Các vi khuẩn thường gặp trong nhiễm khuẩn bệnh viện và sự đề kháng kháng sinh tại Bệnh viện Nhi Đồng 1 thành phố Hồ Chí Minh từ 01/2012 đến 06/2012

Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> CÁC VI KHUẨN THƯỜNG GẶP TRONG NHIỄM KHUẨN BỆNH VIỆN <br /> VÀ SỰ ĐỀ KHÁNG KHÁNG SINH TẠI BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 1  <br /> TP. HỒ CHÍ MINH TỪ 01/2012 ĐẾN 06/2012 <br /> Nguyễn Ngọc Tú Anh*, Hoàng Tiến Mỹ**, Nguyễn Thanh Bảo** <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Đặt vấn đề: nhiễm khuẩn bệnh viện (NKBV) và sự đề kháng kháng sinh là vấn đề thời sự ở tất cả các nước <br /> trên thế giới do gây tăng chi phí điều trị, kéo dài thời gian nằm viện, tăng tỷ lệ tử vong cũng như làm gia tăng sự <br /> trỗi dậy của các vi khuẩn đề kháng kháng sinh. <br /> Mục  tiêu:  tỷ  lệ  vi  khuẩn  thường  gặp  trong  NKBV  và  sự  đề  kháng  kháng  sinh  tại  BV  Nhi  Đồng  1  từ <br /> 01/2012 đến 06/2012. <br /> Đối  tượng  và  phương  pháp:  tiền cứu, mô tả cắt ngang. Các vi khuẩn phân lập từ mẫu bệnh phẩm của <br /> bệnh nhân NKBV tại bệnh viện Nhi Đồng 1 từ 01/2012 ‐ 06/2012. <br /> Kết  quả: có 402 mẫu được phân lập: chiếm tỷ lệ cao nhất là Klebsiella spp. (25,37%), Acinetobacter spp. <br /> (24,73%),  E.  coli  (19,65%),  P.  aeruginosa  (14,18%),  ít  hơn  có  các  vi  khuẩn  Enterobacter  spp.  (4,48%),  M. <br /> morganii (3,98%),  Burkholderia  cepacia (3,48%),  Serratia  marcescens (0,5%)và S.  aureus (4,23%). Tỷ  lệ  sinh <br /> ESBLs của vi khuẩn đường ruột cao (Klebsiella spp.: 48,08%, E. coli: 34,42%). Klebsiella spp. và E. coli đề kháng <br /> cao với hầu hết các nhóm kháng sinh, đề kháng thấp với Carbapenems. Acinetobacter spp. đề kháng cao với các <br /> nhóm  kháng  sinh  ngay  cả  nhóm  Carbapenems.  P.  aeruginosa  và  Burkholderia  cepacia  còn  nhạy  cảm  cao  với <br /> Ceftazidime. S. aureus đề kháng cao với hầu hết các kháng sinh, tỷ lệ đề kháng với Vancomycin là 0%. <br /> Kết luận: Các vi khuẩn đề kháng cao với hầu hết các kháng sinh. Cần đẩy mạnh công tác giám sát NKBV. <br /> Từ khóa: nhiễm khuẩn bệnh viện, đề kháng kháng sinh. <br /> <br /> ABSTRACT <br /> BACTERIA CAUSE NOSOCOMIAL INFECTIONS AND ANTIBIOTIC RESISTANCE  <br /> AT CHILDREN’S HOSPITAL NO1 HO CHI MINH CITY <br /> Nguyen Ngoc Tu Anh, Hoang Tien My, Nguyen Thanh Bao  <br />  * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 1 ‐ 2014: 290 ‐ 295 <br /> Background: Nosocomial infections and antibiotic resistance are urgent problems in the world. <br /> Purpose: the prevalence of bacteria cause nosocomial infections and the antibiotic resistance of these. <br /> Method:  respective,  descriptive  and  cross‐sectional  methods.  Bacteria  from  samples  of  patients  diagnosed <br /> nosocomial infections at children’s hospital No1, HCM in period 01/2012 – 06/2012. <br /> Results:  there  are  402  bacteria.  The  isolated  bacteria  were  Klebsiella  spp.  (25.37%),  Acinetobacter  spp. <br /> (24.73%),  E.  coli  (19.65%),  P.  aeruginosa  (14.18%),  Enterobacter  spp.  (4.48%),  M.  morganii  (3.98%), <br /> Burkholderia  cepacia  (3.48%),  Serratia  marcescens  (0.5%)  and  S.  aureus  (4.23%).  The  prevalence  of  ESBLs <br /> producing of Enterobacteriaceae was high (Klebsiella spp.: 48.08%, E. coli: 34.42%). Klebsiella spp. and E.coli, <br /> Acinetobacter spp. resisted to almost of antibiotics. P. aeruginosa and Burkholderia cepacia were susceptible to <br /> Ceftazidime. S. aureus were susceptible to Vancomycin 100%. <br /> Conclusion: Hospital‐acquired pathogens were resistant to many commonly used antibiotics. <br /> Keywords: nosocomial infections, antibiotic resistance. <br /> * Khoa Vi sinh ‐ Bệnh viện Nhi Đồng 1 TP. HCM  **BM Vi sinh – Khoa Y – Đại học Y Dược TP. HCM <br /> Tác giả liên lạc: ThS. Nguyễn Ngọc Tú Anh   <br /> Email: bocautrang1009@yahoo.com <br /> <br /> 290<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu  <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> NKBV  đang  là  vấn  đề  được  đặc  biệt  quan <br /> tâm không những ở các nước phát triển mà còn <br /> là  vấn  đề  ưu  tiên  ở  các  nước  đang  phát <br /> triển.NKBV gây hậu quả rất nặng nề.Ngày nay, <br /> giảm tỷ lệ NKBV đang là một thách thức thực sự <br /> đối với các nhà quản lý bệnh viện. <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Đối tượng  <br /> Các  vi  khuẩn  được  phân  lập  từ  mẫu  bệnh <br /> phẩm  của  bệnh  nhân  bị  NKBV  tại  bệnh  viện <br /> Nhi Đồng 1 theo tiêu chuẩn chẩn đoán NKBV <br /> của CDC. <br /> <br /> Tiến cứu, mô tả cắt ngang. <br /> <br /> Phương pháp tiến hành <br /> Ghi nhận bệnh án theo mẫu phiếu thu thập <br /> số liệu bệnh nhân chẩn đoán là NKBV. <br /> Cấy phân lập, định danh, làm kháng sinh đồ <br /> thường quy và phát hiện men ESBL. <br /> Dữ  kiện  được  nhập  và  phân  tích  bởi  phần <br /> mềm SPSS11.6. <br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU <br /> Có 402 vi khuẩn được phân lập. Mẫu nghiên <br /> cứu có đặc điểm như sau: <br />  <br /> <br /> Đặc điểm mẫu nghiên cứu <br /> <br />  <br /> Biểu đồ 1: Tỷ lệ các loại bệnh phẩm phân lập được <br /> <br />  <br /> Biểu đồ 2: Tỷ lệ các loại vi khuẩn phân lập được <br /> <br /> Tỷ lệ vi khuẩn gây bệnh theo từng loại NKBV <br /> Bảng 1: Tỷ lệ vi khuẩn gây bệnh theo từng loại NKBV <br /> Vi khuẩn<br /> Acinetobacter spp.<br /> P. aeruginosa<br /> B. cepacia<br /> Klebsiella spp.<br /> Enterobacter spp.<br /> E. coli<br /> M. morganii<br /> Staph. aureus<br /> <br /> Nhiễm<br /> <br /> Nhiễm khuẩn huyết<br /> (n=58)<br /> 25,86<br /> 18,97<br /> 18,97<br /> 13,80<br /> 8,62<br /> 5,17<br /> 3,45<br /> 5,16<br /> <br /> Viêm phổi<br /> (n=242)<br /> 24,80<br /> 17,40<br /> 1,25<br /> 30,20<br /> 4,00<br /> 16,00<br /> 3,00<br /> 2,50<br /> <br /> Nhiễm khuẩn vết mổ<br /> (n=78)<br /> 23,08<br /> 5,12<br /> <br /> Nhiễm khuẩn tiểu<br /> (n=24)<br /> 16,67<br /> <br /> 19,20<br /> 3,85<br /> 29,49<br /> 9,00<br /> 10,26<br /> <br /> 25,00<br /> 58,33<br /> <br /> 291<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Tỷ lệ trực khuẩn gram âm sinh ESBL <br /> Tỷ lệ sinh ESBL chung của trực khuẩn Gram <br /> (‐) là 85,12% (183/215). <br /> Bảng 2: Tỷ lệ các loài vi khuẩn sinh ESBL <br /> Vi khuẩn<br /> Klebsiella spp.<br /> Escherichia coli<br /> Enterobacter spp.<br /> Morganella morganii<br /> <br /> Tần số<br /> 88/183<br /> 63<br /> 17<br /> 15<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 48,08<br /> 34,42<br /> 9,30<br /> 8,20<br /> <br /> Bảng 3: Tỷ lệ vi khuẩn sinh ESBL trong từng loài <br /> Vi khuẩn<br /> Klebsiella spp.<br /> Escherichia coli<br /> Enterobacter spp.<br /> Morganella<br /> morganii<br /> <br /> ESBL (+)<br /> ESBL (-) Tổng cộng<br /> 88 (86,27%) 14 (13,73%) 102 (100%)<br /> 63 (79,75%) 16 (20,25%) 79 (100%)<br /> 17(94,44%) 1 (5,56%) 18 (100%)<br /> 15 (93,75%)<br /> <br /> 1 (6,25%)<br /> <br /> 16 (100%)<br /> <br /> Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của vi khuẩn <br /> <br />  <br /> Biểu đồ 3: Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của E.coli <br /> <br />  <br /> Biểu đồ 4: Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của Klebsiella spp. <br /> <br />  <br /> Biểu đồ 5: Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của Acinetobacter spp. <br /> <br />  <br /> Biểu đồ 6: Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của PAEvà PCE <br /> <br /> 292<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> Biểu đồ 7: Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S. aureus <br /> Tỷ  lệ  S.  aureus  kháng  Methicillin  (MRSA) <br /> (n=17 chủng). <br /> Trong  17  chủng  Staphylococus  aureus  phân <br /> lập  được,  15  chủng  có  MIC  của  Vancomycin  là <br /> 0,5  mg/L,  2  chủng  có  MIC  là  1mg/L,  chủng  có <br /> MIC >2mg/L=0. <br /> <br /> BÀN LUẬN <br /> Đặc điểm mẫu nghiên cứu <br /> Trong  các  vị  trí  NKBV  thường  gặp,  nhiễm <br /> khuẩn  đường  hô  hấp  chiếm  tỷ  lệ  cao  nhất <br /> (60,17%),  tiếp  theo  là  nhiễm  khuẩn  vết  thương, <br /> vết  mổ,  da  và  mô  mềm  (19,4%),  nhiễm  khuẩn <br /> huyết đứng vị trí thứ ba (14,43%) và thấp nhất là <br /> nhiễm  khuẩn  tiết  niệu  (6%).  Nhiễm  khuẩn  hô <br /> hấp cũng luôn có tỷ lệ cao nhất theo kết quả điều <br /> tra của Vũ Văn Giang năm 2005(8), và nghiên cứu <br /> của  Trần  Thị  Ngọc  Anh  BV  Nhi  Đồng  2  năm <br /> 2007(6). Điều này cho thấy, lây nhiễm qua đường <br /> hô  hấp  trong  NKBV  là  rất  quan  trọng,  chiếm <br /> hàng đầu trong lây nhiễm ở cả BV người lớn, BV <br /> trẻ em.  <br /> Các  chủng  vi  khuẩn  gây  NKBV  tại  BVNĐ1 <br /> chủ yếu là vi khuẩn gram âm (95,77%). Chiếm tỷ <br /> lệ  cao  nhất  là  Klebsiella  spp.  (25,37%),  đến <br /> Acinetobacter spp.  (24,13%),  E. coli  (19,65%)  và  P. <br /> aeruginosa  (14,18%).  Nhìn  chung,  các  loại  vi <br /> khuẩn  gây  NKBV  là  như  nhau  nhưng  chỉ  khác <br /> nhau về tỷ lệ của từng vi khuẩn, sự khác biệt này <br /> thay đổi theo từng bênh viện và từng thời điểm <br /> khác nhau. Theo nghiên cứu của tác giả Vũ Thị <br /> Kim  Cương:  P.  aeruginosa  (29,7%),  K.pneumoniae <br /> (18,2%),  S.  aureus  (13,6%),  E.  coli  (13,3%),  A. <br /> baumannii  (11,2%).  So  với  nghiên  cứu  của <br /> Nguyễn Thị Thanh Hà(4) cũng có sự khác biệt: S. <br /> aureus  (20,7%),  A.  baumannii  (17,2%),  Klebsiella <br /> spp. (14%), E. coli (14%), P. aeruginosa (6,9%). <br /> <br /> Nhiễm<br /> <br /> Tỷ lệ vi khuẩn gây bệnh theo từng loại NKBV <br /> Trong  nhiễm  khuẩn  huyết,  vi  khuẩn <br /> Acinetobacter spp.  chiếm  tỷ  lệ  cao  nhất  (25,86%), <br /> tiếp  theo  là  P.  aeruginosa  và  Burkholderia  cepacia <br /> (18,97%),  Klebsiella  spp.  đứng  hàng  thứ  ba <br /> (13,8%). Theo nghiên cứu về nhiễm khuẩn huyết <br /> tại  bệnh  viện  Nhi  Trung  Ương  năm  2009  thì  vi <br /> khuẩn hàng đầu là Klebsiella spp. (25,7%), kế đến <br /> là  S. aureus  và  P. aeruginosa,  E. coli,  Acinetobacter <br /> spp. đứng hàng thứ tư.  <br /> Trong  nhiễm  khuẩn  hô  hấp  vi  khuẩn <br /> Klebsiella spp. chiếm tỷ lệ cao nhất (30,2%), kế đến <br /> là Acinetobacter spp. (24,8%), P. aeruginosa (17,4%) <br /> và  E. coli  (16%).  Nghiên cứu  của  Tô  Song Diệp, <br /> Nguyễn Phú Hương Lan tại BV Bệnh Nhiệt Đới <br /> năm  2007  –  2008,  tác  nhân  thường  gặp  trong <br /> nhiễm khuẩn hô hấp là Acinetobacter spp. (27,8 – <br /> 32,5%),  P.  aeruginosa  (22,7%),  S.  aureus  (12,3%), <br /> Klebsiella spp. (10,5%)(7). <br />  Trong  nhiễm  khuẩn  vết  mổ,  chiếm  vị  trí <br /> hàng  đầu  là  E.  coli  (29,49%),  kế  tiếp  là <br /> Acinetobacter  spp.  (23,08%)  và  Klebsiella  spp. <br /> (19,2%),  S.  aureus  cũng  chiếm  tỷ  lệ  khá  cao <br /> (10,26%). Nghiên cứu của Phạm Đình Hòa, Trần <br /> Ngọc  Anh  tại  BV  Nhi  Đồng  2  năm  2004(5),  vi <br /> khuẩn thường gặp ngất là S. aureus (87,5%) và P. <br /> aeruginosa (5%). <br /> Trong nhiễm khuẩn tiết niệu, vi khuẩn E. coli <br /> chiếm tỷ lệ cao nhất (58,33%), kế đến là Klebsiella <br /> spp.(25%)và Acinetobacter spp. đứng  hàng  thứ  ba <br /> (16,67%).  Nghiên  cứu  của  tác  giả  Tô  Song  Diệp <br /> tại BV Bệnh Nhiệt Đới năm 2000 – 2006, các tác <br /> nhân  thường  gặp  trong  nhiễm  khuẩn  tiểu  là  E. <br /> coli,  K.  pneumonia,  Enterococcus  spp.,  Proteus  spp. <br /> P. earuginosa. <br /> <br /> 293<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 1 * 2014<br /> <br /> Tình  hình  đề  kháng  kháng  sinh  của  từng <br /> loại vi khuẩn <br /> Klebsiella spp. đề kháng rất cao với các nhóm <br /> kháng  sinh:  Cephalosporins,  Aminoglycosides, <br /> Fluoroquinolones,  Bactrim,  đề  kháng  thấp  với <br /> nhóm Carbepenems.  <br /> Acinetobacter  spp.  thì  tỷ  lệ  đề  kháng  với  các <br /> kháng  sinh  nhóm  Cephalosporins,  Quinolones, <br /> Gentamycin, Aminoglycosides là rất cao (>60%). <br /> Trong đó, nhóm kháng sinh Carbapenems được <br /> xem là mạnh nhất hiện nay cũng đề kháng với tỷ <br /> lệ  cao  IMP  (71,13%),  Mem  (73,2%).  Đây  là  hiện <br /> tượng báo động sớm cho lâm sàng, và điều đáng <br /> nói,  vi  khuẩn  này  luôn  là  một  trong  những  tác <br /> nhân hàng đầu phân lập được trong các bệnh lý <br /> NKBV,  và  đặc  biệt  đứng  thứ  nhất  trong  nhiễm <br /> khuẩn huyết bệnh viện. So sánh với nghiên cứu <br /> của  Hồ  Thị  Kim  Thoa,  Trần  Thị  Ngọc  Anh  BV <br /> Nhi Đồng 2 (2009)(3) thì tỷ lệ đề kháng của chúng <br /> tôi cao hơn. <br /> Ecoli là vi khuẩn phân lập được nhiều thứ ba, <br /> đề  kháng  cao  với  nhóm  kháng  sinh <br /> Cephalosporins, <br /> Aminoglycosides, <br /> Flouroquinolones, Bactrim, Ampicillin. Vi khuẩn <br /> đề  kháng  trung  bình  với  Ticarcillin.  So  với <br /> nghiên cứu của BV Nhi Đồng 2 (2009)(3) thì tỷ lệ <br /> đề kháng tại BV chúng tôi cao hơn. <br /> Enterobacter spp. và.M morganii cũng có sự đề <br /> kháng tương tự Ecoli <br /> P. aeruginosa đề kháng với Cefotaxime rất cao <br /> (>60%).Tuy  nhiên,  các  kháng  sinh  nhóm <br /> Carbapenems thì tỷ lệ đề kháng tương đối thấp <br /> (khoảng  25  ‐  30%),  và  trong  đó,  tỷ  lệ  đề  kháng <br /> với  Ceftazidime  dưới  20%.  Điều  này  có  thể  có <br /> liên quan với việc sử dụng kháng sinh ban đầu <br /> là Cefotaxime, sau đó, khi có kết quả kháng sinh <br /> đồ đề kháng với kháng sinh này, hay bệnh nhân <br /> đáp ứng kém với điều trị, bác sỹ thường chuyển <br /> sang  dùng  kháng  sinh  nhóm  Carbapenems  mà <br /> không  thường  sử  dụng  Ceftazidime,  do  đó  mà <br /> kháng sinh này còn khá nhạy cảm. <br /> Burkholderia cepacia tương tự với Pseudomonas <br /> aeruginosa. <br /> <br /> 294<br /> <br /> S. aureus: Trong nghiên cứu của chúng tôi tỷ <br /> lệ  này  MRSA  rất  cao  76,47%.  Theo  khảo  sát <br /> kháng  kháng  sinh  của  các  dòng  vi  khuẩn  gây <br /> bệnh  tại  bệnh  viện  đa  khoa  Thống  Nhất  Đồng <br /> Nai từ 06/ 2011 – 04/ 2012, tỷ lệ vi khuẩn MRSA <br /> cũng rất cao 90,6% và theo nghiên cứu sử dụng <br /> kháng sinh và đề kháng kháng sinh 6 tháng đầu <br /> năm 2009 tại bệnh viện Nhi Đồng 2 là trên 60%. <br /> S.  aureus  đề  kháng  rất  cao  với  các  kháng  sinh <br /> đang sử dụng thông thường (>60%), kết quả này <br /> cũng  có  thể  xem  là  một  lời  cảnh  báo  rằng  các <br /> trường hợp NKBV khi có nghi ngờ tác nhân là S. <br /> aureus thì việc sử dụng Oxacillin hầu như là vô <br /> ích.  S.  aureus  nhạy  cảm  100%  với  Vancomycin. <br /> Điều  này  tương  tự  với  nghiên  cứu  của  Hồ  Thị <br /> Kim  Thoa,  Trần  Thị  Ngọc  Anh BV  Nhi  Đồng 2 <br /> năm 2009(3). <br /> <br /> Tỷ lệ trực khuẩn gram âm tiết men ESBL <br /> Tỷ lệ trực khuẩn gram âm tiết men ESBL là <br /> (85,12%), Tại bệnh viện Thống Nhất, theo nghiên <br /> cứu của tác giả Hoàng Kim Tuyến và cs. thì tỷ lệ <br /> sinh  ESBL  của  Klebsiella spp. là  18%,  cao  hơn  E. <br /> coli 17,7%(1) thấp hơn nghiên cứu của chúng tôi.  <br /> Nếu so sánh hai nhóm ESBL (+) và ESBL (‐) <br /> thì sự đề kháng các loại kháng sinh của nhóm vi <br /> khuẩn  ESBL  (+)  cao  hơn  nhóm  còn  lại.  Nghiên <br /> cứu  của  Hoàng  Thị  Phương  Dung,  Nguyễn <br /> Thanh Bảo, Võ Thị Chi Mai(2) tại BV ĐHYD năm <br /> 2008, 47 chủng E. coli và 10 chủng Klebsiella spp. <br /> tiết ESBL cũng đều có tỷ lệ đề kháng các kháng <br /> sinh cao hơn các chủng không sinh ESBL. <br /> <br /> KẾT LUẬN <br /> Klebsiella  spp.  Acinetobacter  spp,  E.  coli  là <br /> những vi khuẩn hay gặp gây NKBV tại BV Nhi <br /> Đồng  1.  Các  vi  khuẩn  đề  kháng  kháng  sinh  rất <br /> cao. Tỷ lệ sinh ESBLs cũng rất cao. <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO <br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Hoàng  Kim  Tuyến,  Đặng  Mỹ  Hương,  Thái  Hữu  Duyên, <br /> Nguyễn Thị Thanh Tâm (2005), Phát hiện sớm ESBLs và hiệu quả <br /> lâm sàng, Báo cáo khoa học bệnh viện Thống Nhất, thành phố <br /> Hò Chí Minh. <br /> Hoàng Thị Phương Dung (2009). “Khảo sát trực khuẩn GR(‐) sinh <br /> men  ‐Lactamase  phổ  rộng  trong  nhiễm  trùng  bệnh  viện  tại  một  số <br /> bệnh viện ở thành phố Hồ Chí Minh”. Luận văn tốt nghiệp thạc sỹ <br /> Vi Sinh khóa 2007‐2009 Đại Học Y Dược TP. Hồ Chí Minh. <br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa <br /> <br />