Mức độ kháng kháng sinh của một số vi khuẩn thường gặp gây nhiễm trùng da và mô mềm ở bệnh nhân đái tháo đường phân lập tại Bệnh viện Bạch Mai

Chia sẻ: Văng Thị Bảo Yến | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

90
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày Trong các biến chứng của đái tháo đường liên quan tới nhiễm trùng thì nhiễm trùng da và mô mềm đang trở thành nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật và tử vong ở bệnh nhân đái tháo đường. Nghiên cứu này nhằm xác định căn nguyên vi khuẩn thường gặp gây nhiễm trùng da và mô mềm ở bệnh nhân đái tháo đường, đồng thời đánh giá mức độ kháng kháng sinh của các chủng vi khuẩn này,... Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Mức độ kháng kháng sinh của một số vi khuẩn thường gặp gây nhiễm trùng da và mô mềm ở bệnh nhân đái tháo đường phân lập tại Bệnh viện Bạch Mai

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC MỨC ĐỘ KHÁNG KHÁNG SINH CỦA MỘT SỐ VI KHUẨN THƯỜNG GẶP GÂY NHIỄM TRÙNG DA VÀ MÔ MỀM Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG PHÂN LẬP TẠI BỆNH VIỆN BẠCH MAI Vũ Ngọc Hiếu¹, Phạm Hồng Nhung¹,² ¹Trường Đại học Y Hà Nội, ²Khoa Vi sinh, Bệnh viện Bạch Mai Trong các biến chứng của đái tháo đường liên quan tới nhiễm trùng thì nhiễm trùng da và mô mềm đang trở thành nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật và tử vong ở bệnh nhân đái tháo đường. Nghiên cứu này nhằm xác định căn nguyên vi khuẩn thường gặp gây nhiễm trùng da và mô mềm ở bệnh nhân đái tháo đường, đồng thời đánh giá mức độ kháng kháng sinh của các chủng vi khuẩn này. Nghiên cứu tiến hành trên 487 bệnh nhân đái tháo đường có bệnh phẩm nhiễm trùng da và mô mềm dương tính với vi khuẩn từ ngày 1/1/2013 - 31/1/2017 tại Khoa Vi sinh, Bệnh viện Bạch Mai. Tỉ lệ vi khuẩn gram âm chiếm 55,7%. Tỉ lệ phân lập được đa tác nhân là 14,7%. Tác nhân hàng đầu phân lập được là Staphylococcus aureus (34,2%). Tỉ lệ Staphylococcus aureus kháng methicillin (MRSA) là 53,7%. Tất cả các chủng Staphylococcus aureus và hầu hết các chủng Enterococcus spp. còn nhạy vancomycin. Đa số các vi khuẩn thuộc họ Enterobacteriaceae còn nhạy với nhóm carbapenem và amikacin. Pseudomonas aeruginosa có tỉ lệ kháng các kháng sinh nhóm carbapenem tương đối cao, còn khá nhạy với piperacillin-tazobactam và amikacin. Từ khóa: Nhiễm trùng da và mô mềm, đái tháo đường, vi khuẩn, kháng kháng sinh I. ĐẶT VẤN ĐỀ Đái tháo đường được xem là một trong những mối đe doạ hàng đầu tới sức khoẻ của con người trong thế kỷ 21 do các biến chứng cấp tính và mạn tính của bệnh. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra nguy cơ nhiễm trùng tăng lên ở bệnh nhân đái tháo đường [1 - 3]. Đó là hệ quả của sự thay đổi chức năng miễn dịch dịch thể và tế bào trong cơ thể người bệnh bị đái tháo đường [4]. Trong các biến chứng liên quan tới nhiễm trùng thì nhiễm trùng da và mô mềm Địa chỉ liên hệ: Vũ Ngọc Hiếu, Trường Đại học Y Hà nội Email: hieu.hmu@gmail.com Ngày nhận: 01/8/2017 Ngày được chấp nhận: 18/9/2017 TCNCYH 109 (4) - 2017 đang trở thành nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật và tử vong ở bệnh nhân đái tháo đường [5; 6]. Thực tế nhiễm trùng da và mô mềm thường gặp hơn và diễn biến nặng hơn ở những bệnh nhân bị đái tháo đường [7]. Hiện nay, việc điều trị các nhiễm trùng da và mô mềm này tuỳ thuộc vào loại tổn thương đồng thời với những trường hợp có biến chứng thì liệu pháp kháng sinh theo kinh nghiệm rất cần thiết trong bối cảnh chưa có kết quả nuôi cấy định danh và kháng sinh đồ. Bên cạnh đó, kháng kháng sinh đang trở thành một mối lo ngại trong nhiều trường hợp nhiễm trùng da và mô mềm. Trong hơn hai thập kỷ qua, tỉ lệ nhiễm trùng do các tác nhân đề kháng với các 1 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC thuốc kháng sinh thông thường tăng lên nhanh chóng [8]. Staphylococcus aureus kháng methicillin thường được phân lập từ 10 - 40% các vết thương do đái tháo đường [9; 10]. Các vấn đề trên đặt ra nhu cầu theo dõi và cập nhật sự thay đổi về căn nguyên và mức độ kháng kháng sinh trong từng giai đoạn. Vì vậy nghiên cứu này được tiến hành nhằm xác định căn nguyên vi khuẩn thường gặp gây nhiễm trùng da và mô mềm ở bệnh nhân đái tháo đường đồng thời đánh giá mức độ kháng kháng sinh của các chủng vi khuẩn này. II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 1. Đối tượng Đối tượng nghiên cứu là bệnh nhân được chẩn đoán đái tháo đường bệnh phẩm nhiễm trùng da và mô mềm đã phân lập được căn nguyên là vi khuẩn tại Khoa Vi sinh, Bệnh viện Bạch Mai trong khoảng thời gian từ ngày 1/1/2013 - 31/1/2017. 2. Phương pháp - Thiết kế nghiên cứu: nghiên cứu mô tả cắt ngang hồi cứu và tiến cứu - Phương pháp: Bệnh phẩm sau khi lấy từ bệnh nhân nghiên cứu được chuyển đến Khoa Vi sinh, được nuôi cấy định danh theo quy trình thường quy của khoa, sau đó xác định tính nhạy cảm kháng sinh bằng phương pháp khoanh giấy khuếch tán của Kirby-Bauer. Kết quả kháng sinh đồ được phiên giải theo Quy trình thao tác chuẩn về thử nghiệm tính nhạy cảm kháng sinh của Viện Tiêu chuẩn Lâm sàng và Xét nghiệm (CLSI) phù hợp cho từng năm [11]. - Xử lý số liệu nghiên cứu: phần mềm SPSS 22.0 với các thuật toán thống kê y học. 3. Đạo đức nghiên cứu nghiên cứu được thực hiện trên đối tượng là các mẫu bệnh phẩm và được sự cho phép của Khoa Vi sinh, Bệnh viện Bạch Mai, không có tác động can thiệp nào tới bệnh nhân III. KẾT QUẢ Từ ngày 1/1/2013 đến 31/1/2017, Khoa Vi sinh Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận 490 bệnh phẩm mủ da và mô mềm của 490 bệnh nhân đái tháo đường, phân lập được 560 chủng vi khuẩn. Trong số 490 bệnh nhân nghiên cứu thì nam giới chiếm 59%. Độ tuổi trung bình của đối tượng nghiên cứu là 60,5 ± 12,2. Bệnh nhân nhỏ tuổi nhất là 24, lớn tuổi nhất là 97. Có 74 bệnh phẩm (14,7%) phân lập được 2 tác nhân. Trong số các căn nguyên phân lập được thì vi khuẩn gram âm chiếm 55,7% (312 chủng). Bảng 1. Tỉ lệ căn nguyên theo loài vi khuẩn n % Staphylococcus aureus 192 34,2 Escherichia coli 86 15,3 Klebsiella pneumoniae 76 13,5 Enterococcus spp. 50 8,9 Proteus spp. 50 8,9 Pseudomonas aeruginosa 29 5,2 Enterobacter cloacae 18 3,2 Vi khuẩn 2 TCNCYH 109 (4) - 2017 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC Vi khuẩn n % Acinetobacter baumannii 13 2,3 Vi khuẩn khác 47 8,5 Tổng 560 100 Staphylococcus aureus đứng đầu trong số các căn nguyên phân lập được từ bệnh phẩm nhiễm trùng da và mô mềm (34,2%), kế đến là Escherichia coli (15,3%) và Klebsiella pneumoniae (13,5%). Bảng 2. Tình hình nhạy cảm kháng sinh của Staphylococcus aureus Kháng sinh % Nhạy cảm Penicillin G 2,3 Oxacillin 46,3 Vancomycin 100 Linezolid 100 Clindamycin 19,4 Moxifloxacin 71,5 Trimethoprim-Sulfamethoxazole 82,7 Doxycycline 49,5 Tỉ lệ Staphylococcus aureus kháng methicilin là 53,7%. Hầu hết các chủng không nhạy cảm với penicillin G. Tỉ lệ Staphylococcus aureus nhạy cảm với vancomycin và linezolid đều là 100%. Tỉ lệ nhạy cảm với doxycycline ở mức trung bình (49,5%) còn với clindamycin ở mức thấp (19,4%). Bảng 3. Tình hình nhạy cảm kháng sinh của Enterococcus spp Kháng sinh % Nhạy cảm Ampicillin 84,6 Vancomycin 93,4 Linezolid 86,7 Gentamicin 42,9 Chloramphenicol 44,8 Hầu hết các chủng enterococci còn nhạy với vancomycin (93,4%). 86,7% số chủng còn nhạy cảm với linezolid. Tỉ lệ Enterococcus spp. đề kháng và trung gian với gentamicin và chloamphenicol khá cao (đều 57,1%). TCNCYH 109 (4) - 2017 3 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC Ciprofloxacin Amikacin Tobramycin Gentamicin Piperacillin/Tazobactam Cefepime Ceftazidime Meropenem Imipenem Aztreonam 0% 20% Đề kháng 40% Trung gian 60% 80% 100% Nhạy cảm Biểu 1. Tình hình nhạy cảm một số loại kháng sinh của Pseudomonas aeruginosa Tỉ lệ Pseudomonas aeruginosa đề kháng và trung gian với các kháng sinh nhóm carbapenem khá cao lần lượt là 72,4% với aztreonam, 31% với imipenem và 34,4% với meropenem. Tỉ lệ nhạy cảm còn tương đối cao với các kháng sinh nhóm cephalosporin thế hệ 3, 4, nhóm aminoglycoside và quinolones. Vi khuẩn còn khá nhạy với kháng sinh kết hợp piperacillin-tazobactam và amikacin (lần lượt là 82,8% và 89,7%) Bảng 4. Tình hình nhạy cảm với một số kháng sinh của một số chủng vi khuẩn họ Enterobacteriaceae E. coli S (%) K. pneumoniae S (%) Proteus spp.S (%) Ampicillin 1,3 --------- 25,0 Ertapenem 91,5 94,7 100,0 Imipenem 96,8 93,5 57,2 Meropenem 100 97,4 100,0 Cefuroxime 19,2 46,7 53,8 Ceftazidime 37,7 69,7 94,6 Ceftriaxone 23,4 61,9 92,4 Cefotaxime 13 59 90,0 38,3 71,1 94,8 36 34,8 54,2 81,7 69,8 ------ Gentamicin 50 70,6 84,6 Tobramycin 53,7 65,8 69,2 Amikacin 95,8 86,8 100,0 Kháng sinh Cefepime Amoxicillin - clavulanic acid Piperacillin – tazobactam 4 TCNCYH 109 (4) - 2017 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC E. coli S (%) K. pneumoniae S (%) Proteus spp.S (%) Ciprofloxacin 23,9 54 57,9 Levofloxacin 29,8 78,4 66,7 Trimethoprim/Sulfamethoxazole 11,8 34,2 31,6 Fosfomycin 4,9 50 53,8 Các chủng sinh Extended spectrum betalactamase (ESBL) 56,6 15,5 3 Kháng sinh Escherichia coli có tỉ lệ các chủng sinh ESBL lớn nhất (56,6%) trong khi ở Klebsiella pneumoniae và Proteus mirabilis chỉ là 15,5 và 3%. Escherichia coli có tỉ lệ nhạy cảm thấp với các kháng sinh nhóm cephalosporin, ampicillin, fluoroquinolone và aminoglycoside (trừ amikacin) trong khi ở Klebsiella pneumoniae và Proteus mirabilis chỉ ghi nhận các tỉ lệ đề kháng thấp và trung bình với các nhóm kháng sinh trên. Cả 3 chủng vi khuẩn đều còn khá nhạy với các kháng sinh nhóm carbapenem, amikacin. IV. BÀN LUẬN Nhiễm trùng da và mô mềm, đặc biệt là nhiễm trùng bàn chân ở bệnh nhân đái tháo đường là nguyên nhân quan trọng gây tử vong và tàn tật. Vì vậy, việc xác định chính xác căn nguyên để điều trị sớm tình trạng nhiễm trùng cho bệnh nhân là rất quan trọng. Trong nghiên cứu của chúng tôi, tỉ lệ trực khuẩn gram âm phân lập cao hơn hơn so với cầu khuẩn gram dương. Kết quả này phù hợp với một nghiên cứu trên bệnh nhân đái tháo đường có loét bàn chân tại Ấn Độ [12]. Sự ưu thế của Staphylococcus aureus được ghi nhận trong nhiều nghiên cứu đã công bố trước đây [13]. Hầu hết các nhiễm trùng nhẹ, nhiễm trùng nông thường do Staphylococcus aureus và streptococci [14] trong khi các nhiễm trùng sâu ở chi đe doạ tính mạng thường do nhiều loại vi khuẩn phối hợp gây ra bao gồm cầu khuẩn gram dương, trực khuẩn gram âm (như E.coli, Klebsiella spp., Proteus spp.) và các vi khuẩn kị khí (như Bacteroides sp. và peptostreptococci) [15]. Tỉ lệ phân lập được đa tác nhân trong nghiên cứu của chúng tôi là 14,7%, thấp hơn TCNCYH 109 (4) - 2017 so với các nghiên cứu của một số tác giả [16; 12]. Một nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng đa trung tâm tại Mỹ cũng cho thấy tỉ lệ phân lập được đa tác nhân từ các nhiễm trùng bàn chân là 83,8%. Vi khuẩn kị khí thường được phân lập trong các mẫu đa tác nhân. Chỉ 1,3% số mẫu bệnh phẩm có vi khuẩn kị khí đơn thuần trong đó 43,8% số bệnh phẩm phân lập được cả tác nhân hiếu khi và kị khí [17]. Hạn chế của nghiên cứu trong việc phân lập các tác nhân kị khí có thể là nguyên nhân chính gây ra sự sai lệch về tỉ lệ này. Ngoài ra các nghiên cứu trên tập trung vào đánh giá nhiễm trùng bàn chân thì tỉ lệ phân lập đa tác nhân cũng cao hơn do vị trí bàn chân là nơi tập trung thuận lợi nhiều vi khuẩn cơ hội sinh sống. Nhiễm trùng ở bệnh nhân đái tháo đường thường là các nhiễm trùng mạn tính và có nguy cơ mắc phải các vi khuẩn đa kháng do một số yếu tố như sử dụng kháng sinh không phù hợp trước đó, thời gian nằm viện kéo dài, nhiễm trùng tại cùng một vết thương nhiều lần và viêm tuỷ xương [18]. 5