Bước đầu đánh giá hiệu quả triển khai kỹ thuật tế bào dòng chảy (Flow Cytometry) tại bệnh viện Huyết học – Truyền máu thành phố Cần Thơ

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6* 2019<br /> <br /> <br /> BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ TRIỂN KHAI<br /> KỸ THUẬT TẾ BÀO DÒNG CHẢY (FLOW CYTOMETRY)<br /> TẠI BỆNH VIỆN HUYẾT HỌC – TRUYỀN MÁU THÀNH PHỐ CẦN THƠ<br /> Lâm Hoàng Xuyên*, Phạm Văn Nghĩa*, Nguyễn Anh Tữ*, Nguyễn Xuân Việt*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: bước đầu đánh giá hiệu quả triển khai kỹ thuật tế bào dòng chảy trong việc chẩn đoán, phân loại<br /> các bệnh lý huyết học ác tính tại bệnh viện Huyết học – Truyền máu thành phố Cần Thơ.<br /> Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu cắt ngang hồi cứu những bệnh nhân nghi ngờ mắc các bệnh lý<br /> huyết học ác tính có chỉ định xét nghiệm tế bào dòng chảy và hình thái học (huyết đồ, tủy đồ) tại bệnh viện Huyết<br /> học – Truyền máu thành phố Cần Thơ từ tháng 1/2018 đến 06/2019.<br /> Kết quả: Kỹ thuật tế bào dòng chảy có hiệu quả trong chẩn đoán và phân loại các bệnh lý huyết học ác tính<br /> (78,4%). Đa số là các trường hợp bạch cầu cấp (67,2%). Trong đó: 44,0% bạch cầu cấp dòng tủy, 16,8% bạch cầu<br /> cấp dòng lympho B, 6,4% bạch cầu cấp dòng lympho T, 8,0% tăng sinh lympho B trưởng thành bất thường,<br /> 2,4% plasmocyte, 0,8% hematogones, 21,6% các trường hợp khác. Có 11,2% trường hợp không tương đồng giữa<br /> kết quả tế bào dòng chảy và kết quả hình thái học.<br /> Kết luận: Kỹ thuật tế bào dòng chảy đã trở thành một công cụ hiệu quả trong việc chẩn đoán, phân loại các<br /> bệnh lý huyết học ác tính tại bệnh viện Huyết học – Truyền máu thành phố Cần Thơ. Việc bổ sung kỹ thuật tế<br /> bào dòng chảy giúp việc chẩn đoán các bệnh lý huyết học ác tính trở nên chính xác, hiệu quả hơn.<br /> Từ khóa: tế bào dòng chảy, dấu ấn tế bào, bạch cầu cấp<br /> ABSTRACT<br /> INITIAL EVALUATION OF EFFECTIVENESS OF FLOW CYTOMETRY<br /> IN CAN THO HEMATOLOGY – BLOOD TRANSFUSTION HOSPITAL<br /> Lam Hoang Xuyen, Pham Van Nghia, Nguyen Anh Tu, Nguyen Xuan Viet<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 – No. 6 - 2019: 396 - 399<br /> Objectives: Can Tho Hematology – Blood Transfusion Hospital is the only hospital in the Mekong Delta<br /> that specializes hematology, including treatment of malignant hematologic diseases. In the past few years, the<br /> diagnosis of malignant hematologic diseases was primarily based on morphology (hemogram and myelogram).<br /> However, this technique is limited in some certain cases which had transfered to high level hospitals for re-<br /> evaluation, causing many difficulties in our work. Therefore, flow cytometry has been deployed since 2018, which<br /> aims to support the diagnosis and treatment of malignant hematologic diseases. We conducted this research to<br /> initially evaluate the effectiveness of this method.<br /> Methods: the retrospective cross-sectional method on patients who have been assigned to take the flow<br /> cytometry and morphology tests at Can Tho Hematology – Blood Transfusion Hospital from January 2018 to June 2019.<br /> Results: the flow cytometry technique is effective in the diagnosis and analysis of malignant hematologic<br /> diseases (78.4%). Acute leukemia is the most item (67.2%). Based on the analysis result: 44.0% acute myeloid<br /> leukemia (AML), 16.8% B - acute lymphoblastic leukemia (B-ALL), 6.4% of T- acute lymphoblastic leukemia (T-<br /> ALL), 2.4% of plasmocyte, 0.8% of hematogones, 8.0% of single cell B-lymphocyte proliferation, 21.6% of others.<br /> There are 11.2% cases of the mismatch report of the flow cytometry and morphology.<br /> *Bệnh viện Huyết học Truyền máu Cần Thơ<br /> Tác giả liên lạc: CN. Lâm Hoàng Xuyên ĐT: 09410003642 Email: lamhoangxuyen@outlook.com.vn<br /> <br /> <br /> 396 Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Conclusion: The research indicated that the flow cytometry is an effective technique applied in the diagnosis,<br /> analysis and treatment of malignant hematologic diseases at Can Tho Hematology – Blood Transfusion Hospital.<br /> Adding of this technic help diagnosis of malignant hematologic diseases more accurate and effective.<br /> Key words: correlation between flow cytometry and morphology<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ trưng cho dòng tế bào(2).<br /> Bệnh viện Huyết học – Truyền máu thành Panel sử dụng cho dòng tủy bao gồm các<br /> phố Cần Thơ là bệnh viện chuyên khoa huyết dấu ấn: MPO, cyCD79a, cyCD3, CD45, CD7,<br /> học duy nhất tại khu vực đồng bằng sông Cửu CD34, CD19, HLA-DR, CD117, CD15, CD38,<br /> Long chẩn đoán và điều trị các bệnh lý huyết CD2, CD36, CD64, CD14, CD4, CD56, CD33,<br /> học ác tính, đặc biệt bệnh viện đã triển khai hóa CD13, CD16, CD11b, CD71, CD61(3).<br /> trị từ năm 2017. Trước đây, việc chẩn đoán chủ Panel sử dụng cho dòng lympho B bao gồm<br /> yếu dựa vào hình thái học (huyết đồ, tủy đồ), các dấu ấn: MPO, cyCD79a, cyCD3, CD45, CD7,<br /> tuy nhiên, kỹ thuật này bị giới hạn trong nhiều CD34, CD19, TdT, CD10, CD20, CD38, CD123,<br /> trường hợp nên tỉ lệ chẩn đoán chính xác không CD13, CD117, Kappa, Lambda(3).<br /> cao, phải gửi mẫu lên tuyến trên để xác định lại, Panel sử dụng cho dòng lympho T bao gồm<br /> gây khó khăn cho việc chẩn đoán và điều trị. Kỹ các dấu ấn: MPO, cyCD79a, cyCD3, CD45, CD7,<br /> thuật tế bào dòng chảy được triển khai từ năm CD34, CD19, CD3, CD4, CD8, CD1a, TdT, CD2,<br /> 2018 nhằm hỗ trợ chẩn đoán, theo dõi điều trị CD5, CD10, CD38, CD56, CD117, CD13(3).<br /> các bệnh lý huyết học ác tính. Chúng tôi tiến Panel plasmocyte bao gồm các dấu ấn: CD38,<br /> hành nghiên cứu nhằm bước đầu đánh giá hiệu CD138, CD19, CD56, Kappa, Lambda(6,8).<br /> quả triển khai kỹ thuật tế bào dòng chảy trong Các trường hợp được phân chia vào nhóm<br /> việc chẩn đoán, phân loại các bệnh lý huyết học “các trường hợp khác” bao gồm: mẫu tủy lẫn<br /> ác tính. Với các mục tiêu cụ thể như sau: máu, không ghi nhận quần thể tế bào ác tính<br /> Khảo sát tỉ lệ chẩn đoán, phân loại bệnh lý hoặc không nhận diện, phân loại được quần thể<br /> huyết học ác tính của kỹ thuật tế bào dòng chảy. tế bào bất thường, không đủ tiêu chuẩn chẩn<br /> So sánh sự tương đồng giữa kết quả tế bào đoán bạch cầu cấp, …<br /> dòng chảy và hình thái học (huyết đồ, tủy đồ). Đặc điểm về mẫu, quy trình xử lý, thu thập<br /> ĐỐITƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU mẫu được sử dụng trong nghiên cứu<br /> Đối tượng nghiên cứu Mẫu được sử dụng trong nghiên cứu là mẫu<br /> Tất cả những bệnh nhân nghi ngờ mắc các tủy hoặc máu ngoại vi.<br /> bệnh lý huyết học ác tính có chỉ định xét nghiệm Hệ thống tế bào được sử dụng trong nghiên<br /> tế bào dòng chảy và hình thái học (huyết đồ, tủy cứu: BD FACSVia (4 màu huỳnh quang).<br /> đồ) tại bệnh viện Huyết học – Truyền máu thành KẾT QUẢ<br /> phố Cần Thơ từ tháng 1/2018 đến 06/2019. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu<br /> Phương pháp nghiên cứu Bảng 1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo tuổi<br /> Dựa vào kết quả hình thái học và tế bào Loại mẫu Số lượng (n) Tỷ lệ (%)<br /> dòng chảy của đối tượng nghiên cứu để thống Tủy 91 72,8<br /> kê, phân tích tỉ lệ chẩn đoán cũng như sự tương Máu ngoại vi 34 27,2<br /> Tổng 125 100,0<br /> đồng về kết quả giữa hai phương pháp.<br /> Các trường hợp bạch cầu cấp được chẩn Mẫu trong nghiên cứu mẫu tủy chiếm ưu<br /> đoán khi blast >20%, quần thể blast mang một thế so với mẫu máu ngoại vi (72,8% so với<br /> hoặc nhiều dấu ấn non và mang các dấu ấn đặc 27,2%) (Bảng 1).<br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học 397<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6* 2019<br /> <br /> Bảng 2. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo tuổi dòng chảy và hình thái học<br /> Tuổi Số lượng (n) Tỷ lệ (%) Sự tương đồng cao hơn ở mẫu tủy (94,5) so<br /> 60 55 44,0 Bảng 6. So sánh sự tương đồng giữa kết quả tế bào<br /> Tổng 125 100,0 dòng chảy và hình thái học<br /> Loại mẫu Số lượng (n) Tỷ lệ (%)<br /> Nhóm tuổi trên 60 tuổi chiếm tỉ lệ cao nhất<br /> Tương đồng 25 73,5<br /> (44,0%) tiếp đến là nhóm tuổi từ 16 đến 60 tuổi<br /> Không tương đồng 9 26,5<br /> (34,4%), dưới 16 tuổi là 21,6% (Bảng 2). Huyết đồ<br /> Tổng 34 100,0<br /> Bảng 3. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo giới tính Tương đồng 86 94,5<br /> Giới tính Số lượng (n) Tỷ lệ (%) Tủy đồ Không tương đồng 5 5,5<br /> Nam 63 50,4 Tổng 91 100,0<br /> Nữ 62 49,6 Bảng 7. So sánh sự tương đồng giữa các nhóm trong<br /> Tổng 125 100,0<br /> chẩn đoán bạch cầu cấp<br /> Tỉ lệ nam/nữ trong nhóm nghiên cứu lần Flow cytometry<br /> Huyết-tủy đồ Tổng<br /> lượt là 50,4% /49,6% (Bảng 3). AML ALL Không xác định<br /> AML 49 4 2 55<br /> Tỉ lệ chẩn đoán, phân loại bệnh lý huyết học ác<br /> ALL 1 24 0 25<br /> tính của kỹ thuật tế bào dòng chảy<br /> Không xác định 5 1 1 7<br /> Bảng 4. Kết quả chẩn đoán phân loại bệnh lý huyết Tổng 55 29 3 87<br /> học ác tính bằng kỹ thuật tế bào dòng chảy Có 4/53 trường hợp hình thái học chẩn<br /> Số lượng (n) Tỷ lệ (%)<br /> đoán AML nhưng Flow cytometry là ALL.<br /> Đã phân loại 98 78,4<br /> Tương tự có 1/25 trường hợp hình thái học là<br /> Không phân loại được 27 21,6<br /> Tổng 125 100,0 ALL nhưng flow cytometry là AML. Như vậy<br /> có tổng công 5/85 (5,8%) trường hợp bạch cầu<br /> 78,4% đối tượng nghiên cứu được chẩn đoán<br /> cấp không có tương đồng. Đặc biệt có 6/7<br /> và phân loại bằng kỹ thuật tế bào dòng chảy.<br /> trường hợp Flow cytometry giúp xác định<br /> 21,6% đối tượng nghiên cứu không phân loại<br /> dòng bạch cầu cấp nhưng hình thái học không<br /> được (Bảng 4).<br /> xác định được (Bảng 7).<br /> Bảng 5. Kết quả chẩn đoán, phân loại bệnh lý huyết<br /> học ác tính bằng kỹ thuật tế bào dòng chảy BÀN LUẬN<br /> Bệnh lý Số lượng (n) Tỷ lệ (%) Hiệu quả phân loại bệnh lý huyết học ác tính<br /> Bạch cầu cấp dòng tủy 55 44,0 của kỹ thuật tế bào dòng chảy<br /> Bạch cầu cấp dòng lympho B 21 16,8<br /> Kỹ thuật tế bào dòng chảy có hiệu quả trong<br /> Bạch cầu cấp dòng lympho T 8 6,4<br /> Plasmocyte 3 2,4<br /> việc nhận diện, phân loại các quần thể tế bào bất<br /> Tăng sinh Lympho B trưởng thành 10 8,0 thường, ác tính trong các bệnh lý huyết học ác<br /> Hematogones 1 0,8 tính (78,4% đối tượng nghiên cứu được chẩn<br /> Các trường hợp khác 27 21,6 đoán, phân loại). Nhóm bệnh lý bạch cầu cấp<br /> Tổng 125 100,0 chiếm ưu thế 67,2%, trong đó tỉ lệ bạch cầu cấp<br /> Nhóm bệnh bạch cầu cấp chiếm ưu thế dòng tủy cao nhất chiếm 65,5%, sau đó là bạch<br /> (67,2%) trong đó bạch cầu cấp dòng tủy chiếm cầu cấp dòng Lympho chiếm 34,5% (Bạch cầu<br /> 65,5% các trường hợp bạch cầu cấp. Bên cạnh đó cấp lympho B chiếm 72,4%, bạch cầu cấp dòng<br /> chúng tôi còn ghi nhận các bệnh lý khác như: lympho T chiếm 27,6%). So với nghiên cứu của<br /> plasmocyte, tăng sinh Lympho B trưởng thành, tác giả Surendra Koju và cộng sự tỉ lệ bạch cầu<br /> hematogones (Bảng 5). cấp dòng tủy và bạch cầu cấp dòng Lympho có<br /> So sánh sự tương đồng giữa kết quả tế bào sự khác biệt (36,3% bạch cầu cấp tủy, 60,4% bạch<br /> <br /> <br /> 398 Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> cầu cấp lympho, 3,3% mang kiểu hình hỗn hợp). khảo sát các CD ở tế bào và nhận diện bằng<br /> Sự khác biệt trên do sự khác biệt của quần thể phản ứng kháng nguyên kháng thể gắn huỳnh<br /> nghiên cứu, tỉ lệ trẻ em trong nghiên cứu chiếm quang nên đã nhận diện được 6/7 trường hợp<br /> 43,8%(5). Tỉ lệ bạch cầu cấp lympho B và bạch cầu mà hình thái học không kết luận được (Bảng 7).<br /> cấp Lympho T có sự tương đồng với nghiên cứu KẾT LUẬN<br /> của tác giả Surendra Koju và cộng sự (83,9%<br /> Sau khi khảo sát 125 trường hợp bệnh nhân<br /> bạch cầu cấp dòng lympho B và 16,1% bạch cầu<br /> nghi ngờ bệnh lý huyết học ác tính có chỉ định<br /> cấp lympho T)(5).<br /> xét nghiệm tế bào dòng chảy và hình thái học<br /> Qua nghiên cứu cho thấy kỹ thuật tế bào chúng tôi đưa ra những kết luận sau:<br /> dòng chảy có nhiều ưu điểm trong nhận diện và<br /> Kỹ thuật tế bào dòng chảy có hiểu quả trong<br /> phân loại các bệnh lý huyết học ác tính như có<br /> việc chẩn đoán, phân loại các bệnh lý huyết học<br /> thể phân biệt các trường hợp bạch cầu cấp dòng<br /> ác tính tại bệnh viện (78,4%).<br /> Lympho và bạch cầu cấp dòng tủy thể (AML<br /> M0); lympho B và lympho T; hematogones và Nhóm ngiên cứu đã tiến hành so sánh sự<br /> các trường hợp bệnh lý ác tính dòng lympho; tương đồng giữa kết quả tế bào dòng chảy và kết<br /> nhận diện plasmocyte bình thường hoặc ác tính quả hình thái học (huyết đồ, tủy đồ) ghi nhận có<br /> 5,5% trường hợp không tương đồng giữa kết<br /> dựa vào kiểu hình miễn dịch.<br /> quả tế bào dòng chảy và kết quả tủy đồ, 26,5%<br /> Sự tương đồng giữa kết quả tế bào dòng chảy<br /> trường hợp không tương đồng giữa kết quả tế<br /> và hình thái học<br /> bào dòng chảy và kết quả huyết đồ.<br /> Trong nghiên cứu chúng tôi ghi nhận sự<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> tương đồng giữa kết quả tế bào dòng chảy và kết<br /> 1. Belurkar S, Mantravadi H, Manohar C et al (2013). Correlation<br /> quả tủy đồ là 94,5%, giữa kết quả tế bào dòng of morphologic and cytochemical diagnosis with<br /> chảy và kết quả huyết đồ là 73,5%. Điều này phù flowcytometric analysis in acute leukemia. J Can Res The, 9:71-9.<br /> hợp với đặc điểm tế bào học là tủy đồ dễ nhận 2. Bộ Y tế (2016). Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị một số bệnh lý<br /> huyết học. NXB Y học, pp.6-12.<br /> diện hình thái hơn so với tế bào máu ngoại vị. 3. Ikoma MR (2015). First Proposed Panels on Acute Leukemia for<br /> Phân dòng bạch cầu cấp là rất quan trọng Four-Color Immunophenotyping by Flow Cytometry from the<br /> Brazilian Group of Flow Cytometry-GBCFLUX. Cytometry,<br /> trong điều trị và tiên lượng bệnh nhân. Bảng 7 ta 88:194-203.<br /> nhận thấy chẩn đoán về mặt hình thái học còn 4. Jambhulkar S, et al (2019). Correlation of cytomorphology with<br /> flowcytometric immunophenotyping of acute myeloid<br /> nhiều bất cập, thiếu chính xác. Sai lệch dòng<br /> leukemia in tertiary care hospital. International Journal of<br /> chiếm đến 5,8%. Do hình thái học chúng ta chỉ Contemporary Medical Research, 6(2):19-22.<br /> khảo sát hình dạng tế bào bằng quan sát dưới 5. Koju S, et al (2015). Spectrum of acute leukemias diagonsed on<br /> flow cytometry: Analysis from tertiary care centre from North<br /> kính hiển vi nên độ chính xác không cao. Tỷ lệ India. ACCLM, 1:12-15.<br /> này của chúng tôi thấp hơn nhiều so với các tác 6. Lin P, Owens R, et al (2004). Flow cytometric<br /> giả tại Ấn Độ với độ sai lệnh chiếm khoảng từ 12 immunophenotypic analysis of 306 cases of multiple myeloma.<br /> American Journal of Clinical Pathology, 121:482–88.<br /> đến 20%(1,4,7). Điều này là do trong các nghiên các 7. Marsán Suárez V, et al (2016). Correlation between morphology<br /> nghiên cứu trên các tác giả đánh giá sự tương and flow cytometry in Acute Lymphoblastic Leukemia (ALL).<br /> Revista Cubana de Hematologia, Inmunologia Hemoterapia, 32:483-493.<br /> đồng đến mức độ dưới nhóm còn chúng tôi chỉ<br /> 8. Nguyễn Đặng Thuận An và cộng sự (2014). Một số ứng dụng<br /> phân dòng nói chung. Trong sự không tương mới triển khai trên máy đếm tế bào dòng chảy BD FACS<br /> đồng thì ở nhóm bạch cầu cấp dòng tủy chiếm CANTO II trong năm 2013. Y học Thành phố Hồ Chí Minh,<br /> 18(S2):44-49.<br /> nhiều nhất vì ở thể M0 rất khó phân biệt bằng<br /> Ngày nhận bài báo: 18/07/2019<br /> hình thái học với lympho non như sự tương<br /> đồng được ghi nhận chỉ khoảng 50% trong báo Ngày phản biện nhận xét bài báo: 15/08/2019<br /> cáo của Shailendra(4). Kỹ thuật tế bào dòng chảy Ngày bài báo được đăng: 15/10/2019<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học 399<br />