Báo cáo khoa học:Các định đề cơ bản của đạo đức học Kant

Chia sẻ: Lan Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

127
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong bài viết này, tác giả tập trung phân tích 3 định đề cơ bản trong đạo đức (lý tính thực tiễn) của I.Kant - Có một linh hồn bất tử ở thế giới bên kia, có tự do tuyệt đối ở thế giới bên kia và có Thượng đế ở thế giới bên kia - với tư cách những định đề đóng vai trò như những giả thiết tất yếu cho mọi hành vi đạo đức của con người trong quá trình vươn tới sự Thiện - tối cao, như những mệnh đề mà sự tồn tại của các...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học:Các định đề cơ bản của đạo đức học Kant

TRI^T HOC, s d 2 (225), T H A N G 2-2010 NGHIEN CCaj VA HOC TAP CAG DINH DS CO BAN TRONG DAO D Q C HOC I.KANT v u THI THU LAN (•) Trong bdi viet ndy, tde gid tap trung phdn tieh 3 dinh di ed bdn trong dgo dac (ly tinh thitc tiin) eua I.Kant - Co mot linh hdn bdt ta d thi'gidi bin kia, eo tit do tuyit ddi d thd gidi bin kia vd cd ThUdng did the gidi bin kia - vdi tU cdch nhOng dinh di dong vai trd nhU nhOnggid thii't tdt yi'u cho mgi hdnh vi dgo dUc cda eon ngUdi trong qud trinh vUdn tdi sU Thiin - tdi eao, nhU nhiing minh di md sit ton tgi cua cdc quy tdc dgo dOc phdi phu thuoe vdo ehung, eon bdn thdn chdng sd di eo gid tri nhU nhUng dinh di Id nhd sit tdn tgi eua cdc quy tde dgo dOc. u i t phat tfi viec coi dd'i tfidng tat yg'u la: Sfl Thien - td'i cao la mot dd'i tfldng tat ciia ly tinh t h u i n tuy thiic hanh la sfi yg'u cua nang Iflc mong muon (quan nang I Thien - td'i eao, trong dd dfic hanh la ham mud'n) cua con ngfldi, bdi ly tinh cai thien eao nha't va la didu kien cao t h u i n tuy bao gid cung cd nhu c i u suy nha't dd eon ngfldi xfing dang dfidc hfldng tfldng cai Vd dieu kien tuygt dd'i cho mci hanh phuc, I.Kant da khang dinh r i n g , cii ed didu kien, trong khi do thi, mot sfl ng'u ehi eo rieng dfic hanh khdng thdi thi kg't ndi ta't yg'u gifla dflc h a n h va hanh dd chfia phai la cai thien toan bd, hoan phuc lai hoan toan hi loai trfl d thd gidi hao nhfi la dd'i tfidng cho nhfing ham cam tinh. Ng'u nhfl vay, "quy luat luan ly" mud'n eua hfiu thg ed ly tinh hfiu tan. Do (hay quy t i e dao dflc) khi tuygn bd mgnh vay, hoe thuyg't vd sfi Thien - td'i eao phai lenh cho con ngfldi phai thflc hien nd ed nhiem vu giai thich tai sao con ngfidi cung chi "hfldng de'n nhflng mue dich hfl v i n cd the hy vong dfidc thfie sfi dfi p h i n ao, tfldng tfldng va, do do, tfl minh la vao hanh phuc, mot khi nd nhan danh sai"(l). De giai quyet nghich ly nay, dfic hanh dg tfl ehdi viec theo dudi va I.Kant da dfla r a cac dinh di (Postulate) thflc hien eac muc dich mang tinh cam eua ly tinh thflc tiin. tinh? Va, lam thg' nao de ed the ed dfldc Coi dinh de la mot menh de ly thuyg't mot sfl "hoa giai" gifla tfl nhien (eon khdng the chflng minh dfldc vdi tfl each ngfidi nhfl la hflu the cam tinh) va luan ly nguygn t i c tien dinh, nhflng lai la ket (con ngfldi nhfl la nhan each)? Chinh viec di tim ldi giai dap cho nhflng cau hdi nay (*) Thae si trig't hpc, Dai hpc Van hda Ha Ndi. da dan ly tinh t h u i n tuy thfle hanh dg'n (1) Xem: LKant. Phi phdn ly tinh thUc hdnh (Rm Van Nam Sdn dich va chu giai). Nxb Tri thflc, Ha mot nghich ly (Antinomie). Nghich ly dd Ndi, 2007, tr.209, 210. 66
CAC DINH D ^ CO B A N TRONG DAO DUC HOC I.KANT qua khdng thd tach rdi eua mdt quy luat toan gifla nhflng y dd (tam hdn con ngfidi) thfle hanh tien nghigm ed gia tri vd dieu vdi quy luat luan ly"(2). Sdng "sfi tfidng kien, I.Kant da xay dflng eac dinh di cho fing n a y lai la "mot ddi hdi t i t yg'u vd ly tinh thflc t i i n (dao dflc hoc). Theo dng, mat thfie hanh, nen nd ehi ed thg tim cac dinh dd cua ly tinh thfle t i i n la: t h i y trong mot tig'n trinh di dg'n vd tan va 1. Co mot linh hdn bdt ta d the gidi bgn hfidng dg'n sfi tfidng fing hoan toan a'y"(3) kia. Linh hdn nay tdn tai vdi tfl each cai va do vay, "tig'n trinh tig'n len dg'n vd tan c6 quydn phan quyg't nhflng hanh vi dao nay ehi cd the ed dfidc vdi tidn - gia dinh dfic eua eon ngfidi. ve mot sfi keo dai dg'n vd tan cua sfi hien 2. Co ta do tuyet ddi d thg' gidi bgn kia. hfiu va nhan each cua cung mot hflu thg Tfi do nay tdn tai vdi tfi each cd sd cho ed ly tinh (didu nay dfidc ngfidi ta goi la moi boat ddng cua con ngfidi. sfi b i t tfi cua hnh hdn)"(4). Ndi each khac, "sfi Thien - td'i eao, mot each thfie 3. Co ThUdng de' d the gidi bgn kia. hanh, la chi ed thd ed dfidc vdi gia dinh Thfidng de nay tdn tai vdi tfi cich nguyen tign quyg't vd sfi b i t tfi eiia linh hdn; cho nhin tdi cao dam bao cho sfi cdng minh ngn, sfi bat tfi nay - nhfi la gin lien trong moi hanh vi dao dfic eua eon ngfidi. khdng the tach rdi vdi quy luat luan ly - Cac dinh di nay ddng vai trd nhfi la la mot dinh di ciia ly tinh t h u i n tuy thfie nhflng gia thiet t i t ydu cho moi hanh vi hanh"(5). dao dflc eua con ngfldi trong qua trinh Vdi quan niem nay, I.Kant cho ring, vfldn tdi sfl Thien - td'i cao. I.Kant sfi nd liie luan ly eua con ngfidi khdng phai dung thuat ngfl "dinh de" theo truyen ehi la ao anh va eac didu ran luan ly cung thdng Aristotles va coi dd vfla nhfl la khdng phai la san p h i m hoang dfidng eua nhflng nguygn t i e khdng the chflng minh d i u de. Do vay, nd phai hfidng tdi tinh dfidc, vfla nhfl la cac tien gia dinh tat lign tue eua mot thg' gidi ma trong dd, con yeu. Ndi each khac, dng coi cae dinh dd ngfidi tiep tue tdn tai nhfi la nhflng thfie nay nhfl la nhflng mgnh de ma sfl tdn tai the kha niem. Nghia la, cai chdt than xac eua quy t i c dao dflc phai phu thuoe vao eua con ngfidi phai dfidc nhan thfie nhfi chung, cdn ban than ehung sd di ed gia tri mot ydu to khdng quan trong trong nd Ifie nhfl nhflng dinh dd la nhd sii tdn tai eua luan ly, bdi trong vfidng qud'e eua tfi do quy t i e dao dflc. khdng ed eii chet. I.Kant tridn khai viec Vdi ba dinh de cd ban nay, I.Kant chfing minh cho sfi bat tfi eua linh hdn mud'n khang dinh r i n g , eon ngfldi chi ndn nhfi sau: Viec thfie hien hanh phuc td'i dat hy vong cua minh vao ban than cae cao trong thd gidi la khach the cin thidt quy t i e dao dflc. Cac quy t i e dao dflc nay cua y ehi, khach thd nay do quy t i e dao vfla ddi hdi, vfla dam bao cho nidm hy dfic quy dinh. Sfi phu hdp hoan toan eua vong cua con ngfldi. y ehi vdi quy t i e dao dfic la mang tinh Dinh de thfi nha't Udn quan dg'n sfl b i t t^ cua Unh hdn, bdi theo I.Kant, sfl Thien td'i cao la dd'i tfldng ta't yeu cua ly tinh (2) LKant. Sdd., tr.220. (3) LKant. Sdd., tr.220. thfle tiin; va didu kien cao nha't eua sfl (4) LKant. Sdd., tr.220. Thign - tdi eao nay la "sfl tfldng flng hoan (5) LKant Sdd., tr.220. 67
v u THI THU LAN t h i n thanh, trong khi sfi hoan hao dd mdt Thfidng dd co the dfla ho tfl cai chet khdng the dat tdi dfldc dd'i vdi ba't ky mot vao mdt cude song mdi, ma hfldng ddn thfle thg ed ly tinh nao trong thd gidi cam mot linh hdn b i t digt. Trong chflng mflc tinh d moi thdi diem tdn tai cua nd. Nd dd, ve mat logic, dinh de ve sfl bi!t tii cua chi hien dien trong sfl tidn bd vd ban linh hdn phai di trfldc dinh de ve sfl hign hfldng tdi sfl phu hdp hoan toan dd. hflu cua Thfldng dg', bdi dinh de sau chi Nhflng sfl tidn bo vd ban nay ehi la ed cd the lam tron chflc nang cua nd, khi con thg, neu gia dinh ea sfl tdn tai keo dai vd ngfldi cd cd sd dd hy vong r i n g nd Ifle han eiia ea nhan thflc the eo ly tinh. Do luan ly cua ho khdng cung kg't thuc vdi vay, hanh phuc td'i cao thfle tg' la cai chi cai chg't the xac. Thfldng dd cua I.Kant ed the ed khi gia dinh sfl ba't tii ciia linh khdng giai thoat con ngfldi ra khoi cai ac, hdn. Sfl bat tii nay vdi tfi each eii ed lien cung khdng tha thfl cho toi ldi eua eon he mat thig't vdi quy t i c dao dfic dfidc ngfldi ma trai lai, lai chinh la mot quan I.Kant goi la dinh dd cua ly tinh t h u i n toa cdng chinh de duy tri mot sfl edng tuy thfie hanh. b i n g nao dd gifla dflc h a n h va hanh phuc. Dinh de thfi ba cua ly tinh thfie tiin Dinh de thfl hai cua ly tinh thfle tign, lign quan dg'n sfi hien hflu eua Thfldng theo I.Kant, la thfla n h a n sfl tdn tai eua de. Bdi le, sfl hien hflu ciia Thfldng dd tfl do tuyet dd'i ci thg' gidi bgn kia. Dinh dd ehinh la "dieu kien t i t yeu cho kha thd nay "bit ngudn tfl tidn gia dinh ta't yeu vd eua sfl Thien - td'i cao"; nghia la, "mot dd'i sfl doc lap vdi the' gidi cam tinh va vd tfldng cua y chi tat yg'u g i n lien vdi sfl quan nang quy dinh y chi cua ta dfla theo ban bd quy luat luan ly cua ly tinh t h u i n quy luat eua mot thg' gidi kha nigm"(7). tuy va do vay, sfl hien hflu dd cua Thfldng Tfl do d day dfldc I.Kant de cap theo hai de c i n phai dfldc "dinh de hda"(6). Vdi nghia: tfl do tigu cflc va tfl do tieh cflc. quan niem nay, I.Kant cho r i n g , b i n g nd Trong Phi phdn ly tinh thudn tuy, tfl do Ifle dao dflc, eon ngfldi ed the tfl lam cho mdi ehi dfldc I.Kant quan nigm nhfl mot y minh trd thanh mot thflc the xflng dang niem sieu nghiem, khdng mau t h u i n vdi dfldc hfldng hanh phuc. Song, ehi ed niem tinh nhan qua tfl nhien nhd vao sfl phan tin vao sfl hien hflu cua Thfldng dg', eon biet gifla hien tfldng va vat tfl nd. Cdn d ngfldi mdi ed thg ddng thdi hy vong ban day, trong Phi phdn ly tinh thiic hdnh, than minh dfldc dfl p h i n that sfl vao khi de cap de'n tfl do ca theo nghia tieu hanh phuc a'y. Nhfl vay, ed thg ndi, vdi cflc l i n theo nghia tich cflc, I.Kant cho dinh di nay, I.Kant da gian tig'p thfla rang, tfl do theo nghia tigu cflc la tfl do nhan cac dieu ran luan ly cung la nhflng phuc tung quy luat nhan qua eua the gidi didu ran cua Thfldng de. cam tinh. Trong khi do, cae qui t i e dao dfic la nhflng qui t i c cua mot y ehi tfi do O day, ro rang la, cae dinh dd eua tfi quy dinh ehinh minh va do v^y, tfi do ci I.Kant ve sfl bat tii ciia linh hdn va ve sfl day la tfi do theo nghia tieh cfic. hien hflu cua Thfldng dg' da cd p h i n nao I.Kant cho rang, ca ba dinh de cd ban dd khac vdi dfic tin Kitd giao. Bdi le, vdi tfi each chu the dao dfic, con ngfidi vdi (6) LKant. Sdd., tr.223. nidm hy vong eua minh khdng hfidng tdi (7) LKant. Sdd., tr.232. 68
C A c DINH D ^ CO B A N TRONG DAO DUC HOC I.KANT nay deu cd chung mdt didm x u i t phat, dao dflc va khoa hoc). Khang dinh sfi ddng vai tro nhfi mot "dinh di ciia eac thd'ng n h i t nay la v i n di ma khi dd, dng dinh d^' - dd la "vai tro hdng ddu cua ly chfia the giai quyg't dfidc, LKant da b i t tinh thUc tiin". tay vao edng viec xay dfing Phi phdn ly Hfidng nhflng suy tfl tridt hoc cua tinh thudn tuy. Tae p h i m nay da dfidc minh vao vige lu^n giai hanh vi cua eon dng cho edng bd'vao nam 1788. ngfldi va ldi flng xfi eua nd, I.Kant dd eao Trong Phi phdn ly tinh thudn tuy, vai trd hang d i u eua ly tinh thfle tiin dd'i I.Kant mdi ehi trinh bay ed sd ly luan cho vdi ly tinh ly luan. Theo dng, tri thfie ehi hoe thuyg't dao dfic cua dng. Hoc thuyg't ed gia tri trong trfidng hdp nd giup dd cho dao dfic nay, dfidi dang hoan tit, chi dfidc con ngfidi trd ngn cd tinh ngfidi hdn va dng trinh bay trong cac tac pham sau dd, dem lai cho eon ngfidi mot cd sd dao dfic eu thg la trong Siiu hinh hgc vi dgo dac vfing chic di thfie hien ly tfidng vd cai (1797). O day, digm mdi cua I.Kant trong Thign - td'i cao. Vdi quan didm nay, dng quan niem vd hanh vi eon ngfidi la luan khang dinh, ehi ed nidm tin dao dfic mdi digm vd sfi tfi tri eua dao dfic. Theo dng, la tri thfie ed gia tri nhfi vay. Dd'i vdi dng, cae hoc thuyg't dao dfic trfidc dd vd hanh nidm tin vao Chua cung ehinh la nidm tin vi con ngfidi ddu mang tinh chit di tri, dao dfic, la nang Ifie tuan thii bdn phan d tfic la tach dao dfic ra tfi nhflng nguygn khap moi ndi va moi luc. Va, trig't hoe, t i c d bgn ngoai dao dflc. Tham chi, mot sd' ngfldi theo chu nghia duy luan ly edn coi ndu "khdng hfidng moi phfidng tien giao cdi ngudn eua cac nguygn t i e dao dflc due eon ngfidi vao viec dat tdi eii Thien n i m d mot sfle manh efldng chg' nao dd, chSn thfie"(8) thi chang ed ly do gi de nd ching ban nhfl d y Chua, d nhfing quy tdn tai. dinh cua xa hoi, hay nhflng ydu ciu cua y Tfi ta't ea nhflng suy tfl dd, lan d i u thfle b i m sinh. Mot sd' khac lai cho ring, tign, vao nam 1785, I.Kant da trinh bay quan niem vd cai thien va cai ac, vd thfie dao dflc hoe cua dng mot each tfidng dd'i chit, ludn phu thudc vao nhfing muc dich ed he thd'ng trong Nhang cd sd cua sieu ma eon ngfidi dat ra va vao nhflng he qua hinh hgc. Va'n de dat ra d day la, tai sao sinh ra tfl hanh vi con ngfldi, tfl khat dng lai khdng dat tgn cho t i e pham nay vong hfldng tdi hanh phuc, ldi ich va la "Phg phan..." nhfl bo ba t i e pham vi khoai cam cua con ngfldi(8). dai eua ong. Vd dieu nay, LKant giai Khang dinh tinh doe lap va gia tri tfl thich rang, va'n dd trong dao dflc hoe ddn than cua cie nguygn t i c dao dfic, I.Kant gian hdn nhidu so vdi trong nhan thfle da liy thiin chi tU tri lam khai nigm xuat luan; cl day, trong linh vflc dao dflc, ly phat trong dao dfic hoc eua dng. Thien ehi tinh khdng b i t gap nhflng cam biy, ly tfi tri trong dao dfic hoc eua I.Kant la cai tinh thdng thfldng cung cd thd d i dang khdng thu ddng, nd ludn ddi hdi ehu thg dat tdi chan ly ma khdng c i n mot sfl phg dao dfic phai hanh ddng. Vd didu nay, dng p h i n nao ca. Mat khac, sfl phg p h i n nhfl da hi phg p h i n vi each tig'p can binh thfie vay, theo dng, se chi kg't thuc khi cd the c h i r a dfldc sfl thd'ng nha't cua ly tinh thflc tiin va ly tinh ly luan (tflc la cua (8) LKant. Sdrf., tr.108. 69
v u THI THU LAN dd'i vdi va'n de: cai dfldc coi la thien trong sang, song I.Kant da vfldt ra khoi khudn dieu kien nay thi lai trd thanh cai i c khd cua chu nghia duy ly Khai sang. trong trfldng hdp khac. Didu nay la xac Theo dng, khoa hoc va dao dflc la cae linh d i n g va I.Kant cung da n h i n tha'y didu vflc khac nhau cua tdn tai ngfldi, md'i lign dd. Do vay, dng coi cac nguygn t i c dao hg gifla ehung dfldng nhign la eo. Viec trd dflc ciia dng chi nhfl cai la ban giup con lai vdi md'i lidn he nay, theo dng, la cin ngfldi dinh hfldng trong cdn bao t i p eua thig't, song trfldc hg't, c i n phai quan tam bien ea cude ddi. Va, dfldng nhien, ba't ky tdi sfl khac n h a u gifla chung. la ban nao cung cd nhflng khig'm khuyg't, Theo I.Kant, trong ly luan, ly tinh r i t mac dfi nd van hoat ddng va cii kim eua d i hi sa vao mau t h u i n vdi chinh ban nd v i n hfidng vd cae cfic b l e - nam. Mot than nd va do v^y, thfldng d i n ngfldi ta di each tfidng tfi nhfi vay, viec eon ngfidi den nhflng phong doin, dfl b i o sai lam do danh ma't eac dinh hfidng dao dfic, theo ehfla CO dfldc nhflng hieu bidt ro rang, I.Kant, khdng phai la vinh vign, sdm hay dung dan. Song, tinh hinh lai khac trong mudn con ngfidi se lai tha'y sfi x u i t hien flng xii. Khi dfldc giai phdng khoi vat lieu cua mot vign canh dao dfic va nd cung se cam tinh, nang Iflc phan doan thfldng loai nhan thay cae hanh vi dao dfic eua minh bo nhflng vl'n de xam nhap tfl ngoai vao dfia tdi dau - cai thien hay cai ac. Cai va ddn gian hda va'n de cho minh. Do vay, thien mai v i n la cai thien, tham chi ca ci day, dao dflc hoc thfldng dfldc the hien khi khdng cd cai gi xfing dang dfldc coi la dfldi dang da dfldc t h a n h loc, ehfla bi lam thien ca. Cac tigu chi dg xie dinh eii cho vay due. Dd la ly do tai sao dao dfic thien la tuyet dd'i va hign nhien; sfi khac hoc ra ddi d bgn ngoai trie't hoe. Trong nhau gifia cai thien va eii i e bao gid cung linh vfic dao dflc hoc (thflc tiin), ly tinh ed gid'ng nhfi sfi khac nhau gifla tay t r i i va dfldc ehfle nang lap phap, nghia la nd ed tay phai. the giai quyg't va'n de hinh thanh cae khai Do vay, de nhan big't dau la cai thien niem va hien thflc hoa chung. Ngn nhd va dau la cai ac, con ngfldi khdng c i n cd r i n g , trong linh vflc nhan thfie, ly tri hoe v i n chuygn sau, ehi c i n trfle giac la cung ed chfic nang nhfi vay, cdn ly tinh du. Song, I.Kant dd nghi khdng sii dung thi chi cd chflc nang dieu tiet. Dd'i tUdng thuat ngfl "trfle giac", ma thay cho nd la cua ly tinh thiic tiin Id cdi Thiin - tdi cao thuat ngfl "nang Iflc phan doan". Theo vd do vay, chac ndng cda no Id phdt hien dng, nang Iflc phan doan mang tinh bam ra vd thiic hiin cdi cdn thie't cho tU do cua sinh, ehfl khdng phai la eii sinh ra tfl tri con ngUdi. Dg'n Ifldt minh, e i i Thien - td'i thfie. Dg trd thanh eon ngfidi trung thfle, eao chi cd thg ed dfldc, neu chung ta tidn ed Ifldng tam, sang suo't va ed thien chi, gia dinh "ba khai niem ly thuyg't": y niem ehung ta khdng c i n den mot khoa hoc, sigu nghiem vd sfl tfl do, sfl b i t tii va mot trig't hoc nao ea. O day, rd rang la Thfldng de. Trgn phfldng dien tfl bien, I.Kant da ba't ddng vdi Sdcrat la ngfldi coi t h u i n tuy ly thuyet, cae y niem nay chi cai thien trung hdp vdi tri thflc, cdn sfl ddn t h u i n la eac khai niem nghi va'n, la thie'u v i n g tri thflc 11 ngudn gd'e duy nha't eac "vat tfl tfldng", khdng he eo dd'i tfldng eua cai ac. La con de ciia thdi dai Khai nao tfldng flng trong kinh nghiem va chi 70
CACDINH D i CO B A N TRONG DAO DUC HOC I.KANT c6 gia tri sfi dung mang tinh "didu hanh", nhflng tfl tfldng sigu viet, trong dd khdng dinh hfldng. Nhflng t r i i lai, vd phfldng ed gi la khdng the. Con ngfidi khdng nhan dien thfle hanh, nhd vao eac dinh dd, thfie ban chit eua linh bdn, the gidi ly chung ta cd the md rong nhan thfle eua tinh, ban chit td'i eao tfi than chung, con minh ve ba dd'i tfldng nay. Dieu ed ban la ngfidi ehi ed khai niem ve ehung; va cae hanh vi flng xfi, d i u tign la viec lam, sau khai niem nay, dfidc hdp nhat trong khai dd mdi la tri thfle. Trig't hoc d day thoat niem thfie tien vd hanh phuc td'i cao nhfi ra khoi canh tu d i y eua nhflng kdt c i u tfl khach thg cua y ehi eon ngfidi va dfidc bign, di vao linh vflc boat ddng thfle tiin. hdp nha't mdt each hoan toan tien nghiem I.Kant da the hien rat rd quan diem vd thdng qua ly tinh thuan tuy. Dinh dd vd tinh vfldt trdi eua ly tinh thflc t i i n so vdi sfi b i t tfi b i t ngudn tfi didu kien thfie sfi ly tinh tfl bien, khi tra ldi cho cau hdi: cin thig't cho tinh tfidng dung eua tdn tai Phai chang, se td't hdn nhidu ng'u gia sii keo dai vdi tinh c h i t diy du trong viec chung ta cd dfldc mot ly tinh tfl bien diy hoan thanh quy t i e dao dfic. Dinh dd ve quydn nang dg ed thg thda man hg't moi tfi do b i t ngudn tfi gia thuyg't cin thidt vd mong mud'n eua minh va nhan thfle dfldc sfi khdng phu thudc vao thg' gidi cam tinh trdn ven vd "Thfldng de va sfl vinh efiu"? va tfi nang Ific quy dinh y ehi eua minh I.Kant kign quyg't tra ldi: Khdng! Bdi lg, theo quy t i e eua mot thg' gidi ly tinh. neu gia sii chung ta cd the nhan thfie Cud'i cung, dinh dd ve tdn tai eua Thfidng dfidc Thfidng de va sfl ba't tii ciia chung ta de bat ngudn tfi didu kien c i n thig't cho mot cich ranh mach nhfl la cie dd'i tfldng mot the gidi ma d dd, ly tinh cd the trd cua ly tinh tfl bien, I t ehung ta se khdng thanh hanh phuc td'i eao, khi gia dinh cd bao gid vi pham quy luat dao dfic. Song, hanh phuc td'i cao, doc lap. khi dd, khdng phai ldng tdn kinh quy luat Nhfi vay, ed the ndi, trong quan niem dao dfic, ma ehinh sfi sd hai va hy vong eua I.Kant, nhflng dinh dd cua ly tinh mdi trd thanh ddng cd cho hanh ddng eua thflc tiin (ly tinh thfle hanh), xet theo chung ta. Chinh vi chung ta khdng the nghia tieh cflc eua ehung, khdng chi la nhan thfie dfidc Thfidng de va sfi ba't tfi dinh dd vd sfl b i t tfi cua linh hdn, dinh dd vd phfidng dien ly luan, ngn ehung ta mdi vd tfl do, ma ca dinh dd vd sfl hien hflu CO kha nang chflng minh rang minh xflng cua Thfidng de, mac dfi da dfidc ly tinh tfi dang dfldc hfldng hanh phuc. bien khang dinh va minh bien thanh van Nhflng dinh de cua ly tinh thfle tiin - dd nhfing lai khdng bao gid ed thg giai sfl b i t tii, tfl do, tdn tai eua Thfldng dd - quyg't dfidc. Chung dfidc tidn gia dinh thfle cha't la nhflng dd'i tfldng eua nidm xua't phat tfi ehinh "sfi tdn kinh dd'i vdi tin dfla trgn ly tinh t h u i n tuy eua nidm quy luat dao dfic" va didu nay, den Ifidt tin dao dflc, edn nidm tin nay la ldi tfi duy minh, lai big'n cai Thien - td'i eao thanh dao dfic cua ly tinh cung vdi sfi tin tficing ddi tfidng cho nhfing nd Ifie eua ehung. cua nd vao cai khdng dat tdi dfidc dd'i vdi Day chinh la didm ddc dao trong hoe nhan thfie ly luan(9). Theo I.Kant, ba y thuyg't dao dfic hoe eua I . K a n t . • nigm nay, mot each tfl nd, v i n ehfla phai la tri thflc, nhflng d i u sao, ehung v i n la (9) Xem: LKant. Sdd, tr.466-469. 71