Báo cáo vĩ mô và thị trường chứng khoán 2010-2011

Chia sẻ: Minh Hang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:78

Thêm vào BST

Báo xấu

132
lượt xem 33
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Như vậy, năm 2010 đã khép lại cả những tín hiệu khả quan và không ít những thách thức. Trong năm qua, Việt Nam đã đạt được tốc độ tăng trưởng vượt mục tiêu đề ra và tiếp tục duy trì ở mức độ cao...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo vĩ mô và thị trường chứng khoán 2010-2011

Em con PHÒNG PHÂN TÍCH VÀ NGHIÊN C U BÁO CÁO VĨ MÔ VÀ TH TRƯ NG CH NG KHOÁN 2010 –2011 PHÒNG PHÂN TÍCH VÀ NGHIÊN C U VCBS 1 10/01/2011
BÁO CÁO KINH T VĨ MÔ VÀ TH TRƯ NG CH NG KHOÁN L IM U Như v y, năm 2010 ã khép l i c nh ng tín hi u kh quan và không ít nh ng thách th c. Trong năm qua, Vi t Nam ã t ư c t c tăng trư ng vư t m c tiêu ra và ti p t c ư c duy trì m c cao trong b i c nh kinh t th gi i v n còn nhi u b t n như v n kh ng ho ng n t i khu v c châu Âu, v n ph c h i ch m ch p c a kinh t M khi th trư ng vi c làm M v n chưa có d u hi u b t phá. Trong khi ó, n n kinh t Vi t Nam cũng ang d n b c l nh ng d u hi u b t n c n ph i gi i quy t như cơ c u kinh t không b n v ng, hi u qu u tư th p, kh năng c nh tranh yêu… Tuy nhiên, có nh ng v n n i b t trư c m t c n ph i gi i quy t ngay trong năm 2011 là v n l m phát tăng cao v i t c x p x 12%, t giá ang ch u áp l c l n ph i i u ch nh… Vì v y trong năm 2011, Chính ph s ph i cân i gi a m c tiêu tăng trư ng và n nh m b o s tăng trư ng kinh t s kéo theo s c i thi n m c phúc l i c a ngư i dân. Nh ng thay i trong tr ng tâm chính sách này s nh hư ng nhi u n ng thái chính sách c a nhà nư c (chính sách tài khóa, ti n t s dư c th c hi n theo hư ng th t ch t hơn), và n lư t nó, các chính sách này s nh hư ng n môi trư ng kinh doanh c a các doanh nghi p nói chung và th trư ng ch ng khoán nói riêng. Vì v y, trong năm 2011, nhà u tư c n ph i t p trung theo dõi các di n bi n chính sách có hành ng phù h p. Do năm 2011 d ki n s là năm có nhi u thay i v chính sách m t ph n là do nhu c u th c t c n ph i gi i quy t nh ng thách th c trư c m t, m t ph n là do s p t i, sau ih i ng XI, s có nh ng thay i trong b máy i u hành t nư c và hy v ng s mang l i nh ng thay i m i mang tính t phá ưa Vi t Nam ti p t c tăng trư ng n nh và b n v ng. Vì v y, chúng tôi s ti p t c cung c p các báo cáo theo dõi, ánh giá ng thái chính sách trong năm 2011 và tác ng i v i th trư ng ngay khi có th nh m giúp nhà u tư có thông tin trư c khi ra quy t nh.Chúc quý v thành công và may m n trong năm 2011. Phòng Phân tích & Nghiên c u VCBS 2
M CL C A. T NG QUAN KINH T TH GI I ................................................................................................................... 4 B. KINH T VI T NAM ......................................................................................................................................... 5 I. Tình hình kinh t chung ......................................................................................................................................... 5 II. Tri n v ng kinh t 2011 ...................................................................................................................................... 12 C. TH TRƯ NG CH NG KHOÁN .................................................................................................................... 16 I. Th trư ng trái phi u............................................................................................................................................ 16 1. Th trư ng sơ c p ...................................................................................................................................... 16 2. Th trư ng th c p ..................................................................................................................................... 18 II. Th trư ng c phi u niêm y t ............................................................................................................................. 19 1. Các s ki n quan tr ng nh hư ng t i th trư ng ch ng khoán 2010: ..................................................... 19 Tri n v ng th trư ng 2011......................................................................................................................... 22 2. III. T ng quan và tri n v ng m t s ngành ............................................................................................................ 25 1. Ngành ngân hàng ....................................................................................................................................... 26 2. Ngành d u khí ............................................................................................................................................ 32 3. Ngành xây d ng ......................................................................................................................................... 37 4. Ngành b t ng s n ................................................................................................................................... 40 5. Ngành thép ................................................................................................................................................. 47 6. Ngành i n ................................................................................................................................................. 50 7. Ngành khoáng s n ..................................................................................................................................... 57 8. Ngành cao su ............................................................................................................................................. 63 9. Ngành hàng tiêu dùng ................................................................................................................................ 67 10. Ngành Th y s n ......................................................................................................................................... 70 D. K T LU N VÀ KHUY N NGH ..................................................................................................................... 76 3
A . T N G QUAN KINH T TH GI I Tăng tr ng ã tr l i dù v n ch m ch p. Theo ánh giá m i nh t c a Liên H p Qu c, tăng trư ng kinh t toàn c u năm 2010 s t 3,6%. Trong ó các nư c ang phát tri n d n u v i m c tăng 7,1%, các nư c ch m phát tri n tăng 5,5% và các nư c phát tri n tăng trư ng khiêm t n v i 2,3% (M 2,6%, EU 1,6%...). Châu Âu là khu v c h i ph c ch m nh t do kh ng ho ng n công t i nhi u qu c gia thành viên. Sau khi i xu ng m nh năm 2009, kinh t toàn c u tăng trư ng tr l i trong năm 2010 cho th y k t qu ban u c a nh ng n l c kích thích kinh t c a năm trư c và các h tr vn ưc duy trì trong năm nay. Nhìn chung kinh t th gi i ã t m vư t qua giai o n khó khăn nh t, s n xu t công nghi p, thương m i ã tăng trư ng tr l i và th trư ng tài chính ti n t u s h i ph c và n nh hơn trong năm 2010. Bi u 2 : T ă ng tr ng kinh t n ă m 2010 theo Bi u 1 : T ă ng tr ng kinh t q ua các n ă m vùng và m t s n n k inh t c h c h t k hác và d b áo n ă m 2011 5% 12.00% 4% 10.00% 8.00% 3% 6.00% 2% 4.00% 1% 2.00% 0% 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 0.00% -1% Các Các Các EU Mỹ Trung nư c nư c nư c Quốc -2% phát ang kém tri n phát phát -3% tri n tri n N gu n : UN Tuy nhiên, s h i ph c kinh t th gi i hi n t i v n khiêm t n n ch a nh ng r i ro và b c l d u hi u kìm hãm à h i ph c. ó là t l th t nghi p v n cao các n n kinh t ch ch t, nguy cơ v n công châu Âu e d a h i ph c kinh t do các gói kích thích kinh t ph i c t gi m, tăng trư ng kinh t nhi u nư c ang phát tri n chưa h i ph c tr l i m c trung bình trư c kh ng ho ng kinh t , s thi u h p tác gi a các n n kinh t tăng lên hình thành nguy cơ xung t thương m i, nguy cơ l m phát tăng ( c bi t t i các nư c ang phát tri n), s ph i h p thi u ng b gi a chính sách tài khóa và ti n t b c l làm suy gi m ni m tin vào chính sách vĩ mô. Kh ng ho ng n công khu v c Châu Âu. Nguy cơ kh ng ho ng n công khu v c EU ã b l và nh i m vào gi a năm v i kh ng ho ng n t i Hy L p và Ireland. Sau nhi u n l c c a c ng ng châu Âu và M , cu c kh ng ho ng ã l ng d u và hai nư c trên ph i tuân th m t chương trình c t gi m chi tiêu công kh t khe. Tuy nhiên, nguy cơ v n công khu v c EU chưa th ch m d t v i m t lo t các nư c n m trong danh sách ti m n: B ào Nha, Tây Ban Nha, Ý… im tv i nguy cơ trên các chương trình c t gi m chi tiêu ư c áp d ng t i m t lo t các nư c thu c Eurozone, ngay c các nư c ít nguy cơ như Th y i n cũng có chương trình c t gi m. Chi n tranh thơng m i. 4
Rào c n thương m i cũng s m quay tr l i khi kinh t th gi i v a thoát kh i kh ng ho ng. i n hình nh t là cu c chi n ti n t gi a M và Trung Qu c. Chính ph Trung Qu c ã ph i t m nâng giá ng NDT nhưng n l c này là chưa áng k . S c ép ng ti n lên giá cũng xu t hi n ph bi n khi ng ti n t i nhi u nư c u tăng giá so v i ng USD và i u này n ch a kh năng d n n cu c chi n tranh ti n t trong tương lai h n ch thâm h t thương m i. Bên c nh ó, m t lo t rào c n mà i n hình nh t là thu ch ng phá giá ư c các nư c l n áp d ng v i các nư c xu t kh u. các n n kinh t ch ch t. Th t nghi p v n cao i u áng lo ng i nh t v i kinh t th gi i trong năm 2010 là t l th t nghi p v n cao và th m chí tăng lên t i các n n kinh t ch ch t. T l th t nghi p t i M là 9,4%, Châu u 9,6%... S ngư i th t nghi p v n cao ang e d a s h i ph c kinh t do s tăng trư ng kinh t ang thi u i n n t ng căn b n mà v n ch y u d a vào tác ng c a các gói kích c u. t o thêm vi c làm chính ph M ã ph i chi thêm gói h tr 600 t vào tháng 11/2010 tuy nhiên tác ng c a gói tài chính m i này c n có th i gian th y rõ. N u v n th t nghi p không ư c gi i quy t t i các nư c phát tri n s kìm hãm tăng trư ng t i các qu c gia ang phát tri n. Dù hi n t i các nư c ang phát tri n s m tìm ư c s h i ph c nhanh thì à tăng trư ng s y u i n u nhu c u t các nư c phát tri n suy gi m. Ngu n v n nóng ( không n nh và không mang tính dài h n) chuy n t các nư c tăng trư ng th p sang các nư c ang phát tri n làm tăng nguy cơ l m phát cao các qu c gia này cũng như e d a s n nh c a th trư ng tài chính. Chính sách lãi su t th p cùng gói kích c u ti p t c ư c bơm thêm t i các nư c phát tri n ã t o cơ h i cho dòng ti n giá r tìm cơ h i u tư t i các nư c có tăng trư ng kinh t t t hơn – các nư c ang phát tri n. Ngu n ti n nóng tăng m nh trong quý 4/2010 ã là ng l c y m t lo t các th trư ng ch ng khoán các nư c m i n i tăng m nh m . Tuy nhiên trư c nguy cơ ti m n mà dòng v n nóng ưa l i chính ph các nư c nh n u tư ã ph i ra các bi n pháp phòng ng a Tri n v ng. Theo ánh giá c a Liên H p Qu c, kinh t th gi i s tăng trư ng ch m l i trong năm 2011, t l tăng trư ng chung gi m xu ng 3,1% và ti p t c m c th p trong năm 2012. Khu v c châu Âu ti p t c có m c tăng trư ng th p v i 1,3%, M gi m xu ng 2,2% và các nư c ang phát tri n gi m xu ng 6,6%. Tuy nhiên kh ng ho ng kinh t l n th 2 s khó x y ra do s tăng trư ng m nh c a khu v c ang phát tri n và n n kinh t l n M , châu Âu v n duy trì chính sách ti n t n i l ng. B . K INH T V I T N AM I . T ình hình kinh t c hung Trong b i c nh h u kh ng ho ng tài chính và suy thoái kinh t toàn c u, n n kinh t Vi t Nam ã t ng khá nhanh. Sau khi t m c tăng trư ng GDP th c 5,3% trong năm bư c ph c h i và tăng trư ng v i t c 2009, n n kinh t Vi t Nam ã t kho ng 1,98 tri u t ng (tương ương v i 104,6 t USD), tương ng v i tăng trư ng 6,78% trong năm 2010 (so sánh theo k ỳ g c 1994), cao hơn m c 6,5% k ho ch ã ra. C th , tăng trư ng GDP trong 4 quý năm 2010 u có t c tăng cao hơn so v i quý trư c, l n lư t tăng m c 5,84% trong quý I, 6,44% trong quý II, 7,18% trong quý III và ư c tăng 7,34% trong quý IV. c bi t, c ba khu v c kinh t công nghi p, nông nghi p và d ch v u tăng trư ng v i t c tăng d n, trong ó giá tr gia tăng ngành công nghi p và xây d ng tăng 7,7%, ngành d ch v tăng 7,52% và ngành nông lâm th y s n tăng 2,78% so v i cùng k ỳ năm trư c. M c dù có t c tăng trư ng khá cao nhưng khi xét trong khu v c châu Á – khu v c có t c ph c 5
h i kinh t sau kh ng ho ng khá nhanh thì t c ph c h i c a n n kinh t Vi t Nam ch m hơn so v i các nư c ã có tăng trư ng âm trong năm 2009 như Malaysia, Thái Lan và Phillippines. Bi u 3: Bi n ng tăng trư ng ch s kinh t chung(%) Bi u 4 : T ă ng tr ng GDP các n c 20 12 15 10 10 8 5 6 0 -5 4 -10 2 Q12007 Q2.2007 Q3.2007 Q4.2007 Q1.2008 Q2.2008 Q3.2008 Q4.2008 Q1.2009 Q2.2009 Q3.2009 Q4.2009 Q1.2010 Q2.2010 Q3.2010 0 Trung Quoc Indonesia Philippin GDP GDP Nông nghiệp Thailan Vietnam GDP Công nghiệp và Xây dựng GDP Dịch vụ Ngu n: T ng c c th ng kê Trong s các ch s vĩ mô óng góp vào m c tăng 6,78% GDP trong năm 2010, ho t ng s n xu t công nghi p ã ti p t c kh ng nh ư c à tăng trư ng v i t c tăng trư ng trong tháng 12 t 14,04% so v i cùng kỳ năm trư c và tính chung l i t c tăng trư ng giá tr s n xu t công nghi p c năm t 16,2% so v i cùng k ỳ năm trư c. Các doanh nghi p ngoài nhà nư c và doanh nghi p có v n u tư nư c ngoài v n ti p t c là i tư ng có óng góp l n nh t vào ho t ng s n xu t công nghi p v i t c tăng trư ng c năm l n lư t là 17,25% và 19,77%. V s n lư ng s n xu t, các nhóm ngành có nh ng bư c tăng trư ng n tư ng trong quý IV bao g m nhóm ngành sơn hóa h c, i n như máy gi t, t l nh t á và gi y bìa. Ngư c l i, các nhóm ngành gi m sút v s n lư ng g m có gi y dép, l p ô tô và máy kéo, và i u hòa. Bi u 5 : T ă ng tr ng giá tr b án l t heo tháng Bi u 6 T ă ng tr ng SX công nghi p ( y-o-y) 40 28% 200,000 27% 30 26% 150,000 25% 24% 20 100,000 23% 22% 50,000 10 21% 20% 0 0 -10 DNNN (%) DN Ngoài NN (%) KV v n u tư nư c ngoài (t VND) Doanh nghi p trong nư c (t VND) KV có v n u tư nư c ngoài (%) Giá trị SXCN (%) Tc tăng trư ng (m-o-m) 6
7T c bi n n g s n l ng s n x u t c ông nghi p t heo ngành (y-o-y) Bi u 300% 300% 200% 200% 100% 100% 0% 0% Sơn hoá h c Phân hoá học Xà phòng giặt Than á Khí t Điện sản Nư c máy Dầu mỏ Khí hoá (than thiên thương thô khai lỏng (LPG) xuất T9/2010 T10/2010 T11*/2010 s ch) nhiên ph m thác d ng khí T9/2010 T10/2010 T11*/2010 200% 150% 150% 100% 100% 50% 50% 0% Lốp ô tô, Kính thủy G ch xây Gạch lát Xi măng Thép tròn 0% b ng t ceramic i u hoà T l nh, Máy giặt máy kéo tinh Tivi Xe chở Xe tải Xe máy nhi t tá nung khách T9/2010 T10/2010 T11*/2010 T9/2010 T10/2010 T11*/2010 150% 200% 150% 100% 100% 50% 50% 0% Vải dệt từ Qu n áo Giày, dép, Giày thể Vải dệt từ sợi tổng ngư i l n ủng bằng da sợi bông thao 0% hợp hoặc giả ư ng Thu c lá Thuỷ hải Dầu thực Sữa bột Bia sợi nhân tạo kính iu sản chế vật tinh biến luyện T9/2010 T10/2010 T11*/2010 T9/2010 T10/2010 T11*/2010 Trên lĩnh v c d ch v , s c tiêu dùng trong nư c trong quý IV/2010 có gi m hơn so v i 3 quý u do l m phát tăng cao trên 1% trong nh ng tháng cu i năm. Tuy nhiên, so v i năm 2009, s c tiêu dùng ã ph c h i áng k . T ng m c bán l hàng hóa và doanh thu d ch v tiêu dùng 12 tháng tăng 24,5% so v i năm trư c. Ngay c khi ã lo i tr y u t tăng giá, t ng m c bán l năm 2010 ã tăng 14% so v i cùng k ỳ năm 2009. Hi n nay m c bán l nư c ta ã cao hơn m c bán l c a năm 2006 và 2007, nh ng năm trư c cu c kh ng ho ng tài chính toàn c u. S c c u n i a m nh m ngay c trong giai o n khó khăn v a qua là m t i m sáng n a c a kinh t Vi t Nam và cũng là m t y u t nh hư ng tích c c i v i m c h p d n chung c a n n kinh t Vi t Nam. u t tr c ti p n c ngoài M c dù kinh t th gi i và Vi t Nam ã có nhi u d u hi u ph c h i kh quan, nhưng dòng v n ngo i t vào Vi t Nam v n chưa có nhi u chuy n bi n tích c c. Thu hút tr c ti p c a nư c ngoài t u năm n cu i tháng 12 t 18,595 t USD, gi m 17,8% so v i cùng k ỳ năm 2009, và ch b ng 26% so v i cùng k ỳ năm 2008. Trong s này, v n ăng ký c a 969 d án ư c c p phép m i t 17,9 t USD (gi m v v n và gi m v s d án) còn v n ăng ký b sung c a 269 d án ư c c p gi y phép t các năm trư c ch tăng thêm ư c 1,3 t USD. 7
Bi u 8 : Huy n g và gi i n gân v n F DI 2010 Bi u 9 : Huy n g và gi i n gân FDI 7000 80,000 6000 70,000 60,000 5000 50,000 4000 40,000 30,000 3000 20,000 2000 10,000 0 1000 0 3/2010 6/2010 9/2010 12/2010 V n FDI ăng ký qua các năm (t USD) V n FDI gi i ngân qua các năm (t USD) V n ăng ký m i Vốn bổ sung Vốn giải ngân Ngu n: T ng c c th ng kê Tuy nhiên, v n u tư tr c ti p nư c ngoài th c hi n ư c trong năm t kho ng 11 t USD, tăng 10% so v i cùng k ỳ năm 2009 và cao hơn kho ng 0,7 t USD so v i năm 2008. Nguyên nhân gi m sút c a u tư nư c ngoài có th là do môi trư ng kinh t th gi i chưa th c s thu n l i, tuy nhiên, nhi u y u t liên quan n ngu n l c (như thi u lao ng có k năng, thi u i n, h t ng giao thông y u kém) và chính sách vĩ mô chưa nh t quán, rõ ràng và thi u kh năng d báo cũng ang là nh ng y u t tác ng n tâm lý các nhà u tư nư c ngoài. Tuy nhiên, so v i m t s nư c trong khu v c, Vi t Nam v n ang ư c ánh giá là “ a i m áng chú ý c a nhà u tư qu c t ” (World Bank,2010). Xu t nh p kh u ng xu t nh p kh u c a Vi t nam cũng có m t năm kh i s c hơn nhi u so v i năm 2009. N u như Ho t trong năm 2009, kim ng ch xu t kh u gi m 8,9% thì tính chung c năm 2010, t ng kim ng ch xu t kh u t 71,6 t USD, tăng 25,5% so v i năm 2009 trong khi t ng kim ng ch nh p kh u t 84 t USD, tăng 20,1% so v i cùng kỳ năm trư c. Theo ó, cán cân thương m i năm 2010 m c dù v n thâm h t khá cao, kho ng 12,375 t USD nhưng th p hơn so v i m c nh p siêu 12,85 t USD c a năm 2009 và m c 18,02 t USD c a năm 2008 và ch b ng 16,9% t ng kim ng ch xu t kh u năm 2010. Bi u 1 0: L ng ki u h i Bi u 1 1: Cán cân th ơ ng m i 10,000 9000 8000 8,000 7000 6000 6,000 5000 4,000 4000 3000 2,000 2000 0 1000 0 -2,000 Nhập siêu Xuất khẩu Nhập khẩu Lư ng ki u h i (tr.USD) 8
V cơ c u xu t kh u, kim ng ch xu t kh u d u thô s t gi m khá m nh trong khi kim ng ch xu t kh u c a các m t hàng phi d u thô l i có m c tăng trư ng n tư ng. Lý do c a vi c s t gi m kim ng ch xu t kh u d u thô là do kh năng khai thác chưa cao và nhu c u s d ng d u thô cho nhà máy l c d u Dung Qu t tăng cao. Bên c nh ó, giá d u trên th gi i có xu hư ng gi m cũng ã nh hư ng n kh i lư ng và giá tr d u thô xu t kh u. So v i cùng k ỳ năm 2009, kh i lư ng d u thô xu t kh u gi m 40,3% làm cho giá tr xu t kh u s t gi m 20,2%. Như v y, có th th y r ng, s tăng trư ng c a kim ng ch xu t kh u năm 2010 ch y u d a vào vi c tăng xu t kh u c a các m t hàng phi d u thô v i giá tr lên t i 66,69 t USD. i m áng lưu ý là vi c tăng kim ng ch xu t kh u di n ra t t c các m t hàng phi d u thô, trong ó có nhi u m t hàng như s t thép, cao su, hóa ch t và s n ph m hóa ch t có kim ng ch xu t kh u năm 2010 tăng r t cao so v i năm 2009, l n lư t v i m c tăng 162,2%, 93,7% và 74,6%. Y u t tăng giá c a m t s hàng hóa trên th gi i trong th i gian v a qua cũng ã h tr cho vi c tăng giá tr c a m t s m t hàng xu t kh u c a Vi t Nam. Xét v kim ng ch nh p kh u, m t s nguyên li u thô và u vào trung gian cho các ngành s n xu t ph c v xu t kh u như bông, s i d t và nguyên ph li u d t may giày dép có t c tăng khá cao, l n lư t là 69,2%, 43,5% và 36%. Tuy nhiên, nhi u tư li u cho s n xu t công nghi p và u vào cho s n xu t nông nghi p như phân bón, máy móc thi t b d ng c , phương ti n khác l i có t c nh p kh u gi m ho c r t th p. c bi t, n u trong năm 2009, ô tô là m t hàng có t c tăng trư ng kim ng ch cao thì n năm 2010, t c tăng trư ng kim ng ch nh p kh u ô tô, c bi t là ô tô nguyên chi c, ã gi m áng k , v i m c tăng trư ng -6,3% và -24,4% so v i năm 2009. Bi u 1 2: C ơ c u h àng xu t k h u Bi u 1 3: C ơ c u h àng nh p k h u Máy móc, Điện tử, máy thiết bị, Gỗ và sản Chất dẻo , tính và LK, dụng cụ PT, phẩm gỗ, 4.48% 6.15% 4.25% 4.76% Gạo, 4.48% Vải, 6.40% Điện tử, máy tính, 4.97% Xăng d u , Dầu thô , 6.84% 6.90% Khác, Khác, 45.03% Sắt thép , 52.73% Thủy sản , 7.34% 6.91% Máy móc, Giày dép, thiết bị, DC, 7.09% PT khác, 16.06% Dệt, may, 15.60% Ng Th trư ng xu t kh u năm 2010 không có gì khác bi t nhi u so v i năm 2009. Th trư ng M v n là th trư ng xu t kh u l n nh t c a Vi t Nam, chi m trên 20% t ng kim ng ch xu t kh u, ti p theo là th trư ng các nư c EU, ASEAN, và Nh t B n. Tuy nhiên, t tr ng xu t kh u sang các nư c th trư ng m i n i cũng ang ư c tăng cư ng áng k , bao g m Châu M la tinh, châu Phi, Trung ông và Trung Qu c. Trong khi ó, kim ng ch nh p kh u c a Vi t Nam t th trư ng Trung Qu c cũng tăng lên khá cao, chi m kho ng 24% trong năm 2010, và Trung Qu c chính th c tr thành i tác thương m i l n nh t c a Vi t Nam trong năm 2010, thay v trí c a các nư c ASEAN. T giá Năm 2010 ch ng ki n s m t giá c a VND so v i ô la M b t ch p vi c ng ô la M m t giá m nh so v i các ngo i t m nh khác như ng Yên c a Nh t B n, ng Nhân dân t c a Trung Qu c…trên th 9
trư ng th gi i. Tính t u năm n nay, ã hai l n NHNN th c hi n i u ch nh t giá chính th c liên ngân hàng lên m c 18.544 VND /USD và 18.932 VND/USD vào 11/2 và 18/8 và tính chung c năm t giá ã tăng hơn 5%. Sau khi i u ch nh l n 2, t giá trong h th ng ngân hàng ư c duy trì m c tr n biên trong su t quý IV/2010, v i m c giao d ch t i 19.495 – 19.500 USD/VND (t giá mua – bán) Tuy nhiên, t giá trên th trư ng t do ã có chênh l ch khá l n so v i t giá trong h th ng ngân hàng, có lúc m c chênh l ch lên t i 10% và ư c giao d ch m c 21.500 USD/VND, nh t là khi v i giá vàng trên th gi i tăng cao vào nh ng ngày u c a tháng 11 ã khi n cho giá vàng trong nư c tăng cao và nhu c u nh p kh u vàng n nh th trư ng này. S m t cân i trong cung c u v ngo i t trên th trư ng ngo i h i này ã gi m b t trong tháng 12 và theo ó, t giá trên th trư ng t do ch chênh kho ng 6% so v i t giá trong h th ng ngân hàng vào nh ng ngày cu i năm 2010. Bi u 1 4: Bi n ng t g iá USD/VND 30,000 Bi u 1 5: D tr n go i h i 21500 25,000 20500 20,000 15,000 19500 10,000 18500 5,000 17500 0 01/04/10 01/25/10 02/15/10 03/08/10 03/29/10 04/19/10 05/10/10 05/31/10 06/21/10 07/12/10 08/02/10 08/23/10 09/13/10 10/04/10 10/25/10 11/15/10 12/06/10 12/27/10 T giá phi chính th c T giá chính th c T giá giao ngay Biên tr n Dự trữ ngoại hối Ngu n: Ngân hàng Nhà nư c, Ceic Cho n cu i tháng 11, kho ng cách tương i l n gi a giá ngo i t trên th trư ng t do và th trư ng chính th ng cùng v i nh ng k ỳ v ng phá giá ng Vi t Nam chính là ng l c găm gi USD c a các doanh nghi p và ngư i dân. Bên c nh ó, l m phát gia tăng cao cũng gây tâm lý lo ng i cho các nhà u tư, theo ó, theo ó nhu c u n m gi USD thay cho VND ngày càng l n. Có th th y các b t n kinh t vĩ mô trong th i gian qua như l m phát cao trên 1%/tháng trong su t quý IV; d tr ngo i h i th p và thâm h t vãng lai l n là y u t góp ph n t o nên s b t n trên th trư ng ngo i h i. Bên c nh ó, tâm lý lo ng i v kh năng kh c ph c các b t n vĩ mô thông qua các chính sách ti n t và tài khóa ư c th c hi n trong th i gian qua c a ngân hàng nhà nư c và chính ph cũng là nhân t tác ng t i th trư ng này. i m t v i s m t cân i trong cung c u ngo i t , Ngân hàng Nhà nư c ã có nh ng bư c i u ch nh trên th trư ng ngo i h i trong quý IV. Trong u tháng 11, Ngân hàng Nhà nư c thông báo s bán lư ng ngo i t d tr ang có nh m n nh t giá. Vào cu i quý III/2010, lư ng d tr ngo i t c a Vi t nam ư c d tính là kho ng 13 t USD, tương ương v i 2 -3 tu n nh p kh u, tuy nhiên, s lư ng ngo i t bơm ra th trư ng nh m n nh t giá trong nh ng tháng cu i năm r t khó có th xác nh. Cùng v i vi c thông báo bán ngo i t d tr , Ngân hàng Nhà nư c cũng cam k t h tr các ngân hàng trong vi c áp ng y cho nh ng nhu c u chính áng c a doanh nghi p nh t là nh ng doanh nghi p nh p kh u nh ng m t hàng thi t y u như xăng d u. Cùng v i ó, th trư ng ngo i h i cũng ư c n nh hơn trong tháng 12 khi lư ng ki u h i chuy n v Vi t Nam ã tăng m nh lên 770 tri u và t ng lư ng ki u h i chuy n v trong năm ã lên t i 8 t USD, cao hơn m c 7,2 t USD vào th i i m trư c kh ng ho ng năm 2008. ng th i, ng Vi t Nam cũng ư c b sung thêm s c m nh b i quy t nh i u ch nh tăng lãi su t cơ b n lên 1% t 8% lên 9%/năm t ngày 5/11. Theo ó, tình hình t giá trong nh ng tu n cu i c a tháng 12 ã b t căng th ng. Giá ngo i t trên th trư ng t do chuy n bi n theo xu hư ng gi m, tuy nhiên hi n v n ng m c tương i cao t 20.800 n 21.150 USD/VND. Gi ây, kho ng cách gi a t giá chính th c và t giá trên th trư ng t do ã b thu h p, gi m xu ng còn kho ng 1.500 ng thay cho m c trên 2.000 ng như trư c ây. Tuy nhiên, áp l c t giá USD/VND trong năm 2011 v n còn r t l n nh ng y u t 10
cơ b n tác ng lên t giá như thâm h t thương m i kéo dài, l m phát m c cao v n chưa ư c gi i quy t tri t . Trong năm 2010, ch s giá tiêu dùng CPI trung bình 12 tháng tăng 9,19% so v i giai o n tương ng c a năm 2009 và 11,75% so v i tháng 12/2009. Sau khi gi m m nh trong quý II/2010 và có lúc xu ng còn 0,06% trong tháng 7, t c tăng giá hàng tháng ã tăng m nh tr l i trên 1% t cu i quý III và t t i m c tăng 1,98% trong tháng 12. Trong s 11 nhóm hàng hóa, ch có duy nh t nhóm bưu chính vi n thông có t c tăng giá âm kho ng 0,47% so v i năm 2009 còn t t c các m t hàng còn l i u có t c tăng khá cao, nh t là nhóm hàng nhà , i n nư c, ch t t và v t li u xây d ng, và nhóm giao thông. Có th th y r ng vi c giá c hàng hóa trên th gi i tăng (giá nguyên li u trên th gi i tính n tháng 11 ã tăng 14,9% so v i tháng 6, trong ó giá nguyên li u phi d u m ã tăng t i 20,6%) cũng như xu hư ng tăng t giá USD/VND trên 5% trong năm 2010 ã khi n giá c a các m t hàng nh p kh u tính theo ng n i t tăng cao, tác ng x u n m t b ng giá chung trong nư c. Bi u 1 7: Phân CPI theocác nhóm ngành Bi u 1 6: Bi n n g ch s g iá tiêu dùng CPI 14 Nhóm th c ph m v à d ch 3% 12% 12 v ăn u ng Đồ uống và 10% 2% 10 thuốc lá 8% 2% May mặc, giày 8 6% dép 1% 6 Nhà ở và vật liệu 4% xây dựng 1% 2% 4 Chăm sóc s c kh e 0% 0% 2 Vận chuyển 0 Bưu chính vi n -2 thông -4 Giáo dục Tc tăng CPI (m-o-m) Tc tăng CPI (y-o-y) -6 Tc tăng CPI (y-t-d) M c dù có nh ng y u t khách quan nh hư ng n tình hình l m phát trong nư c, vi c i u hành chính sách c a chính ph cũng ã tác ng không nh t i vi c gia tăng c a l m phát. C th , chính sách ti n t khá ư c n i l ng trong th i gian v a qua (t ng phương tiên thanh toán năm 2010 tăng 25,3% so v i năm 2009 và cao hơn m c k ho ch 23%; lư ng cung ti n ròng trên th trư ng m năm 2010 ch b ng 23% so v i năm 2009 nhưng cũng lên t i 18,467 nghìn t ng và s dư vào ngày cu i năm 2010 v n cao t i 98,557 nghìn t ng) cũng như chính sách tài khóa không ư c th t ch t (b i chi ngân sách tương ng v i 5,8% GDP trong khi hi u qu s d ng v n nhà nư c không cao v i h s ICOR bình quân 10 năm qua c a khu v c kinh t nhà nư c lên t i g n 7,8 trong khi khu v c kinh t tư nhân ch kho ng 3,5) ã khi n cho m c l m phát vư t ra ngoài m c ki m soát. Chính sách ti n t và tài khóa Trong năm qua chính sách ti n t và tài khóa ã không có s ph i h p nh p nhàng và d u ân rõ nét nh t là chính sách tài khóa ã t o ra hi n tư ng chèn l n i v i khu v c tư nhân. Trong quý I, vi c NHNN th t ch t chính sách ti n t trong khi B tài chính l i tăng cư ng phát hành trái phi u ã khi n dòng v n ngân hàng vào trái phi u chính ph làm cho các doanh nghi p khó ti p c n ư c v i ngu n v n v i m c lãi su t h p lý. Trư c áp l c gi i quy t khó c a khăn doanh nghi p trong vi c ti p c n ngu n v n, chính sách ti n t c a NHNN cũng bu c ph i i u ch nh theo hư ng n i l ng hơn vào gi a năm khi áp l c l m phát có d u hi u gi m b t vào các tháng gi a năm (m c dù ây là th i i m th p i m c a l m phát theo chu k ỳ các năm). Tuy nhiên, v i m c l m phát hàng tháng trong quý IV/2010 tăng cao trên 1% và kh năng m c l m phát m c tiêu khó có th t ư c và áp l c t giá tăng cao, nên ngày 5/11/2010, NHNN ã chính th c nâng m c lãi su t cơ b n tăng thêm 1%, m c dù trư c ó vào 27/10/10, Ngân hàng Nhà nư c v n quy t nh gi m c lãi su t này là 8%/năm trong tháng 11. 11
Theo ó, m c lãi su t cơ b n b ng VND s là 9% thay vì 8% như trư c ây, và lãi su t tái chi t kh u và tái c p v n c a Ngân hàng Nhà nư c cũng ư c i u ch nh tăng 1% lên m c 7%/năm và 9%/năm. M c dù v y, chính sách ti n t trong năm 2010 khó có th nói là ã th t ch t khi NHNN ã tăng t ng phương ti n thanh toán 25,3%, và tăng trư ng tín d ng c a h th ng ngân hàng là 29,81% so v i năm 2010. Vi c i u hành thi u nh t quán và n nh trong chính sách ã khi n các doanh nghi p găp nhi u khó khăn hơn trong vi c ho ch nh k ho ch và phương án kinh doanh cũng như gi m hi u qu c a chính sách. H qu là m t trong nh ng r i ro ư c nh n di n trong năm 2010 là r i ro v chính sách ng th i cũng khi n Vi t Nam không t ư c m c tiêu v n nh vĩ mô và giá tr ng ti n. Bi u 1 1: Lãi su t 20.0% 15.0% 10.0% 5.0% 0.0% LÃI SU T CHI T KH U LÃI SU T TÁI C P V N LÃI SU T CƠ B N I I. T ri n v n g kinh t 2 011 Nh ng s li u v tăng trư ng kinh t khá kh quan năm 2010 cho th y n n kinh t Vi t Nam ã t ng bư c ph c h i, nh ng y u t tác ng tiêu c c t cu c kh ng ho ng tài chính – kinh t th gi i ã d n ư c y lùi. T ó, chúng tôi nh n nh r ng Vi t Nam ang quay tr l i qu o tăng trư ng như trư c kh ng ho ng v i nhi u ch s vĩ mô l c quan ư c d báo cho n n kinh t trong năm 2011. Tăng tr ng GDP B ng 1 M t s d b áo t ă ng tr ng kinh t V i t N am 2011 Ch tiêu năm 2011 T ch c d báo Tăng trư ng GDP L m phát (CPI) Ngân hàng HSBC 7,5% 9,9% Ngân hàng Phát tri n Châu Á ADB 7,0% 7,5% BMI 5,6% 11,5% Ngân hàng Standard Chartered 7,2% 10,5% IMF 6,5% B K ho ch và u tư 7-7,5%
Trư c nhi u d báo v n n kinh t th gi i s tăng trư ng ch m l i trong năm 2011 so v i năm 2010, cũng như trư c nh ng di n bi n trái chi u c a các ng ti n m nh và kh ng ho ng n công t i châu Âu v n còn ti m n nhi u nguy cơ, B k ho ch và u tư v n khá l c quan v tri n v ng n n kinh t Vi t Nam và ã ưa ra k ch b n các ch tiêu kinh t cho năm 2011. C th GDP s tăng kho ng 7 -7,5% so v i năm 2010 trong ó giá tr tăng thêm c a khu v c nông, lâm nghi p và th y s n tăng 2,8 - 3%, khu v c công nghi p và xây d ng là 7,5 – 8,2%%, khu v c d ch v là 8,2 – 8,5%; tăng trư ng xu t kh u 6%; CPI ki m ch dư i 7%; T ng ngu n v n u tư phát tri n toàn xã h i t 930 nghìn t ng, b ng kho ng 41 - 41,5% GDP; T ng thu ngân sách Nhà nư c t 612,1 nghìn t ng trong khi t ng chi ngân sách t 735 nghìn t ng; B i chi ngân sách Nhà nư c 123,4 nghìn t ng tương ương v i 5,5% GDP; Cán cân thương m i thâm h t kho ng 14,5 t USD trong khi cán cân thanh toán th ng d kho ng 500 tri u USD… Có th th y có m t s ng thu n khá l n n t các t ch c kinh t khác nhau khi h tin tư ng r ng tri n v ng kinh t Vi t Nam trong năm 2011 s sáng s a hơn năm 2010. Nhi u t ch c cũng ã ch ra nh ng thu n l i mà Vi t Nam có ư c trong quá trình phát tri n n n kinh t như l i th v nhân công nhi u và giá r trong khi chi phí nhân công t i các nư c khác trong khu v c, nh t là Trung Qu c ang gia tăng; quá trình c ph n hóa các doanh nghi p nhà nư c s ti p t c làm tăng hi u qu s d ng v n và năng su t lao ng cho n n kinh t . Tuy nhiên, quá trình ph c h i và phát tri n c a n n kinh t s không hoàn toàn b ng ph ng mà s còn ph i im tv i nh ng khó khăn và r i ro n i t i không nh trong khi nh ng b t n trên th gi i, nh t là t khu v c châu Âu trong th i gian g n ây. u t tr c ti p n c ngoài B K ho ch và u tư d báo trong năm 2011, b t ch p nh ng s bi n ng khó lư ng c a n n kinh t th gi i, Vi t Nam có th thu hút ư c kho ng 20 t v n ăng ký FDI và có th lư ng v n FDI gi i ngân s t t 11 – 11,5 t USD, trong ó v n nư c ngoài t kho ng 8 – 8,5 t USD. Chúng tôi nh n nh m c m c tiêu này có th t ư c mà nh ng y u t thu n l i t n i t i c a n n kinh t và th gi i ang gia tăng. Th nh t, khi n n kinh t th gi i trong năm 2011 v n ư c d báo là trên à ph c h i, m c dù v i t c ch m hơn, s giúp các nhà u tư l c quan hơn khi u tư ra nươc ngoài, và Vi t Nam – v i d báo c a T ch c A.T.Kearney v ch s ni m tin FDI v n duy trì v trí 12 trong top 20 nư c có ch s ni m tin FDI cao – s là m t a i m áng l a ch n. Th hai, tình hình chính tr n nh, nh t là sau ih i ng toàn qu c l n th XI ư c t ch c trong tháng 1/2011, cùng v i v th qu c t c a Vi t nam ư c nâng cao cũng s ti p t c c ng c niêm tin và làm gia tăng m i quan tâm c a các nhà u tư nư c ngoài i v i n n kinh t Vi t Nam. Th ba, t c tăng trư ng kinh t GDP năm 2010 khá cao m c 6,78% cũng là y u t thu n l i cho ho t ng u tư c a các nhà u tư nư c ngoài. Tuy nhiên, bên c nh nh ng thu n l i, cũng có m t s y u t có th tác ng không t t t i dòng v n FDI. ó là h th ng k t c u h t ng ( i n, nư c, giao thông) m c dù ư c nâng c p u tư nhưng v n không áp ng ư c nhu c u c a các nhà u tư. Ngoài ra, tình tr ng thi u h t ngu n nhân l c ã qua ào t o, c bi t là ngư i lao ng có k thu t cũng ang t o ra nh ng rào c n cho nhà u tư nư c ngoài. T giá M c dù trong năm 2010 v t giá USD/VND ã chính th c ư c i u ch nh tăng trên 5% nhưng s c ép lên VND chưa có d u hi u suy gi m. Trong năm 2011, bên c nh áp l c t s o chi u c a ng USD so v i các ngo i t m nh khi kinh t M ph c h i, t giá USD/VND s v n ti p t c ch u áp l c càng gia tăng do: Chênh l ch v s c mua c a ng ti n do m c chênh l ch l m phát l n gi a Vi t Nam và M cũng như k ỳ v ng v m c chênh l ch này trong 2011 v n ti p t c cao d n n áp l c ph i i u ch nh t giá cao hơn na gi m b t m c chênh l ch này; Thâm h t kép t i Vi t Nam ti p t c gây ra nh ng lo ng i v s n nh giá tr ng ti n và h n ch dòng vn vào Vi t Nam. M c dù u tư nư c ngoài, lư ng ki u h i có th s tăng cao hơn so v i năm 2010 13
nhưng không có gì m b o tăng bù p thâm h t thương m i khi gi ây các nư c ang phát tri n không còn là i m n an toàn mang l i l i nhu n vư t tr i cho các kho n u tư n a. D tr ngo i h i suy ki t khi n kh năng can thi p c a NHNN vào th trư ng ngo i h i b h n ch r t nhi u; L m phát M c l m phát cao trong năm 2010 ã t o ra áp l c xã h i òi h i Chính ph c n ph i ưu tiên gi i quy t trong năm 2011. M c dù, nh hư ng k ho ch 2011, Chính ph ã chuy n tr ng tâm c a chính sách sang n nh kinh t vĩ mô, n nh giá tr ti n t và kh ng ch m c l m phát trong năm t i áp l c l m phát s v n cao c th : Nguyên li u u vào c a quá trình s n xu t như i n, than…d ki n s ư c i u ch nh tăng cho sát giá th trư ng và i u này s gây áp l c tăng giá trong n n kinh t . V a qua, qua ngành i n ã có ki n ngh tăng giá bán l lên g n 50%. Bên c nh ó ngành than cũng ang ki n ngh ư c tăng giá bán i v i các h tiêu th l n nh t là i n, xi măng, gi y, phân bón. C th , i v i giá bán than cho xi măng, gi y, phân bón, m c giá bán s ư c i u ch nh sát v i giá th trư ng theo ó m c giá bán cho các h này t i a th p hơn giá xu t kh u 10% trong khi hi n nay ang là 40%. Trong khi ó, do c thù ngành i n là u vào c a nhi u m t hàng khác, nên giá bán i n s ư c i u ch nh theo 2 bư c, theo ó trong năm 2011 giá bán than cho ngành i n s dư c i u ch nh b ng v i m c giá thành than năm 2010; sau ó s i u ch nh theo giá th trư ng b t u t quý IV 2011 ho c u 2012. Tác ng tr c a chính sách tài khóa ti n t . M c l m phát cao trong năm 2101, m t ph n là do tác ng c a chính sách r ng ti n t và tài khóa m r ng năm 2009 nh m ưa t nư c ra kh i nguy cơ suy thoái kinh t . Tuy nhiên, trong năm 2010 Chính ph v n ti p t c th c thi chính sách tài khóa và ti n t tương i n i l ng khi m c thâm h t ngân sách và cung ti n, tăng trư ng tín d ng u m c cao. (xem thêm phn cho i ã có ki n ngh tăng giá) và d ki n tác ng c a các chính sách này lên m t b ng giá s rơi vào năm 2011. Áp l c i u ch nh t giá trong năm 2011 v n còn và ây cũng là m t y u t gây áp l c lên m t b ng giá trong năm 2011. Tuy nhiên, tình hình l m phát trong năm 2011 cũng có các y u có tác ng tích c c như: Chính ph ã chuy n tr ng tâm sang n nh kinh t vĩ mô và không tăng trư ng b ng m i giá. i u này ư c th hi n qua vi c th c hi n nh t quán chính sách tài khóa và chính sách ti n t theo hư ng th t ch t hơn. C th , Ngân hàng nhà nư c ã t m c tiêu tăng t ng phương ti n thanh toán và tăng trư ng tín d ng trong năm 2011 th p hơn năm 2010. Bên c nh ó, k ho ch ngân sách cho năm 2010 cũng t ra m c thâm h t ngân sách là 5,3% (th p hơn m c 5,8% cuarnawm 2010P) và t ng lư ng trái phi u Chính ph phát hành trong năm 2011 ch .là 45.00 t , g n b ng ½ lư ng trái phi u phát hành năm 2010. Như v y có th th y, trong năm 2011, áp l c l m phát c a Vi t Nam v n còn nhi u và i u này cũng ư c th hi n trong ánh giá c a các t ch c nư c v v tri n v ng trăng trư ng và l m phát c a Vi t Nam trong năm 2011 t i B ng 1 khi nh n nh c a các t ch c này v m c l m phát c a Vi t Nam u cao hơn so v i m c tiêu 7% Bên c nh ó, m t y u t r i ro v m t chính sách i v i vi c kìm ch l m phát là Chính ph v n ti p t c t m c tiêu tăng trư ng GDP trong năm 2011 là 7 - 7,5% và i u này s là m t áp l c i v i vi c kìm ch l m phát n u tăng trư ng nh ng tháng u năm không ư c kh quan. Như v y, sau khi xem xét các y u t nh hư ng, chúng tôi cho r ng nhi u kh năng l m phát trong năm 2011 s th p hơn m c c a năm 2010, tuy nhiên s r t khó i ư c múc m c tiêu 7%. 14
Chính sách tài khóa và ti n t Ngoài nh ng y u t khách quan, nh ng b t n trong năm 2010 ư c nh n di n là còn do chính sách tài khóa và ti n t n i l ng c a Vi t Nam gây ra. Nh n th c ư c v n này, v a qua chính ph ã có nh ng i u ch nh tr ng tâm chính sách sang n nh vĩ mô và không tăng trư ng b ng m i giá. C th , Chính ph ã t m c tiêu phát hành trái phi u tài tr cho các d án công trình tr ng i m là 45.000 t ng ch b ng 40,9% so v i lư ng phát hành năm 2010; trong khi ó HNHN cũng t m c tiêu tăng trư ng tín d ng năm nay m c 23% th p hơn 2% m c tiêu so v i năm 2010 và và 7% so v i m c tăng trư ng th c t trong năm nay. Theo quan i m c a chúng tôi, m b o n nh vĩ mô, giá tr ng ti n, và i s ng ngư i dân, vi c chuy n tr ng tâm chính sách theo hư ng th n tr ng hơn là m t bư c i c n thi t c a Chính ph và chúng tôi kỳ v ng vi c th t ch t chính sách ti n t s ư c th c hi n sát sao ngay t u năm 2011. B t u t quý 3, n u tình hình l m phát ư c kh ng ch n nh NHNN s cân nh c thêm tăng trư ng kinh t trong năm 2011 có ng thái chính sách phù h p. Có th m t k ch chính sách tương t năm 2010 s ư c l p l i v i vi c chính sách ti n t th t ch t u năm, n i l ng gi a năm và th t ch t l i vào cu i năm lý do là trong năm nay Chính ph ti p t c t m c tiêu tăng trư ng m c cao hơn năm nay trong b i c nh ph c h i kinh t th gi i v n không rõ nét và ây s là m t áp l c i v i NHNN trong vi c i u hành chính sách ti n t n m cân i gi a m c tiêu n nh vĩ mô và tăng trư ng. M t s y u t r i ro i v i kinh t Vi t Nam trong năm 2011 Trong năm 2011, n n kinh t s v n ph i ti p t c i m t v i tình tr ng thâm h t ngân sách cao, m c dù có gi m so v i năm 2010. Theo k ch b n c a B k ho ch và u tư, b i chi ngân sách c a nư c ta trong năm 2011 kho ng 5,5%GDP. ng th i, n nư c ngoài cũng lên m c khá cao g n 50% GDP và d ki n s ti p t c tăng trong th i gian t i khi ngu n v n ODA trong nh ng năm qua và th i gian g n ây ch có m t s ít dư i d ng vi n tr không hoàn l i, ph n l n dư i d ng vay v n và vi c vay v n ODA cũng không còn ư c ưu ãi như trư c n a khi Vi t Nam tr thành “qu c gia có thu nh p trung bình”. S gia tăng trong n công và thâm h t ngân sách s là rào c n không nh trong ho t ng huy ng v n ngo i t trong th i gian t i trư c nh ng b t n ang di n ra t i Châu Âu do tình tr ng n công và thâm h t ngân sách c a m t s nư c như B ào Nha, Ý và Tây Ban Nha ang m c cao. Ngoài y u t n i t i trên, s phát tri n c a n n kinh t Vi t Nam trong năm 2011 cũng còn có 1 y u t r i ro n a là s c nh tranh t Trung Qu c. Trong năm 2010, n n kinh t Trung Qu c ã phát tri n khá n tư ng và tr thành n n kinh t l n th hai trên th gi i, thay th v trí c a Nh t B n. Là m t nư c láng gi ng, n n kinh t Vi t Nam v a có m i quan h khá ch t ch v i n n kinh t Trung Qu c nhưng cũng v a c nh tranh khá gay g t. Trư c h t, hi n nay m t kh i lư ng và giá tr l n hàng hóa nh p kh u c a Vi t Nam là t Trung Qu c và Trung Qu c cũng nh n m t lư ng hàng xu t kh u khá l n t Vi t Nam. Bên canh ó, n u so v i Vi t Nam, ngoài b t l i là chi phí nhân công tương i t hơn so v i Vi t Nam, Trung Qu c có nhi u l i th hơn c thu hút u tư nư c ngoài như cơ s h t ng i n nư c, giao thông phát tri n thu n l i hơn, l c lư ng lao ng d i dào và có trình khá cao, quy mô các khu công nghi p, các doanh nghi p l n hơn, và chính sách vĩ mô, m c dù v n b các nhà u tư nư c ngoài nh n nh không minh b ch, nhưng khá nh t quán và n nh hơn. 15
C . T H T R Ư NG CH N G KHOÁN I . T h t r ư ng trái phi u 1. Th trư ng sơ c p Trong năm 2010, t ng lư ng trái phi u kho b c và ngân hàng phát tri n phát hành trên th trư ng sơ c p ã t gân 110 nghìn t ng. Tuy nhiên, n u nhìn v th i gian phát hành thì có th th y h u h t lư ng trái phi u phát hành này u ch y u di n ra trong 3 quý u c a năm, còn riêng quý IV, t ng lư ng trái phi u phát hành khá th p ch t trên 11,4 nghìn t ng, b ng kho ng 10% t ng lư ng phát hành trái phi u c năm. Riêng trong c tháng 11 và tháng 12 không có m t cu c u th u ho c b o lãnh trái phi u nào ư c ti n hành thành công. Có th nh n th y s tr m l ng c a th trư ng sơ c p trong nh ng tháng cu i năm 2010 bao g m nh ng y u t chính sau. B n g 2 Lãi su t t r n t rái phi u C hính ph K ỳ h n TP Quý I Quý II Quý III Quý IV 2 năm 10,8%-12,1% 10,9%-12% (11,8%-14,5%) (10,5%-13%) 3 năm 11,5%-12,5% 10,6%-11,4% 9,78%-9,8% 9,5%-9,7% (11,95%-14%) (10,5%-11,5%) (9,5%-11,9%) (9,5% - 11,8%) 5 năm 11% - 13% 10,95%-11,5% 10,3%-10,4% 10,2%-10,4% (11%-11,5%) (10,8%-13%) (10,1%-11,2%) (10,19%-12%) 10 năm 11%-11,3% 10,8% 10,5%-10,8% (11,3%-15%) (11%-12,5%) (10,79%-10,9%) (*)Kho ng lãi su t d th u c a Nhà u tư Ngu n: S Giao d ch ch ng khoán Hà N i Th nh t, t ng thu ngân sách nhà nư c năm 2010 ã tăng lên áng k , t kho ng 109% so v i d toán năm trong khi t ng chi ngân sách l i gi m ch chi m kho ng 98% d toán năm, và thâm h t ngân sách theo ó t 5,8%GDP th p hơn so v i m c 6,2% d toán năm. Khi t ng thu ngân sách tăng và t ng chi ngân sách gi m, nhu c u v vi c phát hành trái phi u vào th i i m cu i năm không còn tr nên c p thi t. Th hai, m c lãi su t tr n mà các t ch c phát hành trong quý IV l i có ph n gi m i so v i các quý trư c và ch dao ng trong kho ng t 9,5% n 10,8%/năm, th p hơn l i su t trái phi u trên th trư ng th c p kho ng 10 – 35 i m ph n trăm do ó, trái phi u trên th trư ng sơ c p cũng tr nên kém h p d n hơn. Th ba, v i m c l m phát tăng cao trong nh ng tháng cu i năm 2010 cũng như vi c NHNN nâng lãi su t cơ b n t m c 8% lên m c 9% vào u tháng 11 và cu c ch y ua lãi su t huy ng trong h th ng ngân hàng thương m i ã làm cho k ỳ v ng l i su t trái phi u c a các nhà u tư cao hơn, trong khi m c lãi su t tr n c a trái phi u không tăng và tình tr ng căng th ng thanh kho n c a các ngân hàng thương m i gia tăng trong d p cu i năm. Th tư, trong năm 2010, s tham gia vào th trư ng trái phi u c a các nhà u tư nư c ngoài g n như v ng bóng do nh ng lo ng i v r i ro t giá, và khi n cho nhu c u u tư trái phi u gi m sút. Do ó, chúng tôi ti p t c nh n nh r ng tình hình tr m l ng trên th trư ng trái phi u sơ c p s còn ti p di n, vi c gi lãi su t tr n trái phi u 16
Chính ph m t b ng như hi n này s g p khó khăn trong ng n h n, và t l thành công c a các t u th u trái phi u ư c d oán s v n m c r t th p trong nh ng tháng u năm 2011. Th trư ng trái phi u sơ c p ch th c s sôi ng tr l i khi nh ng căng th ng v thanh toán c a h th ng ngân hàng và áp l c v l m phát ư c tháo g và khi v n thâm h t ngân sách và n công c a Vi t Nam có chi u hư ng kh quan hơn. Sang năm 2011, k ho ch huy ng v n thông qua vi c phát hành trái phi u chính ph là 45.000 t ng trong ó phân b v n cho các d án ngành giao thông v n t i là 23.000 t ng, thu l i là 12.000 t ng, y t (b nh vi n tuy n huy n, t nh) là 4.000 t ng, giáo d c là 4.500 t ng, và di dân tái nh cư thu i n Sơn La là 1.500 t ng. Theo B K ho ch u tư, nhu c u u tư t ngu n trái phi u chính ph là kho ng 75 nghìn t ng trong năm 2011, cao g p 1,67 l n so v i m c k ho ch. Theo ó, Chính ph có ch trương s rà soát,c t gi m các d án u tư chưa th t s c p bách cũng như không b sung danh m c m i, không b trí v n cho các d án, công trình không úng i tư ng, không th t c u tư, không hi u qu ; và s không i u chuy n ngu n v n trái phi u Chính ph sang các năm ti p theo mà s d ng h t theo t ng năm. Trái phi u doanh nghi p Trong năm 2010, ph n l n các t phát hành trái phi u doanh nghi p u thành công và tính chung l i, ã có kho ng 47 nghìn t ng trái phi u ư c phát hành trong năm. Trong khi lãi su t cho vay c a các ngân hàng trên th trư ng v n còn cao thì vi c huy ng v n thông qua phát hành trái phi u c a doanh nghi p có m t s ưu i m vư t tr i hơn, và do ó ngày càng ư c nhi u doanh nghi p th c hi n. N u vay tín d ng, doanh nghi p c n ph i có tài s n th ch p, có d án kh thi, ph i tr lãi và v n g c nh k ỳ hàng tháng, trong khi ó, v i trái phi u, doanh nghi p ch ph i tr v n g c m t l n vào k ỳ áo h n và tr lãi theo k ỳ h n 6 tháng ho c 1 năm m t l n, và do ó có th t n d ng ư c v n kinh doanh v i chu k ỳ dài hơn. Bên c nh ó, Ngân hàng Nhà nư c ã nâng h s r i ro i v i các kho n cho vay u tư, kinh doanh b t ng s n và ch ng khoán c a các ngân hàng lên m c 250%. Các ng thái này khi n cho vi c vay v n ngân hàng c a các doanh nghi p thu c các ngành ngh k trên r t khó khăn. Do ó, trong th i gian t i phát hành trái phi u s tr thành kênh huy ng v n hi u qu i v i các doanh nghi p k trên. Th c t , trong năm 2010, ph n l n trái phi u doanh nghi p phát hành có k ỳ h n ng n, thư ng có lãi su t trong năm u tiên n m trong kho ng t 10% n 16%/năm và áp d ng lãi su t th n i cho các năm ti p theo (ph bi n là m c lãi su t huy ng trung bình c a 4 ngân hàng l n c ng thêm t 2 n 4%). Theo nh n nh c a chúng tôi, kênh phát hành trái phi u doanh nghi p ư c k ỳ v ng s ti p t c có nh ng chuy n bi n tích c c hơn trong th i gian t i. c bi t, vi c ban hành Ngh nh s 84/2010/N -CP c a Chính ph yêu c u các doanh nghi p mu n phát hành thêm c phi u hay trái phi u trong th i gian trái phi u chuy n i chưa áo h n s ph i gi i trình rõ t t c nh ng r i ro cho các nhà u tư ti m năng và ưa ra m t k ho ch d phòng r i ro nh m b o v l i ích c a các nhà u tư hi n h u s giúp làm tăng tính minh b ch trên th trư ng trái phi u doanh nghi p và do ó, s h p d n ư c các nhà u tư. Tuy nhiên, i v i vi c phát hành trái phi u doanh nghi p b ng ngo i t ra nư c ngoài c a các doanh nghi p Vi t Nam trong th i i m quý IV/2010 g p r t nhi u khó khăn. Trên th c t , c hai doanh nghi p là Vinacomin và PetroVietnam ã ph i hoãn vi c phát hành trái phi u v i giá tr 500 tri u USD và 1 t USD vì lý do “ i u ki n không thu n l i”. Chính vi c Vinashin n t i hơn 80 nghìn t ng, trong ó có kho n n 1 t USD t v n phát hành trái phi u ư c chính ph b o lãnh cũng như nhi u kho n n các ngân hàng qu c t như Ngân hàng Credit Suisse ã làm cho hàng lo t các t ch c x p h ng qu c t như Fitch, S&P và Moody l n lư t h x p h ng tín d ng ngân hàng cũng như trái phi u chính ph và khi n cho các nhà u tư qu c t tr nên r t th n tr ng i v i trái phi u doanh nghi p cũng như trái phi u chính ph c a Vi t Nam. Theo ó, chúng tôi nh n nh vi c phát hành trái phi u qu c t c a các doanh nghi p Vi t Nam s khó có th th c hi n ư c và các nhà u tư qu c t s tr l i quan tâm t i trái phi u doanh nghi p Vi t Nam khi nh n ư c tín hi u kh quan hơn t các t ch c x p h ng tín nhi m qu c t . 17
2. T h t r ư n g t h cp Trong năm 2010, t ng kh i lư ng giao d ch trái phi u t 842,11 tri u trái phi u và giá tr giao d ch t kho ng 88,57 nghìn t ng, trong ó quý IV có kh i lư ng cũng như giá tr giao d ch l n nh t, l n hơn 2 l n so v i quý I. Trong c năm, tháng 2 là tháng có kh i lư ng và giá tr ít nh t (tương ng 29 tri u trái phi u và 2,8 nghìn t ng), và tháng 11 là tháng có kh i lư ng và giá tr cao nh t (113,54 tri u trái phi u và 12,377 nghìn t ng). V i tình hình kinh t ang có chuy n bi n kh quan hơn, B Tài chính ang có k ho ch rút b t s lư ng trái phi u ang lưu hành trên th trư ng thông qua vi c cơ c u và mua l i s lư ng trái phi u ã phát hành ra. Khi lãi su t trong h th ng ngân hàng còn ang m c cao và khó có kh năng gi m nhanh trong th i gian ng n, chúng tôi v n k ỳ v ng ho t ng c a th trư ng trái phi u v n di n ra nhưng tính thanh kho n c a th trư ng trái phi u khó có kh năng s t t hơn lên trong th i gian t i. Bi u 1 2 Giao d c h trái phi u t rên th t r ng th cp 120 14,000 12,000 100 10,000 80 8,000 60 6,000 40 4,000 20 2,000 - - Jan-10 Feb-10 Mar-10 Apr-10 May-10 Jun-10 Jul-10 Aug-10 Sep-10 Nov-10 Dec-10 Oct-10 Kh i lư ng GD Giá trị GD (triệu VND) Ngu n: S Giao d ch ch ng khoán Hà N i 18
I I. T h t r ư ng c p hi u n iêm y t 1. Cá c s k i n q u an t r n g n h h ư n g t i t h t r ư n g c h n g kh o án 2 0 10: Bi u 2 0: Di n b i n c h s ó VnIndex n ă m 2010 Ngu n: VCBS 11/1: tin n tăng LSCB (1) 26/1: LSCB tăng lên 8% (2) 11/2 : T giá chính th c (USD - VND) tăng 3,36% (3) 15/3 ANZ thoái v n t i STB (4) 1/4: Chính ph yêu c u NHNN h thêm lãi su t cho vay. (5) 7/5 CP ban hành 23/NQ-CP yêu c u NHNN kh n trương có bi n pháp phù h p h lãi su t. (6) 6/5 TTCKTG b t u giai o n gi m m nh do lo ng i kh ng ho ng v n công lan r ng châu Âu sau (7) kh ng ho ng tr m tr ng t i Hy L p. 20/5 : thông tư 13 ư c ban hành (8) Tháng7: Vinashin công b kho n n 80.000 t và lo ng i phá s n (9) 1/8 Tin n các qu c a Dragon Capital thoái v n. (10) 12/8 HC c a VEIL và VGF quy t nh không thoái v n (11) 17/8 T giá th trư ng t do bi n ng tăng, t giá chính th c tăng 2,1% (12) 6/9 Chính ph yêu c u NHNN rà soát thông tư 13 (13) 28/9 TT19 s a i TT13 nhưng không có thay i tr ng y u. (14) 30/9 T giá ngo i t th trư ng t do b t u tăng m nh, giá vàng cũng trong xu hư ng tăng m nh (15) 23/10 : CPI tháng 10 tăng cao lên 1,05% (16) 5/11 LSCB lên 9%, NHNN tăng cư ng th t ch t ti n t , không phá giá thêm VND n cu i năm. (17) 11/11: giá vàng t nh 38 tri u/lư ng, USD t do lên 21.500 VND. (18) 24/11 CPI tháng 11 tăng thêm 1,86%, CPI c năm d ki n vư t 11% và tin n NHNN hoãn th i h n tăng (19) V L c a NHTM lên 3000 t sang năm sau. 8/12 Techcombank nâng lãi su t huy ng lên 17% nhen nhóm m t cu c ua lãi su t. (20) 14/12 Các NHTM ư c gia h n tăng V L lên 3000 t thêm 1 năm, NHTM ng thu n lãi su t huy ng (21) cao nh t 14%. 15/12 Moody h tín nhi m TPCP Vi t Nam xu ng B1 (22) 24/12 CPI tháng 12 tăng 1,98% (23) 19
Di n bi n th tr ng ch ng khoán năm 2010. Trái v i nh ng nh n nh d báo khá l c quan cu i năm trư c, th trư ng ch ng khoán năm 2010 ã g p nhi u khó khăn và khi n gi i u tư th t v ng khi s t gi m so v i năm 2009. M c dù th trư ng có t h i ph c m nh gây b t ng t cu i tháng 11/2010, VNI v n óng c a gi m 2% so v i cu i năm trư c khi ch t phiên 31/12/2010 t i 484.66 i m, HNX – index gây th t v ng nhi u hơn khi óng c a năm t i 114.24 gi m t i 32% so v i cu i 2009. K t qu chênh l ch gi a hai sàn giao d ch chính th c này ph n nào cho th y nhi u v n n ch a ng sau các ch s . n tư ng c a m t th trư ng l c quan năm 2009 ch xu t hi n trong 6 tháng u năm 2010 và ây cũng là giai o n th trư ng t m c cao nh t trong năm ( VNI t i 549 i m và HNX – index t i 187.22 i m ). N a cu i năm 2010 là th i k ỳ khó khăn nh t c a th trư ng khi ni m tin s p b i tác ng c a b t n kinh t b c l , chính sách ti n t thi u nh t quán ng th i th trư ng ch u tác ng b i ngu n cung l n t các c phi u niêm y t m i và phát hành thêm trong th i i m trư c b t u ư c giao d ch, làn sóng u cơ phát tri n m nh trong các quý trư c tan rã và khó khăn thanh kho n chung c a toàn h th ng ngân hàng khi n các kho n u tư vào ch ng khoán b si t l i. Các ch s ã nhi u l n ki m tra các m c áy c a năm vào tháng 8 và tháng 11. VNI hai l n gi m v m c áy 420 trong khi HNX – index gi m th p nh t trong vòng 18 tháng xu ng 97.44 i m vào tháng 11/2010. Th trư ng ch ng khoán Vi t Nam năm 2010 s hoàn toàn là b c tranh t i m u n u như không có t h i ph c khá m nh gây b t ng vào tháng 12 trong lúc các tin x u ngày càng xu t hi n nhi u hơn. S i ngư c c a th trư ng trong b i c nh kinh t v mô nhi u b t l i (l m phát cao, t giá cao, lãi su t tăng m nh…trái phi u chính ph b h n b c nh m c tín nhi m…) tri n v ng doanh nghi p d báo khó khăn v n chưa có nh ng lý gi i h p lý t o d ng ni m tin. Nh ng ng l c c a t tăng giá này có l xu t phát m t ph n nh giá c phi u ã xu ng th p v g n sát th i i m kh ng ho ng h p d n ho t ng u cơ tr l i, tin x u ã ư c ph n ánh h t vào giá c phi u và quan tr ng hơn c là các market markers có v mu n th trư ng không ph i k t thúc m t năm v i k t qu quá x u. K t thúc năm 2010, th trư ng ch ng khoán Vi t Nam là m t trong s ít th trư ng không tăng trư ng châu Á và ch u s suy gi m i ngư c l i v i xu hư ng chung c a th gi i Năm 2010 ã qua i, v i ph n ông nhà u tư năm nay có l là m t năm bu n nhi u hơn vui. Sau nh ng l c quan h ng kh i trong năm trư c, ph n ông ã ư c tr v m t th c t i kh c nghi t hơn. Th trư ng s như th nào trong năm 2011 s ư c g i ý t nh ng di n bi n c a năm trư c. Trư c khi ưa ra nh ng d báo v vi n c nh th trư ng năm t i chúng tôi s i m l i nh ng i m n i b t c a th trư ng trong năm 2010 và nguyên nhân tác ng: Th trư ng thi u ng l c do kinh t vĩ mô b t n làm suy gi m ni m tin và chính sách qu n lý c a NHNN làm h n ch dòng ti n vào ch ng khoán. Môi trư ng kinh t vĩ mô không thu n l i có l là nguyên nhân l n nh t khi n th trư ng ch ng khoán có năm giao d ch th t b i. M c dù GDP ti p t c tăng trư ng vư t m c tiêu ra và khá cao so v i nhi u nư c trong khu v c và th gi i nhưng thành t u này b lu m trư c v n kinh t như l m phát cao, t giá b t ki m soát, lãi su t cao… Nh ng b t n kinh t s m quay tr l i ngay th i kinh t toàn c u v a thoát kh i kh ng ho ng ã làm xói mòn ni m tin c a nhà u tư. Tâm lý lo ng i l m phát cao d n n NHNN th c hi n th t ch t ti n t , lo ng i VN m t giá tăng lên và tr nên thư ng tr c khi n nhà u tư không th yên tâm u tư ch ng khoán, h n ch dòng ti n vào kênh v n. M t nguyên nhân nhân n a thu c nhóm chính sách cũng làm suy gi m dòng ti n vào ch ng khoán là vi c ban hành TT13 tăng tính an toàn c a h th ng ngân hàng tài chính. Tơng quan cung c u b t cân i Năm 2010 là năm ngu n cung c phi u tăng t bi n n t s lư ng tăng nhanh chóng c a nhóm c phi u niêm m i, nhóm c phi u c phi u phát hành thêm và nhóm ch u áp l c thoái v n theo ngh nh 09/2009/N - CP và thông tư 13 c a NHNN. Theo s li u chúng tôi có ư c, s doanh nghi p niêm y t m i tăng 32% (151 doanh nghi p) và kh i lư ng c phi u phát hành thêm ư c niêm y t lên n 4.250 tri u c phi u vư t xa so v i năm 20