intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Bệnh thấp khớp: Phần 1 - GS.TS. Trần Ngọc Ân

Chia sẻ: Minh Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:52

Thêm vào BST
Báo xấu
142
lượt xem 32
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bệnh thấp khớp là bệnh gây ảnh hưởng đến các khớp xương, bệnh này gây đau, sưng và cứng khớp. Bệnh này thường xảy ra ở nhiều khớp và có thể ảnh hưởng đến bất kỳ khớp nào trong cơ thể. Cuốn "Bệnh thấp khớp" gồm hai phần, dưới đây là phần 1 của sách, trình bày tổng quan về bệnh xương. Mời bạn đọc cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bệnh thấp khớp: Phần 1 - GS.TS. Trần Ngọc Ân

  1. GS.TS. TR N NG C ÂN Ch nhi m Khoa Cơ-Xương-Kh p B nh vi n B ch Mai Phó ch nhi m B môn N i t ng h p Trư ng đ i h c Y Hà N i BỆNH THẤP KHỚP (Tái b n l n th b y có s a ch a và b sung) NHÀ XU T B N Y H C HÀ N I – 2002
  2. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 1 PH N M T BỆNH XƯƠNG CHƯƠNG 1 ĐẠI CƯƠNG X P LO I CÁC B NH XƯƠNG Các b nh xương n i khoa khá phong phú, g m nhi u nhóm khác nhau, có nh ng b nh hay g p, r t thông thư ng như loãng xương, viêm xương, có nh ng b nh b m sinh t o nên nh ng d t t b t thư ng, m t s h u qu c a các b nh n i khoa khác như n i ti t, chuy n hóa, máu, th n … Do đó vi c s p x p, phân lo i các b nh xương là r t c n thi t trong quá trình ch n đoán và đi u tr b nh. nư c ta, cho đ n nay chưa có m t công trình nào gi i thi u m t cách h th ng các b nh xương, dư i đây chúng tôi trình bày m t b ng x p lo i các b nh xương d a theo nguyên nhân gây b nh và sau đó gi i thi u chi ti t m t s b nh chính thư ng g p. Lo i tr các b nh ngo i khoa như gãy xương, tr t kh p … b nh xương (n i khoa) đư c chia thành 6 nhóm: - B nh xương b m sinh và r i lo n di truy n. - Lo n dư ng và lo n s n xương. - B nh xương do n i ti t và chuy n hóa. - Bi u hi n xương trong các b nh máu. - U xương. - Viêm và nhi m đ c. I- CÁC B NH XƯƠNG – S N B M SINH R I LO N DI TRUY N A- B NH XƯƠNG 1/ Xơ xương – đ c xương: - B nh xương hóa đá Albers – Schonberg (ostéopétrose) - B nh xương đ c đ m (ostéopoecilie) - Lo n s n s - hành xương: b nh Pyle - B nh đ c xương lo n d ng (pycnodysostose) - Lo n s n thân xương tăng ti n (Camurati - Eugelmann) - B nh dày xương chi (mélorhéostose - Léri và Joanny)
  3. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 2 - B nh dày da và màng xương (pachydermo périostose) - B nh đ c và bi n d ng v xương (ostéodysplastie) 2/ Xương quá trong: - T o xương không hoàn thi n Porak – Durante hay Lobstein. - Còi xương có tính gia đình (kháng vitamin D) - Còi xương gi m men Phosphatase ki m. B- B NH S N 1/ R i lo n chuy n hóa Mucopolysaccharide: - B nh Hurler (lo n s n s n xương type III). - B nh Morquio (lo n s n s n xương type IV). 2/ Đ u xương và đ t s ng phát tri n b t thư ng: - Lo n s n nhi u đ u xương. - Lo n s n đ t s ng – đ u xương xu t hi n mu n. - Lo n s n hành xương. - Lo n s n hành – đ u xương. 3/ R i lo n phát tri n chi u dài xương (s n n i): - Lo n s n s n (achondroplasie): lùn do s n. - Lo n xương s n (dyschondrostéose): b nh Léri. 4/ R i lo n phát tri n s n: - M c thêm xương (exostose): b nh Bessel – Hagen. - U s n nhi u nơi. - Lo n sinh s n Ollier (h i ch ng Maffucci). C- D T T HÌNH THÁI XƯƠNG 1/ Lo n s n s : - Lo n s n s - m t. - Lo n s n đòn – s . 2/ D d ng c t s ng: - H i ch ng Klippel – Feil. - H i ch ng Bonnevie – Ulrich.
  4. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 3 3/ D d ng xương dài và ng n chi: - B nh Marfan - B nh Weissmann – Netter. 4/ D d ng bàn tay và bàn chân. 5/ D d ng l ng ng c và xương c. II- LO N DƯ NG VÀ LO N S N A- B NH PAGET B- H I CH NG ĐAU – LO N DƯ NG DO PH N X (SUDECK) C- HO I T VÔ KHU N (Ostéonécrose aseptique) - Ho i t vô khu n nguyên phát các v trí: đ u xương đùi, ch m xương đùi, xương cánh tay, xương sên, xương bán nguy t c tay … - Ho i t vô khu n th phát: b nh xương do khí nén (th l n), ho i t sau ch n thương, do dùng thu c Corticoid, sau chi u x … D- LO N DƯ NG XƯƠNG TU I TRƯ NG THÀNH 1/ B nh kh p háng d t (coxa plana) c a Legg – Perthèr – Calvé. 2/ Tiêu đ u xương tu i trư ng thành 3/ Gù thanh thi u niên Scheuermann 4/ Xương s n tách các v trí: g i, háng, khu u … 5/ Các lo i khác: b nh Freiberg (lo n s n đ t bàn ngón chân th 2), lo n s n xương thuy n c chân (Kohler – Mouchet), lo n s n xương gót (Sever), lo n s n xương chày (Osgood – Schlatter), lo n s n xương ngành ng i – mu (Van Neck), đ t s ng lưng d t (Calvé), lo n s n đ t ngón tay (Thiemann). III- B NH XƯƠNG DO N I TI T VÀ CHUY N HÓA A- LOÃNG XƯƠNG (Ostéoporose) 1/ Loãng xương nguyên phát: sau mãn kinh, tu i già. 2/ Loãng xương th phát: - Do các b nh n i ti t: Cushing, cư ng giáp … - Do chuy n hóa: đái tháo đư ng, nhi m hemosiderin (hémosidérose) - Do b nh tiêu hóa: a ch y mãn tính, kém h p thu - B t đ ng lâu dài
  5. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 4 - Do thu c: Corticoid, Heparin … B- NHUY N XƯƠNG VÀ CÒI XƯƠNG (Ostéomalacie, rachitisme) C- CƯ NG C N GIÁP NGUYÊN PHÁT D- LO N DƯ NG XƯƠNG DO B NH TH N IV- BI U HI N XƯƠNG TRONG CÁC B NH MÁU A- B NH ĐA U T Y XƯƠNG (B NH KAHLER) B- CÁC B NH MÁU KHÁC 1/ Leucemie c p 2/ Leucemie kinh 3/ Hodgkin 4/ Sarcoidose 5/ Thi u máu huy t tán mãn tính (b nh huy t c u t ): - B nh Thalassémie - B nh h ng c u hình li m (huy t c u t S). V- U XƯƠNG A- U XƯƠNG NGUYÊN PHÁT 1/ Ung thư xương, s n các lo i 2/ Các u lành tính c a xương, s n B- UNG THƯ NGUYÊN PHÁT (Ung thư di căn) C- H I CH NG XƯƠNG – KH P C N UNG THƯ (Paranéoplastique). VI- VIÊM XƯƠNG, T N THƯƠNG XƯƠNG DO NHI M Đ C A- VIÊM XƯƠNG 1/ Do t c u 2/ Do lao 3/ Do n m, sán … 4/ Do các lo i khác B- NHI M Đ C 1/ Do Fluor 2/ Do alumin …
  6. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 5 THĂM DÒ CHUY N HÓA CALCI - PHOSPHO TRONG CH N ĐOÁN B NH XƯƠNG Nh ng xét nghi m thăm dò chuy n hóa Ca/P đóng m t vai trò r t quan tr ng, góp ph n ch n đoán nguyên nhân các b nh v xương. I- NH NG XÉT NGHI M Đ NH LƯ NG 1/ Calci – Phospho máu: - Calci máu: bình thư ng 2,5 mmol/l (100 mg/l), tăng trong cư ng c n giáp, ung thư xương th phát … - Phospho máu: bình thư ng 0,95 – 1,30 mmol/l (30 - 40 g/l), gi m trong cư ng c n giáp và thi u vitamine D. 2/ Calci – Phospho ni u: - Calci ni u: bình thư ng 3,75 – 6,25 mmol/24 gi (150 - 250 mg), tăng trong cư ng c n giáp, gi m khi thi u vitamine D. - Phospho ni u: bình thư ng 15 mmol/24 gi (60 mg), tăng trong nhi u b nh, gi m trong thi u vitamine D. 3/ Men Phosphatase trong máu: - P ki m: bình thư ng 3 - 13 đv K.A, ho c 1 - 4 đv Bodanski, ho c 9 – 35 đv qu c t /100 ml máu, tăng trong cư ng c n giáp, thi u vitamin D và b nh Paget. - P acid: bình thư ng 1 - 5 đv Plumel, ho c 2 - 5 đv K.A, ho c 1 - 4 đv qu c t /100 ml máu, tăng trong ung thư xương, di căn c a ung thư ti n li t tuy n. 4/ Hydroxyprolin ni u: 150 - 375 mmol/24 gi (20 - 50 mg). Tăng nhi u trong b nh Paget, cư ng c n giáp, tiêu xương do u. 5/ Các ch s c a Nordin: L y nư c ti u bu i sáng trong 2 gi sau khi đái h t, r i đ nh lư ng Ca, P, Hydroxyprolin và Creatinine r i tính các t l . - Ca/Creatinine = 0,11 – 0,45 mmol/mmol (0,04 – 0,16 mg/mg) - P/Creatinine = 0,7 – 2,2 mmol/mmol (0,20 – 0,60 mg/mg) - Hydroxyprolin/Creatinine = 0,017 mmol/mmol (0,2 mg/mg) Ca/Creatinine và Hydroxyprolin/Creatinine tăng trong cư ng c n giáp, b nh Paget, tiêu xương trong các b nh ác tính, các quá trình h y tiêu xương nhi u. Ca/Creatinine gi m trong b nh nhuy n xương.
  7. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 6 II- NH NG NGHI M PHÁP THĂM DÒ CHUY N HÓA 1/ Nghi m pháp tăng Calci ni u: Tiêm tĩnh m ch 20 ml dung d ch Gluconate Ca 10% (176 mg calci), l y nư c ti u 9 gi sau khi tiêm, so sánh v i nư c ti u 9 gi ngày hôm trư c (lúc chưa tiêm). Bình thư ng s đái ra 30% lư ng Calci tiêm vào. Trong loãng xương, lư ng Calci th i ra trên 30%. Trong nhuy n xương, lư ng Calci th i ra dư i 30%. 2/ Nghi m pháp tăng Calci máu: Truy n tĩnh m ch 13,2 mg Ca/1 kg cân n ng. Đ nh lư ng Ca, P trong máu và nư c ti u, so sánh v i ngày hôm trư c (lúc chưa tiêm). Bình thư ng sau khi tiêm, calci máu, calci ni u tăng rõ, P máu tăng nhưng P ni u gi m, trong cư ng c n giáp nguyên phát P máu không tăng. 3/ Nghi m pháp Vitamine D2 c a Lichwitz: Cho u ng 2 ngày, m i ngày 15 mg vitamin D2, sau đó đ nh lư ng calci ni u nh ng ngày sau. Bình thư ng calci ni u tăng t 50 mg đ n 100 mg/24h. Trong loãng xương calci ni u tăng nhi u và kéo dài. Trong nhuy n xương, calci ni u không tăng. 4/ Nghi m pháp Cortison: U ng 5 ngày, m i ngày 25 mg Prednisolon. Bình thư ng calci ni u không tăng, ngư i có loãng xương calci ni u tăng nhi u. 5/ Nghi m pháp Calcitonin: Tiêm b p 100 đv Calsyn (Myacalcic), đ nh lư ng calci máu trư c và sau khi tiêm 3 – 6 – 9 – 12 gi sau. Calci máu gi m và tr v s bình thư ng trong tình tr ng tăng Calci máu do cư ng c n giáp. 6/ Dùng đ ng v phóng x Ca45 và Ca47 đ đánh giá kh năng chuy n hóa Calci. III- NH NG XÉT NGHI M THĂM DÒ HÌNH THÁI 1/ Ch p X quang và đánh giá m c đ loãng xương b ng các ch s Barnett và Nordin, ch s Rénier, ch s Singh (xem bài loãng xương). 2/ Ch p c t l p vi tính (CT Scanner). 3/ Đánh giá b ng kh năng h p thu tia gamma c a xương (h p th proton). 4/ Sinh thi t xương, sinh thi t ngo i khoa hay b ng kim sinh thi t Bordier, Meunier. Sau đó đ nh lư ng Ca, P trong m u sinh thi t. IV- Đ NH LƯ NG N I TI T T VÀ VITAMINE TRONG MÁU 1/ Đ nh lư ng Parahormon (PTH) b ng phương pháp phóng x mi n d ch. Bình thư ng < 1 nanogam/ml máu.
  8. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 7 2/ Đ nh lư ng Thyrocalcitonin trong máu b ng phương pháp phóng x mi n d ch. Bình thư ng 60 nanogam/ml huy t tương (6 mili unité MRC). 3/ Đ nh lư ng vitamin D, ngư i ta đ nh lư ng các trung gian chuy n hóa c a Vitamin D. - 25-OH-vitamin D = 16 ± 5 nanogam/ml. - 1,25-(OH)2-vitamin D = 0,02 – 0,05 nanogam/ml. - 24, 25-(OH)2-vitamin D = 0,4 – 1,0 nanogam/ml. Dư i đây là b ng tóm t t các thay đ i sinh hóa trong m t s b nh xương. Ca Phos. Ca P Xét nghi m B nh P máu máu Ki m ni u ni u khác Cư ng c n giáp ↑ ↓ ↑ ↑ ↑ PTH ↑ Nhuy n xương và ↓ BT ↓ ↑ ↓ ↓ PTH ↑ còi xương B nh Kahler BT, ↑ BT BT, ↑ ± ↑ Plasmocyt Loãng xương Hình nh BT BT BT BT, ↑ BT X quang B nh Paget Hydroxyprolin BT BT, ↑ ↑ BT, ↑ ↑ ni u tăng Ung thư th phát ↑ ± BT, ↑ ± ↑ Sinh thi t xương
  9. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 8 X QUANG TRONG CH N ĐOÁN B NH XƯƠNG X quang có m t vai trò r t quan tr ng, g n như là quy t đ nh trong quá trình ch n đoán các b nh xương, có th nói không th ch n đoán đư c b nh xương n u không có nh ng hình nh ch p X quang. Ngư i ta thư ng d a vào hình nh ch p X quang xương đ phân lo i ch n đoán, thí d : các b nh xương có hình nh loãng xương lan t a, các b nh xương có t n thương đ m đ c xương … Tuy nhiên khi ch p X quang ph i theo các quy đ nh ch t ch v k thu t thì các hình nh m i có th giúp cho ch n đoán chính xác, hơn n a ch n đoán m t b nh c a xương bao gi cũng ph i d a vào 3 y u t : lâm sàng, X quang và xét nghi m. I- CÁC PHƯƠNG PHÁP CH P X QUANG ĐƯ C S D NG TRONG CH N ĐOÁN B NH XƯƠNG 1- Ch p thông thư ng: v i các tư th c n thi t. 2- Ch p c t l p: đ phát hi n các t n thương s m, khu trú. 3- Ch p xêrô (xéroradiographie): làm n i rõ các c u trúc c a bè xương, dùng đ ch n đoán s m các b nh như Paget, nhuy n xương … 4- C t l p vi tính (CT Scanner): có kh năng phát hi n nh ng t n thương s m, t n thương có kích thư c nh , còn dùng đ đánh giá tình tr ng loãng xương m t cách chính xác. 5- Các phương pháp khác: ch p c ng hư ng t h t nhân, ch p nh p nháy b ng đ ng v phóng x . Nói chung ch p thông thư ng v n là phương pháp ch y u s d ng trong lâm sàng. II- NH NG T N THƯƠNG X QUANG CƠ B N C A XƯƠNG A/ Hi n tư ng loãng xương: (M t khoáng, thưa xương, tăng th u quang) 1- Loãng xương lan t a: th y t t c các xương, g p trong loãng xương do già, nhuy n xương, còi xương … 2- Loãng xương khu trú: do b t đ ng, do b nh xương (loãng xương ph n đ u xương), do lo n dư ng Soudeck. B/ Xương đ m đ c: 1- Lan t a nhi u xương: ng đ c Fluor, b nh b m sinh … 2- T p trung m t xương: ung thư di căn … 3- R i rác xen k v i thưa xương: b nh Paget, viêm …
  10. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 9 4- Đ c xương dư i s n, vi n quanh thân xương: hư kh p … C/ Các t n thương khuy t xương, h c xương, bào mòn: 1- Khuy t xương: m t m t ph n mô xương ph n đ u ho c thân xương. 2- H c: m t mô xương tròn n m trong ph n đ u xương. 3- Bào mòn: m t mô xương c nh đ u xương ch bám c a màng ho t d ch (g p trong b nh viêm kh p d ng th p). 4- Hình nh nhi u h c xương liên k t v i nhau làm cho xương như r ng (xương như b t bi n, r xương) thư ng do cư ng c n giáp, b nh Kahler … D/ Hình nh h y xương, xóa b m t ph n: 1- H y t ng ph n như b xóa đi: di căn ung thư. 2- H y thành nh ng tròn hay b u d c, hình hang hình h c l n: b nh Kahler. E/ Hình nh m c thêm xương: 1- Hình gai xương và c u xương: gai xương trong các b nh hư kh p, c u xương trong viêm c t s ng dính kh p. 2- M c thêm xương ph n s n n i (exostose). 3- Hình nh tăng sinh xương t o thành kh i u lành và u ác tính. F/ Các hình nh khác: 1- Thay đ i c a màng ngoài xương: viêm dày màng ngoài xương (h i ch ng Pierre Marie), màng ngoài xương b phá v bung ra là d u hi u đ c trưng c a u xương ác tính. 2- Đ u xương và s n kh p (khe kh p): nh ng thay đ i đư c mô t trong bài X quang kh p (xem bài này). 3- Hình nh xương bi n d ng: xương cong trong b nh Paget, nhuy n xương, còi xương … các bi n d ng do b m sinh. 4- Hình r n, gãy xương, lún xương, đư ng r n Looser Milkman trong nhuy n xương, gãy xương b nh lý, lún các đ t s ng.
  11. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 10 CHƯƠNG 2 CÁC B NH XƯƠNG DO CHUY N HÓA B NH LOÃNG XƯƠNG (Ostéoporose) I- Đ I CƯƠNG A/ Đ NH NGHĨA: Là hi n tư ng tăng ph n x p c a xương do gi m s lư ng t ch c xương, gi m tr ng lư ng trong m t đơn v th tích xương, là h u qu c a s suy gi m các khung Protein và lư ng Calci g n v i các khung này. V gi i ph u b nh th y các bè xương teo, m ng và thưa, ph n v xương m ng, t o c t bào thưa th t, không th y các đư ng di m d ng xương (bordures ostéoides), t y xương nghèo và thay b ng t ch c m . B/ NGUYÊN NHÂN: Ngư i ta phân bi t loãng xương nguyên phát và th phát. 1- Loãng xương nguyên phát: G p tu i già, do quá trình lão hóa c a t o c t bào gây nên thi u s n xương, tu i càng cao thì tình tr ng thi u s n xương càng tăng, cho đ n khi tr ng lư ng riêng gi m trên 30% so v i bình thư ng thì có d u hi u lâm sàng và coi là b nh lý vì vư t quá gi i h n sinh lý bình thư ng. 2- Loãng xương th phát: th y m i l a tu i và do nhi u nguyên nhân khác nhau. - B t đ ng quá lâu: do b nh, do ngh nghi p, nh ng ngư i du hành vũ tr lâu trong con tàu … - Do có b nh n i ti t: cư ng v thư ng th n (Cushing), suy tuy n sinh d c (c t bu ng tr ng, tinh hoàn), cư ng giáp, to vi n c c … - Do th n: suy th n mãn (th i nhi u Calci), ch y th n nhân t o chu kỳ … - Do thu c: l m d ng Steroid, Heparin … C/ CƠ CH SINH B NH: Thi u s n xương và m c đ n ng c a nó là loãng xương là h u qu c a s phá v cân b ng gi a 2 quá trình t o xương và h y xương, đây quá trình t o xương suy gi m trong khi quá trình h y xương bình thư ng, nguyên nhân c a hi n tư ng này gi i thích b ng nhi u cách:
  12. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 11 - Theo Albright: loãng xương là s m t cân b ng gi a suy gi m n i ti t t sinh d c, trong khi n i ti t t v thư ng th n bình thư ng. - Theo Nordin: ngư i già h p thu Calci qua đư ng tiêu hóa gi m, lư ng Calci máu th p s kích thích tuy n c n giáp ti t nhi u parathormone, ch t này kích thích h y c t bào tăng cư ng ho t đ ng. - Theo Frost: lão hóa c a t o c t bào ngư i già là nguyên nhân ch y u gây nên loãng xương, ngư i trư ng thành hai quá trình t o c t và h y c t luôn cân b ng đ duy trì c u trúc bình thư ng c a xương. D/ X P LO I: Loãng xương nguyên phát đư c chia thành 2 th : - Loãng xương tu i mãn kinh: xu t hi n sau tu i mãn kinh trong vòng 6 ho c 8 năm, t n thương loãng xương n ng ph n xương x p, do đó thư ng th y các d u hi u c t s ng như lún đ t s ng, gù, còng. Đư c g i là loãng xương type I. - Loãng xương tu i già: g p c nam và n , xu t hi n sau tu i 75, t n thương loãng xương th y nhi u ph n xương đ c (v các xương dài), thư ng bi u hi n b ng d gãy xương: c xương đùi, c tay. Đư c g i là loãng xương type II. Loãng xương nguyên phát hay th phát, type I hay type II đ u có tri u ch ng lâm sàng gi ng nhau. II- TRI U CH NG LÂM SÀNG Nh ng bi u hi n lâm sàng ch xu t hi n khi tr ng lư ng c a xương gi m trên 30%. Tri u ch ng lâm sàng có th xu t hi n đ t ng t sau m t ch n thương nh (ngã ng i, đi ô tô đư ng xóc nhi u …) ho c có th xu t hi n t t tăng d n. 1- Đau xương: Thư ng đau vùng xương ch u t i c a cơ th (c t s ng th t lưng, ch u hông), đau nhi u n u là sau ch n thương, đau âm n u là t phát. Đau tăng khi v n đ ng đi l i, đ ng ng i lâu, gi m khi n m ngh . 2- H i ch ng kích thích r th n kinh: Đau có th kèm v i d u hi u chèn ép kích thích r th n kinh như đau d c theo các dây th n kinh liên sư n, d c theo dây th n kinh đùi bì, dây t a … đau tăng khi ho, h t hơi, nín hơi … nhưng không bao gi gây nên h i ch ng chèn ép t y. 3- Thăm khám: - C t s ng: bi n d ng đư ng cong bình thư ng như gù vùng lưng hay th t lưng, gù có đư ng cong r ng (ít khi là gù nh n), có th l i quá
  13. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 12 cong v phía trư c, m t s trư ng h p gù m c đ n ng g p v phía trư c gây nên tình tr ng còng lưng (hay g p loãng xương type I sau mãn kinh). Chi u cao c a cơ th gi m vài cm so v i lúc tr tu i. - N u đau nhi u, các cơ c nh c t s ng có th co c ng ph n ng, khi n b nh nhân không làm đư c các đ ng tác cúi, ng a, nghiêng, quay, c t s ng trông như c ng đ . Gõ ho c n vào các gai sau c a đ t s ng: bn th y đau tr i lên. - Toàn thân: không th y các d u hi u toàn thân (nhi m khu n, suy s p, sút cân), thư ng th y các r i lo n khác c a tu i già như béo b u, giãn tĩnh m ch chân, thoái hóa kh p, tăng huy t áp, xơ v a m ch. 4- Ti n tri n: Đau do loãng xương ti n tri n t ng đ t, khi tăng, khi gi m, thư ng tr i lên khi v n đ ng nhi u, ch n thương nh , thay đ i th i ti t. Chi u cao cơ th gi m d n, m t s trư ng h p lưng còng g p d n khi n cho các xương sư n cu i g n sát v i xương ch u … Ngư i b loãng xương r t d b gãy xương, ch m t ch n thương nh có th gây nên gãy c xương đùi, gãy hai xương c ng tay (Pouteau-Colles), gãy xương sư n ho c lún đ t s ng chèn ép các r th n kinh gây đau nhi u, không đi l i đư c. III- D U HI U X QUANG A/ NH NG D U HI U C A LOÃNG XƯƠNG: 1- Xương tăng th u quang: Trên t t c các xương đ u th y trong sáng hơn bình thư ng, m c đ nh còn th y đư c c u trúc các bè xương là nh ng hình vân d c ho c chéo. M c đ loãng xương n ng: c u trúc bè m t, xương trong như th y tinh, ph n v ngoài c a đ t s ng có th đ m hơn t o nên hình nh “đ t s ng b đóng khung”. 2- Hình nh thân đ t s ng bi n d ng: T t c thân đ t s ng bi n d ng các m c đ khác nhau: hình lõm m t trên, hình th u kính phân kỳ, hình chêm, hình lư i … Nói chung chi u cao thân đ t s ng gi m rõ, có th di l ch m t ph n, đĩa đ m ít thay đ i so v i đ t s ng. 3- Hình nh c t hóa và vôi hóa: Cùng v i quá trình loãng xương, Calci l ng đ ng m t s dây ch ng, s n sư n, thành các đ ng m ch l n và đ ng m ch ch t o nên các hình c n quang b t thư ng. B/ ĐÁNH GIÁ M C Đ LOÃNG XƯƠNG B NG X QUANG Trên phim ch p r t khó đánh giá m c đ loãng xương qua đ c n quang nhi u hay ít, vì nó tùy thu c vào nhi u y u t (đi n th , kho ng cách, ch t lư ng phim và thu c hi n hình …), do đó ngư i ta ph i s d ng m t s phương pháp đánh giá như:
  14. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 13 1- Đo ch s Barnett và Nordin: D a vào hình nh X quang c a xương bàn tay s 2 (métacarpe), đo đư ng kính c a thân xương D và đư ng kính c a ph n t y xương d. Ch s B và N = D – d x 100 D Bình thư ng ch s trên 45. N u gi m dư i 45 đư c coi là loãng xương. 2- Ch s c t s ng Rénier: Ch p c t s ng th t lưng theo tư th nghiêng r i nh n xét hình dáng và cho đi m. 0: thân đ t s ng bình thư ng 1: m t trên thân đ t s ng hơi lõm 2: m t trên lõm nhi u 3: lõm c m t trên và dư i 4: hình chêm 5: hình lư i. 3- Ch s Singh: Ch p đ u trên xương đùi tư th th ng. Bình thư ng th y có 4 h th ng d i xương. Trong loãng xương, các h th ng d i xương này b đ t gãy, m t đi ít hay nhi u tùy theo m c đ n ng nh c a loãng xương. Ch s 7 là bình thư ng, ch s 1 là n ng nh t. IV- CÁC XÉT NGHI M A/ XÉT NGHI M SINH HÓA 1- Các xét nghi m Calci máu, Phospho máu, men Phosphatase ki m, Hydroxyprolin ni u đ u bình thư ng. 2- Nghi m pháp tăng Calci máu: tiêm tĩnh m ch 20 ml Gluconat Ca 10%, l y toàn b nư c ti u trong 9 gi sau khi tiêm, đ nh lư ng s calci th i ra r i so sánh v i lư ng calci th i ra trong 9 gi ngày hôm trư c lúc chưa tiêm. nh ng ngư i loãng xương sau khi tiêm, lư ng calci th i ra cao hơn lúc bình thư ng 30% tr lên (vì kh năng h p thu và gi calci ngư i loãng xương kém hơn ngư i bình thư ng). 3- Nghi m pháp Vitamin D2: cho b nh nhân u ng 2 ngày li n, m i ngày 15 mg Vitamin D2. Sau đó đ nh lư ng calci ni u 24 gi sau, 48 gi và 5 ngày sau. Bình thư ng calci ni u tăng 50 – 100 mg trong 24 gi
  15. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 14 đ u, sau đó tr v bình thư ng. ngư i loãng xương, calci ni u tăng nhi u và kéo dài nhi u ngày sau. 4- Nghi m pháp Cortisone: trong 5 ngày, m i ngày u ng 25 mg Prednisolone, đ nh lư ng calci ni u t ng ngày. Bình thư ng calci ni u không thay đ i, b nh nhân loãng xương có calci ni u tăng nhi u và kéo dài. B/ CÁC NGHI M PHÁP KHÁC ĐÁNH GIÁ M C Đ LOÃNG XƯƠNG 1- Đ ng v phóng x : u ng Ca47 ho c tiêm tĩnh m ch Ca45, sau đó theo dõi trong máu, nư c ti u và ch p l p lánh. ngư i loãng xương, kh năng c đ nh calci xương ít hơn so v i ngư i bình thư ng. 2- Phương pháp ch p c t l p vi tính (CT scanner), so sánh v i m t b gam m u làm s n, d a trên đ đ m nh t đ đánh giá chính xác m c đ loãng xương. 3- Phương pháp h p th Proton: dùng các tia gama đơn dòng c a I125 hay Am241 chi u vào vùng xương c ng tay hay c t s ng. Trong loãng xương, kh năng h p th tia gama c a xương ít hơn so v i ngư i bình thư ng. 4- Sinh thi t xương: dùng kim sinh thi t l y m t m u xương vùng cánh ch u, qua nh ng d u hi u vi th đánh giá tình tr ng loãng xương. 5- Phương pháp theo dõi lâm sàng lâu dài c a Cristianssen: đo chi u cao, cân n ng, đ nh lư ng calci ni u, hydroxyprolin ni u, phosphatse ki m máu trên ngư i b nh 3 tháng 1 l n. N u th y sau 1 năm lư ng calci trong cơ th gi m 3% thì nhi u kh năng có loãng xương và nên cho đi u tr d phòng. V- ĐI U TR A/ ĐI U TR KHI CÓ D U HI U LOÃNG XƯƠNG RÕ 1- Ph i h p 3 th thu c: fluorur Na 10mg x 5 viên, gluconat Ca 1g và vitamin D 8000 đv u ng m i ngày (fluorur Na và gluconate Ca u ng cách xa nhau đ tránh k t t a ru t). 2- Thu c gi m đau: Aspirin, Ibuprofen, Paracetamol, các thu c gi m đau khác không có Steroid dùng v i li u th p và không kéo dài. 3- Các thu c khác: - Calcitonin: Myacalcic 50 đv tiêm b p, m i tu n 5 ngày. Tiêm li n 3 tu n r i ngh (t ng s 15 l n). - Thu c tăng đ ng hóa (anabolisant), Durabolin 25mg x 1ml, tiêm b p m i tu n 1 l n.
  16. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 15 - Các lo i cao xương, cao toàn tính đ ng v t (cao h , xương dê, ban long, cao trăn, kh , g u …). B/ ĐI U TR D PHÒNG LOÃNG XƯƠNG: nh ng ngư i có nguy cơ loãng xương (ph n đ n tu i mãn kinh, nh ng b nh nhân ph i n m lâu …) c n đư c theo dõi và đi u tr d phòng b ng: 1- Tăng cư ng v n đ ng: ch đ ng và th đ ng. 2- U ng calci kéo dài m i ngày t 0,5 – 1,5g. 3- U ng ho c tiêm Vitamin D. 4- D phòng loãng xương sau khi mãn kinh b ng các n i ti t t : a/ V i giai đo n ti n mãn kinh: m i tháng dùng 15 ngày theo công th c sau: - Microfolin (Ethyl oestradiol) 10 – 15mg/ngày x 10 ngày (dùng ngay sau khi s ch kinh). - Progesteron 10mg/ngày x 5 ngày ti p theo. b/ B nh nhân đã mãn kinh: m i tháng dùng thu c 20 ngày theo công th c: - Microfolin (Ethyl oestradiol) 25mg/ngày x 15 ngày (dùng ngay sau khi s ch kinh). - Progesteron 10mg/ngày x 5 ngày ti p theo. U ng kéo dài trong nhi u năm. Nhi u công trình nghiên c u đã ch ng minh phương pháp dùng n i ti t t trên có tác d ng ch c ch n ngăn ng a đư c tình tr ng loãng xương sau mãn kinh. B NH NHUY N XƯƠNG (Ostéomalacie) Là m t b nh xương m t ch t khoáng hay thưa xương, có tính ch t lan t a, g p ngư i l n, đư c đ c trưng b i s khi m khuy t quá trình vô cơ hóa khung protein c a xương. Nguyên nhân ch y u là do thi u Vitamin D. V gi i ph u b nh, xương tr nên m m, d bi n d ng, vi th th y các đư ng vi n d ng xương tăng nhi u (đó là các t ch c ti n xương, có nhi u t o c t bào và không đư c calci hóa).
  17. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 16 I- TRI U CH NG A/ TRI U CH NG LÂM SÀNG 1- Đau: đau vùng cơ th ch u t i (c t s ng th t lưng, ch u hông), đau âm tăng d n, m c đ n ng b nh nhân không đi l i đư c vì đau. 2- Gãy và lún xương t nhiên, ho c sau ch n thương r t nh ; gãy xương dài, lún đ t s ng. 3- Bi n d ng: xu t hi n mu n, bi n d ng c t s ng gây gù, v o, bi n d ng l ng ng c. 4- Khám: n vào xương th y đau nhi u, cơ nh o, trương l c và cơ l c gi m, đi l i khó khăn (d nh m v i lo n dư ng cơ ti n tri n). B/ X QUANG 1- Hình nh loãng xương (m t vôi) lan t a, nh t là c t s ng và khung ch u, ranh gi i c a xương m không rõ nét, khó phân bi t v i ph n m m ngoài, hình nh gi ng như phim ch p x u, non tia … 2- Đ t s ng hình th u kính phân kỳ hay đ t s ng cá, gù và v o, khung ch u bi n d ng, l ng ng c bi n d ng d t ho c hình chuông. 3- Các v t r n xương hay đư ng r n Looser – Milkman là d u hi u đ c bi t c a b nh nhuy n xương, đ c đi m c a các v t r n này là: - V trí: hay g p khung ch u (ngành ng i – mu, ngành ch u – mu, kh p mu, ph n sau trong cánh ch u), xương đùi (c , b trong thân xương), xương sư n, xương b . - Hình thái: là nh ng đư ng h p, tăng th u quang t 2 – 5 mm, t m t ngoài c a xương ch y th ng góc vào trong, d ng l i gi a ho c ch y su t chi u ngang xương, đôi khi nh ng đư ng r n này tách 2 ph n xương và di l ch: đó là d u hi u gãy xương. - S lư ng: các đư ng r n có s lư ng nhi u t 2 đ n 50 đư ng, bao gi cũng đ i x ng hai bên. C/ SINH HÓA VÀ GI I PH U B NH 1- Calci – Phospho: - Calci máu gi m (dư i 80 mg/l), calci ni u gi m. - Phospho máu gi m, m c l c th n c a Phospho tăng. - Phosphatase ki m tăng. - Nghi m pháp tăng Calci ni u âm tính (truy n tĩnh m ch calci 15 mg/kg, sau đó theo dõi calci ni u/24 gi , bình thư ng tăng rõ r t).
  18. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 17 2- Đ nh lư ng Vitamin D hay 25(OH)D3 trong máu th y gi m rõ r t so v i ngư i thư ng. 3- Sinh thi t xương đ xác đ nh ch n đoán (b ng ngo i khoa hay b ng kim sinh thi t). II- NGUYÊN NHÂN Ch y u là do thi u Vitamin D, m t s do gi m Phospho trong máu. A/ Do thi u Vitamin D: - Đói ăn, ch đ ăn không đ ch t. - Ăn kiêng (không có m , d u …), cho bú, có thai. - Thi u ánh n ng. B/ Do không h p th đư c Vitamin D: - T c m t, suy gan. - B nh ru t: h i ch ng kém h p thu, a phân m , b nh Sprue, Crohn. - Viêm t y mãn, suy t y. - Sau c t d dày, c t đo n ru t già nhi u. C/ Các nguyên nhân khác (Lo i kháng Vitamin D2): - Dùng Barbiturat kéo dài (ch a đ ng kinh). - B nh đái tháo Phosphat do ng th n (H i ch ng Fanconi). III- ĐI U TR Ch y u dùng Vitamin D, tác d ng ch c ch n. 1- Đi u tr dùng Vitamin D2 ho c D3 - Vitamin D2 (Stérogyl): D ng u ng 100 gi t = 1mg = 40.000 đv, d ng tiêm ng 15mg. U ng m i ngày X gi t x 20 ngày/ 1 tháng. Tiêm 1 ng 15 mg vào b p th t, m i tu n 1 ng. U ng ho c tiêm nhi u tháng, xét nghi m Calci – Phospho máu và Calci – Phospho ni u đ đi u ch nh li u lư ng thu c. - Vitamin D3 (Dédrogyl): D ng u ng V gi t = 25 microgam. U ng m i ngày t IV đ n V gi t kéo dài. Rocaltrol 0,25 µg x 1 viên m i ngày, u ng kéo dài. - D u gan cá: u ng hàng ngày dư i d ng gi t hay viên b c Gelatin. - Calci: u ng dư i d ng viên hay dung d ch m i ngày 1g.
  19. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 18 2- Đ i v i th nhuy n xương kháng Vitamin (vitamino résistant): không dùng Vitamin D2 mà dùng Vitamin D3 li u r t cao thư ng mang l i k t qu . B NH CÒI XƯƠNG (Rachitisme) I- Đ I CƯƠNG Tương đương v i b nh nhuy n xương, còi xương g p tr con. Do thi u Vitamin D, t o nên s khi m khuy t quá trình vô cơ hóa c a ph n xương tăng trư ng m nh nh t (ph n s n n i) là th hi n trên lâm sàng b ng các d u hi u còi xương. V gi i ph u b nh: xương tr nên m m, r , d b cong, các ph n s n n i phì đ i to hơn bình thư ng. V nguyên nhân: còi xương hay g p l a tu i 3 – 18 tháng, thư ng là tr em nam, có th là tr đ non, nh ng nguyên nhân gây b nh là nh ng nguyên nhân gây thi u Vitamin D. - Thi u ánh n ng m t tr i: nhà l p s p, kiêng c . - Th c ăn thi u vitamin D (do s a, do th c ăn …) - a ch y mãn tính. II- TRI U CH NG 1- Nh ng d u hi u xương có tính ch t đ i x ng và không đau: - S và m t: thóp lâu li n, r ng, s m m. - L ng ng c: có chu i h t sư n, l ng ng c bi n d ng. - Chi: n i các u c c vùng s n n i c tay, m t cá, chân vòng ki ng. 2- Nh ng tri u ch ng ngoài xương: Cơ nh o, trương l c cơ gi m, các dây ch ng l ng l o, xanh xao thi u máu. 3- X quang: Xu t hi n mu n, có d u hi u kho ng cách các xương giãn r ng ra vùng c tay, g i, c chân. C u trúc xương thưa, có các bè ch y theo m t phía như ch i bàn lư c, xương bi n d ng, v m ng. 4- Xét nghi m: - Calci và Phospho máu gi m.
  20. Bệnh thấp khớp http://www.ebook.edu.vn 19 - Đ nh lư ng 25- hydrocholecalciferol máu gi m. - Phosphatase ki m tăng. - Calci ni u gi m, Phospho ni u tăng. III- ĐI U TR N u không đi u tr , b nh n ng d n, cơ th bi n d ng n ng, ch t do nhi m khu n ph , co gi t, co th t thanh qu n (t vong đ t ng t). - Đi u tr b ng u ng m i ngày 2000 – 4000 đv Vitamin D2 kéo dài t 6 đ n 12 tu n, ho c tiêm b p 1 ng 25- hydrocholecalciferol 250mg (tác d ng ch m). - U ng ho c tiêm Calci m i ngày t 500 – 1500 mg. - U ng d u cá gi t ho c viên nang. - Chi u tia c c tím toàn thân. CƯ NG C N GIÁP NGUYÊN PHÁT I- Đ I CƯƠNG Cư ng c n giáp nguyên phát là m t h i ch ng g m nh ng r i lo n do tình tr ng tăng ti t ch t parahormone c a tuy n c n giáp gây nên. Nguyên nhân c a cư ng tuy n ph n l n do adenom, m t ph n do tăng sinh tuy n, r t ít khi do ung thư tuy n. Nh ng t n thương xương c a cư ng c n giáp đư c mô t t lâu dư i các tên: viêm xương xơ nang, b nh xương c a Recklinghausen, hư xương do cư ng c n giáp. Ngày nay ngư i ta th y ngoài t n thương xương, cư ng c n giáp còn gây ra nh ng r i lo n nhi u cơ quan, b ph n khác, có th coi đây là m t b nh toàn thân do r i lo n chuy n hóa. Cư ng c n giáp nguyên phát là m t b nh hi m, n g p nhi u hơn nam, tu i t 30 đ n 50. Nh ng nguyên nhân c a cư ng c n giáp: - Adenom (u tuy n): là nguyên nhân ch y u, hay g p Adenom th 1 nhân, đôi khi th y nhi u nhân (polyadénome). - Tăng sinh lan t a: hi m g p hơn. - Ung thư tuy n r t ít th y.
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2