CHUẨN ĐẦU RA: TIÊU CHUẨN ĐẦU TIÊN NHẰM ĐẢM BẢO<br />
CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TRONG TRƯỜNG ĐẠI HỌC<br />
ThS. Lê Sĩ Hải<br />
Phòng Khảo thí – Đảm bảo chất lượng<br />
<br />
<br />
1. Mở đầu<br />
Hiện nay, hầu hết các tiêu chuẩn kiểm định chất lượng giáo dục hoặc phương pháp<br />
tiếp cận xây dựng chương trình đào tạo đều quan tâm đến kết quả học tập mong đợi<br />
(expected learning outcomes) hay còn được hiểu là chuẩn đầu ra của người học.<br />
<br />
Bài viết này thực hiện dựa trên việc tham khảo bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lượng<br />
chương trình đào tạo AUN – QA (ASEAN University Network - Quality Assurance).<br />
Hiện nay ở Việt Nam, đã có ba trường đại học được kết nạp vào AUN (Đại học Quốc gia<br />
Hà Nội, Đại học Quốc gia TP. HCM, Đại học Cần Thơ), và nhiều trường khác cũng đang<br />
triển khai tự đánh giá các chương trình đào tạo theo mô hình này.<br />
<br />
Mô hình AUN – QA rất đề cao việc xác định chuẩn đầu ra, coi đây là khâu đầu<br />
tiên để đánh giá cả quy trình của một chương trình đào tạo.<br />
<br />
1.1 Chuẩn đầu ra: có quan trọng hay không?<br />
Để đảm bảo chất lượng đào tạo, đòi hỏi chúng ta phải trả lời các câu hỏi cơ bản<br />
như sau: (1) Chúng ta mong đợi gì ở kết quả học tập của sinh viên? (2) Để sinh viên đạt<br />
kết quả như kỳ vọng, chúng ta sẽ phải đào tạo những nội dung gì cho họ? (3) Để kế hoạch<br />
đào tạo có hiệu quả, chuyển tải các nội dung đến sinh viên và đo lường được mức độ hiểu<br />
biết, vận dụng và sáng tạo của họ thì chúng ta có chiến lược gì về giảng dạy, học tập,<br />
kiểm tra đánh giá? (4) Để thực hiện tốt chiến lược giảng dạy, học tập, kiểm tra đánh giá<br />
thì chất lượng đội ngũ giảng viên và các nguồn lực hỗ trợ phải như thế nào? (5) Thực tế<br />
sản phẩm đào tạo (sinh viên tốt nghiệp) như thế nào, có hài lòng các bên liên quan<br />
không? (6) Kết quả đầu ra thực tế có được đối chiếu với kết quả dự kiến của sinh viên, có<br />
là cơ sở quan trọng để chúng ta thay đổi mục đích, mục tiêu đào tạo và các yếu tố kéo<br />
theo sau đó không?<br />
Như vậy, cần phải khẳng định rằng, chuẩn đầu ra là điểm xuất phát cho một quy<br />
trình đào tạo, là tiêu chuẩn quan trọng đầu tiên cho quá trình tự đánh giá chất lượng đào<br />
tạo, hướng đến việc đảm bảo chất lượng chương trình đào tạo.<br />
<br />
Chúng ta cần đặt câu hỏi: Sinh viên đến trường đại học để làm gì? Một điều chắc<br />
chắn rằng, họ đến trường đại học để mong muốn học được một điều gì đó. Vì vậy, chúng<br />
ta cần xác định rõ chúng ta muốn sinh viên sẽ biết những gì và có thể làm được gì thông<br />
qua việc đạt được những khối kiến thức, kỹ năng, thái độ hoặc năng lực nào đó trong quá<br />
trình học tập cũng như sau khi tốt nghiệp.<br />
<br />
1.2 Chuẩn đầu ra: tại sao chưa được quan tâm xây dựng?<br />
Thực trạng chưa quan tâm xây dựng chuẩn đầu ra hiện nay ở các trường đại học,<br />
có thể do một số nguyên nhân chủ yếu sau đây:<br />
<br />
Thứ nhất, xuất phát từ tư duy, cách tiếp cận về đào tạo chưa phù hợp với xu hướng<br />
mới. Có 3 cách tiếp cận về đào tạo: (1) Cách tiếp cận nội dung: chú trọng khối lượng<br />
thông tin, nội dung truyền đạt và lĩnh hội; (2) Cách tiếp cận mục tiêu: căn cứ vào mục<br />
tiêu (đầu ra), thay đổi nhân cách người học để xây dựng chương trình; chú trọng kết quả<br />
đạt được về nhận thức, kĩ năng, thái độ của người học sau khi kết thúc khóa học; (3) Cách<br />
tiếp cận phát triển (quá trình): phát triển con người, khơi dậy tiềm năng, tính chủ động, tự<br />
học của người học; thầy giáo là người cố vấn, hướng dẫn.<br />
<br />
Như vậy, việc chưa quan tâm xây dựng chuẩn đầu ra xuất phát từ cách tiếp cận<br />
đào tạo theo nội dung, trong khi đó xu hướng đào tạo hiện nay là tiếp cận theo mục tiêu<br />
và phát triển. Có nghĩa rằng, chúng ta đang dạy “cái mà chúng ta đang có” thay vì phải<br />
dạy “cái mà sinh viên đang cần”. Muốn dạy những nội dung cần thiết cho sinh viên thì<br />
bắt buộc chúng ta phải xây dựng chuẩn đầu ra phù hợp.<br />
<br />
Thứ hai, sứ mệnh của trường đại học chưa có, hoặc nếu có thì chưa được tuyên bố<br />
công khai và phổ biến rộng rãi cho mọi đối tượng liên quan. Sứ mệnh thể hiện sự xác<br />
định về giá trị và những quy tắc chung chi phối hoạt động của nhà trường và là một phần<br />
cốt yếu trong quá trình lên kế hoạch chiến lược. Tuyên bố sứ mệnh là tuyên bố lý do mà<br />
trường đó tồn tại trong xã hội, khẳng định mình là ai mà mình sẽ mang lại giá trị gì cho<br />
người học và xã hội. Sứ mệnh phải được phổ biến cho mọi người biết, nhằm tạo sự đồng<br />
thuận, thống nhất trong tư duy và hành động, đồng thời thúc đẩy truyền tải thông điệp tới<br />
xã hội.<br />
<br />
Chuẩn đầu ra sẽ tùy thuộc vào từng ngành khác nhau, tuy nhiên, khi trường đại<br />
học chưa có sứ mệnh hoặc các khoa/bộ môn chưa nắm rõ sứ mệnh của trường thì rất khó<br />
để định hướng xây dựng được chuẩn đầu ra cho từng ngành nhằm chuyển tải thông điệp<br />
chung, thống nhất của nhà trường cho người học và xã hội.<br />
<br />
Thứ ba, việc xây dựng chuẩn đầu ra yêu cầu phải rất công phu, khoa học. Nhiều<br />
trường đại học, vì kinh phí hạn chế, nguồn nhân lực thực hiện còn thiếu và chưa được tập<br />
huấn, hỗ trợ; chưa xây dựng quy trình, hướng dẫn, phân công các đơn vị phối hợp… nên<br />
sẽ rất khó khăn khi triển khai thực hiện xây dựng chuẩn đầu ra.<br />
<br />
Thực tế cho thấy, việc xây dựng chuẩn đầu ra chưa được sự quan tâm đúng mức.<br />
Hầu hết các trường đều đưa lên trang thông tin điện tử về chuẩn đầu ra, nếu đọc sẽ thấy<br />
những nét na ná giống nhau, xây dựng chuẩn đầu ra một cách cẩu thả, cóp nhặt, gượng ép<br />
mang tính hình thức.<br />
<br />
Chuẩn đầu ra xây dựng cho có mà không vận hành, các hoạt động đào tạo như xây<br />
dựng các môn học trong chương trình đào tạo, chiến lược giảng dạy, học tập, kiểm tra<br />
đánh giá không ăn nhập gì với yêu cầu của chuẩn đầu ra. Và kết cục là sản phẩm đào tạo<br />
không được định vị trên thị trường lao động.<br />
<br />
1.3 Một vài suy nghĩ về chuẩn đầu ra tại Đại học Văn Hiến<br />
Đặc thù sinh viên của trường là: chất lượng đầu vào thấp, có đến 70% đến từ địa<br />
phương khác (chủ yếu sinh sống ở nông thôn), tốt nghiệp ra trường thường bám trụ lại<br />
thành phố làm việc, do cạnh tranh về công việc nên nhiều sinh viên làm trái ngành nghề<br />
được đào tạo hoặc phải thay đổi việc làm nhiều lần.<br />
<br />
Như vậy, từ đặc thù sinh viên và trong chiến lược trung hạn, Nhà trường cần xác<br />
định đào tạo nhân lực hướng đến thị trường lao động, đề cao tính ứng dụng nghề nghiệp:<br />
sinh viên tốt nghiệp sẽ làm được việc ngay, có thể làm nhiều việc, thích ứng nhanh với<br />
việc mới và môi trường làm việc mới, khiêm tốn nhưng có ý chí vươn lên khó khăn trong<br />
môi trường cạnh tranh.<br />
Từ ý tưởng này, chuẩn đầu ra sẽ chú trọng đến trang bị kiến thức, kỹ năng, thái độ<br />
phù hợp năng lực tránh gây cho sinh viên sự ảo tưởng về nghề nghiệp, xa rời cuộc sống<br />
thực tế thì đầu ra sẽ là người lao động vụng về trong công việc, thậm chí còn ngạo mạn<br />
về các giá trị sống. Khi xây dựng chuẩn đầu ra cho từng ngành, các khoa/bộ môn cũng<br />
cần thống nhất quan điểm như nêu trên, nếu đó được xem là một phần sứ mệnh của nhà<br />
trường đã được tuyên bố, phổ biến công khai.<br />
<br />
Sau khi đã xác định sứ mệnh, xây dựng chuẩn đầu ra chung toàn trường và cho<br />
từng ngành thì tất cả các hoạt động đào tạo đều xoay quanh, phục vụ cho mục đích này.<br />
Chuẩn đầu ra của sinh viên phải được gắn kết trong các khóa đào tạo ngắn hạn của các<br />
Trung tâm, Viện; được tích hợp vào các hoạt động của Phòng Công tác Sinh viên, của<br />
Đoàn Thanh niên – Hội Sinh viên, các Câu lạc bộ - đội - nhóm của sinh viên,…<br />
<br />
Khi xây dựng chương trình đào tạo hãy luôn đặt các câu hỏi: Tại sao lại đưa môn<br />
học này vào chương trình? Môn học này trang bị kiến thức, kỹ năng, thái độ gì cho sinh<br />
viên? Bằng cách nào để chuyển tải nội dung môn học để sinh viên đạt được kiến thức, kỹ<br />
năng, thái độ đó một cách tốt nhất? (Ví dụ: cân đối giữa thời lượng lý thuyết - thực hành,<br />
chiến lược tổ chức dạy - học - kiểm tra đánh giá).<br />
<br />
Như vậy, cần thiết phải xây dựng ma trận về các môn học với chuẩn đầu ra cụ thể<br />
mà môn đó cung cấp. Việc này giúp sinh viên dễ dàng nhận thấy mình học được một điều<br />
gì đó mới, thấy rõ việc học tập có một ý nghĩa quan trọng thực sự và việc học tập ảnh<br />
hưởng tích cực đến cách suy nghĩ, cảm xúc và hành động của mình.<br />
<br />
Chuẩn đầu ra không bất biến mà cần rà soát, điều chỉnh sau khi kết thúc một quy<br />
trình đào tạo. Vì vậy, cần phải xác định và khảo sát các bên liên quan như nhà tuyển<br />
dụng, sinh viên tốt nghiệp làm cơ sở để điều chỉnh chuẩn đầu ra.<br />
<br />
2. Tóm lại<br />
Đại học Văn Hiến sẽ hướng đến tự đánh giá cấp chương trình theo bộ tiêu chuẩn<br />
AUN – QA, đòi hỏi chương trình đào tạo phải có chuẩn đầu ra được xây dựng khoa học<br />
bằng cách trả lời được các câu hỏi sau đây:<br />
<br />
- Tại sao chúng ta thực hiện chức năng giáo dục đào tạo?<br />
<br />
- Chương trình đào tạo được xây dựng trên cơ sở triết lý giáo dục nào?<br />
- Các kết quả học tập mong đợi cần đạt được là gì?<br />
<br />
- ết quả học tập mong đợi của chương trình đào tạo được xây dựng thế nào?<br />
<br />
- ết quả học tập mong đợi có phản ánh mục tiêu của nhà trường không?<br />
<br />
- Thị trường lao động có đưa ra những yêu cầu cụ thể đối với sinh viên tốt nghiệp<br />
hay không?<br />
<br />
- Chương trình đào tạo đã được điều chỉnh ra sao để phù hợp với nhu cầu của thị<br />
trường lao động?<br />
<br />
- Chương trình có bản mô tả nghề nghiệp (job profile) không? (Để giúp sinh viên<br />
tốt nghiệp hiểu rõ những ngành nghề của họ).<br />
<br />
- Mục tiêu và mục đích của chương trình được phổ biến đến các giảng viên và sinh<br />
viên như thế nào?<br />
<br />
- ết quả học tập mong đợi có thể đạt được tới mức nào?<br />
<br />
- Những kết quả học tập mong đợi có được xem x t lại?<br />
<br />
- ết quả học tập mong đợi của chương trình được chuyển thành những yêu cầu cụ<br />
thể đối với sinh viên tốt nghiệp như thế nào? (Ví dụ như: về kiến thức, kỹ năng và thái<br />
độ, và đạo đức nghề nghiệp).<br />
<br />
Như vậy, các ngành phải bắt tay ngay vào việc xây dựng hoặc xác định lại chuẩn<br />
đầu ra dựa vào thực tế nhiều khóa sinh viên đã ra trường, từ đó cải tiến chương trình đào<br />
tạo phù hợp. Đây là công việc quan trọng, tiêu chuẩn đầu tiên phản ánh đảm bảo chất<br />
lượng đào tạo tại các khoa/bộ môn nói riêng và của toàn trường nói chung.<br />
<br />
<br />
TÀI LIỆU THAM KHẢO<br />
1. Mạng lưới các trường Đại học Đông Nam Á (2013), Tài liệu hướng dẫn Đánh giá<br />
chất lượng cấp chương trình theo tiêu chuẩn AUN – QA (Nguyễn Thị Mỹ Ngọc,<br />
Phạm Thị Bích, Vũ Kim Khôi biên dịch), Nhà xuất bản Đại học Quốc gia<br />
TP.HCM.<br />
2. Phạm Phụ (2005), Về khuôn mặt mới của giáo dục đại học Việt Nam, Nhà xuất bản<br />
Đại học Quốc gia TP.HCM.<br />
3. Lê Đức Ngọc, “Xây dựng văn hóa chất lượng: tạo nội lực cho cơ sở đào tạo đáp<br />
ứng yêu cầu của thời đại chất lượng”, Tạp chí Thông tin Giáo dục, Số (36) 4-2008.<br />