Chăm sóc sức khỏe phụ nữ (Bài 11)

Chia sẻ: Romano Romano | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

102
lượt xem 74
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng phương pháp Chăm sóc sức khỏe phụ nữ . Nội dung bài 11 trình bày về vấn đề vô sinh ở phụ nữ. Tài liệu dành cho sinh viên khoa điều dưỡng tham khảo học tập mở mang kiến thức.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Chăm sóc sức khỏe phụ nữ (Bài 11)

Bμi 11 V« sinh Môc tiªu 1. §Þnh nghÜa ®−îc v« sinh nguyªn ph¸t vμ v« sinh thø ph¸t. 2. KÓ ®−îc c¸c b−íc th¨m dß chÈn ®o¸n mét cÆp vî chång v« sinh. 1. Më ®Çu Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò v« sinh lμ mét nhiÖm vô trong ch−¬ng tr×nh ®iÒu hoμ sinh s¶n. §iÒu trÞ v« sinh lμ mét nhu cÇu cÊp thiÕt cho nh÷ng cÆp vî chång hiÕm con, nh»m ®¶m b¶o h¹nh phóc gia ®×nh vμ ph¸t triÓn hμi hoμ víi x· héi. Theo thèng kª cho thÊy, cã kho¶ng 8% - 12% cÆp vî chång bÞ hiÕm muén vμ v« sinh, tû lÖ nμy thay ®æi theo tõng vïng trªn thÕ giíi. Hμng n¨m cã vμo kho¶ng 2 triÖu cÆp v« sinh míi vμ con sè nμy ngμy cμng gia t¨ng. 2. §Þnh nghÜa vÒ v« sinh 2.1. §Þnh nghÜa Mét cÆp vî chång lμ v« sinh khi ng−êi vî kh«ng thô thai, sau mét thêi gian lËp gia ®×nh ®−îc 12 th¸ng, trong hoμn c¶nh chung sèng vμ kh«ng ¸p dông mét ph−¬ng ph¸p h¹n chÕ sinh ®Î nμo. 2.2. Sù kh¸c biÖt gi÷a v« sinh nguyªn ph¸t vμ v« sinh thø ph¸t − V« sinh nguyªn ph¸t: hai vî chång ch−a bao giê cã thai, mÆc dï chung sèng víi nhau, ®ang ë trong mét t×nh thÕ cã kh¶ n¨ng thô thai vμ mong muèn cã thai, Ýt nhÊt ®· 12 th¸ng. − V« sinh thø ph¸t: hai vî chång tr−íc kia ®· cã con hoÆc ®· cã thai, nh−ng sau ®ã kh«ng thÓ cã thai l¹i, mÆc dï ®ang sèng víi nhau, ®ang ë trong mét t×nh thÕ cã kh¶ n¨ng thô thai vμ mong muèn cã thai, Ýt nhÊt ®· 12 th¸ng. 3. Nguyªn nh©n v« sinh C¶ phô n÷ lÉn nam giíi hoÆc lμ c¶ 2 ®Òu cã thÓ bÞ v« sinh. Kho¶ng 40% tr−êng hîp v« sinh thuéc vÒ n÷, 30% thuéc vÒ nam, 20% thuéc vÒ c¶ 2 vμ 10% kh«ng râ lý do. − Cã nh÷ng yÕu tè kh¸c nhau cã thÓ dÉn tíi v« sinh n÷. Nh÷ng bÊt th−êng vÒ cÊu t¹o cña c¬ quan sinh dôc, cã thÓ ng¨n c¶n kh«ng cho tinh 133
trïng ®Õn gÆp trøng, hoÆc g©y c¶n trë kh«ng cho trøng ®· thô tinh lμm tæ trong buång tö cung. Nh÷ng bÊt th−êng vÒ néi tiÕt, còng cã thÓ g©y nªn rèi lo¹n vÒ rông trøng vμ g©y nªn khã kh¨n cho viÖc thô thai. Nh÷ng yÕu tè ngoμi bé phËn sinh dôc nh−: sö dông thuèc, thôt röa ©m ®¹o sau giao hîp hoÆc giao hîp kh«ng th−êng xuyªn, còng cã thÓ lμm gi¶m kh¶ n¨ng sinh s¶n. − Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ kh¶ n¨ng sinh s¶n cña nam giíi cã thÓ lμ do bÊt th−êng vÒ sinh tinh, bÊt th−êng vÒ cÊu tróc, bÊt th−êng vÒ chøc n¨ng t×nh dôc. − C¸c yÕu tè phèi hîp cña c¶ vî vμ chång cã thÓ ¶nh h−ëng tíi sinh s¶n nh− néi tiÕt tè nam vμ n÷, bÊt th−êng vÒ cÊu tróc, stress, hoÆc th«ng tin sai lÖch vÒ t×nh dôc. 4. Kh¸m vµ chÈn ®o¸n v« sinh Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n v« sinh, tû lÖ xuÊt hiÖn chia ®Òu ë nam vμ n÷. Do ®ã, khi kh¸m vμ chÈn ®o¸n v« sinh ph¶i cÇn th¨m kh¸m c¶ vî lÉn chång ®Ó t×m hiÓu nguyªn nh©n vμ tõ ®ã ®iÒu trÞ míi cã kÕt qu¶. CÇn nhí: hiÕm muén vμ v« sinh lμ vÊn ®Ò cña mét cÆp vî chång, chø kh«ng ph¶i cña mét c¸ nh©n 4.1. Hái bÖnh sö vμ th¨m kh¸m BÖnh nh©n sÏ ®−îc hái vÒ t×nh tr¹ng bÖnh, kh¸m phô khoa tæng qu¸t, trªn c¬ së ®ã sÏ quyÕt ®Þnh nªn lμm nh÷ng xÐt nghiÖm g× thªm. C¸c xÐt nghiÖm ®Ó chÈn ®o¸n v« sinh, th−êng ®ßi hái ng−êi bÖnh ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian vμ ®i l¹i nhiÒu lÇn. Do ®ã, c¶ ng−êi bÖnh vμ thÇy thuèc ph¶i kiªn nhÉn vμ cïng hîp t¸c ®Ó cã chÈn ®o¸n ®óng vμ quyÕt ®Þnh c¸ch ®iÒu trÞ thÝch hîp. 4.2. C¸c xÐt nghiÖm th¨m dß cho mét cÆp vî chång v« sinh §Ó cã thai cÇn 4 ®iÒu kiÖn: Cã phãng no·n vμ no·n tèt Tinh dÞch vμ tinh trïng tèt Tinh trïng vμ no·n cã gÆp nhau vμ kÕt hîp tèt Trøng lμm tæ ph¸t triÓn tèt C¸c xÐt nghiÖm th¨m dß sau ®©y gióp t×m ra nguyªn nh©n v« sinh 4.2.1. Th¨m dß phãng no·n Nh÷ng phô n÷ cã chu kú kinh nguyÖt tù nhiªn ®Òu ®Æn hμng th¸ng th× th−êng cã phãng no·n, nh−ng ®iÒu ®ã kh«ng ph¶i lu«n lu«n ®óng. 134
Nh÷ng phô n÷ cã rèi lo¹n phãng no·n hay kh«ng phãng no·n, th−êng cã kinh kh«ng ®Òu hay kh«ng cã kinh. Do ®ã, ®Ó biÕt phô n÷ cã phãng no·n hay kh«ng cÇn thùc hiÖn mét sè th¨m dß sau: − §o biÓu ®å th©n nhiÖt c¬ së: ®o th©n nhiÖt mçi buæi s¸ng tr−íc khi thøc dËy, ghi vμo b¶ng th©n nhiÖt. NÕu nöa sau cña chu kú kinh mμ nhiÖt ®é t¨ng lªn 0,50C th× cã thÓ cã phãng no·n − ChØ sè cæ tö cung − §Þnh l−îng Progesteron ngμy thø 21 vßng kinh − §Þnh l−îng FSH, LH, estrogen trong m¸u 4.2.2. ChÊt l−îng tinh trïng Tinh dÞch ®å lμ mét trong nh÷ng xÐt nghiÖm c¬ b¶n nhÊt. Th«ng qua tich dÞch ®å, chóng ta cã thÓ ®¸nh gi¸ s¬ bé kh¶ n¨ng sinh s¶n cña ng−êi chång. Mét sè gi¸ trÞ b×nh th−êng cña tinh dÞch ®å (theo tiªu chuÈn cña Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi 1999) − ThÓ tÝch tinh dÞch: ≥ 2ml − MËt ®é tinh trïng: ≥ 20 triÖu tinh trïng/ml − Tinh trïng di ®éng nhanh: ≥ 25%,hay tæng tinh trïng di ®éng ≥ 50% − H×nh d¹ng b×nh th−êng: ≥ 30% − Tû lÖ tinh trïng sèng: ≥ 75% − Sè l−îng b¹ch cÇu:
− §Þnh l−îng progesteron vμo ngμy thø 21 vßng kinh − Chôp buång tö cung - èng dÉn trøng: sau s¹ch kinh (kho¶ng ngμy thø 6 - 11 cña vßng kinh) − Sinh thiÕt niªm m¹c tö cung tr−íc cã kinh 2 - 3 ngμy (kiªng giao hîp) Th−êng khuyªn bÖnh nh©n ®Õn kh¸m v« sinh ngay sau s¹ch kinh, ®Ó cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi lμm tuÇn tù nhiÒu xÐt nghiÖm vμ cã thÓ hoμn tÊt c¸c xÐt nghiÖm th¨m dß trong mét vßng kinh. 5. §iÒu trÞ v« sinh 5.1. VÒ phÝa ng−êi vî − §iÒu trÞ viªm nhiÔm ®−êng sinh dôc, nÕu cã tr−íc khi th¨m dß nguyªn nh©n v« sinh. Cã kho¶ng 5% bÖnh nh©n v« sinh, ®· cã thÓ cã thai sau khi ®iÒu trÞ viªm nhiÔm. − §iÒu trÞ v« sinh do t¾c èng dÉn trøng: phÉu thuËt mæ th«ng èng dÉn trøng qua ®−êng bông hoÆc qua néi soi. − KÝch thÝch sù phãng no·n b»ng c¸c thuèc néi tiÕt 5.2. VÒ phÝa ng−êi chång − §èi víi nh÷ng tr−êng hîp liÖt d−¬ng, cÇn th¨m kh¸m vμ héi chÈn cÈn thËn ®Ó x¸c ®Þnh nguyªn nh©n do néi tiÕt, viªm nhiÔm hay thÇn kinh. − §èi víi nh÷ng tr−êng hîp kh«ng cã tinh trïng, cÇn x¸c ®Þnh xem ®©y lμ do tinh hoμn kh«ng sinh s¶n hay lμ do t¾c èng dÉn tinh. − §èi víi nh÷ng tr−êng hîp tinh trïng Ýt, cÇn xem xÐt vÒ kh¶ n¨ng chÕ tiÕt ë c¸c tinh hoμn cô thÓ cña c¸c èng sinh tinh, nh−ng còng cã thÓ kh¶ n¨ng sinh tinh cña tinh hoμn vÉn b×nh th−êng hoÆc chØ suy gi¶m Ýt trong khi ®ã l¹i cã kÌm theo t¾c b¸n phÇn c¸c èng dÉn tinh. − Tinh trïng yÕu vμ tinh trïng chÕt tû lÖ cao, cã thÓ do gi·n tÜnh m¹ch tinh, g©y ø trÖ tuÇn hoμn vμ thiÕu d−ìng khÝ. PhÉu thuËt th¾t tÜnh m¹ch tinh cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc mét sè ®¸ng kÓ c¸c tr−êng hîp trªn. 5.3. Ph−¬ng ph¸p hç trî sinh s¶n Thô tinh trong èng nghiÖm: mét sè v« sinh kh«ng cã kh¶ n¨ng ®iÒu trÞ th× ph¶i t×m biÖn ph¸p thô tinh trong èng nghiÖm, råi chuyÓn ph«i vμo tö cung. − V« sinh do èng dÉn trøng kh«ng cã kh¶ n¨ng phÉu thuËt. − Suy sím buång trøng, cÇn no·n cña ng−êi cho. − V« sinh kh«ng râ nguyªn nh©n. 136
6. Vai trß cña ng−êi hé sinh trong ®iÒu trÞ v« sinh 6.1. T− vÊn − T− vÊn ®èi víi nh÷ng cÆp vî chång sau khi lËp gia ®×nh trªn 12 th¸ng, sèng gÇn nhau, kh«ng ¸p dông biÖn ph¸p tr¸nh thai nμo, mμ ch−a cã thai nªn ®i kh¸m vμ ®iÒu trÞ. − Qua th¨m kh¸m, cung cÊp th«ng tin cho bÖnh nh©n víi sù hç trî vμ th«ng hiÓu: v« sinh lμ mét vÊn ®Ò vÒ tinh thÇn, x· héi vμ y häc. − §¶m b¶o cÆp vî chång hiÓu ®−îc gi¶i phÉu, sinh lý b×nh th−êng vμ c¸c yªu cÇu ®Ó cã thai. − CÇn kh¸m sím vμ kh¸m ®óng chç. Tu©n thñ chÕ ®é ®iÒu trÞ vμ cã sù hîp t¸c c¶ vî vμ chång − Khi cã thai cÇn theo dâi thai ®Þnh kú t¹i c¬ së m×nh kh¸m ch÷a v« sinh 6.2. Hç trî ®iÒu trÞ v« sinh − H−íng dÉn, ®éng viªn vμ gi¸m s¸t ng−êi bÖnh trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ: c¸ch sö dông thuèc, ph¸t hiÖn vμ xö trÝ c¸c t¸c dông phô cña thuèc, ph¸t hiÖn nh÷ng bÊt th−êng, trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ... − §«n ®èc, nh¾c nhë c¸c cÆp vî chång kh¸m l¹i theo ®óng hÑn. 6.3. Khi ng−êi phô n÷ ®iÒu trÞ v« sinh cã kÕt qu¶, ng−êi hé sinh cÇn chó ý mét sè vÊn ®Ò khi ch¨m sãc thai nghÐn: − H−íng dÉn vμ gi¸m s¸t thai phô thùc hiÖn tèt vÖ sinh thai nghÐn − Gi¸m s¸t sö dông thuèc theo y lÖnh cña b¸c sÜ (nÕu cã). − H−íng dÉn vμ hç trî thai phô kh¸m thai theo hÑn cña thÇy thuèc − H−íng dÉn thai phô tù ph¸t hiÖn vμ ph¸t hiÖn sím c¸c dÊu hiÖu bÊt th−êng vÒ thai nghÐn, còng nh− vÒ søc kháe cña thai phô, chuyÓn ngay thai phô lªn tuyÕn trªn. − H−íng dÉn thai phô chê ®Î t¹i c¸c c¬ së y tÕ cã ®iÒu kiÖn phÉu thuËt. 7. Dù phßng v« sinh − §Ò phßng c¸c bÖnh l©y qua ®−êng t×nh dôc vμ ph¶i ph¸t triÓn mét ph−¬ng ph¸p chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh vμ ®iÒu trÞ c¸c bÖnh l©y truyÒn qua ®−êng t×nh dôc. − CÇn tham vÊn tèt, chÈn ®o¸n vμ ®iÒu trÞ sím c¸c tr−êng hîp v« sinh. T− vÊn ®èi víi nh÷ng cÆp vî chång, sau khi lËp gia ®×nh trªn 12 th¸ng, sèng gÇn nhau, kh«ng ¸p dông biÖn ph¸p tr¸nh thai nμo mμ ch−a cã thai, nªn ®i kh¸m vμ ®iÒu trÞ. 137
8. Ch¨m sãc Vai trß cña ng−êi hé sinh víi vÊn ®Ò v« sinh rÊt quan träng. Tõ x−a ®Õn nay, nh÷ng bÖnh nh©n v« sinh th−êng ®Õn c¬ së y tÕ rÊt muén. PhÇn v× hä ng¹i, phÇn v× th¨m dß v« sinh rÊt nhiÒu c«ng ®o¹n ®ßi hái bÖnh nh©n ph¶i kiªn tr×. ViÖc ph¸t hiÖn sím, t− vÊn cho bÖnh nh©n ®Õn c¬ së y tÕ kh¸m vμ ®iÒu trÞ, còng nh− theo dâi, h−íng dÉn bÖnh nh©n thùc hiÖn ®¬n thuèc cña b¸c sÜ lμ nhiÖm vô rÊt quan träng cña ng−êi hé sinh. 8.1. NhËn ®Þnh − Thêi gian v« sinh lμ bao nhiªu n¨m − Tuæi cña hai vî chång.? − V« sinh nguyªn hay thø ph¸t. − V« sinh do vî hay chång hay do c¶ 2 vî chång − Cã ph¸t hiÖn ®−îc nguyªn nh©n kh«ng? − ThÓ tr¹ng cña bÖnh nh©n thÕ nμo − §¸p øng víi ph−¬ng ph¸p th¨m dß vμ ®iÒu trÞ thÕ nμo? 8.2. ChÈn ®o¸n ch¨m sãc - nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ch¨m sãc − Tinh thÇn? − Dïng thuèc kh«ng ®óng giê, kh«ng ®ñ liÒu? − Bá thuèc, bá ®iÒu trÞ? − T¸c dông phô cña thuèc? − BiÕn chøng khi dïng thuèc, ®Æc biÖt nh− dïng thuèc kÝch thÝch phãng no·n. − Khi cã kÕt qu¶ ®iÒu trÞ bÖnh nh©n cã thai vÊn ®Ò ch¨m sãc thai phô trong qu¸ tr×nh mang thai 8.3. LËp kÕ ho¹ch ch¨m sãc − Ch¨m sãc vÒ mÆt t©m tinh thÇn − Gi¸m s¸t trong qu¸ tr×nh theo dâi ®iÒu trÞ − §«n ®èc, nh¾c nhë bÖnh nh©n ®Õn kh¸m theo ®óng hÑn cña b¸c sÜ. − T− vÊn tù theo dâi biÕn chøng, t¸c dông phô cña thuèc. − T− vÊn ch¨m sãc vÖ sinh, ¨n uèng − NÕu cã thai, t− vÊn qu¸ tr×nh ch¨m sãc, theo dâi thai. 8.4. Thùc hiÖn qu¸ tr×nh ch¨m sãc − §éng viªn, an ñi bÖnh nh©n kiªn tr×, tin t−ëng trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ. 138
− Nh¾c nhë, gi¸m s¸t bÖnh nh©n uèng thuèc ®óng giê, ®ñ liÒu, kh«ng bá thuèc, kiªn tr× ®iÒu trÞ theo ®óng ph¸c ®å. − Nh¾c nhë bÖnh nh©n ®Õn kh¸m ®óng hÑn cña b¸c sü v× trong ®iÒu trÞ v« sinh nÕu sai lÖch chØ cÇn vμi giê lμ ®· lì c¬ héi trong ®iÒu trÞ. − NÕu bÖnh nh©n dïng thuèc cã thÓ cã biÕn chøng hoÆc t¸c dông phô. H−íng dÉn cho bÖnh nh©n biÕt c¸ch phßng, xö trÝ nÕu cã. − H−íng dÉn cho bÖnh nh©n chÕ ®é vÖ sinh, ¨n uèng v× trong mét sè tr−êng hîp v« sinh, chÕ ®é ¨n cã t¸c dông hç trî qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ. − NÕu bÖnh nh©n cã thai, h−íng dÉn tû mû chÕ ®é vÖ sinh thai nghÐn, chÕ ®é ¨n, nghØ, lao ®éng phï hîp. 8.5. §¸nh gi¸ − NÕu trong qu¸ tr×nh ®iÒu trÞ diÔn biÕn bÖnh nh©n tèt, ®¸p øng ®iÒu trÞ tiªn l−îng tèt. − NÕu kh«ng ®¸p øng ®iÒu trÞ, uèng thuèc kh«ng tu©n thñ chØ ®Þnh vμ h−íng dÉn cña thÇy thuèc hoÆc cã tai biÕn, t¸c dông phô, cÇn th¶o luËn l¹i víi bÖnh nh©n vμ b¸c sü ®Ó thay ®æi kÕ ho¹ch ch¨m sãc vμ ®iÒu trÞ. Tù l−îng gi¸ Tr¶ lêi ng¾n c¸c c©u tõ 1 ®Õn 4 C©u 1. §Þnh nghÜa v« sinh C©u 2. KÓ 3 vÊn ®Ò cÇn hái bÖnh vÒ phÝa ng−êi vî C©u 3. KÓ 3 vÊn ®Ò cÇn hái bÖnh vÒ phÝa ng−êi chång. C©u 4. KÓ 2 vÊn ®Ò cÇn t− vÊn cho céng ®ång ®Ó dù phßng v« sinh. Ph©n biÖt §óng - Sai trong c¸c c©u tõ 5 ®Õn 10 Néi dung §óng Sai C©u 5. Viªm ©m ®¹o cæ tö cung còng cã thÓ lµ mét nguyªn nh©n g©y v« sinh C©u 6. Hái ng−êi bÖnh vÒ tÝnh chÊt kinh lµ mét viÖc kh«ng thÓ thiÕu trong kh¸m ng−êi bÖnh v« sinh C©u 7. Muèn biÕt cã phãng no·n hay kh«ng, chØ cÇn ®o th©n nhiÖt lµ ®ñ. C©u 8. Mét trÎ trai m¾c quai bÞ khi ®−îc 10 tuæi, nguy c¬ biÕn chøng teo tinh hoµn rÊt cao. C©u 9. Khi kh¸m v« sinh nguyªn ph¸t , t×m thÊy nguyªn nh©n do ng−êi vî th× kh«ng cÇn kh¸m cho chång n÷a C©u 10. Gi·n tÜnh m¹ch tinh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y v« sinh nam 139