Bước đầu khảo sát đặc điểm giải phẫu các nhánh động mạch ngực nông cấp máu cho nhu mô tuyến vú

Chia sẻ: Trần Thị Hạnh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

66
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung nghiên cứu với mục tiêu nhằm khảo sát đặc điểm giải phẫu các nhánh động mạch ngực nông cấp máu bờ ngoài tuyến vú. Nghiên cứu thực hiện trên 60 vú (30 thi hài) người Việt Nam được lưu trữ tại bộ môn giải phẫu trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch và Đại học Y Dược từ tháng 7/2011 đến tháng 9/2012.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bước đầu khảo sát đặc điểm giải phẫu các nhánh động mạch ngực nông cấp máu cho nhu mô tuyến vú

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013 Nghiên cứu Y học BƯỚC ĐẦU KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM GIẢI PHẪU CÁC NHÁNH ĐỘNG MẠCH NGỰC NÔNG CẤP MÁU CHO NHU MÔ TUYẾN VÚ Hồ Nguyễn Anh Tuấn*, Lê Quang Tuyền*, Phạm Đăng Diệu* TÓM TẮT Mục tiêu: Khảo sát đặc điểm giải phẫu các nhánh động mạch ngực nông cấp máu bờ ngoài tuyến vú Phương pháp: Mô tả, thực hiện trên 60 vú (30 thi hài) người Việt Nam được lưu trữ tại Bộ môn Giải phẫu trường Đại học y khoa Phạm Ngọc Thạch và Đại học Y Dược từ tháng 7/2011 đến tháng 9/2012. Kết quả: 60 vú, 42 vú nữ ‐ 18 vú nam. Tuổi trung bình: 66 (21 – 91) tuổi. Tỉ lệ xuất hiện Động mạch ngực nông (80%). Đường kính trung bình là 1,55mm. Thường nằm dưới các cơ ngực. Động mạch ngực nông chủ yếu cho các nhánh vú ngoài xuyên cơ ngực lớn. Vị trí vào tuyến của các nhánh trực tiếp thường tập trung ở ¼ dưới ngoài. 80,7% các nhánh vú ngoài xuyên cơ tập trung trong vòng tròn, 84,2% các nhánh vú ngoài xuyên cơ tập trung đoạn 3/16 ngoài. Kết luận: ĐM ngực nông có 4 dạng nguyên ủy. Các nhánh vú ngoài từ các động mạch này có 2 dạng trực tiếp vào tuyến hoặc xuyên cơ. 2 cách phân chia xác định vị trí nhánh xuyên cơ: theo vòng tròn 11cm, 6,5cm, bán kính 2,5cm hoặc đoạn 3/16 ngoài theo bề ngang cơ ngực lớn. Từ khóa: Động mạch ngực ngoài, Động mạch ngực nông, Nhánh vú ngoài, Nhu mô tuyến vú, Nguồn cung cấp máu. ABSTRACT ANATOMIC FEATURES OF THE SUPERFICIAL THORACIC ARTERIES SUPPLYING TO THE MAMMARY GLAND Ho Nguyen Anh Tuan, Le Quang Tuyen, Pham Dang Dieu * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ Supplement of No 3 ‐ 2013: 145‐ 152 Objective: To describe the anatomic features of the superficial thoracic arteries supplying to mammary gland. Method: A descriptive study of 60 breasts (30 cadavers) in Anatomy Department of The Pham Ngoc Thach university of medicine and The university of medicine and pharmacy at HCM city from July 2011 and September 2012. Results: 60 breast: 42 breasts women – 18 breasts men, the mean age is 66 (range: 21 – 91) years old. The prevalence of the superficial thoracic arteries are 80%. The mean diameter was 1,55mm. They lie beneath the pectoral muscles. Most of the superficial thoracic arteries gives the major muscle perforators to the breast. The direct branches are used to locate to inferolateral quadrant of the breast. 80,7% the muscle entering points are in the circle of 2,5cm radius (distant from 11cm lateral to midline and 6,5cm below the sternal notch) or 84,2% ones are in 3/16 range. Conclusions: The superficial thoracic artery has 4 variations of the origin. The lateral mammary arteries are two patterns: direct branches and perforator ones. Two kinds of division: basing on the circle or region 3/16 based on the width of the major pectoral muscle. Key words: The axillary artery, superficial thoracic artery, lateral mammary branches, mammary gland, Blood supply. * Bộ môn giải phẫu ‐ Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch. Tác giả liên lạc: ThS BS Hồ Nguyễn Anh Tuấn ĐT: 0988436380 Email: hnat1503@yahoo.com Hội nghị Khoa Học Kỹ thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch 145 Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013 ĐẶT VẤN ĐỀ Hệ thống cấp máu cho vú có nguồn gốc từ các phân nhánh của động mạch nách rất phong phú và đa dạng, trong đó 2 nguồn chính kinh điển là từ động mạch ngực ngoài, động mạch cùng vai ngực được mô tả trong y văn(17). Bên cạnh đó, các nhánh động mạch ngực nông, hay động mạch ngực ngoài phụ từ động mạch nách đã được các tác giả trên thế giới như Carl Manchot (1889), Anson (1937) ghi nhận và nhận thấy chúng đóng vai trò quan trọng trong việc cấp máu cho tuyến vú và phức hợp quầng núm vú(1,2,7). Các nhánh động mạch này có vai trò quan trong ứng dụng lâm sàng đặt túi độn ngực qua đường nách hay thu gọn vú trong các trường hợp vú phì đại, vú sa trễ(5,6,7). Trên thế giới, rất ít tại liệu mô tả về loại mạch này. Tại Việt Nam, bước đầu đã có một số đề tài nghiên cứu của Trần Thiết Sơn và Trần Thị Thanh Huyền có đề cập đến động mạch ngực nông và các nhánh vú ngoài cung cấp máu cho phần ngoài tuyến vú dọc bờ cơ ngực lớn (9,15,16). Tuy nhiên vẫn chưa có công trình nghiên cứu có hệ thống về loại mạch trên. Với mục đích nhằm khảo sát đặc điểm của các nhánh động mạch này và cung cấp các kiến thức giải phẫu ứng dụng cho các nhà lâm sàng, đặc biệt là các bác sĩ trong lĩnh vực phẫu thuật tạo hình, chúng tôi tiến hành nghiên cứu: “Bước đầu khảo sát đặc điểm giải phẫu các nhánh động mạch ngực nông cấp máu cho nhu mô tuyến vú trên thi hài người Việt Nam”. ‐ Thi hài còn nguyên vẹn vùng nách, vùng ngực. ‐ Tuổi lớn hơn 18. Tiêu chuẩn loại trừ Thi hài đã phẫu tích, phẫu thuật ảnh hưởng đến các mốc giải phẫu cũng như các nhánh bên của động mạch nách cần khảo sát. Thi hài có khối u hoặc hạch to bất thường ở vùng nách hoặc vùng vú phẫu tích. KẾT QUẢ Đặc điểm mẫu khảo sát ‐ Cỡ mẫu: 30 thi hài (60 vú: 30 Phải – 30 Trái): 9 Nam (30%) ‐ 21 Nữ (70%) ‐ Tuổi trung bình: 66 (nhỏ nhất 21, lớn nhất 91). ‐ Đường kính ĐM nách trung bình 6,61mm (nam: 7,37mm, nữ: 6,27mm). Đặc điểm giải phẫu động mạch ngực nông Đặc điểm nguyên ủy Đặc tính - Tách trực tiếp + Đoạn D3 + ĐM cánh tay - Thân chung: + Cùng vai ngực + Dưới vai Phải (%) 25 (83,3) 21 18 3 4 1 3 Trái (%) 23 (76,7) 21 17 4 2 0 2 Chung (%) 48 (80) 42 (87,5) 35 (83,3) 7 (16,7) 6 (12,5) 1 (16,7) 5 (83,3) Nhận xét: 80% trường hợp (Nữ: 76,2% ‐ Nam: 88,9%) xuất hiện ĐM ngực nông, chủ yếu tách trực tiếp (87,5% ‐ từ đoạn D3: 83,3%). 12,5% PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU trường hợp có thân chung, trong đó có 83,3% Thiết kế nghiên cứu thân chung với ĐM dưới vai. Có 7 trường hợp Mô tả cắt ngang mô tả 1 trường hợp ở nữ, ĐM ngực nông chung thân Cỡ mẫu 60 vú (30 thi hài) người Việt Nam Đối tượng nghiên cứu và kiểu chọn mẫu Chọn thuận tiện 60 vú (30 thi hài) được xử lý bằng formalin tại Bộ môn Giải phẫu trường Đại học y khoa Phạm Ngọc Thạch và Đại học Y Dược thỏa tiêu chuẩn nhận: 146 (14,6%) ĐM ngực nông tách từ ĐM cánh tay. Có với ĐM cùng vai ngực bên Phải. Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa 2 bên Phải và Trái ở nữ (p>0,05). Hội nghị Khoa Học Kỹ thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013 Đường kính ‐ Khoảng cách nguyên ủy Tính chất Đường kính nơi nguyên ủy - Tách trực tiếp: Nam Nữ - Thân chung: + Chung thân cùng vai ngực Nam Nữ + Chung thân dưới vai Nam Nữ Khoảng cách từ vị trí xuất phát tới khớp ức đòn - Tách trực tiếp Nam Nữ - Thân chung: + Chung thân cùng vai ngực Nam Nữ + Chung thân dưới vai Nam Nữ Khoảng cách từ nguyên ủy đến vị trí cho nhánh vú ngoài tới tuyến vú - Tách trực tiếp Nam Nữ - Thân chung: + Chung thân cùng vai ngực Nam Nữ + Chung thân dưới vai Nam Nữ 1,77 ± 0,46 1,46 ± 0,38 1,23 1,35 1,43 ± 0,4 ĐM cùng vai ngực TKGCCT ‐ TK giữa Cơ ngực bé 105,57 ± 6,97 76,88 ± 18,96 ĐM Ngực nông Hình 1: Động mạch ngực nông tách trực tiếp từ ĐM nách 52,47 108,24 96,91 ± 22,86 Tính chất các loại nhánh vú ngoài Giới Nữ 59,83 ± 29,85 63,51 ± 26,95 91,19 81,26 ± 46,60 Chung (%) 19 (76) 38 (35,8) 57 (43,5) Nhận xét: 43,5% Động mạch ngực nông cho nhánh vú ngoài. Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa 2 bên Phải và Trái ở nữ Nguyên ủy Nhánh trực tiếp Nhánh xuyên cơ ngực lớn Phải Trái Chung Phải Trái Chung Nam 102,56 Trái 10 19 29 ĐM nách ĐM Ngực ngoài Số lượng nhánh vú ngoài Phải 9 19 28 Cơ ngực lớn Số đo (mm) Đặc điểm các nhánh vú ngoài tới tuyến vú Giới Nguồn gốc Nam - đm ngực nông Nữ - đm ngực nông Chung - đm ngực nông Nghiên cứu Y học Chung - Động mạch ngực nông - Động mạch ngực nông 0 0 0 9 10 19 4 3 7 15 16 31 - Động mạch ngực nông 4 3 7 (9,5) 24 26 50 (87,7) Tổng Cộng 41 33 74 26 31 (100) 57 (100) Nhận xét: ĐM ngực nông chủ yếu cho nhánh xuyên cơ ngực lớn vào tuyến (87,7%). Vị trí vào tuyến các nhánh trực tiếp Bảng: Vị trí vào tuyến các nhánh vú ngoài từ ĐM ngực nông Vị trí ¼ trên ngoài ¼ trên trong ¼ dưới trong ¼ dưới ngoài Tổng cộng Nam Phải Trái (%) (%) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nữ Phải Trái (%) (%) 1 (25) 1 (33,3) 0 1 (33,3) 0 1 (33,3) 3 (75) 0 4 3 Chung Phải Trái (%) (%) 1 (25) 1 (33,3) 0 1 (33,3) 0 1 (33,3) 3 (75) 0 4 3 (p>0,05). Hội nghị Khoa Học Kỹ thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch 147 Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013 Nghiên cứu Y học Trái). Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa 2 bên Phải và Trái ở nữ (p>0,05). Tro ng Ng oài BÀN LUẬN 1 (25%) 0 (0%) 3 (75%) 1 (33,3 %) 0 (0%) Đặc điểm giải phẫu Động mạch ngực nông 1 (33,3 %) 1 (33,3% ) Tác giả Kodama cho rằng ĐM ngực nông có thể là gợi ý trong việc xuất hiện các trường hợp ĐM cánh tay nông – Động mạch cánh tay tách sớm(14). Trong mẫu khảo sát của mình, chúng tôi cũng ghi nhận được sự xuất hiện của loại mạch trên. 0 (0%) Bảng : Tần suất xuất hiện ĐM cánh tay nông NỮ P T Biểu đồ 1: Vị trí vào tuyến các nhánh vú ngoài từ ĐM ngực nông Nhận xét: ĐM ngực nông cho nhánh trực tiếp vào tuyến ở nữ thường phân bố ở góc ¼ trên ngoài và ¼ dưới ngoài. Không khác biệt về ý nghĩa thống kê về sự phân chia các nhánh theo 4 phân khu trên, ở cả 2 bên Phải và Trái ở nữ (p>0,05). Tọa độ của các nhánh xuyên cơ Nghiên cứu về ĐM cánh tay nông Cỡ mẫu (chi) Adachi (1928) Mc Cormack (1953) Rodriguez (2001) Tomakazu (2006) Kachlik (2010) NC Chúng tôi 1198 750 168 312 130 60 Giá trị p (2tailed) của 2 phép kiểm X 3,1 0,0660 0,12 0,0090 7,7 0,8833 3,42 0,1823 5 0,6485 8,3 % Kết quả nghiên cứu của chúng tôi khá tương đồng với nghiên cứu của Rodriguez nhưng khác với các nghiên cứu của Adachi, Cormack, Tomakazu và David(2,3,14). Sự khác biệt này có thể do cở mẫu, chủng tộc, tỉ lệ nam/nữ của mẫu khảo sát. Chúng tôi cũng nhận thấy việc xuất hiện ĐM cánh tay nông không làm thay đổi vị trí cũng như tần suất các nhánh của ĐM nách. Điều này được thể hiện ở tỉ lệ xuất hiện các nhánh ĐM ngực ngoài và ngực nông khá cao (>50%). Quan điểm trên cũng giống tác giả Tomakazu (2004) khi nghiên cứu về các dạng ĐM cánh tay nông(14). Biểu đồ 2: Định vị tọa độ xuyên cơ của ĐM vú ngoài Nhận xét: Vị trí các nhánh xuyên cơ phân bố trên bề mặt cơ ngực lớn trong hệ trục tọa độ mẫu tập trung chủ yếu (80,8% ‐ Phải, 74,2% ‐ 148 Qua nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy: 80% trường hợp (Nữ: 76,2% ‐ Nam: 88,9%) xuất hiện ĐM ngực nông, chủ yếu tách trực tiếp (87,5% ‐ từ đoạn D3: 83,3%). Kết quả này khá tương đồng với các nghiên cứu của T.T.Sơn, Harii nhưng khác với kết quả của Lu Ying và Rowsell(10,9,13,15). Đặc biệt, theo Hwang (2005) thì ĐM ngực nông xuất hiện 100% các mẫu khảo sát(10). Hội nghị Khoa Học Kỹ thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 3 * 2013 Tỉ lệ xuất hiện ĐM ngực nông (%) NC Chúng tôi Harii Lu Rowsell Hwan O’Dey T.T.Sơ g (2007) n (2012) (1978) Ying (1984) (1983) (2005) (2010) 80 70 95 82 100 28 50 Giá trị p (2- 0,551 0,2192 0,7386 0,073 0,0001 0,1506 tailed) 0 7 Khi đối chiếu với nghiên cứu của Hwang chúng tôi nhận thấy còn có nhiều điểm khác biệt tương đối lớn như: ‐ Trong nghiên cứu của mình: 12,5% trường hợp có thân chung, trong đó có 83,3% thân chung với ĐM dưới vai. ‐ Trong nghiên cứu của Hwang: 81% trường hợp có thân chung: 39% có thân chung với ĐM cùng vai ngực, 42% thân chung với ĐM ngực ngoài(10). Nguyên nhân của sự khác biệt là do trong nghiên cứu của mình, chúng tôi đã có sự điều chỉnh về đặc điểm nhận dạng của ĐM ngực nông. Cụ thể, chúng tôi quy ước như sau: ‐ ĐM ngực nông được ghi nhận khi tách trực tiếp từ ĐM nách. ‐ Các trường hợp có thân chung với ĐM ngực ngoài thì chúng tôi xếp vào nhóm các nhánh vú ngoài tách từ ĐM ngực ngoài. Bảng: Tần suất và nguyên ủy ĐM ngực nông Tần suất nguyên ủy (%) Rowsell Sato Hwang NC này ĐM ngực nông (1984) (1992) (2005) Ngực nông + Ngực lưng 47 Ngực nông + Dưới vai 28 10,4 Ngực nông + Cùng vai 17 39 2,1 ngực Ngực nông + Ngực ngoài 10 42 - Lý do có sự điều chỉnh này: ‐ Trong nghiên cứu của mình, chúng tôi nhận thấy có hơn 9 trường hợp ĐM ngực ngoài có nhánh tương tự như nhánh ĐM ngực nông cùng xuất hiện đồng thời với các nhánh ĐM ngực nông (15%). ‐ Cho đến nay vẫn còn nhiều tranh cãi xung quanh tên gọi và đặc điểm của ĐM này. Điều này được ghi nhận trong bài viết của Marios khi nhận xét về kết quả nghiên cứu của Hwang, tác giả cũng chỉ ra tính chưa phù hợp về Nghiên cứu Y học tên gọi, tần suất xuất hiện, phân loại nguyên ủy các nhánh ngực nông tách từ ngực ngoài và cùng vai ngực. Theo Marios, ĐM ngực nông kinh điển là: ‐ Chỉ tính các nhánh tách trực tiếp từ ĐM nách ‐ Chỉ lấy các nhánh tách trực tiếp từ ĐM dưới vai, chạy nông xuyên cơ ngực lớn vào tuyến vú Tác giả Mehtap cho rằng ĐM ngực ngoài cấp máu cho vùng của ĐM ngực cao, và ngược lại nên cần được đặt tên lại cho phù hợp. Chính vì vậy, có hay chăng việc nhầm lẫn về tên gọi và cần phân biệt rõ 2 nhánh ĐM ngực ngoài và ĐM ngực nông(11). Trong Gray’s Anatomy ghi nhận nguồn gốc của ĐM ngực nông này chưa rõ ràng, đặc biệt là phần gần bờ ngoài cơ ngực lớn. Còn Agarwal và Anson (1939): ĐM ngực nông hay ngực ngoài phụ xuất phát trực tiếp từ ĐM nách mặt dưới hoặc từ ĐM cánh tay. Theo Manchot (1889): ĐM ngực nông là nhánh tách ra trực tiếp từ ĐM nách đến tuyến vú, nên được gọi là là ĐM ngực nông của Manchot(2,17). Chính vì vậy, chúng tôi đề xuất cách điều chỉnh trên để thuận tiện trong việc mô tả và nghiên cứu dựa trên định nghĩa ĐM ngực nông của Manchot. Ngoài ra, trong nghiên cứu của mình, chúng tôi cũng ghi nhận có 2 dạng đặc biệt là thân chung cùng vai ngực và dưới vai. Chúng tôi vẫn thống kê 2 dạng trên thuộc ĐM ngực nông vì kết quả này tương tự nghiên cứu Mehtap (1997) với tỉ lệ xuất hiện ĐM ngực nông từ thân chung cùng vai ngực là 7%. Mặc dù tác giả Marios cho rằng các nhánh ngực nông có nguồn gốc từ ĐM cùng vai ngực được xem như nhánh ngực của ĐM cùng vai ngực, nhưng theo Hwang thì nhánh ngực của ĐM cùng vai ngực theo kinh điển phải đi giữa lớp cơ và mạc dưới của cơ ngực lớn, chứ không bắt chéo và cho nhánh ra da. Hội nghị Khoa Học Kỹ thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch 149