intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Báo cáo "nghiên cứu ứng dụng lý thuyết ngôn bản(1) vào việc dạy học ngoại ngữ "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST
Báo xấu
110
lượt xem 6
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhiệm vụ của bài viết này không phải là nghiên cứu ngôn b.n nói chung, mà là nghiên cứu ứng dụng lí thuyết về ngôn b.n vào việc dạy học ngoại ngữ. Tuy vậy, trước khi bàn về ngôn bản với tư cách là đối tượng của việc dạy học ngoại ngữ, cần thiết ph.i điểm qua vài nét đặc trưng của khái niệm này. Ngôn ngữ học từ nửa sau thế kỉ XX đã bước sang một thời kì mới ư thời kì bắt đầu tích cực nghiên cứu lời nói (Parole) trong sự đối lập với ngôn ngữ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo "nghiên cứu ứng dụng lý thuyết ngôn bản(1) vào việc dạy học ngoại ngữ "

  1. T¹p chÝ Khoa häc ®hqghn, ngo¹i ng÷, T.xxI, Sè 3, 2005 nghiªn cøu øng dông lý thuyÕt ng«n b¶n(1) vµo viÖc d¹y häc ngo¹i ng÷ TrÇn Kim B¶o(*) Ch. Morris gi¶i thÝch r»ng kÕt häc 1. VÊn ®Ò nghiªn cøu quan hÖ gi÷a tÝn hiÖu víi tÝn NhiÖm vô cña bµi viÕt nµy kh«ng ph¶i hiÖu, nghÜa häc nghiªn cøu quan hÖ gi÷a lµ nghiªn cøu ng«n b¶n nãi chung, mµ lµ tÝn hiÖu víi thÕ giíi kh¸ch quan, dông häc nghiªn cøu øng dông lÝ thuyÕt vÒ ng«n b¶n nghiªn cøu quan hÖ gi÷a tÝn hiÖu víi viÖc vµo viÖc d¹y häc ngo¹i ng÷. Tuy vËy, tr−íc sö dông chóng. VËy viÖc d¹y häc ngo¹i ng÷ khi bµn vÒ ng«n b¶n víi t− c¸ch lµ ®èi nÕu ®−îc hiÓu lµ qu¸ tr×nh t¹o ra ë ng−êi t−îng cña viÖc d¹y häc ngo¹i ng÷, cÇn thiÕt häc mét ng«n ng÷ thø hai (ngoµi tiÕng mÑ ph¶i ®iÓm qua vµi nÐt ®Æc tr−ng cña kh¸i ®Î cña hä) víi t− c¸ch lµ mét hÖ thèng tÝn niÖm nµy. hiÖu míi, th× cÇn ph¶i lÊy ng«n b¶n lµm Ng«n ng÷ häc tõ nöa sau thÕ kØ XX ®· môc ®Ých cña m×nh. Ng«n b¶n víi nghÜa b−íc sang mét thêi k× míi - thêi k× b¾t ®Çu chung nhÊt - ®ã lµ lêi (nãi hoÆc viÕt) mang tÝch cùc nghiªn cøu lêi nãi (Parole) trong ®Æc tr−ng ba chiÒu: kÕt, nghÜa vµ dông. sù ®èi lËp víi ng«n ng÷ (Langue) (trong hÖ 2. Ng«n b¶n vµ v¨n b¶n thuËt ng÷ cña F. de Saussure). Thêi k× míi nµy ®−îc ®¸nh dÊu b»ng nh÷ng c«ng tr×nh Sù ®èi lËp hai kh¸i niÖm nµy, trong cña Ch. Morris (1946), C.S. Peirce (1978), c¸ch hiÓu cña chóng t«i, hoµn toµn mang J.R. Searle (1969, 1975) vµ cña nh÷ng häc tinh thÇn cña F. de Saussure, nghÜa lµ sù gi¶ kh¸c. Còng tõ ®ã ra ®êi häc thuyÕt ba ®èi lËp gi÷a ng«n ng÷, tøc lµ v¨n b¶n, vµ lêi nãi, tøc lµ ng«n b¶n. V¨n b¶n lµ cÊu b×nh diÖn: kÕt häc hay kÕt ph¸p tróc ng«n ng÷ trõu t−îng ngoµi ng«n c¶nh, (Syntactics), nghÜa häc (Semantics) vµ gièng nh− nh÷ng c«ng thøc to¸n häc, dông häc hay dông ph¸p (Pragmatics) xuÊt nh÷ng c«ng thøc ho¸ häc, còng nh− nh÷ng ph¸t tõ kÝ hiÖu häc (Semiotics). (*) TSKH., Bé Gi¸o dôc & §µo t¹o. (1) ThuËt ng÷ Ng«n b¶n (Discourse) trong tiÕng ViÖt cßn cã tªn gäi kh¸c lµ DiÔn ng«n. Mét sè nhµ nghiªn cøu ®· dÞch Discourse Analysis lµ Ph©n tÝch DiÔn ng«n. Theo D. Nunan (1997), thuËt ng÷ Ph©n tÝch diÔn ng«n ®−îc Z. Harris sö dông lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1952, mÆc dï, nh− M. Coulthard nhËn xÐt, bµi b¸o cïa Harris lµm ta thÊt väng (DÉn theo D. Nunan 1997, tr. 5). Chóng t«i dïng thuËt ng÷ Ng«n b¶n lµ ®Ó ®èi lËp víi thuËt ng÷ V¨n b¶n (Discourse - Text). CÇn nãi thªm r»ng tõ v¨n b¶n vèn ®a nghÜa. Ngoµi nghÜa chóng t«i dïng ë ®©y (ý nghÜa ng«n ng÷ häc), tõ nµy cßn biÓu hiÖn s¶n phÈm cña ho¹t ®éng ng«n ng÷, ch¼ng h¹n nh− v¨n b¶n cña nghÞ quyÕt, v¨n b¶n hîp ®ång... 7
  2. TrÇn Kim B¶o 8 b¶n vÏ thiÕt kÕ, nh÷ng s¬ ®å. Ng«n b¶n lµ gi¶n, nh÷ng cuéc tho¹i, nh÷ng qu¶ng c¸o, sù hiÖn thùc ho¸ v¨n b¶n trong ®êi sèng nh÷ng cuéc héi ®µm, pháng vÊn, b¸o c¸o, khi ng«n ng÷ thùc hiÖn chøc n¨ng giao tiÕp truyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt v.v… §¬n vÞ nhá nhÊt mang th«ng tin lµ ph¸t ng«n. cña m×nh. Ng«n b¶n lu«n lu«n cô thÓ, bëi v× nã g¾n liÒn víi ng«n c¶nh(2) cô thÓ. 3.1. Ph¸t ng«n vµ c©u Ng«n b¶n vµ v¨n b¶n ®èi lËp nhau, nh−ng kh«ng lo¹i trõ nhau, ®ã lµ sù thèng nhÊt VËy ph¸t ng«n vµ c©u kh¸c nhau thÕ cña c¸c mÆt ®èi lËp. nµo? Sù kh¸c nhau nµy ph¶n ¸nh sù kh¸c nhau gi÷a ng«n b¶n vµ v¨n b¶n nh− chóng 3. Ph¸t ng«n - ®¬n vÞ nhá nhÊt cña ng«n b¶n t«i ®· tr×nh bµy ë trªn, nghÜa lµ c©u ®−îc hiÓu nh− c¸i c«ng thøc, c¸i s¬ ®å kÕt cÊu Ng−êi ta nãi c©u lµ ®¬n vÞ ng«n ng÷ chñ - vÞ vµ c¸c yÕu tè më réng cho chóng nhá nhÊt mang chøc n¨ng th«ng b¸o. §Þnh nghÜa nµy tõ khi phæ biÕn lÝ thuyÕt th«ng kh«ng phô thuéc vµo ng«n c¶nh. Ph¸t ng«n tin ®· trë nªn kh«ng cßn hîp lÝ n÷a. Th«ng lµ sù hiÖn thùc ho¸ s¬ ®å kÕt cÊu c©u trong b¸o lµ truyÒn ®¹t th«ng tin, mµ th«ng tin hiÖn thùc giao tiÕp g¾n víi mét ng«n c¶nh th× cã thÓ ®−îc chøa ®ùng trong bÊt k× ®¬n nhÊt ®Þnh. Ph¸t ng«n lµ ®¬n vÞ lêi nãi nhá vÞ ng«n ng÷ nµo b¾t ®Çu tõ nh÷ng ®¬n vÞ nhÊt thùc hiÖn chøc n¨ng th«ng b¸o. tõ vùng cho ®Õn nh÷ng cÊu tróc lêi nãi ®¬n Ch¼ng h¹n, tiÕng Nga cã 16 c«ng thøc (cßn gäi lµ s¬ ®å cÊu tróc) c©u(3): (13) (hÖ tõ)Adv; (1) N1 – Vf; (7) Inf – Adv; (8) Inf - N1/5; (14) (hÖ tõ)N2; (2) N1 – Adj, (9) Inf - N(x); (15) (hÖ tõ)N1; (3) N1 - N1; (16) Inf(4). (4) N1 - N2/pr; (10) Inf – Inf; (11) V v« nh©n x−ng; (5) N1 – Adv; (12) V nh©n x−ng kh¸i qu¸t; (6) Inf – Vf; 1a. Иван читает. “Ivan ®äc'” Mçi s¬ ®å cÊu tróc c©u trong nh÷ng ng«n c¶nh cô thÓ cã thÓ ®−îc lµm ®Çy b»ng 1b. Анна гуляет. “Anna ®i d¹o”. nh÷ng ®¬n vÞ tõ vùng kh¸c nhau (kÌm theo Khi xuÊt hiÖn nh÷ng ®¬n vÞ tõ vùng cô nh÷ng ®Æc tr−ng ng÷ ©m nh− ng÷ ®iÖu, thÓ trong s¬ ®å cÊu tróc c©u, th× ®ång thêi träng ©m v.v…), do ®ã ta cã nh÷ng ph¸t còng xuÊt hiÖn nhu cÇu kh¸ch quan (giao ng«n kh¸c nhau. tiÕp lêi nãi), chñ quan (tÝnh hÖ thèng - cÊu VÝ dô: s¬ ®å (1) N1 - Vf cã thÓ t¹o sinh nh÷ng ph¸t ng«n sau ®©y:(2) X. Современный русский язык. М., 1998. C¸ch ph©n (3) lo¹i s¬ ®å cÊu tróc c©u ë cuèn s¸ch nµy ch−a thËt hîp lÝ, (2) CÇn ph©n biÖt ng«n c¶nh (situation) víi v¨n c¶nh cã thÓ ®¬n gi¶n h¬n n÷a. Song ®ã kh«ng ph¶i lµ ®èi (context). V¨n c¶nh lµ nh÷ng yÕu tè ng«n ng÷ bao t−îng cña bµi nghiªn cøu nµy. (4) quanh vµ lµm râ nghÜa cho mét ®¬n vÞ ng«n ng÷ nµo ®ã, BiÓu thÞ nh÷ng kÝ hiÖu ®ã nh− sau: N - danh tõ vµ ®¹i cßn ng«n c¶nh lµ nh÷ng yÕu tè ngoµi ng«n ng÷ (bao danh tõ, c¸c sè 1,2,3,4,5,6 ®øng c¹nh N chØ c¸c c¸ch gåm hiÖn thùc xung quanh, t×nh huèng lêi nãi vµ c¶ cö t−¬ng øng, Pr - c¸c c¸ch cã giíi tõ, Vf - ®éng tõ ë d¹ng chØ, ®iÖu bé cña nh÷ng ng−êi tham gia giao tiÕp) cã chia, Inf - ®éng tõ d¹ng nguyªn, Adj - tÝnh tõ vµ ®¹i tÝnh chøc n¨ng hiÓn thÞ ý cña lêi. tõ, Adv - tr¹ng tõ. T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXI, Sè 3, 2005
  3. Nghiªn cøu øng dông lý thuyÕt ng«n b¶n… 9 (9) Ура! “Hoan h«!” tróc cña tõ) më réng c¸c yÕu tè trong s¬ ®å. Ch¼ng h¹n, N cã thÓ ®−îc më réng b»ng (10) Долой! “§¶ ®¶o!” V©n v©n vµ v©n v©n. mét ®Þnh ng÷ ®Ó cã NP (côm danh tõ hoÆc Sè l−îng nh÷ng ph¸t ng«n tù t¹i thùc danh ng÷), V cã thÓ ®−îc më réng b»ng tÕ kh«ng nhiÒu, thèng kª chóng kh«ng khã mét bæ ng÷, mét tr¹ng ng÷ v.v… ®Ó cã VP kh¨n mÊy. Song ®©y lµ mét bé phËn rÊt (côm ®éng tõ) v.v… VÝ dô: quan träng trong ho¹t ®éng lêi nãi mµ viÖc 1c. Мой брат делает математическую задачу. d¹y häc ngo¹i ng÷ kh«ng thÓ kh«ng chó ý “Em t«i ®ang lµm bµi tËp to¸n”. thÝch ®¸ng. Ph¸t ng«n tù t¹i cã mÆt trong tÊt c¶ mäi lÜnh vùc ®êi sèng x· héi vµ mang 1d. Одиннадцадтилетний мальчик быстро nh÷ng ®Æc tr−ng phong c¸ch kh¸c nhau: идет в школу. trang träng, v¨n ch−¬ng - s¸ch vë, héi “CËu bÐ m−êi mét tuæi ®ang ®i nhanh tho¹i, b×nh d©n - th«ng tôc v.v… ®Õn líp”. 4. Ng«n c¶nh Trong thùc tÕ, kh¶ n¨ng t¹o sinh cña nh÷ng s¬ ®å cÊu tróc c©u rÊt lín, vµ do ®ã Ph¸t ng«n, còng nh− ng«n b¶n, lu«n ta cã v« cïng nhiÒu nh÷ng ph¸t ng«n. g¾n víi nh÷ng ng«n c¶nh cô thÓ. Hoµng 3.2. Ph¸t ng«n tù t¹i Phª (2003) cho r»ng “muèn hiÓu ®óng vµ ®Çy ®ñ néi dung diÔn ®¹t cña lêi nãi th× Trong 3.1. chóng t«i giíi thiÖu nh÷ng ph¶i chó ý ®Õn t¸c ®éng cña hoµn c¶nh ph¸t ng«n ®−îc t¹o sinh trªn c¬ së s¬ ®å ph¸t ng«n, tøc lµ ng«n c¶nh (ch÷ in cÊu tróc c©u, vµ nh÷ng ph¸t ng«n nµy nghiªng lµ cña Hoµng Phª, tr. 25). chiÕm tuyÖt ®¹i ®a sè trong vèn nh÷ng ®¬n vÞ giao tiÕp lêi nãi cña mét ng«n ng÷. Song Chóng ta xÐt nh÷ng tr−êng hîp sau ®©y: ngoµi chóng ra, cßn cã mét sè ph¸t ng«n (11) Я живу на первом этапе. “T«i sèng ë tån t¹i ®éc lËp, kh«ng cã c¬ së lµ nh÷ng s¬ tÇng mét”. ®å cÊu tróc c©u nªu trªn. §ã lµ nh÷ng ph¸t Tuú theo ng«n c¶nh cô thÓ, ph¸t ng«n ng«n tù t¹i. Chóng ®−îc h×nh thµnh do nµy cã thÓ ®−îc hiÓu nh− mét c©u tr¶ lêi thãi quen sö dông ng«n ng÷ trong giao tÕ cho c©u hái: x· héi vµ trë thµnh nh÷ng ph¸t ng«n cã (12) a. На каком этаже вы живёте “Anh s½n, cè ®Þnh vµ ®−îc t¸i hiÖn trong nh÷ng sèng ë tÇng mÊy?” ng«n c¶nh cô thÓ. VÝ dô: b. Я живу на первом этапе.'T«i sèng ë tÇng mét”. (2) Да “V©ng, d¹”. Nh−ng ph¸t ng«n (11) trong ng«n c¶nh (3) Нет “Kh«ng, kh«ng ph¶i”. kh¸c cã thÓ ®−îc hiÓu nh− sù ®¸p l¹i lêi (4) Здравствуйте “Xin chµo («ng, bµ, mêi cña mét ng−êi ®ang ®øng trong thang anh, chÞ v.v…)”. m¸y chê b¹n cïng ®i. So s¸nh: (5) Спасибо “C¸m ¬n”. (13) a. Вы едете? “Anh cã ®i (thang (6) Извините “Xin lçi”. m¸y) kh«ng?” (7) До свидания “T¹m biÖt”. b. Нет, спасибо, я живу на первом этапе. (8) Горько! “H·y h«n nhau ®i! (trong “Kh«ng, c¸m ¬n, t«i sèng ë tÇng mét”. tiÖc c−íi)” T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXI, Sè 3, 2005
  4. TrÇn Kim B¶o 10 5. Ng«n b¶n nãi vµ ng«n b¶n viÕt giao tiÕp. ViÖc d¹y häc ngo¹i ng÷ lÊy nguyªn t¾c giao tiÕp lµm gèc ph¶i ph©n Hai lo¹i ng«n b¶n nµy cã c¸i chung lµ tÝch ph¸t ng«n theo mét c¸ch thøc kh¸c cã chóng ®Òu g¾n bã chÆt chÏ víi ng«n c¶nh, tªn gäi lµ “ph©n ®o¹n thùc t¹i cña c©u”(⁵). song gi÷a chóng cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ. Ph¸t ng«n tån t¹i lµ ®Ó truyÒn ®¹t Víi ng«n b¶n nãi (NBN) sù ®èi diÖn th«ng b¸o. Th«ng b¸o lµ c¸i ng−êi ta ch−a gi÷a ng−êi nãi vµ ng−êi nghe lµ hiÓn biÕt vµ ng−êi ta muèn biÕt. Mét ph¸t ng«n nhiªn, ®ång thêi cã sù chuyÓn ho¸ c¸c vai th−êng cã hai phÇn: mét phÇn chøa ®ùng nãi vµ nghe, nhê ®ã th«ng tin lu«n lu«n c¸i ®· biÕt (cßn gäi lµ c¸i ®· cho), mét phÇn ®−îc ®iÒu chØnh ®Ó t¹o sù hiÓu biÕt lÉn chøa ®ùng c¸i míi (c¸i ch−a biÕt). C¸i ®· nhau kÞp thêi. Ng«n b¶n viÕt (NBV) kh«ng biÕt ®−îc gäi lµ §Ò (Theme), c¸i míi ®−îc cã ®−îc c¸i thuËn lîi ®ã. §èi víi ng−êi viÕt, gäi lµ ThuyÕt (Rheme)(⁶). kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh th«ng tin kÞp thêi VÝ dô: nh»m t¹o hiÖu qu¶ giao tiÕp bÞ h¹n chÕ (14) Иван читает книгу “Ivan ®ang ®äc s¸ch”. nhiÒu, do ®ã vÊn ®Ò sè mét ®Æt ra cho ng−êi viÕt lµ “viÕt cho ai?”, sau ®ã míi ®Õn Tïy thuéc vµo c¸i mµ ng−êi nãi muèn vÊn ®Ò “viÕt nh− thÕ nµo?” th«ng b¸o ph¸t ng«n (14) cã thÓ cã nh÷ng NBV l¹i cã −u viÖt h¬n NBN ë chç cÊu tróc §Ò/ThuyÕt sau ®©y: ng−êi viÕt cã th× giê ®Ó suy nghÜ vÒ néi (15) a. Иван читает / книгу. dung vµ lùa chän ph−¬ng tiÖn biÓu ®¹t. §Ò / ThuyÕt NBN cã ®Æc tr−ng tÝnh tù ph¸t Trong tr−êng hîp nµy, ng−êi nãi muèn (спонтанность), do ®ã ng«n tõ kh«ng ®−îc th«ng b¸o vÒ c¸i mµ Ivan ®ang ®äc (phÇn “biªn tËp” kÜ, Ýt ®−îc gät dòa, trau chuèt. ThuyÕt), ®ã chÝnh lµ s¸ch chø kh«ng ph¶i Tuy gi÷a NBN vµ NBV cã nh÷ng sù c¸i g× kh¸c, kh«ng ph¶i b¸o, kh«ng ph¶i kh¸c biÖt nh− võa nãi trªn, nh−ng, nh− D. t¹p chÝ. Do ®ã ë ®©y cã thÓ ®Æt c©u hái: Nunan (1997) nhËn xÐt rÊt ®óng, “nh÷ng (15) b. Что читает Иван? “Ivan ®äc c¸i g×?” kh¸c biÖt ®ã lµ kh«ng tuyÖt ®èi, nh÷ng ®Æc XÐt tr−êng hîp sau ®©y: ®iÓm mµ chóng ta cã xu h−íng g¾n víi (16) a. Иван / читает книгу ng«n ng÷ viÕt thØnh tho¶ng cã thÓ xuÊt §Ò / ThuyÕt hiÖn trong ng«n ng÷ nãi vµ ng−îc l¹i” (tr. 24). “Ivan ®ang ®äc s¸ch”.(5). 6. Ph¸t ng«n trªn b×nh diÖn kÕt häc 6.1. §Ò vµ ThuyÕt LÝ thuyÕt “ph©n ®o¹n thùc t¹i cña c©u” (актуальное (5) членение предложения) b¾t nguån tõ tr−êng ph¸i ng«n Chóng ta quen d¹y cho häc sinh c¸ch ng÷ häc Prague mµ ng−êi chñ x−íng lµ Mathesius ph©n tÝch c©u theo s¬ ®å cÊu tróc h×nh th¸i (1939) vµo nh÷ng n¨m 30 thÕ kØ XX. Chóng t«i tham víi hÖ thèng nh÷ng chøc n¨ng có ph¸p cña kh¶o b¶n dÞch tiÕng Nga. M., 1967. (6) Cao Xu©n H¹o (2001) cho r»ng “cÊu tróc §Ò-ThuyÕt tõ trong c©u: chñ ng÷, vÞ ng÷, bæ ng÷, ®Þnh lµ mét thuéc tÝnh cña c©u víi tÝnh c¸ch lµ sù thÓ hiÖn ng÷, tr¹ng ng÷ v.v… C¸ch ph©n tÝch nµy cña mét hµnh ®éng nhËn ®Þnh (hay hµnh ®éng mÖnh ®Ò cã thÓ gióp ng−êi häc x©y dùng c©u ®óng - prepositional act), chø kh«ng ph¶i lµ cña ph¸t ng«n víi tÝnh c¸ch lµ mét hµnh ®éng giao tiÕp gi÷a nh÷ng ng−êi ng÷ ph¸p, nh−ng kh«ng gióp tæ chøc mét nãi cô thÓ trong mét t×nh huèng cô thÓ” (CXH g¹ch ch©n, th«ng b¸o, nghÜa lµ kh«ng cã tÝnh môc ®Ých tr. 426). T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXI, Sè 3, 2005
  5. Nghiªn cøu øng dông lý thuyÕt ng«n b¶n… 11 6.2. C¸c ph−¬ng tiÖn biÓu hiÖn VÉn lµ ph¸t ng«n nh− (14), nh−ng cÊu §Ò/ThuyÕt tróc §Ò/ThuyÕt ®· thay ®æi. ë ®©y c¸i mµ ng−êi nãi muèn th«ng b¸o lµ hµnh ®éng do Trong tiÕng Nga, §Ò/ThuyÕt cã thÓ chñ thÓ Ivan g©y ra. §ã lµ ®äc (phÇn ®−îc biÓu hiÖn b»ng nh÷ng ph−¬ng tiÖn ThuyÕt), chø kh«ng ph¶i lµm g× kh¸c, nh− trËt tù tõ, träng ©m c©u, ng÷ ®iÖu kh«ng ph¶i viÕt, còng kh«ng ph¶i xem ti (x. c¸c vÝ dô (15), (16), (17), c¸c tiÓu tõ же, vi. Do ®ã cã thÓ ®Æt c©u hái: то, не, только, лишь, nh÷ng cÊu tróc có (16) b. Что делает Иван? “Ivan ®ang ph¸p: что касается, то...; что...,то...; так....; так это...v.v... VÝ dô: lµm g×?” [Елизавета Киевна весело CÊu tróc §Ò/ThuyÕt cã thÓ thay ®æi (20) улыбнулась,] глаза же её/продолжают trong ng«n c¶nh khi ng−êi nãi muèn th«ng оставаться грустными. b¸o vÒ chñ thÓ cña hµnh ®éng ®äc s¸ch. So s¸nh: “{Bµ Elizabeta Kievna mØm c−êi vui vÎ} Иван читает книгу. (17) a. / nh−ng ®«i m¾t cña bµ th× vÉn tiÕp tôc ThuyÕt / §Ò buån.” (A. Tolstoi) “Ivan ®ang ®äc s¸ch”. 21) Нет, не я / тебя так пыльно люблю. Ph¸t ng«n nµy chøa ®ùng th«ng b¸o vÒ “Kh«ng, kh«ng ph¶i t«i ®· yªu em say ®¾m.” ng−êi ®ang ®äc s¸ch vµ ®ã chÝnh lµ Ivan (22) Что касается отъезда, / то он будет chø kh«ng ph¶i ai kh¸c. C©u hái trong отложен. tr−êng hîp nµy sÏ lµ: “Cßn vÒ chuyÕn ®i, th× sÏ ho·n l¹i.” (17) b. Кто читает книгу? “Ai ®ang ®äc s¸ch?” (23) Кто был недоволен , / так это Иван. C¸c vÝ dô (15), (16), (17) cho thÊy r»ng “NÕu cã ai kh«ng b»ng lßng, th× ®ã lµ Ivan.” cÆp §Ò/ThuyÕt lu«n ®i víi nhau vµ th−êng lµ §Ò ®øng tr−íc ThuyÕt nh− trong (15), 7. Ph¸t ng«n trªn b×nh diÖn dông häc (16), nh−ng cã lóc ThuyÕt ®øng tr−íc §Ò Ng÷ ph¸p truyÒn thèng ph©n lo¹i c©u nh− (17a). TrËt tù nµy cã thÓ thay ®æi, nghÜa lµ chuyÓn §Ò lªn tr−íc ThuyÕt. So s¸nh: theo môc ®Ých th«ng b¸o nh− sau: 1) c©u trÇn thuËt (hay c©u kÓ), 2) c©u nghi vÊn, 3) (17) c. Книгу читает Иван. c©u cÇu khiÕn, 4) c©u c¶m th¸n. Mçi lo¹i Dï ThuyÕt ®øng ë ®©u: cuèi, gi÷a hoÆc c©u thùc hiÖn mét nhiÖm vô (chøc n¨ng) ®Çu ph¸t ng«n, bao giê nã còng ®−îc ®äc nh− chÝnh tªn gäi cña nã: c©u trÇn thuËt b»ng mét träng ©m c©u (фразовое ударение). th«ng b¸o (kh¼ng ®Þnh/phñ ®Þnh) mét sù Cã nh÷ng tr−êng hîp toµn bé ph¸t viÖc; c©u nghi vÊn dïng ®Ó hái, ®Ó khai ng«n ®ãng vai ThuyÕt. §Ò Èn (tØnh l−îc) th¸c th«ng tin; c©u cÇu khiÕn biÓu lé mét hoÆc ng«n c¶nh thùc hiÖn vai §Ò. VÝ dô: nguyÖn väng, mét lêi khuyªn; c©u c¶m (18) Больно! “§au qu¸!” th¸n biÓu lé mét t×nh c¶m, mét c¶m gi¸c. §Ò Èn “Мне” - “T«i”. Tiªu chÝ ph©n lo¹i hoµn toµn mang tÝnh (19) Дождь! “M−a!” chÊt ng÷ ph¸p - h×nh thøc: c¸c ph¹m trï §Ò - hoµn c¶nh xung quanh ng÷ ph¸p vµ tõ vùng - ng÷ ph¸p cña tõ. T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXI, Sè 3, 2005
  6. TrÇn Kim B¶o 12 ng«n c¶nh nhÊt ®Þnh” (ch÷ in nghiªng lµ Trªn b×nh diÖn dông häc, c¸c ph¸t ng«n rÊt ®a nhiÖm tuú thuéc vµo ng«n c¶nh. cña Hoµng Phª 2003, tr. 101). Ch¼ng h¹n, XÐt ®o¹n ®èi tho¹i sau ®©y: C©u hái cã thÓ dïng ®Ó hái: (28) - Маша, пойдем сегодня вечером в кино! (24) Ты убрала комнату? “Em ®· dän “Masa, tèi nay chóng ta ®i xem phim ®i!” dÑp phßng ch−a?” - Спасибо, Иван, но сегодня вечером я C©u tr¶ lêi cã thÓ lµ mét c©u trÇn thuËt должна делать задания на дом. nh»m kh¼ng ®Þnh/phñ ®Þnh sù viÖc ®−îc “C¸m ¬n, Ivan, nh−ng tèi h«m nay ®Æt ra trong c©u hái. So s¸nh: m×nh ph¶i lµm bµi tËp.” (25) Да, убрала. “Em ®· dän dÑp råi”. HiÓn ng«n cho thÊy r»ng c« Masa bËn Còng c¸i ý kh¼ng ®Þnh “Em ®· dän dÑp lµm bµi tËp nªn kh«ng thÓ ®i xem phim råi” cã thÓ diÔn ®¹t b»ng mét c©u hái. víi Ivan ®−îc. Nh−ng nÕu Ivan lµ ng−êi tinh tÕ, nh¹y c¶m, th× ph¶i hiÓu hµm So s¸nh: ng«n trong c©u tr¶ lêi cña c« g¸i: ®ã lµ sù (26) Разве ты не видишь? “Anh kh«ng tõ chèi khÐo. thÊy sao?” Còng cã thÓ biÓu hiÖn c¸i ý kh¼ng ®Þnh 8.2. TiÒn gi¶ ®Þnh (presupposition) Êy b»ng mét c©u cÇu khiÕn. Ph¸t ng«n, ngoµi bé phËn th«ng b¸o, So s¸nh: cßn cã mét bé phËn kh¸c, mét thµnh tè (27) Ну, посмотри! “Th× anh h·y nh×n ®i!” nghÜa rÊt quan träng mang gi¸ trÞ ch©n lÝ b¶o ®¶m cho ph¸t ng«n kh«ng bÞ coi lµ bÊt 8. Ph¸t ng«n trªn b×nh diÖn nghÜa häc b×nh th−êng vÒ mÆt nghÜa. Thµnh tè nghÜa Êy ®−îc gäi lµ tiÒn gi¶ ®Þnh, nghÜa lµ ®iÒu 8.1. HiÓn ng«n vµ hµm ng«n gi¶ ®Þnh tr−íc ph¸t ng«n(7). NghÜa cña ph¸t ng«n cã thÓ ®−îc hiÓu VÝ dô: trùc tiÕp nhê nh÷ng ph−¬ng tiÖn biÓu hiÖn Ph¸t ng«n nµy, ngoµi c¸i th«ng b¸o vÒ nã. §ã lµ hiÓn ng«n, nghÜa lµ “®iÒu nãi ra sù trë vÒ Moskva cña Ivan, cßn cã tiÒn gi¶ trùc tiÕp” (Hoµng Phª, 2003, tr. 89). Nh−ng ®Þnh lµ tr−íc ®ã Ivan ®· ®i khái Moskva. trong thùc tiÔn giao tiÕp ng«n ng÷, kh«ng TiÒn gi¶ ®Þnh lµ ch©n lÝ, nªn ph¸t ng«n ph¶i lóc nµo ng−êi nãi còng “nãi th¼ng, nãi ®−îc xem lµ hîp lÝ (®óng). Cßn nÕu tr−íc thËt” nh÷ng ®iÒu m×nh muèn nãi v× nhiÒu lÝ do kh¸c nhau. Ng−êi nghe còng kh«ng (7) Cao Xu©n H¹o (2001) viÕt: “TiÒn gi¶ ®Þnh cña mét nªn chØ hiÓu trùc tiÕp c¸i m×nh nghe thÊy. mÖnh ®Ò P ®−îc ®Þnh nghÜa nh− lµ mét mÖnh ®Ò Q mµ Bªn trong c¸i ®iÒu nghe thÊy trùc tiÕp Êy nÕu kh«ng ®óng sù thËt th× mÖnh ®Ò P còng kh«ng ®óng sù thËt nèt (hoÆc kh«ng cßn cã gi¸ trÞ ch©n ngôy). Ng−êi tiÒm Èn mét c¸i ®iÒu g× ®ã kh¸c mµ ng−êi ta sÏ nãi r»ng P tiÒn gi¶ ®Þnh Q, hay P cã tiÓn gi¶ ®Þnh lµ nghe ph¶i suy ngÉm míi hiÓu ®−îc. C¸i Q. Nh− vËy cã thÓ nãi r»ng tiÒn gi¶ ®Þnh lµ mét mÖnh ®Ò Q lµm thµnh c¸i ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt (CXH g¹ch ch©n) tiÒm Èn Êy gäi lµ hµm ng«n. “Nh− vËy ®Ó cã thÓ nãi P th× ®óng h¬n lµ mét c¸i nghÜa g× bao hµm hµm ng«n lµ nh÷ng g× ng−êi nghe ph¶i tù trong P. Tuy vËy, chÝnh v× nÕu kh«ng cã nã th× kh«ng thÓ nãi P, cho nªn trong nh÷ng t×nh huèng nhÊt ®Þnh nã m×nh suy ra tõ hiÓn ng«n... ®Ó hiÓu ®−îc còng cã thÓ th«ng b¸o mét ®iÒu g×, nhÊt lµ khi ng−êi ®óng vµ ®Çy ®ñ ý nghÜa cña lêi trong mét nghe kh«ng biÕt c¸i ®iÒu ®−îc tiÒn gi¶ ®Þnh” (tr. 533) T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXI, Sè 3, 2005
  7. Nghiªn cøu øng dông lý thuyÕt ng«n b¶n… 13 ®ã Ivan kh«ng ®i ®©u c¶, vÉn ë Moskva, th× PhÇn tr×nh bµy trªn, do khu«n khæ cña ph¸t ng«n (29) lµ bÊt b×nh th−êng vÒ nghÜa bµi b¸o cã h¹n, ®· kh«ng ®Ò cËp ®−îc hÕt (v« nghÜa). nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn lÝ thuyÕt ng«n b¶n. Chóng t«i chØ míi bµn ®Õn ph¸t ng«n XÐt vÝ dô sau: víi t− c¸ch lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt cña ng«n (30) Лан знает, что Санкт-Петербург – b¶n víi nh÷ng nÐt ®Æc tr−ng cña nã. столица России. Song, nh− chóng t«i ®· tù h¹n ®Þnh “Lan biÕt r»ng Sankt-Peterburg lµ thñ m×nh trong ®Çu ®Ò bµi nghiªn cøu nµy, ®èi ®« cña n−íc Nga”. víi chóng t«i, lÝ thuyÕt ng«n b¶n kh«ng Ph¸t ng«n nµy bÊt b×nh th−êng vÒ ph¶i lµ ®èi t−îng nghiªn cøu, mµ lµ ®éng nghÜa (v« nghÜa) bëi v× tiÒn gi¶ ®Þnh lùc ®Ó suy nghÜ vÒ nh÷ng ph−¬ng h−íng 'Sankt-Peterburg lµ thñ ®« cña n−íc Nga' míi trong viÖc d¹y häc ngo¹i ng÷. Néi dung lµ kh«ng cã tÝnh ch©n lÝ. cña ph−¬ng h−íng míi nµy lµ lÊy ng«n b¶n Mét trong nh÷ng thuéc tÝnh quan träng lµm c¬ së lÝ luËn cho viÖc d¹y häc ngo¹i cña tiÒn gi¶ ®Þnh lµ nã kh«ng bÞ phñ ®Þnh ng÷, nghÜa lµ chuyÓn ho¸ qu¸ tr×nh lÜnh trong nh÷ng ph¸t ng«n phñ ®Þnh toµn bé héi mét ngo¹i ng÷ nµo ®ã thµnh qu¸ tr×nh (phñ ®Þnh vÞ ng÷). So s¸nh hai ph¸t ng«n: sö dông nã trong thùc tiÔn giao tiÕp lêi nãi. (31) Он знает, что я вернулся. 'Anh ta Ng−êi häc kh«ng chØ cÇn ph¶i biÕt c¸ch x©y dùng c©u ®óng ng÷ ph¸p theo nh÷ng s¬ ®å biÕt r»ng t«i ®· vÒ' cÊu tróc c©u cã s½n, mµ, ®iÒu nµy quan (32) Он не знает, что я вернулся. 'Anh ta träng h¬n, ph¶i biÕt tæ chøc mét th«ng b¸o kh«ng biÕt r»ng t«i ®· vÒ' sao cho hîp víi ng«n c¶nh giao tiÕp, ph¸t TiÒn gi¶ ®Þnh trong (32) kh«ng bÞ phñ huy ®−îc vai trß vµ mèi quan hÖ gi÷a ng−êi ®Þnh, vÉn lµ “tr−íc ®ã t«i ®· kh«ng cã mÆt nãi vµ ng−êi nghe, vËn dông linh ho¹t hiÓn ë ®©y” gièng nh− trong (31). ng«n vµ hµm ng«n ®Ó biÓu lé ý t−ëng vµ nh÷ng hµnh vi cña m×nh. 9. Vµi kÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o 1. Cao Xu©n H¹o,TiÕng ViÖt, MÊy vÊn ®Ò ng÷ ©m, ng÷ ph¸p, ng÷ nghÜa, NXB Gi¸o dôc, 2001. 2. Hoµng Phª, Logic-ng«n ng÷ häc, NXB §µ N½ng, Trung t©m Tõ ®iÓn häc, 2003. Mathesius. V., О так называемом актуальном членении (b¶n dÞch tiÕng Nga), 1967. 3. 4. Morris. Ch., Signs, Language and Behavior, New York, 1946. 5. Nunan, D., DÉn nhËp ph©n tÝch diÔn ng«n, NXB Gi¸o dôc, 1997. 6. Peirce. C.S., Ecrits sur le signe, Paris, 1978. 7. Searle. J.R., Speech Acts, CUP, 1969. 8. Searle. J.R., A taxonomy of Illocutionary Acts, 1975. T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXI, Sè 3, 2005
  8. TrÇn Kim B¶o 14 VNU. JOURNAL OF SCIENCE, Foreign Languages, T.xXI, n03, 2005 General research of applying discourse theory into teaching-learning foreign languages (based on Russian documents) Dr. Tran Kim Bao Ministry of Education and Training This article studies the application of the theory of discourse into teaching and learning foreign languages. The author compares discourse and discourse text, situation and context. She also discusses about speech as the smallest unit of discourse with its specific characteristics. T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XXI, Sè 3, 2005
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.09: Bộ Luận Văn Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Quản Trị Kinh Doanh
81 tài liệu
1637 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2