Các yếu tố ảnh hưởng đến thanh khoản của các ngân hàng thương mại Việt Nam

Nghiên Cứu & Trao Đổi<br /> <br /> Các yếu tố ảnh hưởng đến thanh khoản<br /> của các ngân hàng thương mại Việt Nam<br /> VŨ THỊ HỒNG<br /> <br /> Trường Cao đẳng nghề GTVT Đường thủy II<br /> <br /> N<br /> <br /> ghiên cứu dùng mẫu của 37 ngân hàng thương mại VN (Gồm<br /> NHTMCP, NHTMNN, NHLD) với phương pháp nghiên cứu định<br /> lượng trong giai đoạn 2006-2011. Qua phân tích thống kê, tương<br /> quan và hồi quy dữ liệu bảng không cân xứng với hiệu ứng Fixed Effect,<br /> nghiên cứu đã tìm thấy sự tác động của một số yếu tố đến khả năng thanh<br /> khoản của các ngân hàng thương mại tại VN. Cụ thể là, “Tỷ lệ vốn chủ sở<br /> hữu”, “Tỷ lệ nợ xấu” và “Tỷ lệ lợi nhuận” có mối tương quan thuận; ngược<br /> lại, “Tỷ lệ cho vay trên huy động” có mối tương quan nghịch với khả năng<br /> thanh khoản của các ngân hàng thương mại VN. Tuy nhiên, nghiên cứu này<br /> không tìm thấy ảnh hưởng của “Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng”, “Quy mô<br /> ngân hàng” đối với khả năng thanh khoản của các ngân hàng thương mại<br /> VN.<br /> Từ khóa: Ngân hàng thương mại VN, khả năng thanh khoản, thanh<br /> khoản, chính sách quản lý.<br /> <br /> 1. Sự cần thiết nghiên cứu<br /> <br /> Cuộc khủng hoảng từ việc cho<br /> vay dưới chuẩn của Mỹ xảy ​​ra vào<br /> tháng 8 năm 2007 đã nhấn chìm<br /> toàn bộ nền kinh tế Mỹ cũng như<br /> hệ thống tài chính toàn cầu. Ủy<br /> ban Basel về giám sát ngân hàng<br /> (BCBS 2004) chỉ ra rằng một trong<br /> những nguyên nhân gốc rễ của<br /> cuộc khủng hoảng là vấn đề thanh<br /> khoản, đã phần lớn bị bỏ qua trong<br /> quá khứ. Cuộc khủng hoảng chỉ ra<br /> rằng những ngân hàng dựa nhiều<br /> vào thị trường tiền tệ ngắn hạn tài<br /> trợ cho các tài sản hoạt động của họ<br /> có xu hướng bị vấn đề thanh khoản<br /> rất lớn.<br /> Từ cuộc khủng hoảng trên, đa<br /> số các ngân hàng thương mại đã<br /> quan tâm đến vấn đề thanh khoản<br /> vì nó chính là vấn đề sống còn của<br /> các ngân hàng trong thời kỳ hiện<br /> <br /> 32<br /> <br /> nay. Ở VN, hơn hai thập kỷ qua, kể<br /> từ khi hệ thống ngân hàng VN thực<br /> hiện quá trình cải cách các ngân<br /> hàng thương mại (NHTM) đã có<br /> bước phát triển mới cả về lượng<br /> và chất, nhưng vấn đề rủi ro thanh<br /> khoản dường như chưa được quan<br /> tâm đúng mức. Một trong những<br /> nhiệm vụ quan trọng mà các nhà<br /> quản lý ngân hàng cần thực hiện<br /> là đảm bảo khả năng thanh khoản<br /> hợp lý cho ngân hàng. Ngân hàng<br /> có khả năng thanh khoản tốt, hay<br /> nói cách khác là ngân hàng không<br /> gặp rủi ro thanh khoản khi luôn có<br /> được nguồn vốn khả dụng với chi<br /> phí hợp lý vào đúng thời điểm mà<br /> ngân hàng cần. Điều này có nghĩa<br /> nếu ngân hàng không có đủ nguồn<br /> vốn cần thiết để đáp ứng mọi nhu<br /> cầu của thị trường sẽ có thể mất khả<br /> năng thanh toán, mất uy tín và dẫn<br /> <br /> PHÁT TRIỂN & HỘI NHẬP Số 23 (33) - Tháng 07-08/2015<br /> <br /> đến sự đổ vỡ của toàn hệ thống.<br /> Vì vậy, việc nghiên cứu vấn đề<br /> thanh khoản trong hệ thống ngân<br /> hàng là vô cùng cần thiết, nếu<br /> các ngân hàng có khả năng thanh<br /> khoản tốt thì không những có thể<br /> giúp cho thị trường tài chính ổn<br /> định mà nền kinh tế đất nước sẽ<br /> vận hành tốt. Đặc biệt, trong điều<br /> kiện của VN hiện nay, những vấn<br /> đề về thanh khoản đang được quan<br /> tâm hàng đầu và thường được đưa<br /> ra từ đầu năm để trong năm đó có<br /> thể quản lý tốt. Xuất phát từ những<br /> lý do trên, tác giả đã chọn đề tài<br /> “Các yếu tố ảnh hưởng đến thanh<br /> khoản của các ngân hàng thương<br /> mại VN” để nghiên cứu.<br /> 2. Cơ sở lý thuyết<br /> <br /> 2.1. Những vấn đề cơ bản về<br /> thanh khoản ngân hàng<br /> a. Thanh khoản và rủi ro thanh<br /> <br /> Nghiên Cứu & Trao Đổi<br /> khoản<br /> Ủy ban Basel về giám sát<br /> ngân hàng cho rằng: “Thanh<br /> khoản là một thuật ngữ chuyên<br /> ngành nói về khả năng đáp ứng<br /> các nhu cầu về sử dụng vốn khả<br /> dụng phục vụ cho hoạt động kinh<br /> doanh tại mọi thời điểm như chi<br /> trả tiền gửi, cho vay, thanh toán,<br /> giao dịch vốn...”<br /> Theo Duttweiler (2009), có<br /> hai khía cạnh khác nhau về thanh<br /> khoản cần phải đặc biệt quan<br /> tâm, đó là thanh khoản tự nhiên<br /> và thanh khoản nhân tạo. Trong<br /> đó, thanh khoản tự nhiên nghĩa là<br /> các dòng lưu chuyển xuất phát từ<br /> tài sản hoặc nợ nhưng có thời gian<br /> đáo hạn theo luật định. Trong lĩnh<br /> vực ngân hàng, khi một giao dịch<br /> với khách hàng thường được tái<br /> tục, có thể với cùng số tiền hoặc<br /> với số tiền nhỏ hơn/lớn hơn thì<br /> nhìn chung nhóm khách hàng<br /> này thường hành động gần như<br /> theo cách có thể dự đoán được.<br /> Điều này không chỉ đúng với<br /> các tài sản mà còn đúng với các<br /> khoản nợ. Còn thanh khoản nhân<br /> tạo lại được tạo ra thông qua<br /> khả năng chuyển tài sản thành<br /> tiền mặt trước ngày đáo hạn. Ở<br /> đây có thể thấy hầu như lúc nào<br /> cũng có thể dễ dàng chuyển một<br /> chứng khoán cụ thể thành tiền<br /> mặt, đặc biệt nếu vẫn còn công ty<br /> nào muốn chuyển chứng khoán<br /> thành tiền mặt thì thị trường vẫn<br /> còn khả năng chấp nhận các giao<br /> dịch.<br /> Từ trước đến nay đã có nhiều<br /> khái niệm khác nhau về rủi ro<br /> thanh khoản. Nhưng rủi ro thanh<br /> khoản có thể được hiểu là rủi ro<br /> khi NHTM không có khả năng<br /> thanh toán tại một thời điểm<br /> nào đó, hoặc phải huy động các<br /> nguồn vốn với chi phí cao để đáp<br /> <br /> ứng nhu cầu thanh toán; hoặc do<br /> các nguyên nhân chủ quan khác<br /> làm mất khả năng thanh toán<br /> của NHTM, theo đó nó sẽ kéo<br /> theo những hậu quả không mong<br /> muốn. (Duttweiler, 2009)<br /> b. Nguyên nhân gây ra rủi ro<br /> thanh khoản<br /> Nhiều nghiên cứu đã tương<br /> đối thống nhất khi chỉ ra rằng rủi<br /> ro thanh khoản có thể đến từ bên<br /> tài sản nợ hoặc tài sản có, hoặc từ<br /> hoạt động ngoại bảng của bảng cân<br /> đối tài sản của NHTM (Valla và<br /> Escorbiac, 2006).<br /> Bên cạnh đó, theo Nguyễn Văn<br /> Tiến (2010), có ba nguyên nhân<br /> tiền đề khiến cho ngân hàng phải<br /> đối mặt với rủi ro thanh khoản<br /> thường xuyên là:<br /> “Thứ nhất, ngân hàng huy động<br /> và đi vay vốn thời gian ngắn, sau<br /> đó cứ tuần hoàn chúng để cho vay<br /> thời gian dài hơn. Do đó nhiều ngân<br /> hàng phải đối mặt với sự không<br /> trùng khớp về kỳ hạn đến hạn giữa<br /> tài sản có và tài sản nợ.”<br /> “Thứ hai, sự nhạy cảm của tài<br /> sản tài chính với thay đổi lãi suất.<br /> Khi lãi suất tăng, nhiều người<br /> gửi tiền sẽ rút tiền ra tìm kiếm<br /> nơi gửi khác có mức lãi suất cao<br /> hơn. Những người có nhu cầu tín<br /> dụng sẽ hoãn lại, hoặc rút hết số<br /> dư hạn mức tín dụng với lãi suất<br /> thấp đã thỏa thuận. Như vậy, thay<br /> đổi lãi suất ảnh hưởng đồng thời<br /> đến luồng tiền gửi cũng như luồng<br /> tiền vay, và cuối cùng là đến thanh<br /> khoản của ngân hàng.”<br /> “Thứ ba, ngân hàng luôn phải<br /> đáp ứng nhu cầu thanh khoản một<br /> cách hoàn hảo. Những trục trặc về<br /> thanh khoản sẽ làm xói mòn niềm<br /> tin của dân chúng vào ngân hàng.”<br /> c. Đo lường khả năng thanh<br /> khoản<br /> Nghiên cứu về tính thanh khoản<br /> <br /> rất quan trọng đối với thị trường tài<br /> chính và các ngân hàng, đặc biệt là<br /> từ sau khủng hoảng kinh tế 2008.<br /> Theo Aspachs (2005) và Nikolau<br /> (2009), tính thanh khoản không<br /> đơn giản phụ thuộc vào các yếu<br /> tố khách quan bên ngoài (chẳng<br /> hạn như thị trường hiệu quả, cơ<br /> sở hạ tầng, chi phí giao dịch thấp,<br /> số lượng lớn người mua và người<br /> bán, đặc tính minh bạch của tài sản<br /> giao dịch) mà điều quan trọng là<br /> nó ảnh hưởng bởi yếu tố bên trong,<br /> đặc biệt là các phản ứng của người<br /> tham gia thị trường khi đối mặt với<br /> sự không chắc chắn và thay đổi giá<br /> trị tài sản. Cho tới nay nghiên cứu<br /> của một số tác giả như Aspachs &<br /> cộng sự (2005), Rychtárik (2009),<br /> Praet và Herzberg (2008) đã tập<br /> trung vào 4 tỷ số thanh khoản như<br /> sau:<br /> L1 = Tài sản thanh khoản/ Tổng<br /> tài sản<br /> Tỷ số này cung cấp một thông<br /> tin chung về khả năng thanh khoản<br /> của ngân hàng. Tức là trong tổng<br /> tài sản của ngân hàng tỷ trọng tài<br /> sản thanh khoản là bao nhiêu. Tỷ<br /> số này cao tức là khả năng thanh<br /> khoản của ngân hàng rất tốt.<br /> L2 = Tài sản thanh khoản / (Tiền<br /> gửi + Vốn huy động ngắn hạn)<br /> Tỷ số thanh khoản L2 sử dụng<br /> tài sản thanh khoản để đo lường<br /> khả năng thanh khoản là rất tốt.<br /> Tuy nhiên, tỷ lệ này là tập trung<br /> vào mức độ nhạy cảm của ngân<br /> hàng khi lựa chọn các loại kinh phí<br /> (bao gồm tiền gửi của các hộ gia<br /> đình, doanh nghiệp và các tổ chức<br /> tài chính khác). Tỷ số này cũng<br /> giống L1, tức là tỷ số này cao cũng<br /> thể hiện thanh khoản của ngân<br /> hàng là tốt.<br /> L3 = Khoản cho vay / Tổng tài<br /> sản<br /> Tỷ số này cho biết có bao nhiêu<br /> <br /> Số 23 (33) - Tháng 07-08/2015 PHÁT TRIỂN & HỘI NHẬP<br /> <br /> 33<br /> <br /> Nghiên Cứu & Trao Đổi<br /> phần trăm khoản cho vay trên tổng<br /> tài sản ngân hàng. Do đó tỷ lệ này<br /> cao tức là khả năng thanh khoản<br /> của ngân hàng yếu.<br /> L4 = Khoản cho vay/ (Tiền gửi<br /> + Nguồn vốn ngắn hạn)<br /> Tỷ số này cũng giống L3, tức là<br /> nếu cao thì khả năng thanh khoản<br /> của ngân hàng yếu.<br /> Các tỷ số này tương ứng với<br /> nhiều nghiên cứu khác nhau sẽ sử<br /> dụng làm biến phụ thuộc để xem<br /> xét các yếu tố ảnh hưởng đến khả<br /> năng thanh khoản của các ngân<br /> hàng thương mại.<br /> d. Dự trữ thanh khoản<br /> Theo Duttweiler (2009), để duy<br /> trì khả năng thanh toán, một mặt<br /> ngân hàng thương mại phải đảm<br /> bảo toàn bộ giá trị tài sản có phải<br /> lớn hơn các khoản nợ ở mọi thời<br /> điểm. Nếu trong kinh doanh vốn<br /> cho vay không có khả năng thu<br /> hồi và lỗ trong nghiệp vụ chứng<br /> khoán sẽ làm cho giá trị tài sản có<br /> xuống thấp hơn tài sản nợ và như<br /> vậy sẽ dẫn đến ngân hàng mất khả<br /> năng thanh toán, có thể phải đóng<br /> cửa hoặc phải bán tài sản cho ngân<br /> hàng khác.<br /> Trong các nguồn dự trữ để đảm<br /> bảo khả năng thanh khoản cho các<br /> ngân hàng có hai nguồn quan trọng<br /> mà các nhà quản lý trong ngân<br /> hàng phải đặc biệt quan tâm, đó là:<br /> Nguồn dự trữ sơ cấp và nguồn dự<br /> trữ thứ cấp. (Duttweiler, 2009)<br /> Dự trữ sơ cấp  là các khoản<br /> mục về ngân quỹ tiền mặt, tiền gửi<br /> ở Ngân hàng Trung ương, tiền gửi<br /> các ngân hàng khác. Các khoản<br /> dự trữ này được sử dụng để dự<br /> trữ theo quy định của Ngân hàng<br /> Trung ương và đáp ứng nhu cầu bất<br /> thường về tiền mặt cho khách hàng<br /> hoặc để thực hiện các khoản thanh<br /> toán cho ngân hàng khác trong việc<br /> thanh toán giữa các ngân hàng.<br /> <br /> 34<br /> <br /> Dự trữ thứ cấp bao gồm các loại<br /> chứng khoán có khả năng chuyển<br /> thành tiền dễ dàng như: Trái phiếu<br /> kho bạc, giấy chấp nhận trả tiền<br /> của ngân hàng...Dự trữ thứ cấp<br /> được dùng để hỗ trợ cho dự trữ sơ<br /> cấp về các nhu cầu rút tiền, thanh<br /> toán giữa các ngân hàng và vay<br /> mượn của khách hàng đã được dự<br /> kiến trước.<br /> e. Các lý thuyết về đo lường<br /> thanh khoản và các yếu tố ảnh<br /> hưởng đến thanh khoản của các<br /> NHTM.<br /> Các lý thuyết về đo lường thanh<br /> khoản:<br /> Trước đây, người ta thường<br /> sử dụng các tỷ lệ thanh khoản để<br /> đưa ra các biện pháp quản lý rủi ro<br /> thanh khoản tốt hơn. Tỷ lệ mà các<br /> nghiên cứu trước đây sử dụng bao<br /> gồm tỷ lệ tài sản thanh khoản/tổng<br /> tài sản (ví dụ như Aspachs & cộng<br /> sự (2005), Rychtárik (2009), Praet<br /> và Herzberg (2008); DemirgüçKunt & cộng sự năm 2003), Tỷ<br /> lệ tài sản thanh khoản/tiền gửi<br /> khách hàng (Aspachs & cộng sự<br /> năm 2005; Rychtárik năm 2009;<br /> Praet and Herzberg năm 2008), Tỷ<br /> lệ tài sản thanh khoản/Tổng huy<br /> động ngắn hạn (Indriani, 2004).<br /> Nếu các tỷ lệ thanh khoản này cao<br /> chứng tỏ ngân hàng hoạt động có<br /> hiệu quả và ít rủi ro hơn. Bên cạnh<br /> đó, một số nghiên cứu sử dụng<br /> tỷ lệ vốn vay/tổng tài sản (ví dụ<br /> như Demirgüç-Kunt và Huizinga<br /> năm 1999; Athanasoglou & cộng<br /> sự, 2006.), tỷ lệ cho vay ròng với<br /> khách hàng/tài trợ ngắn hạn (ví dụ<br /> như Pasiouras và Kosmidou, 2007;<br /> Naceur và Kandil, 2009) để đánh<br /> giá rủi ro thanh khoản của ngân<br /> hàng. Nếu các tỷ số này cao có thể<br /> dẫn đến rủi ro thanh khoản của các<br /> ngân hàng.<br /> Các yếu tố ảnh hưởng đến khả<br /> <br /> PHÁT TRIỂN & HỘI NHẬP Số 23 (33) - Tháng 07-08/2015<br /> <br /> năng thanh khoản:<br /> Từ lúc thanh khoản trở thành<br /> vấn đề đáng được quan tâm của<br /> các ngân hàng thương mại thì đã<br /> có rất nhiều lý luận, nhiều tác giả<br /> đề cập đến những yếu tố có thể ảnh<br /> hưởng đến khả năng thanh khoản.<br /> Tuy nhiên, những nghiên cứu cho<br /> kết quả đáng tin cậy nhất đa số<br /> tập trung vào các nghiên cứu về<br /> ngân hàng ở châu Âu và Bắc Mỹ.<br /> Những nghiên cứu trên tập trung<br /> vào hai nhóm yếu tố chính có thể<br /> ảnh hưởng đến khả năng thanh<br /> khoản của các ngân hàng thương<br /> mại:<br /> Nhóm thứ nhất là những yếu tố<br /> nội tại của chính bản thân các ngân<br /> hàng đó như: lợi nhuận, vốn chủ sở<br /> hữu, tỷ lệ nợ xấu, tỷ lệ cho vay trên<br /> huy động, quy mô ngân hàng, tỷ lệ<br /> dự phòng rủi ro tín dụng...<br /> Nhóm thứ hai đề cập đến các<br /> yếu tố vĩ mô như: tỷ lệ tăng trưởng<br /> kinh tế, tỷ lệ thất nghiệp, tỷ lệ lạm<br /> phát, lãi suất cho vay, lãi suất cơ<br /> bản của NHTW, lãi suất bình quân<br /> liên ngân hàng...<br /> Tuy nhiên, nghiên cứu này<br /> chỉ tập trung vào các yếu tố nội<br /> tại, chưa đi sâu vào phân tích ảnh<br /> hưởng của các yếu tố vĩ mô đến<br /> khả năng thanh khoản của các<br /> ngân hàng.<br /> 2.2. Các nguyên tắc của Basel về<br /> quản lý thanh khoản trong ngân<br /> hàng<br /> Ủy ban Basel về giám sát ngân<br /> hàng là một diễn đàn cho sự hợp<br /> tác thường xuyên về các vấn đề<br /> liên quan đến giám sát hoạt động<br /> ngân hàng. Mục tiêu của Ủy ban<br /> là hiểu rõ hơn về các vấn đề mấu<br /> chốt trong việc giám sát hoạt động<br /> ngân hàng và nâng cao chất lượng<br /> giám sát hoạt động ngân hàng trên<br /> toàn cầu.<br /> Trong các công việc về giám<br /> <br /> Nghiên Cứu & Trao Đổi<br /> sát khả năng thanh khoản, Ủy ban<br /> Basel đã nỗ lực mở rộng cách hiểu<br /> về cách thức một ngân hàng quản<br /> lý khả năng thanh khoản của mình<br /> ở phạm vi toàn cầu trên cơ sở bù trừ<br /> các giao dịch trong nội bộ. Những<br /> tiến bộ gần đây về phương diện tài<br /> chính và công nghệ đã cung cấp<br /> cho các ngân hàng những phương<br /> pháp mới để cấp vốn cho các hoạt<br /> động của mình và quản lý khả năng<br /> thanh khoản.<br /> Vì vậy, Ủy ban Basel đã đưa<br /> ra một số nguyên tắc cơ bản nhằm<br /> đánh giá công tác quản lý thanh<br /> khoản trong ngân hàng như sau:<br /> (Ngân hàng thanh toán quốc tế,<br /> 2009)<br /> Nguyên tắc 1: Mỗi ngân hàng<br /> cần thống nhất về một chiến lược<br /> quản lý khả năng thanh khoản hàng<br /> ngày. Chiến lược này cần được<br /> truyền đạt trong toàn ngân hàng.<br /> Nguyên tắc 2: Hội đồng quản trị<br /> của một ngân hàng phải là cơ quan<br /> kiểm duyệt chiến lược và các chính<br /> sách cơ bản liên quan đến quản lý<br /> khả năng thanh khoản của ngân<br /> hàng. Hội đồng quản trị cũng cần<br /> đảm bảo là các cán bộ quản lý cao<br /> cấp của ngân hàng thực hiện những<br /> biện pháp cần thiết để theo dõi và<br /> kiểm soát rủi ro thanh khoản.<br /> Nguyên tắc 3: Mỗi ngân hàng<br /> cần có một cơ cấu quản lý để thực<br /> hiện có hiệu quả chiến lược về khả<br /> năng thanh khoản. Cơ cấu này cần<br /> bao gồm sự tham gia thường xuyên<br /> của các thành viên thuộc nhóm cán<br /> bộ quản lý cao cấp.<br /> Nguyên tắc 4: Một ngân hàng<br /> cần có hệ thống thông tin đầy đủ<br /> cho việc đo lường, theo dõi, kiểm<br /> soát và báo cáo rủi ro thanh khoản.<br /> Các báo cáo cần được cung cấp kịp<br /> thời cho hội đồng quản trị của ngân<br /> hàng, các cán bộ quản lý cao cấp và<br /> các cán bộ có thẩm quyền khác.<br /> <br /> Nguyên tắc 5: Mỗi ngân hàng<br /> cần xây dựng một quy trình cho<br /> việc theo dõi và đo lường liên tục<br /> các yêu cầu cấp vốn ròng.<br /> Nguyên tắc 6: Các ngân hàng<br /> cần phân tích khả năng thanh<br /> khoản sử dụng nhiều tình huống<br /> dạng “nếu thì”.<br /> Nguyên tắc 7: Các ngân hàng<br /> cần xem xét một cách thường<br /> xuyên những giả thiết được sử<br /> dụng trong việc quản lý khả năng<br /> thanh khoản để xác định xem giả<br /> thiết đó còn giá trị hay không.<br /> Nguyên tắc 8: Mỗi ngân hàng<br /> cần xem xét định kỳ các nỗ lực của<br /> mình trong việc xây dựng và duy<br /> trì quan hệ với những người nắm<br /> giữ tài sản nợ, để đa dạng hoá các<br /> tài sản nợ và đảm bảo khả năng bán<br /> được các tài sản có của mình.<br /> Nguyên tắc 9: Các ngân hàng<br /> cần có kế hoạch dự phòng bao<br /> gồm chiến lược xử lý các vấn đề về<br /> khả năng thanh khoản và quy trình<br /> xử lý sự suy giảm luồng tiền trong<br /> những tình huống khẩn cấp.<br /> Nguyên tắc 10: Mỗi ngân hàng<br /> cần có một hệ thống đo lường, theo<br /> dõi và kiểm soát khả năng thanh<br /> khoản đối với các ngoại tệ mạnh<br /> mà ngân hàng có hoạt động. Ngoài<br /> việc đánh giá tính thanh khoản<br /> chung cho tất cả các ngoại tệ và<br /> những chênh lệch (mismatch) có<br /> thể chấp nhận được kết hợp với các<br /> cam kết về nội tệ, các ngân hàng<br /> cũng cần phân tích riêng rẽ chiến<br /> lược của mình đối với từng đồng<br /> tiền.<br /> Nguyên tắc 11: Dựa trên những<br /> phân tích được thực hiện theo<br /> nguyên tắc 10, khi cần thiết các<br /> ngân hàng cần xác định và xem xét<br /> thường xuyên trong một khoảng<br /> thời gian nhất định các giới hạn<br /> về quy mô của sự chênh lệch dòng<br /> tiền đối với toàn bộ các ngoại tệ và<br /> <br /> với từng ngoại tệ riêng lẻ mà ngân<br /> hàng có hoạt động.<br /> Nguyên tắc 12: Mỗi ngân hàng<br /> cần có một hệ thống kiểm soát nội<br /> bộ phù hợp cho quy trình quản lý<br /> rủi ro về khả năng thanh khoản.<br /> Một thành phần cơ sở của hệ thống<br /> kiểm soát nội bộ là việc đánh giá<br /> và xem xét một cách độc lập tính<br /> hiệu quả của hệ thống và đảm bảo<br /> là việc kiểm soát nội bộ được tăng<br /> cường hoặc chỉnh sửa khi cần thiết.<br /> Kết quả của những đánh giá này<br /> cần được cung cấp cho các cơ quan<br /> giám sát.<br /> Nguyên tắc 13: Mỗi ngân hàng<br /> cần có một cơ chế đảm bảo một<br /> mức độ hợp lý về việc công khai<br /> thông tin về ngân hàng để đảm bảo<br /> uy tín của ngân hàng trong con mắt<br /> công chúng.<br /> Nguyên tắc 14: Các cơ quan<br /> giám sát cần thực hiện việc đánh<br /> giá các chiến lược, chính sách của<br /> ngân hàng có liên quan đến công tác<br /> quản lý khả năng thanh khoản một<br /> cách độc lập. Các cơ quan giám sát<br /> cần yêu cầu các ngân hàng phải có<br /> một hệ thống hiệu quả để đo lường,<br /> theo dõi và kiểm soát rủi ro thanh<br /> khoản. Các cơ quan giám sát cũng<br /> cần được cung cấp các thông tin từ<br /> các ngân hàng một cách đầy đủ và<br /> kịp thời để đánh giá mức độ rủi ro<br /> tín dụng và đảm bảo là ngân hàng<br /> có các kế hoạch dự phòng về khả<br /> năng thanh khoản đầy đủ.<br /> 2.3. Một số nghiên cứu trước<br /> đây<br /> Khởi đầu bằng nghiên cứu của<br /> Aspachs & cộng sự (2005). Nghiên<br /> cứu này cung cấp một cái nhìn toàn<br /> diện về những yếu tố quyết định<br /> chính sách thanh khoản của các<br /> ngân hàng ở Anh. Bên cạnh đó, nó<br /> còn đi sâu tìm hiểu về mối quan<br /> hệ giữa những chính sách kinh tế<br /> vĩ mô, đặc biệt là chính sách của<br /> <br /> Số 23 (33) - Tháng 07-08/2015 PHÁT TRIỂN & HỘI NHẬP<br /> <br /> 35<br /> <br /> Nghiên Cứu & Trao Đổi<br /> Ngân hàng Trung ương và chu kỳ<br /> kinh tế có tác động như thế nào<br /> đến một mức hỗ trợ thanh khoản<br /> (Liquydity Buffer). Chắc chắn rằng<br /> Ngân hàng Trung ương sẽ đóng vai<br /> trò vô cùng quan trọng để duy trì<br /> khả năng thanh khoản, họ có thể<br /> cung cấp một sự hỗ trợ vốn trong<br /> trường hợp ngân hàng thương mại<br /> bị khủng hoảng thanh khoản với<br /> tư cách người cho vay cuối cùng<br /> (LOLR). Nghiên cứu này sử dụng<br /> dữ liệu từ bảng cân đối kế toán và<br /> báo cáo thu nhập trên cơ sở hàng<br /> quý, trong giai đoạn 1985 - 2003.<br /> Tiếp đó, vào năm 2006, Valla<br /> và Escorbiac cũng đưa ra kết quả<br /> nghiên cứu của họ. Tuy nhiên,<br /> nghiên cứu này về bản chất cũng<br /> tập trung vào một số yếu tố nội tại<br /> và vĩ mô ảnh hưởng đến khả năng<br /> thanh khoản của các ngân hàng ở<br /> Anh như nghiên cứu của các tác<br /> giả Aspachs & cộng sự (2005).<br /> Nghiên cứu này cho rằng các<br /> yếu tố quyết định thanh khoản ngân<br /> hàng cụ thể và yếu tố kinh tế vĩ mô<br /> của tính thanh khoản của các ngân<br /> hàng Anh. Họ giả định rằng tỷ lệ<br /> thanh khoản phụ thuộc vào các yếu<br /> tố sau: Xác suất có được sự hỗ trợ<br /> từ cho vay cuối cùng, tăng trưởng<br /> cho vay, tăng trưởng tổng sản phẩm<br /> quốc nội, lãi suất ngắn hạn; và lợi<br /> nhuận ngân hàng có tương quan âm<br /> với khả năng thanh khoản. Ngược<br /> lại, quy mô ngân hàng có thể tương<br /> quan âm hoặc dương với khả năng<br /> thanh khoản<br /> Trái lại với nghiên cứu của<br /> Aspachs & cộng sự (2005), nghiên<br /> cứu của Lucchetta (2007) lại không<br /> đi sâu vào những hỗ trợ vốn từ<br /> ngân hàng trung ương hay những<br /> chính sách kinh tế vĩ mô mà nó<br /> quan tâm đến mối quan hệ giữa các<br /> ngân hàng với nhau trên thị trường<br /> liên ngân hàng.<br /> <br /> 36<br /> <br /> Nghiên cứu này đề cập đến<br /> quá trình cho vay liên ngân hàng<br /> để đáp ứng với những thay đổi về<br /> lãi suất. Qua đó, cung cấp những<br /> bằng chứng cho thấy lãi suất bình<br /> quân liên ngân hàng có ảnh hưởng<br /> đến những rủi ro và khả năng thanh<br /> khoản của các ngân hàng. Hầu như<br /> ở tất cả các nước châu Âu, lãi suất<br /> liên ngân hàng có ảnh hưởng tích<br /> cực đến tính thanh khoản của các<br /> ngân hàng đang tồn tại và quyết<br /> định cho vay của một ngân hàng<br /> trên thị trường liên ngân hàng. Ở<br /> nghiên cứu này, tính thanh khoản<br /> bị ảnh hưởng bởi: Hành vi của<br /> ngân hàng trên thị trường liên<br /> ngân hàng, lãi suất liên ngân hàng,<br /> lãi suất cơ bản của chính phủ, các<br /> khoản vay trên tổng tài sản và tỷ lệ<br /> nợ xấu, quy mô ngân hàng.<br /> Trong đó, khả năng thanh<br /> khoản được đo bởi tỷ lệ giữa khoản<br /> cho vay trên tổng tài sản (Loans<br /> on Total Assets - LTA). Để phục<br /> vụ cho nghiên cứu này, Lucchetta<br /> sử dụng dữ liệu bảng trong giai<br /> đoạn từ năm 1998 đến 2004. Các<br /> dữ liệu có trong bảng cân đối và<br /> báo cáo thu nhập của 5.066 ngân<br /> hàng ở châu Âu từ cơ sở dữ liệu<br /> BankScope, các mức lãi suất được<br /> lấy từ Ngân hàng Trung ương châu<br /> Âu (ECB) trên cơ sở thống kê số<br /> liệu.<br /> Đặc biệt, năm 2011, Bonfim<br /> và Kim đã đưa ra kết quả nghiên<br /> cứu của mình nhưng khác với các<br /> nghiên cứu trước là tập trung vào<br /> các ngân hàng ở châu Âu và Bắc<br /> Mỹ. Đồng thời tác giả cũng chủ<br /> động chia thời kỳ nghiên cứu thành<br /> hai giai đoạn trước khủng khoảng<br /> và trong khủng hoảng để thấy rõ<br /> được tầm ảnh hưởng của các yếu tố<br /> nội tại cũng như vĩ mô ảnh hưởng<br /> đến khả năng thanh khoản của các<br /> ngân hàng này.<br /> <br /> PHÁT TRIỂN & HỘI NHẬP Số 23 (33) - Tháng 07-08/2015<br /> <br /> Nghiên cứu này cho rằng để<br /> đảm bảo khả năng quản lý rủi ro<br /> thanh khoản tốt nhất đa số các<br /> ngân hàng thường bỏ qua yếu tố<br /> bên ngoài, mà không biết rằng đó<br /> là những yếu tố hỗ trợ quan trọng<br /> cho khả năng thanh khoản. Vì vậy,<br /> bên cạnh việc xác định những yếu<br /> tố ảnh hưởng đến khả năng thanh<br /> khoản, nghiên cứu này còn nhấn<br /> mạnh tầm quan trọng của các tổ<br /> chức tài chính trong việc giảm bớt<br /> rủi ro thanh khoản. Với ý nghĩa<br /> đó, nghiên cứu thu thập dữ liệu từ<br /> Bankscope giai đoạn từ năm 2002<br /> - 2009, do đó bao gồm cả cuộc<br /> khủng hoảng và những năm trước<br /> khủng hoảng. Dữ liệu thu thập<br /> tập trung vào các ngân hàng châu<br /> Âu và Bắc Mỹ, chỉ chọn các ngân<br /> hàng thương mại và tập đoàn ngân<br /> hàng có báo cáo tài chính hợp nhất,<br /> không bao gồm các ngân hàng mà<br /> không có thông tin về tổng tài sản.<br /> Do đó, tác giả có được 2968 quan<br /> sát và gần một nửa số các quan sát<br /> giới thiệu các ngân hàng ở Canada,<br /> Pháp, Đức, Italy, Hà Lan, Liên<br /> bang Nga, Anh và Mỹ.<br /> Cũng trong năm 2011, nghiên<br /> cứu của Vodová được đưa ra nhưng<br /> tác giả chỉ tập trung vào một quốc<br /> gia duy nhất là Séc, chứ không<br /> quan tâm đến nhiều quốc gia như<br /> Bonfim và Kim.<br /> Mục đích của nghiên cứu này là<br /> qua đó xác định các yếu tố quyết<br /> định tính thanh khoản của các ngân<br /> hàng thương mại ở Séc. Các dữ<br /> liệu bao gồm giai đoạn từ 2001<br /> đến 2009. Các kết quả phân tích<br /> hồi quy dữ liệu cho thấy rằng có<br /> mối quan hệ đồng biến giữa thanh<br /> khoản ngân hàng và tỷ lệ an toàn<br /> vốn, tỷ lệ nợ xấu và lãi suất cho vay<br /> trên thị trường giao dịch liên ngân<br /> hàng. Đồng thời, tác giả đã tìm<br /> thấy mối quan hệ nghịch biến của<br /> <br />