Các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí đầu tư nuôi cá cảnh nước ngọt ở TPHCM

H i th o “Vai trò c a cá c nh TPHCM” – ðH Nông Lâm TPHCM 31-12-2010<br /> ---------------------------------------------------------------------------------------------------<br /> <br /> CÁC Y U T<br /> <br /> NH HƯ NG ð N CHI PHÍ ð U TƯ NUÔI CÁ<br /> C NH NƯ C NG T TPHCM<br /> <br /> Tô Th Kim H ng*, Nguy n Minh ð c** và Tr n Th Phư ng**<br /> * Khoa Kinh T - ð i H c M TPHCM<br /> ** B môn Qu n Lý và Phát Tri n Ngh cá – ð i H c Nông Lâm TPHCM<br /> TÓM T T<br /> Nghiên c u s d ng phương pháp h i qui tuy n tính trong kinh t lư ng v i d<br /> li u sơ c p ñư c thu th p t 04/2009 ñ n 12/2009 ñ xây d ng ñư c năm mô hình v s<br /> s n lòng ñ u tư cho vi c nuôi cá c nh nư c ng t trên ñ a bàn TP.HCM, bao g m t ng<br /> chi phí ñ u tư nuôi cá, chi phí mua b cá và giá ñ , chi phí mua cá, và trang thi t b . K t<br /> qu t các mô hình h i quy cho th y t ng chi phí nuôi cá c nh ph thu c r t l n vào chi<br /> phí mua thi t b , k ñ n là chi phí cho vi c trang trí t o th m m , chi phí mua cá và h<br /> cá. Ngoài ra, ngư i nuôi cá c nh có kinh nghi m s n lòng chi tr nhi u hơn ñ mua cá,<br /> mua b và trang thi t b . S lư ng cá, b cá nhi u hơn và m c ñích tâm linh s làm tăng<br /> chi phí v a k trên.<br /> GI I THI U<br /> M t trong nh ng phương pháp ño lư ng giá tr c a m t s n ph m hay d ch v là<br /> ño lư ng s s n lòng chi tr (WTP), dù tr c ti p hay gián ti p, c a ngư i tiêu dùng. ðó là<br /> s ti n t i ña mà ngư i tiêu dùng s n sàng chi tr cho hàng hóa hay m t d ch v mong<br /> mu n (Kentsch và Sinden, 2001). Nhi u nhà kinh t ñã ng d ng nh ng phương pháp ño<br /> lư ng WTP khác nhau trong các nghiên c u c a mình. Alfnes and Rickertsen (2003) ñã<br /> nghiên c u v s s n lòng tr c a ngư i tiêu dùng châu Âu ñ i v i th t bò ñư c nh p<br /> kh u t Ireland, Na Uy, và Hoa Kỳ. Trong m t nghiên c u khác, O’Brien and<br /> Viramontes (1994) ñã phân tích chi phí-l i nhu n c a chương trình chăm sóc s c kh e<br /> d a trên vi c xem xét tác ñ ng gi a WTP và thu nh p d a vào mô hình h i quy ña bi n<br /> tuy n tính. Phương pháp ño lư ng WTP cũng ñư c s d ng r ng rãi trong vi c phân tích<br /> kh năng chi tr c a con ngư i cho các d ch v môi trư ng hay cho vi c hư ng th các<br /> d ch v du l ch sinh thái (Turner et al., 1995)<br /> T r t lâu cá c nh ñã ñư c kinh doanh và nuôi nh m m c ñích gi i trí trong<br /> nh ng ngôi nhà sang tr ng, bi t th cũng như ñư c trưng bày nh ng c a hàng, công ty,<br /> nhà hàng khách s n,... nh m ph c v kinh doanh vùng ñô th . Trư c kia, nh ng h cá<br /> c nh ñư c thi t k nh m m c ñích giúp con ngư i gi i trí, thư giãn sau nh ng gi làm<br /> vi c m t m i. Ngày nay, bên c nh m c ñích gi i trí và trưng bày, b cá c nh còn có thêm<br /> nhi m v h tr con ngư i v m t tinh th n, tâm linh khi nhi u ngư i tin r ng b cá c nh<br /> trong nhà s mang l i may m n cho b n than và gia ñình. Theo Hung et al. (2005), cá<br /> c nh ñã và ñang t o ra nh ng giá tr kinh t r t l n ñ i v i kinh t TPHCM, không ch<br /> góp ph n vào kim ng ch xu t kh u th y s n nói chung mà còn ph c v cho nhu c u gi i<br /> trí ngày càng cao c a ngư i dân thành ph . Tuy nhiên, cho ñ n nay, chưa có nghiên c u<br /> nào ño lư ng s s n lòng (hay kh năng) chi tr c a ngư i dân TPHCM cho thú vui cá<br /> c nh c a mình và nh ng y u t nh hư ng ñ n kh năng ñó. Vì phân tích h i quy tuy n<br /> tính là phương pháp ñư c s d ng ph bi n, hi u qu và d ng d ng nh t trong kinh t<br /> h c (Gujarati, 2002) nên nghiên c u này ng d ng phương pháp này ñ xây d ng nh ng<br /> <br /> 1<br /> <br /> H i th o “Vai trò c a cá c nh TPHCM” – ðH Nông Lâm TPHCM 31-12-2010<br /> --------------------------------------------------------------------------------------------------hàm s tuy n tính nh m b sung cho nh ng nghiên c u trư c ñây v hi n tr ng và vai trò<br /> c a cá c nh.<br /> <br /> 2<br /> <br /> H i th o “Vai trò c a cá c nh TPHCM” – ðH Nông Lâm TPHCM 31-12-2010<br /> --------------------------------------------------------------------------------------------------PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U<br /> D li u kh o sát ñư c thu th p qua các cu c kh o sát, ñi u tra th c t và ph ng<br /> v n 240 ngư i ñang nuôi cá c nh nư c ng t nh m m c ñích gi i trí Thành Ph H Chí<br /> Minh t tháng 04/2009 – 08/2010. Phương pháp phân tích h i quy tuy n tính v i các bi n<br /> ñ nh tính và ñ nh lư ng và th t c lo i tr bi n không có ý nghĩa (backward selection)<br /> ñư c s d ng ñ xây d ng các mô hình. S li u ñư c x lý b ng ph n m m th ng kê<br /> SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) và ñư c ki m ch ng b ng ph n m m<br /> th ng kê SAS (Statistical Analysis System).<br /> Các mô hình h i qui tuy n tính ña bi n ñư c xây d ng d a trên phương pháp bình<br /> phương nh nh t (OLS). Các mô hình h i qui tuy n tính này ñư c xây d ng d a trên lý<br /> thuy t v hàm s chi phí v i các bi n ph thu c là t ng chi phí nuôi cá c nh (ñư c xem là<br /> m c s n lòng ñ u tư), chi phí mua cá, mua b , trang thi t b . Các bi n gi i thích ñư c<br /> quan tâm bao g m s năm kinh nghi m c a ngư i nuôi cá, s lư ng cá nuôi, hình th c<br /> nuôi và các y u t khác…<br /> K T QU - TH O LU N<br /> Chi phí ñ u tư và ñư ng c u cho vi c nuôi cá c nh<br /> Qua kh o sát 240 ngư i nuôi có t ng 322 h nuôi, chi phí ñ u tư ban ñ u trung<br /> bình cho m t h nuôi là 1.104.130 ñ ng, chi phí m t ngư i nuôi ñ u tư ban ñ u cho vi c<br /> nuôi cá c nh nư c ng t trung bình là 1.481.375 ñ ng.<br /> Trong các hình th c nuôi cá thì t ng chi phí trung bình c a hình th c nuôi cá ghép<br /> v i cây th y sinh có chi phí ñ u tư là cao nh t (B ng 1). Chi phí trung bình m t ngư i<br /> nuôi theo hình th c này thì ngư i nuôi ph i t n 1.732.400 ñ ng, còn ñ i v i hình th c<br /> nuôi ñơn là 1.495.857 ñ ng, hình th c nuôi ghép cá v i cá là 734.998 ñ ng. Trong hình<br /> th c nuôi ghép cá v i cây th y sinh ngư i nuôi ph i t n thêm chi phí mua cây th y sinh<br /> và v t li u làm n n, cho nên chi phí trung bình cho hình th c nuôi này cao hơn hai hình<br /> th c còn l i, ngoài ra h nuôi theo hình th c này thư ng có kích thư c l n và kính làm<br /> h dày vì v y chi phí mua h cũng cao (B ng 2). Chi phí trung bình mua cá c a hình th c<br /> nuôi ñơn có chi phí cao nh t là 683.281 ñ ng/ngư i, hình th c nuôi ghép cá v i cây th y<br /> sinh là 432.800 ñ ng/ngư i, hình th c nuôi ghép cá v i cá là 133.363 ñ ng/ngư i.<br /> B ng 1. Chi phí trung bình ñ u tư cho các hình th c nuôi cá c nh<br /> Hình th c nuôi<br /> Chi phí (ñ ng)<br /> Nuôi ñơn<br /> 1.495.859 ± 56.147<br /> Nuôi ghép cá v i cá<br /> 738.636 ± 227.303<br /> Nuôi ghép cá v i cây th y sinh<br /> 1.731.600 ± 226.527<br /> B ng 2. Các kho n chi phí trung bình cho m t ngư i nuôi theo các hình th c<br /> Các kho n chi phí (ñ ng)<br /> Nuôi ghép cá v i<br /> Nuôi ñơn<br /> Nuôi ghép cá<br /> cây th y sinh<br /> v i cá<br /> Mua cá<br /> 432.80 ± 138.31<br /> 683.28±193.07<br /> 133.64±19.74<br /> Mua h nuôi, giá ñ<br /> 612.80 ± 66.97<br /> 476.33±36.37<br /> 362.27±23.10<br /> Mua ph ki n<br /> 292.80 ± 27.39<br /> 198.13±15.81<br /> 155.91±18.92<br /> Mua v t trang trí<br /> 214.00 ± 20.11<br /> 138.27±23.78<br /> 83.18±7.10<br /> Mua cây th y sinh, phân bón<br /> 0<br /> 0<br /> 180.00 ± 19.58<br /> <br /> 3<br /> <br /> H i th o “Vai trò c a cá c nh TPHCM” – ðH Nông Lâm TPHCM 31-12-2010<br /> --------------------------------------------------------------------------------------------------V i hình th c nuôi ñơn, ñ i tư ng nuôi là các loài cá như cá la hán; cá r ng; cá<br /> dĩa;… mà giá c a các loài cá này trên th trư ng r t cao, giá th p nh t m t con la hán là<br /> 50.000 ñ ng, v i cá dĩa có giá bán trung bình là 200.000 ñ ng/con, còn cá thanh long lo i<br /> l n thì có giá 400.000 ñ ng/con…<br /> ð i tư ng nuôi c a hình th c nuôi ghép cá v i cá mà chúng tôi kh o sát ch y u<br /> là cá vàng và cá chép nh t, cá vàng trên th trư ng có giá t 10.000 ñ n 40.000 ñ ng/con<br /> còn cá chép nh t có gia bán t 5.000 ñ n 200.000 ñ ng.<br /> V i s li u thu th p ñư c d a trên m c s n lòng ñ u tư cho thú vui nuôi cá c nh<br /> gi i trí, ñư ng c u c a thú vui này ñã ñư c xây d ng và th hi n trong Hình 1.<br /> s lư ng (ngư i)<br /> 60<br /> 50<br /> 40<br /> 30<br /> 20<br /> ðư ng c u c a cá c nh nư c ng t<br /> 10<br /> 0<br /> 50<br /> <br /> Hình 1. M c s n lòng ñ u tư cho thú vui cá c nh c a nh ng ngư i<br /> ñang nuôi cá c nh nư c ng t t i TP.HCM<br /> <br /> ðư ng c u này hoàn toàn phù h p v i lý thuy t cơ b n v cung c u trong kinh t<br /> h c, theo ñó, ñư ng c u có ñ d c ñi xu ng. V i ñư ng c u xây d ng ñư c, n u chi phí<br /> ñ u tư ban ñ u l n hơn 7 tri u ñ ng, s lư ng ngư i s n sang ñ u tư ñ nuôi cá c nh<br /> nư c ng t là r t ít. Tuy nhiên, n u chi phí ñ u tư ban ñ u ít hơn 1 tri u ñ ng, s lư ng<br /> ngư i s n lòng tham gia hư ng th thú vui này se tăng r t nhi u.<br /> Hàm s t ng chi phí cho vi c nuôi cá c nh nư c ng t<br /> M i liên quan c a các chi phí thành ph n ñ i v i t ng chi phí<br /> Trong quá trình kh o sát, chúng tôi ch kh o sát ñư c các kho n chi phí g m: chi<br /> phí mua cá, chi phí mua h nuôi, giá ñ ; chi phí mua ph ki n; chi phí mua v t trang trí<br /> và chi phí mua cây th y sinh, phân bón. Trong ñó chi phí mua cá chi m t l 36,44% có<br /> t l cao nh t, chi phí mua h nuôi giá ñ chi m 35,06%, chi phí mua ph ki n chi m<br /> 15,02%, chi phí mua v t trang trí chi m 10,08% và chi phí mua cây th y sinh, phân bón<br /> chi m t l th p nh t là 3,4% (B ng 3).<br /> B ng 3. Trung bình các kho n chi phí cho m t ngư i trong vi c nuôi cá c nh<br /> Các kho n chi phí<br /> Chi phí (ñ ng)<br /> T l (%)<br /> Mua cá<br /> 36,44<br /> 539.750 ± 109.394<br /> Mua h nuôi, giá ñ<br /> 35,04<br /> 519.375 ± 31.856<br /> <br /> 4<br /> <br /> H i th o “Vai trò c a cá c nh TPHCM” – ðH Nông Lâm TPHCM 31-12-2010<br /> --------------------------------------------------------------------------------------------------Mua ph ki n<br /> Mua v t trang trí<br /> Mua cây th y sinh, phân bón<br /> <br /> 222.500 ± 12.976<br /> 149.333 ± 14.234<br /> 50.417 ± 8.950<br /> <br /> 15,02<br /> 10,08<br /> 3,42<br /> <br /> H s xác ñ nh c a mô hình 1 là 98.4%, cho bi t các kho n chi phí mua cá, mua<br /> h , mua trang thi t b và mua d ng c trang trí gi i thích ñư c 98,4% t ng chi phí, còn<br /> 1,6% do các y u t khác. Mô hình h i quy 1 ñã ñư c ki m tra sai ph m. K t qu không<br /> có các hi n tư ng ña c ng tuy n hoàn h o, phương sai c a sai s thay ñ i (nR2= 50.67<<br /> χ2) và t tương quan (D.W=2.12) trong mô hình. Như v y mô hình tuy n tính này có th<br /> ñư c s d ng ñ ñánh giá tác ñ ng c a các kho n chi phí thành ph n lên t ng chi phí<br /> cũng là m c s n lòng chi tr cho thú vui cá c nh nư c ng t.<br /> TONGCHIPHIi = -59625.5** + 0.9913 MUACAi***+ 0.9623MUAHOi *** +<br /> 1.4894THIETBIi***+1.053 TRANG TRIi*** + ei<br /> (Mô hình 1)<br /> K t qu h i quy cho th y t t c các y u t trong mô hình bao g m chi phí mua cá,<br /> chi phí mua h cá và giá ñ , trang thi t b ñ u làm tăng t ng chi phí nuôi cá gi i trí,<br /> m c ñ tin c y 99%. Trong ñó, chi phí mua trang thi t b ñ duy trì s s ng cho cá có tác<br /> ñ ng l n nh t ñ n t ng chi phí là nhi u nh t trong. Chi phí mua cá và mua h cá có m c<br /> tác ñ ng g n b ng nhau và th p nh t.<br /> Các y u t tác ñ ng ñ i v i t ng chi phí ñ u tư<br /> ð tìm hi u tác ñ ng c a các y u t k thu t và các y u t khác như kinh nghi m,<br /> m c ñích nuôi, lên t ng m c s n sàng chi tr , mô hình 2 ñư c xây d ng v i các bi n s<br /> ñư c mô t trong B ng 4.<br /> B ng 4. Các bi n s ñư c s d ng trong mô hình 2<br /> Tên bi n<br /> Mô t<br /> ð c ñi m<br /> Y2<br /> T ng chi phí ngư i nuôi gi i trí chi cho Bi n ph thu c<br /> vi c nuôi cá c nh<br /> Y3<br /> Chi phí ngư i nuôi gi i trí chi cho vi c Bi n ph thu c<br /> mua h và giá ñ<br /> Y4<br /> Chi phí ngư i nuôi gi i trí chi cho vi c Bi n ph thu c<br /> mua cá<br /> Y5<br /> Chi phí ngư i nuôi gi i trí chi cho vi c Bi n ph thu c<br /> mua trang thi t b<br /> Kinhnghiem s năm kinh nghi m trong vi c nuôi cá Bi n ñ c l p<br /> c nh<br /> Soca<br /> t ng s cá th cá ñư c nuôi<br /> Bi n ñ c l p<br /> Soho<br /> t ng s h nuôi cá<br /> Bi n ñ c l p<br /> A1<br /> kích thư c h nuôi t 0,4-0,6m<br /> Bi n ñ nh tính<br /> B1<br /> kích thư c h nuôi t 0,8-1,0m<br /> Bi n ñ nh tính<br /> C1<br /> kích thư c h nuôi t >1,2m<br /> Bi n ñ nh tính<br /> A3<br /> Nuôi cá c nh nh m m c ñích gi i trí<br /> Bi n ñ nh tính<br /> B3<br /> Nuôi cá c nh nh m m c ñích tâm linh<br /> Bi n ñ nh tính<br /> C3<br /> Nuôi cá c nh nh m m c ñích nâng cao Bi n ñ nh tính<br /> thu nh p<br /> A6<br /> Hình th c nuôi ñơn<br /> Bi n ñ nh tính<br /> <br /> ðơn v<br /> ð ng<br /> ð ng<br /> ð ng<br /> ð ng<br /> năm<br /> Con<br /> Cái<br /> <br /> 5<br /> <br />