Báo cáo khoa học: Chuyển dịch đại từ nhân xưng ngôi thứ hai Hán- Việt

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

106
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đại từ nhân xưng hay đại từ xưng hô hay đại từ chỉ ngôi là những đại từ dùng để chỉ và đại diện hay thay thế cho một danh từ để chỉ người và vật khi ta không muốn đề cập trực tiếp hoặc lặp lại không cần thiết các danh từ ấy. Tất cả các ngôn ngữ trên thế giới đều chứa đựng đại từ nhân xưng. Đại từ nhân xưng trong một số ngôn ngữ thường chia theo ngôi và theo số ít hay số nhiều....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: Chuyển dịch đại từ nhân xưng ngôi thứ hai Hán- Việt

'i } If: -C? -tjl 'A CHUYEN DICH DAI TlT NHAN XUNG NGOI THLT HAI HAN - VIET i t { .-51 NGUYEN NGOC LONG '*' T rong giao tiep ngdn ngii, cac chii the tham gia giao tiep se phai xung (tu gpi ten mmh) va hd (ggi ten ngudi Phiic xung: i] £> ' i] ^ ' l ] ^ ; L Vi du: khae). Cd the ndi, xung hd hay xung ggi 'J^^^^'K ° {i!i- dd'i ximg, ^ tuxung) ludn didn ra d tat ca hoat ddng giao tiep Em thdn yeu hdy bay ciing anh, bang ngdn ngir va dugc chia theo ngdi. xuyen qua nhihig cdnh rifng de ngdm Thudng thi ngdi giao tiep dugc phan nhin khe sudi nho. dinh nhu sau: Ngdi thii nha't chi ngudi ndi (Tuxung), ngdi thii hai chi ngudi nghe A !i- Hi - y^ 'J^ •€ 4 ' i^^i'k^ (Dd'i ximg) va khdng thudc ngudi ndi, •^ ° {4'i tu ximg, ilk tha xung) ngudi nghe la ngdi thii ba (Tha xung). Ta nguyen ldm con citu nho, ludn d Trong tieng Han hien dai, ngoai ben cd dy. each xung hd tren cdn cd nhirng tir nhSn i^-^^^i^)i ^m^.{itthaxung) xung khae, nhung ciing ddng vai trd Anh diy nhd't dinh se tdi khu rdng quan trgng va mang lai hieu qua khdng Bgch Hoa ndy. nhd trong giao tiep xung hd. Dd la bdng xifng (phiem chi) thdng xifng (bao gom tu xung, dd'i xung hoac ca tha xung), flbl"^ ° ( A ^ bdng xung, ^ tuxUng) phiic ximg (phuc chi nhting danh, dai tir Quy nii: nhd ngudi ta cd hoa deo, da ndi d tren) cha minh tien it khdng mua noi. 1. Cac each ximg ho trong ngdn ngiir Han: A^^t%]An^ ° (i.-h dd'i xung, ^ TIf xirng: 4i ' ^'fl'l ' "ii ' "S'fn bdng ximg ^ tu xung, Ij £> phiic xUng) Ddi xung: ^^. mi' M Vi ngdy mai em se Id cd ddu ciia Tha xUng: -fe ngudi khde, anh cdn kim che long minh. Bdng ximg: ^^]A. ' A ^ ' A-fe ' Thd'ng ximg: ^'^ ' XikJl '*'CN. DaihocHaNdi. 53
TAP CHI HAN NOM SO 1 (92) - 2009 NGUYEN NGQC LONG cdu, uncle; ^ i^: bde uncle: ^'V-^: {^'ikJL thd'ng xung) chdu, grandson, v.v... Mdi khi ai dd co thu tinh, moi ngudi Nhanh cdn lai la tap hgp cua ttr xung ciing tranh nhau doc. hd sir dung trong giao tie'p giii'a nhiing 2. Cach ximg ho tieng Han va md'i quan he phi than tdc. Nhanh nhiing tieng Viet ttr xung hd nay trong tieng Han hien dai khdng chi tiet, phiic tap nhu tieng Viet. Tir xung hd trong tieng Han va tieng Tuy nhien, khi chuyen dich sang tieng Viet vl CO ban cd diem tuang ddng, Viet, lai gap rat nhieu trd ngai. nhung cung cd nhilu net khae biet mang dac thu rieng cua hai dan tgc. Ldp tiir Nhirng trd ngai trong qua trinh xung hd tieng Viet rat phong phii, chi chuyin dich Idp tu xung hd chi cac md'i tiet, mang sde thai bieu cam cao, sir quan he phi than tgc ttr tieng Han sang dung vd ciing linh hoat, dem lai hieu qua tieng Viet, xua't phat chinh tu dac thti nha't dinh trong giao tiep, song cting kha ciia hai ngdn ngtr ma cu thi la dac diem phiic tap. Ngugc lai, ttr xung hd tieng ciia he thd'ng ttr xung hd nhanh hai. Mgt Han hien dai da trai qua qua trinh gian ben la sir dung dai ttr nhan xung mang y hoa, vdi ba ngdi ^ wo. Or- ni, -fe ta, nghia trung tinh khdng phan biet dia vi, mang tinh khai quat va triu tugng hon. tuoi tac, sang hen, tdn khinh... Mgt ben Diiu nay mang den nhirng trd ngai la mugn he thd'ng ttr xung hd nhanh mdt, khdng nhd cho nhiing hoat ddng lien chl quan he than tdc mang sde thai bieu ngdn ngir van hda giiia hai dan tdc, trong cam cao dl xung ggi nhiing thanh vien dd cd viec chuyen dich ldp tir xung hd tham gia giao tie'p khdng hi cd quan he Han - Viet. Day se la chieu hudng chuyen huyet thd'ng. Bai viet nay chi de cap den dich ttr Idi ndi trim tugng, khdng chi tiet, each thiirc chuyen dich Han - Viet vl dai trung tinh sang phong each chi tiet, uy6n ttr nhan xung ngdi thii hai trong hoat chuyin, tinh te va het sii'c linh hoat. ddng giao tiep giira cac md'i quan he phi than tgc. Ldp ttr xung hd trong bat ky ngdn ngir nao cung chia thanh hai nhanh, Mang ten ggi la dai ttr nhan xung mdt de xung ggi trong cac quan he ngdi thii hai, song, trong cac hoat ddng than tdc, nhiing tu nay, gan nhu khdng giao tiep ngdn ngir, ngdi thti hai de hd cd bien the, dugc xae lap ttr md'i quan ggi thudng xua't hien trudc ngdi thii he huyet thd'ng rat rd rang, khi chuyin nha't. Ddng thdi cung la khach the dich kha don gian nhu trong tieng Han, mang tinh dd'i lap tuyet dd'i va quan tieng Viet va tieng Anh: ^ ^ : dng, trgng dd'i vdi ngdi thii nha't, chu thi ciia grandfather; iT^-kVj: bd, grandmother; hoat ddng giao tie'p. Viec chuyen dich ^ ^ : bd, father; i^i^: me, mother; -^ nhdm dai tu nhan xung ngdi thiir hai -^: anh trai, brother; M M : chi gdi, tieng Han sang tieng Viet cung phiic sister; ^ ^ : em trai, younger tap nhat. Boi cd qua nhilu tuong duong brother, i ^ i ^ : em gdi, younger sister; de lira chgn khi chuyen dich, ttiy theo ^Jl^Ji: chii, uncle; Hii: cd, aunt; % % : ttrng canh hudng giao tie'p cu thi. 54
CHUYEN DICH DAI TlT NHAN XUNG NGOI THlT HAI HAN - VIET Vi du: 10. Bde hay tin d chau, chau se het i t i l ^ 4 0 - f t 4 ' A-^^l^tltfj o siic cd gdng. 1. Thdy hay tin d em, em se he't siic 11. Chu hay tin d chau, chau se he't CO gang. siic cd gdng. 2. Cd hay tin d em, em se he't sire 12. Cd hay tin d chau, chau se he't CO gang. sure cd gdng. 3. Bd hay tin d con, con se het sire 13. Bgn hay tin d tdi, tdi se he't siic CO gang. cd' gang. 4. Me hay tin d con, con se he't siic 14. Cdu hay tin d minh, minh se he't CO gang. sii'c cd gdng. 5. Thu trudng hay tin d tdi, tdi se 15. Mdy hay tin d tao, tao se he't siic he't siic cd gang. CO gang. 6. Anh hay tin d em, em se he't siic Dai tir -f.^ ni cua tieng Han d vi du tren cd gang. cd the cd ft nha't 15 dia ttr tuong duong trong tieng Viet ttiy thudc vao hoan canh, 7. Em hay tin 6 anh, anh se het siic tuoi tac, dia vi, gidi tinh cua cac vai giao cd' gang. tie'p. Va duong nhien, cung keo theo su 8. Ong hay tin d chau, chau .se he't thay doi ve viec xae lap cac quan he ddi lap sure cd gdng. ciia cac ttr nhan xung chi ngdi thiir nha't 9. Bd hay tin d chau, chau se het {tlidy - em, bd - con, anh - em, chit - chdu, sure cd gdng. mdy- tao:..) id'^. ngai th^y co bo me thu anh em ong ba bac chu ban cSu may trucmg 3. Van de chuyen djch Han - Viet bgn - ldi, thii trifdng - tdi, cdu - tdi, se cd sde thai bilu cam khae so vdi viec dich Tinh phiic tap vl viec chuyin dich thanh ngdi - em, anh - em, em - anh, bgn Han - Viet cac dai tir nhan xung ngdi thii - id (minh), thit trifdng - em, cdu - minh hai khdng chi d ehd cd tdi 15 tucmg (id) va cang khae xa vdi each dich la duong de lira chgn cho mdi tinh hudng mdy - tao. ma thuc te cd tren 15 kha nang hay phien ban de xem xet. Bdi tinh chi tiet Ngay nay, ngudi Han dting chu yeu hda, bieu cam cao trong phong each hai dai ttr nhan xung i^ (thdng xung), xung hd tieng Viet, nd dugc thi hien d Ht- (kinh ximg) dl hd ggi trong giao tie'p. nhung cap ttr xung hd dd'i xiing. Khi dich Viec sir dung dai ttr nhan xung mang sir dung cap ngdi - tdi, anh - tdi, em - tdi. nghla trung tinh trong tieng Han hien dai 55
TAP CHI HAN NOM SO 1 (92) - 2009 NGUYEN NGQC LONG da tranh dugc phiin ha cua hien tugng Nhd nguoi khdng len nui sdn bdt, trting ten hg va dac biet lam cho nhiing tgi sao trudc ciia nhd lgi treo nhieu thit cau van trong giao tie'p ngdn ggn ban, tha rimg nhu vay? tinh te han va cung hien dai hon. 2. i^^^ij.'^, -kf-f^y^'^ ° {Kinh Thi) Ngudi Trung Qud'c cd thdi quen Mdu xanh, mdu xanh, mdu xanh ndy dung hg dl ggi nhu ?^ ^ 'if {thdy Id do chinh tay ndng del nen. Truong), Fit l^] ^ {ban Nguyin), I-^± O VI du 1. ngdi thii hai /'^ mud'n {Ong Vuong),^'VM. {cd Ly). Khae vdi nhae tdi trong tac phdm Kinh Thi la ten ldi sir dung dai tu nhan xung trung tinh chu nd vdi thdi khdng lam ma hudng, i^- ni, f^- nin, each hd ggi nay, ngoai cau van mang nang y phe phan. -k nhU cdng nang khu biet ddi tugng giao tiep, chi ngudi vg yeu da'u da qua ddi d vi du cdn mang sde thai bieu cam nha't dinh, thii 2. Trong hai vf du tren, ^s nhi va -k: bilu thi sir tdn trgng, lich su va ca gan nhd dugc dich la nhd nguoi va ndng la giii nira. Nhung ne'u trong mdt ldp hgc do da xii If khi chuyen dich sang ldi cd ttr hai hgc sinh mang hg P>t Nguyen xung ggi mang sde thai bieu cam ciia tieng Viet. Thuc te, d giai doan nay, hai tra len thi fitJ^^ {bgn Nguyin) khdng dai ttr nhan xung ngdi thiir hai iy- va -k cdn tinh chat khu biet ten ggi cho mdt ca hoan toan mang y nghla trung tfnh. thi niia va ddi khi ciing rdc rdi neu cac thanh vien nay cting tham gia giao tiep. Khoang 200 nam sau, vao nhiing Tuy nhien, ldi hd ggi Hg -I- Chiic danh nam 400 - 500 TCN (thdi Khong Tu, Ludn ngii) bat ddu co sir phan cdng vl y hoac dia vi xa hdi lai mang lai thuan lgi nghia cung nhu each dung. Ngoai y cho hoat ddng chuyen dich. nghla mang tfnh khai quat nhu ij: ni Ciing nhu xu the phat trien chung trong tieng Han hien dai, cac dai ttr trong CLia ttr xung hd trong tieng Han la di theo tieng Han co ^ nhi, ijc {-k) nhif, -^ tif hudng khai quat hda, trtru tugng hda va cdn bieu thi nhimg sde thai tinh cam yeu gian hoa, cac dai ttr nhan xung thudc ghet, tdn khinh... Ngudi cd dia vi tha'p ngdi thii hai trong tieng Han hien dai da * hon dung ik, ^-, khi chuyen dich sang trai qua trinh phat trien, thay doi, chgn tieng Viet, thudng dich la nguoi, con hoac Igc tu than rat thii vi. nhd ngifoi. Ngudi cd hgc, cd dia vi cao trong xa hdi hon dting ^ , thudng dich Giai doan dau vdi ba dai ttr /k nhif, fr^ la Tien sinh, thdy hoac dng. nhi, -^ lif mang y nghla trung tinh hoan Vf du: toan nhu you trong tieng Anh. Dai ttr nhan 3. # t > g - # ^ . ? i 7 ^ t i ' '^%$,m ? xung /p; nhi, )k {-k) nhu, sau nay phat (Ludn ngii) trien thanh ij: ni trong tieng Han hien dai. Ve Qudn tin nhiem, mdi thdy lo Vl du: qud'c su, thdy seldm gi ddu tien? 1. T^#T^3ft ' imfr^J^^MA^'^i 4. m-M^^^^^^- "A^trSt {Kinh Thi) .t- ? " (Ludn ngif). 56
CHUYEN DICH DAI TIT NHAN XUNG NGOI THlTHAI HAN - VI$T Nhan Uyen Quy Lip difng hdu, bilu cam yeu ghet, tdn khinh... Vi vay, Khdng Tu ndi: "Sao cdc nguoi (con) khi chuyin dich sang tieng Viet, can xae khdng ndi chi hudng ciia minh ra? " dinh thdi gian, khdng gian, hoan canh ciia tac gia, tac phdm ngir ngudn, cu thi {Td truyen) la tieng Han, hay ndi khae di la trudc khi Nhd nguoi thi biet gi ? Ne'u chi sdng chuyen dich sang ngdn ngir dfch (tieng den trung tuoi thi cdi edy tren md nhd Viet), cac dich gia can dich trong ndi bd ngifoi dd du cd ngudi dm rdi ddy. ngir ngudn (tieng Han). De'n thdi Mac Tif, Mgnh Tif, Trang Cac dai ttr nhan xung ngdi thii hai Tif, dai tir nhan xung ngdi thii hai ^ tiftrong ndi bd tieng Han ciing cd khae biet khdng cdn mang nghia tdn xung nhu f£ giira tieng Han cd va tieng Han hien dai. nin nua, ma chi cd y nghla trung tinh Sau qua trinh gian hda, dai tir. nhan xung nhu ^1^- ni trong tieng Han hien dai. Cungngdi thii hai trong tieng chi cdn lai ij; vao giai doan nay, ]k, ^ mang sde thai (thdng xung) va /£. (tdn xung). Dai ttr bilu cam tieu cue rd ret, dugc diing vdi nhan xung sd ft ij: ni dugc phat triin ttr thai do coi thudng, khinh miet ke tiiu /p nhi trong tieng Han co. Su xuat hien nhan. Tuy nhien, khi quan he giii'a hai ciia /*. nin ngdi thii hai mang y nghia kinh ximg trong tieng Han hien dai thanh vien giao tie'p than thiet tdi mirc cue da dugc nhilu nha lich sir ngdn ngir hgc diem thi -ik, ^- lai dugc diing dl bieu cam, Han quan tam, nghien ciiru. Theo ^^^-frf-, dugc ggi la "ff.>kSL Niii nhCf giao", y chi (Nguyen nhdn chgn dgi tif nhdn kinh ldi giao tie'p than thiet de'n miic tao, mdy "sudng sd". Trong tieng Han hien dai cd ximg Ht- nin), dang tren bao Joumal of ttr ,^^ S] va tieng Viet cd ttr "con did" Zhangjiakou Vocational College of cung cd each dung tuong tu nhu vay, dting Technology, sd 19 ky 4 thang 12 nam 2006, 1-E: nin la hgp am ciia j.^-fl'l ni men de chi hai thai cue trai ngugc nhau: he't sire cam ghet va cue ky yeu men. (dai ttr nhan xung ngdi thii hai sd nhieu). Dai ttr i^.ii] ni men dugc dge m6m la Khae vdi tieng Han hien dai, dai ttr nim, sau chuyen thanh nin f£, nim-nin. nhan xung ngdi thir hai trong tieng Han Vuong Luc, nha nghien ciiru lich sir ngdn CO kha phong phii, ngoai ^k, '1^, -?" cdn ngir Han cho rdng, dai ttr fS nin khi mdi cd ^ nhuge, ifv nhi, TJ ndi. Cd dieu, ba xua't hien d thdi Tdng Nguyen khdng dai ttr nay chi mang y nghla trung tfnh, mang y nghla kinh ximg. Vi du: ""l];!./^. cd the diing thay the tuong duong nhu i^~ ^^ikk."" Ta Id chii re cita ede chdu. i't ni {you) va ij: 6^ ni de {your). a day chi cac chau i^^-ii] (you). Xet ttt Sd lugng dai ttr nhan xung chi ngdi binh dien ngii am, dng cho rdng M nin thii hai trong tieng Han co kha ddng, la ndi tdt ciia ttr td i ^ ^ A ^ ni lao each dting rat linh hoat, y nghla ngir renjia (ninlao - nil- nin). dung cung ludn thay doi theo diln bien Tieng Han cd dac thti. y nghla nhieu xa hdi, khi thi sir dung vdi nghia khai khi bat ngudn ttr ban than van tu. quat, trung tfnh, khi thi mang y nghla Thudng nhirng chir Han cd bd 'C^' tdm §7
TAP CHi HAN NOM SO 1 (92) - 2009 NGUYEN NGQC LONG nhu: ,^- trung, 1^ niem, ^ sdu, ^,t- ddc, hien dai vdi ldi xung hd mang tfnh khai ^ edm, & tu... diu bilu thi sac thai tinh quat, sir dung dai ttr ij:, it-- Tat ca cac cam. Phan tfch ttr bd cue chir j!t- nin chotrang thai tam If, tinh cam ciia cac thanh ta y nghia lien tudng de'n bilu thi sir kinh vien tham gia giao tie'p trong cac md'i trgng, tdn thd. Tren bd tdm cd chii -f.lr ni quan he chdng chit ciia xa hdi diu gdi ('C^Ji^'f,^ ldm thugng hiTii nhi). ggn trong hai ttr i^., it-- Khi chuyen djch Sau nay, cung vdi sir phat triin cua se dugc cac dich gia ma hda, chi tiet hda xa hdi, iiy. ni, i!t nin cd su khu biet vl dl ddc gia ngdn ngii dfch (tieng Viet) cd nghla ngir dung, 'f.l^ (thdng ximg) chi thi cam nhan dugc y nghla ngii dung ma ngdi thii hai sd it, mang y nghia trung ban than ngii nguon mudn chuyen tai tfnh cao. i!t- (kinh ximg) dung cho ca so thdng qua cac ttr xung hd. nhilu va sd ft. Hien tugng dai ttr nhan N.N.L xung sd nhieu hay kem theo nghia tdn ximg cd d nhilu ngdn ngir. Trong tieng Anh CO dai ttr thou (i^) luc ddu khdng Tai lieu tham khko chinh mang y nghia kinh xifng, sau nay xuat 1. Nguyin Tai Cdn: Mgt so vdn de ve hien you, ye (/^.), sau dd thou dan dan ft ngdn ngii hgc Viet Nam, Nxb. Dai hpc & dung cho de'n the ky XVIII thi hoan toan THCN, 1981. khdng sir dung nira. Khdng cdn thou 2. Nguyin Hdng Cdn: Co sd ngon ngU mang y nghla dd'i lap, you cung khdng hgc ciia nghien cdu dich thudt vd bg mon cdn nghia {kinh xifng) ma dting vdi y dich thudt hgc, Ngdn ngif, sd 8, 2004. nghla khai quat, trung tinh hoan toan. 3. Nguyin Van Khang: Tieng Hdn dViel Tdm lai, Iy giai y nghia ngi bd ban Nam vdi tu each Id mgt ngogi ngit, Tap chf than ngir ngudn (tieng Han) thuc su cd y Ngon nga, so 1,1999. nghia cho qua trinh chuyin dich Han - 4. Le Dinh Khdn: Tit viflig gdc Hdn Viet. Cd dieu, qua trinh phat triin, sir trong tieng Viet hien dgi, Nxb. Dai hpc quo'c bien doi cua tu than cac dai ttr nhan xung gia Tp. Hd Chf Minh, 2002. tieng Han thii vi bao nhieu thi viec tim 5. Nguyin Ngpc San: Anh hudng cUa cac tuong duong trong ngii dfch de tieng Hdn vdo tieng Viet, trong Nghien citu chuyin dich lai phiic tap bay nhieu. Tam vd dgy hgc lieng Hdn (Ki yS'u Hpi thao khoa If ciing nhu chien lugc trong giao tie'p d hpc qud'c te), 2006, U.263-281. bat ky ngdn ngii nao ciing deu phiic tap. 6. F$ia^: {^m^^^it^my, x Ldi xung hd rat chi tiet, bieu cam cua ^#r: Ji^lr^hif # l f it ;jg.?i. 2000. tieng Viet chuyin tai dugc dieu nay, dac 7. f,f.®i^: {^^^%itX^-} , itt^: biet d ngdi thii hai. Ngugc lai tieng Han ^ h i | - # t # ^ * ^ % tb;&^i. 1984./. 58