Báo cáo khoa học: Tư duy hướng biển của các nhà cải cách Việt Nam nửa cuối thế kỷ XIX

CÔNG TRÌNH THAM GIA XÉT HỌC BỔNG<br /> CHƢƠNG TRÌNH HỖ TRỢ NGHIÊN CỨU BIỂN ĐÔNG LẦN II<br /> NĂM 2013<br /> <br /> LƢƠNG THỤY LAN HƢƠNG<br /> <br /> TƢ DUY HƢỚNG BIỂN CỦA CÁC NHÀ CẢI<br /> CÁCH VIỆT NAM NỬA CUỐI THẾ KỶ XIX<br /> <br /> HÀ NỘI, 2013<br /> <br /> CÔNG TRÌNH THAM GIA XÉT HỌC BỔNG<br /> CHƢƠNG TRÌNH HỖ TRỢ NGHIÊN CỨU BIỂN ĐÔNG LẦN II<br /> NĂM 2013<br /> <br /> TƢ DUY HƢỚNG BIỂN CỦA CÁC NHÀ CẢI<br /> CÁCH VIỆT NAM NỬA CUỐI THẾ KỶ XIX<br /> <br /> Học viên: Lƣơng Thụy Lan Hƣơng<br /> Khoa: Lịch Sử<br /> Trƣờng: ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn HN<br /> Khóa: QH-2012<br /> <br /> HÀ NỘI, 2013<br /> Lƣơng Thụy Lan Hƣơng, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội<br /> <br /> BẢNG CHỮ VIẾT TẮT<br /> <br /> 1. HN<br /> <br /> Hà Nội<br /> <br /> 2. KHXH&NV<br /> <br /> Khoa học Xã hội và Nhân Văn<br /> <br /> 3. Nxb<br /> <br /> Nhà xuất bản<br /> <br /> 4. Sđd<br /> <br /> Sách đã dẫn<br /> <br /> 5. Tp<br /> <br /> Thành phố<br /> <br /> 6. Tr<br /> <br /> Trang<br /> <br /> Lƣơng Thụy Lan Hƣơng, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1<br /> Chƣơng 1: TƢ DUY BIỂN CỦA NGƢỜI VIỆT NAM VÀ CHÍNH SÁCH BIỂN<br /> CỦA TRIỀU NGUYỄN TRƢỚC KHI THỰC DÂN PHÁP XÂM LƢỢC ............. 5<br /> <br /> 1.1.<br /> <br /> Tƣ duy biển của ngƣời Việt trƣớc thế kỷ XIX ................................ 5<br /> <br /> 1.1.1. Tư duy biển của người Việt trước thế kỷ X........................................ 5<br /> 1.1.2. Tư duy biển của người Việt từ thế kỷ X đến thế kỷ XV ..................... 8<br /> 1.1.3. Tư duy biển của người Việt từ thế kỷ XVI đến đầu thế kỷ XIX...... 11<br /> 1.2. Chính sách biển của triều Nguyễn ....................................................... 17<br /> 1.2.1. Chính sách đóng cửa với phương Tây................................................ 17<br /> 1.2.2. Chính sách phòng ngự bờ biển ........................................................... 24<br /> 1.2.2.1. Tuần tra trên biển .............................................................................. 26<br /> 1.2.2.2. Xây lực lượng thủy quân và các pháo đài ven biển ........................... 29<br /> 1.2.3. Chính sách tiễu trừ hải phỉ ................................................................. 40<br /> Chƣơng 2: TƢ DUY HƢỚNG BIỂN CỦA CÁC NHÀ CẢI CÁCH VIỆT NAM<br /> NỬA CUỐI THỂ KỶ XIX ................................................................................ 52<br /> <br /> 2.1. Sự cần thiết phải khai phóng đất nƣớc ................................................ 52<br /> 2.2. Tƣ duy quân sự biển .............................................................................. 62<br /> 2.3. Mở thƣơng cảng biển ............................................................................. 76<br /> 2.4. Phát triển kinh tế biển ........................................................................... 84<br /> 2.4.1. Lập các hội buôn .................................................................................. 84<br /> 2.4.2. Khuyến khích hoạt động thương mại trên biển ................................. 88<br /> 2.4.3. Khai thác tài nguyên biển .................................................................... 90<br /> 2.5. Mở lớp học dạy về biển ......................................................................... 91<br /> KẾT LUẬN .................................................................................................. 100<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 101<br /> PHỤ LỤC ẢNH ........................................................................................... 105<br /> <br /> Lƣơng Thụy Lan Hƣơng, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu thuộc lĩnh vực đề tài<br /> Đề tài “Tư duy hướng biển của các nhà cải cách Việt Nam nửa cuối<br /> thế kỷ XIX” thuộc chuyên ngành Lịch sử Việt Nam. Tƣ duy hƣớng biển là<br /> một nội dung nằm trong tƣ tƣởng canh tân đất nƣớc cuối thế kỷ XIX. Trong<br /> toàn bộ những tƣ tƣởng canh tân thì tƣ duy về biển đã đƣợc các nhà cải cách<br /> đặc biệt quan tâm. Tuy vậy, việc nghiên cứu về tƣ duy hƣớng biển của các<br /> nhà cải cách Việt Nam cuối thế kỷ XIX ít đƣợc các nhà nghiên cứu chú ý đến<br /> và chƣa có một đề tài nghiên cứu cụ thể nào về vấn đề này. Nghiên cứu về tƣ<br /> tƣởng canh tân đất nƣớc ở Việt Nam cuối thế kỷ XIX đã có rất nhiều tác<br /> phẩm, sách báo, bài nghiên cứu, tạp chí và các kỷ yếu hội thảo khoa học, tiêu<br /> biểu nhƣ:<br /> Cuốn sách “Tư tưởng canh tân đất nước dưới triều Nguyễn”, xuất bản<br /> năm 1999 của nhóm tác giả Đỗ Bang, Trần Bạch Đằng, Đinh Xuân Lâm,<br /> v.v..; gồm nhiều bài viết giới thiệu cuộc đời sự nghiệp và tƣ tƣởng canh tân<br /> đất nƣớc của Nguyễn Trƣờng Tộ, Nguyễn Lộ Trạch,v.v..; những đề xuất<br /> trong tƣ tƣởng canh tân ở Việt Nam cuối thế kỷ XIX. Triều Nguyễn với trào<br /> lƣu canh tân đất nƣớc, và trách nhiệm của triều Nguyễn trong sự thất bại của<br /> xu hƣớng đổi mới ở Việt Nam nửa cuối thế kỷ XIX.<br /> Cuốn sách “Nguyễn Lộ Trạch và di thảo”, xuất bản năm 1995, do<br /> Nguyễn Văn Huyền biên dịch, gồm hai phần: Phần một tác giả giới thiệu về<br /> cuộc đời và sự nghiệp của nhà cải cách Nguyễn Lộ Trạch, trong đó tác giả cố<br /> gắng làm nổi bật lên tƣ tƣởng canh tân đất nƣớc của ông. Phần hai, tác giả tập<br /> hợp và dịch một số tác phẩm nổi tiếng của Nguyễn Lộ Trạch nhƣ “Quỳ ưu<br /> lục”, “Thời vụ sách” từ chữ Hán sang chữ Việt. Đây chính là nguồn tƣ liệu<br /> quan trọng để nghiên cứu về những tƣ tƣởng cải cách của Nguyễn Lộ Trạch.<br /> <br /> 1<br /> <br />