a h ọ khi sử d ụ ng có kh ả n ăng sinh l ợ i để h ọ c ó th ể thu v ề th ê m kho ả n l ợi t ứ c. Mu ố n v ậy,ng ời cho vay ph ả i am hi ểu v à ki ể m so át ho ạt độ ng c ủ a ng ờ i đ i vay, t ừ kh âu xem x é t t c ách ph áp nh ân ng ờ i vay, t ình h ình v ố n li ế ng, m ặ t h à ng sả n xu ấ t kinh doanh c ả v ề ch ấ t l ợng và s ố l ợng, kh ả n ă ng tr ả n ợ n ói ri êngv à
t ì nh h ì nh t à i ch í nh n ó i chung, quan h ệ v ới cá c ch ủ nợ kh á cv..v..Sau khi x ẽm ét t c ách ph áp nh â n để cho vay, ng ờ i cho vay cò n ph ả i ki ểm so át vi ệ c s ử d ụ ng v ốn cho vay c ó đú ng m ụ c đí ch kh ô ng, c ó hi ệ u qu ả kh ô ng để đ i ề u ch ỉ nh li ề u l ợng v ố n và để thu h ồ i v ố n đú ng hạ n, c ó k èm theo l ợi t ức. 2. Vai tr ò c ủ a tí n d ụ ng Th ự c hi ệ n t ốt hai ch ức n ăng tr ên, t í n d ụng c ó vai tr ò sau đâ y: - V ới t c ách l à c ông cụ t ập trung vố n và tí ch lu ỹ , tí n d ụng gó p ph ầ n gi ả m h ệ s ố ti ền nh à n rỗ i, n âng cao hi ệu qu ả s ử d ụ ng v ố n, gó p ph ầ n t ăng vò ng quay củ a vố n, ti ế t ki ệ m ti ề n m ặ t trong lu th ô ng v à gó p ph ầ n kh ắ c ph ụ c l ạm ph á t ti ền t ệ . - Tí n d ụng g ó p ph ần cung cấ p kh ố i lợ ng v ố n cho c á c doanh nghi ệp, t ừ đó t ă ng quy m ô sả n xu ấ t kinh doanh, đổ i m ới thi ết bị , áp d ụ ng ti ế n b ộ khoa h ọ c - k ỹ thu ậ t v à cô ng ngh ệ m ới, n âng cao nă ng su ấ t lao độ ng v à ch ấ t l ợ ng sả n ph ẩm, t ạo kh ả n ă ng v à khuy ế n kh í ch đầ u t v à cá c cô ng tr ì nh l ớ n, c ác ng ành, l ĩnh v ự c có ý ngh ĩ a quan tr ọ ng đố i vớ i qu ố c t ế d â n sinh, th úc đẩ y l ực l ợng s ản xu ất ph á t tri ển. - Tí n dụ ng g ó p ph ầ n th ú c đẩ y qu á tr ì nh m ở rộ ng m ố i quan h ệ giao lu ti ền t ệ gi ữa n ớc ta v à n ớ c kh á c tr ên th ế gi ớ i v à trong khu v ực. - Tí n d ụ ng g ó p ph ần v ào vi ệ c h ì nh th ành, đi ề u ch ỉ nh và chuy ển d ị ch c ơ cấ u kinh t ế theo h ớ ng cô ng nghi ệ p ho á , hi ệ n đạ i ho á theo đị nh h ớng x ã h ội ch ủ ngh ĩ a. - Tí n d ụ ng tạ m th ời h ỗ tr ợ v ố n ti êu d ù ng cho c d â n cả i thi ệ n đờ i số ng.