Con người - Nhìn từ phương Đông và hôm nay: Phần 1

Chia sẻ: Luis Mathew | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:62

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

"Con người - Nhìn từ phương Đông và hôm nay: Phần 1" gồm có những nội dung chính sau: Con người, kết quả của một sự tiến hóa? Hay trái lại, của một thoái hóa? Kỹ tác đặc biệt: Nghệ thuật; Vấn đề văn hóa; Văn hóa trong viễn cảnh toàn cầu hóa; Vấn đề xã hội; Xã hội và kinh quốc; Xã hội với tôn giáo và phong hóa. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Con người - Nhìn từ phương Đông và hôm nay: Phần 1

••r HOANHSdN tie'n sT, cifti giang sird6ng phiWng hoc n h i n tijf phiftfng d o n g v a h o m n a y : COIV ]\Glf€?I van hoa va xa hoi ngon ngu' ngoai tac va n p i tarn TH'J \im TIMHBINHinUANJ NHA XUAT BAN VAN HOA-THONG T I N
Ldl TliA Trao lirti toan cau hda horn nay, ne'u c6 nhSng mat tich ctfc cua n6, thi cung khong thie'u nhCfng mat han che kem theo. Trong so' nhCng mat han che nay, nhu* nhieu ngrfcJi da nhan ra, c6 s\i suy thoai dao diJe, co the noi la kha tram trong. Ne'u nhuf so'ng chi la de kie'm tien va htfdng thu, thi cuoc so'ng dau con y nghia gi nii'a. Vang, cang hufcfng thu, ngufdi ta cang cam thay c6 6dn khi mk ai nay chi biet lo cho minh, cang cam thay chan ddi khi ma le song da mat. Khong ai cho'i cai r i n g , vdi nen phong hoa go bd ngay trtfdc, con ngU'cfi thie'u tif do khong phai la khong kho. Nhifng it ra ho con biet minh la ai va di ve dau, nghIa la con dat bang dxid'i chan cting vdi nhiJng diem tifa ch^c chan. Chu" mot khi niem tin khong con, khong biet v i cai gl ma song, thi tuy tif do day, nhirtig tu* do de lam gi day? • - • Hay la trd lai vdi nhi^ng hoc thuye't cu, nh\i cua Nho giao cha han, dieu ma mot so'ngu'di tijfng da nghi den? Co dieu, xa each Nho giao lau roi, khong may ai con hieu va yeu thich, cha'p nhan nd niJa. Va lai, chang biet nd con hdp thdi khong khi ma chung ta tH van minh nong nghiep da chuyen sang van minh dieu khien, tijf xa hoi phong kie'n da tien sang xa hoi dan chu, tu" do? Nen tang cu thi khong con, ma cho di/a mdi thi chufa cd, nen khong it ngufdi cam thay bd vO, khong niem tin v l khong tim ra hiTdng di cho minh. La mot ngtfdi gan bd lau nam vdi nghe giao, toi vie't nen cuon sach nho nay, hi vong gdp siJc cung cac bac tri gia trong niTdc, gang difa ra nhilng suy tiT hau giiip cac ban tre tim lai niem tin va le song, nhd do tiTdng lai ciia ho tu'cfi sang hOn. Ma de difOc nhU vay, ho can biet minh la gi (ban chat loai ngifdi) va di v l dau.
\ '
Con ngUcfi CON N C l / d l , KET QUA CUA M O T TIEN HOA? Vu tru v(';i con ngifc/i Ngirdi xira ai ma cha nhin ra "Nhan linh if van vat", nhifng dong thcJi vin cam nhan minh thuoc vu tru day. Con nguM khong chi la dong vat giifa muon ngdn dong vat khdc. Bdi vi nhffng dong vat khdc chi can song nhu con vat thoi, Con ngi/di cao hdn van val dau phai nhtf than x
10 Con nguM Vdn hoa va xa h(>i con ngiftti vCfa l^m b^ng dS'l (adama), viTa chiJa sinh khl (neshama) la sy phan cifc cua Prakrti thanh khieu nang ben trong cua Tam va do Yavc th6i v^o (Scing the thul.l), ma ihco 6.3, ihi hdi song ay the' gidi ben ngoai nhu" do'i tUdng cua tri thifc. cung la hcti lh5 (ruah) cua Ngai, hdi th3 ma ai c6 se th^nh kh6n ngoan dd phdn do.ln v.\n iri. Ngoili ra, con ngirW c5n diTdc tao Sir tao th6', xira cung nhu" nay, luon du'dc nhin ra trong sir kS't sinh iheo hinh Inh Ngai (1.26-27), va tao sinh cuo'i ciing, nhiT the hdp giffa Cha'l va L^, khich cho moi vat diroc he ihd'ng h6a dd dich did'm va dinh diS'm cua tao the". thanh kha tri, va moi bid'n h6a du'dc didn ra nhip nhang trong quy N6'u huydn thoai c6 Lifdng Hjl n6i Iron coi con ngirdi nhif luat. Trong Samkhya, cii a'y tf^m san trong vat chS't, nhyng chi dinh die'm cua Tao th6', tM huydn thoai c6 An lai my con ngtfcfi l^m lac dong nhd sir c6 mat xuc tac cua Tinh than. Vdi chii nghTa duy g6c v^ nguon cua vu try n^y. DSy la Con ngifdi th"an thdnh nguydn vat chat ngay nay, cai Ly licm .sa~n a'y van hanh tiT minh, khdng can scf, Purusa, va vice lao the Ircn c^i ncn la Con ngifdi Sy du'dc didn den thu-Tinh than thuTa kia. C6n vdi Khong giio, thi la do Thien ta dai dong trong bo'n kinh thu" thuoc loai c5n ban va truycn thong mcnh chi6'u in thanh Tinh hay cai Dao djch bidh cua mu6n vSt ben nha't: Rg-vcda, Atharva-veda, Vajasaneyi-samhita, Taittiriya- ngoai, thanh Tinh hay cai Dao lam ngifdi d ludng tri chung ta. Do Sranyaka, nen c6 am vang sau xa den to^n tu^ ttfdng Cd An Do. 66, chi can Cach vat hay nghicm ,suy lha'u dao v& cdch van hanh cua vu trii, va Tri tri hay chim v6 Tam bang Thanh f dd nghe ra Theo huyen thoai n6i d6, thi tiT te pham quan trong nhS't \l tic'ng ndi lu"dng tri, la sc hidu du'dc Menh Trdi ngay. Con ngu'di Purusa mh. van vat da dUcJc lam ndn, v6\ n6 th^nh mat trdi, \'6i tSm Iri n6 thanh mit tr^ng, \6\i n6 thanh gi6, vdi micng n6 thanh liJa, v(3i dau n6 th^nh trcfi cao, vdi chan n6 thanh dat thap, vdi ron n6 th^nh khoang khdng U-ung..., dd roi tat ca Cung nhU" ben Dong, ngirdi phUdng Tay xira lu6n coi vu try la nhffng yd'u t6' nay lai dufcfc thu hoi trd lai trong nhQ-ng con ngiTcfi mot cd the Idn, va than \ic chung ta la su" rlit gon cua cd thd Idn thu^dng ph^m, \'di lu^a chui v6 th^nh mieng, mat trdi chui v6 th^nh nay. Vdi Zenon Un Hy Lap ( 336-264 triTdc CN), de'n tCr Hon m^t, chi Nguyct chui v6 thanh tarn iri (manas).v.v... Va nhu" the". Logos n6 song dong hda va dicu khidn hoan vu. Hbn Logos S'y la Con ngu'di vCTa la g6c cua the' gidi, vuTa thu t6m ca the' gidi Ky v6 mot vdi cai hbn thong minh tiong con ngu'di chdng ta. trong minh lu6n. N6'u vdi Zenon, trong mdi ngu'di chi cd mot hbn, va hbn nay Trong hoc thuyc't Samkhya, Purusa n6i tr6n bid'n th^nh Tinh ddn giin, thi vdi Plotin ( 205-270 sau CN ), hbn gbm bdi hai thanh thin tuyet d6'i. Nhd sU" c6 mat cua Purusa nhU' chat xiic tic, ma vat phan khac nhau, dil trong tidu vu tru la con ngiTdi hay trong dai vu cha't ban sd Prakrli lif bic'n h6a thanh muon lo^i muon vat. Va day trii ciing the'. Va day la thanh phan 15^ tinh nd hifdng vc kha tri kha la mot bic'n h6a song hanh n6 lam nen mot ben la cii Tam.ben 15^, va thanh phan phi 1^ linh nd hu'dng vc kha giac ndn cung day trong dd tri lhi?c, ben kia la ci\t ngoai thd' dd dir(?c tri thtfc bdi ham mudh lu6n. C6 Ic hoc ihuyd't nay da cd tCr xa xu'a, khi ma Tam. Do d6 ma Tam-Vat Hen quan mat thict vdi nhau. Sd dl c6 chinh Thanh Phaolb, hai the' ky tru-dc Plotin, cung phSn bict ndi Uen quan nay va song hanh a'y, la vi Tao the'ba't nguon tir Y ihifc con ngirdi cai tinh tliln pneuma nd hiTdng 16n va cai hbn song (lam nen) cii Toi (Aham-kSra) ndi Bin nhiSn hay Prakrti, n6 cung psukhfi nd ghi xud'ng. ,
Van hoa va xa li(>i 12 Con ngKdi Nghy nay, the'gidi hu^dng ve mot thu' ngiTdi "nha't the", chi? Sir phSn biel n6i iren cung phu htJp \di Trung Quoc khi hp khdng "nhi the", ttJc nhi phan nh\i trirdc. Va con ngirdi "nhS't the" quan nicm vc hai Ihu" khi: DiTcfng khi hay Than n6 nhap v6 con 5'y tiT trong vat chS't m^ ti6'n h6a th^nh. ngifdi th^nh "phan Tinh anh", va Am klii hay Quy (thco nghia dilng irong L6 kj^) n6 nhap v6 con ngiTcJi th^nh Phiich (via) dd song Thuyfi't tic'n h6a chinh thitc xua'l hicn c^ch dSy hai the' ky, vk dong h6a xdc the: "Th^c la the ph^ch, con la linh anh" (Truyen bil dau gidi han d su" s6'ng, 66 cu6'i ciing md rpng tdi con ngirdi mpt Kieu). mat, va mat kia idi c.i khodng chS't lu6n. Nam 1800, Lamarck cho rang sinh vat bic'n h6a (trans-form) do Vdi Hy Lap n6i chung, neu hon cd nhan chl hicn hiJu nhd su" dung nliicu hay kliong su" dung mot chi the: chi the nao heat dong tham ph"Sn vao hon vu tru, thi khuye't diem (cua con ngu'di), nhir nhicu thl phdt iricn, chi the khong heat dong thi teo chpt di. Ngo^i htfcJng nga va hu'dng gidc lai chi thuoc hon ci nhan thoi, khicn d6' ra, nhu'ng gi da hinh thanh d cha me cijng du^c di tniycn cho con bay len, hon nay luon phai hifdng thiWng va md ra dd h6a nhap vdi chdu. hon hoan vij. C6 ve nhu" day la mot hoa tan, dd bic'n mat trong d6. NiJa the' ky sau ong, nam 1859, Darwin giai thich bic'n h6a Gio'ng nhu" chu lru"(Jng cua Thong ihiCn hoc: Hon c^ nhan cM la bllng niQi nguycn IS khdc : "Chon loc tif nhicn'". cQng la "Da'u tranh nhftog manh b^n ra tur Chan nhu", dc rbi sau d6 lai trd \t vdi Chan 66 s6'ng cdn". Dling la cdc sinh vat phdi gidnh giai nhau thitc an, ch5 nhif duy nha't nay. C6 dicu Chan nhu" cua Thong thicn hoc von c6 ct, ben pho'i ngSu, n6i chung, cdc dicu kicn bao difdng vJ truyen sinh, xuat xu" tir An Do (dtl do mot phu ni? My khai sdng) lai khong phai kliic'n con klioc tlii ton tai, thich nglii tot vdi moi trU'dng ihi bic'n doi, la Hon cua vu tru. Va tru, trong con mat cua hicn nhan An Do, do va nhiTng bien dS'i nay duWc di dc cho con chdu. tinh vat chat, phifc da va bi6n dich cua n6, thifdng bi coi r
Con ngudi Van hoa va xa h0i 15 T(3i con ngi/tJi if? Loai khi xcm ra rS'l giSng v(Ji chdng la, LiT so s^nh he gen khdng phai la dOn giSn. May m^ gan day ngu'di ta hinh hai cho dc'n bp dang lu" ihc ditng thing n6 giai ph6ng hai da kh^m ph^ ra c^ch gidi han sir tniy tim vao gen dan 6ng thoi. tay cho vice n^m b^t, r6i van dung c6ng cu. Nhtfug day mdi chi la "xem ra", vi giffa hai m6c, khi ngiTdi, c6n ca mot khodng c^ch. So'la he di tniycn cua mot ngiTdi la do d6ng g6p cua 2 cha me, The' la tCr h^ng the' ky nay, ngu'cfita co lap day khoang cich. S'y tren 4 6ng ba, 8 t5ng,v.v..., ncn chi can tim dc'n nhifim sac the gidi linh, binh dipn hinh thdi hoc (va giai phlu hp9), b^ng cdch tim ra qua vSng, chi mpl irong 23 cip nhiSm sic the. Va trong nhiSm site gidi tinh kia, giCf lai nhiSm sic the Y chi djln ong mdi c6. khio cd nhffng bp xUPng trung gian. ngu'cJi ta da tim du'Pc mot phln. Xem ra td t6ng thiJ nhS't - tien thSn thi? nhS't thi dung hPn - Y va X rS't kh^c nhau, n6n kh6 c6 thi ti-pn vdi nhau khi nam ciia gid'ng ngu'di la lo^i Australopithccine (africanus robustus) niT giao phoi, nhd d6 Y ton tai nguyen ven du'dc tii" ddi np sang ddi hoSc lo^i n^o kh^c gan gio'ng c6 m^t dong thdi, k6' d6 la loai kia, khic'n chi can nghidn cihi nhiing bic'n ddi cua Y \h. du dd Xii tao Homo habihs, r6i Homo (vdi Homo erectus c6 le da tuyet gid'ng va c2y pha hp nam gidi. T
iRI , Con ngudi Van hda va xa IIQI nhifng' giai doan lien h6a ay da diTdc Lhifc hien ihu nh6 trong nguydn tu" khdc nhau), (B) lire dien liT nd kc't electron (v6'n am) "phong" thi nghicm. vdi nhffng hat nhan (vo'n dffdng) n6i trcn, nhd dd lam ncn cdc Cdi vu iru nay qua da ba'l dau bang nhffng cdi K H 6 N G thai Idn nguycn tu", (C) It/c hap dan, va (D) lire Iffdiig lac nhe. nhu" the' day: Kliong vat chaft, Kliong khong gian va Kliong Ihdi gian, C6n hcing so', thi ph^i kc tru'dc lien dc'n hllng so' ha'p dan, vcti cdi LUdng tur ban sd khong hinh dang, nhif mot thd" H6n mang nao d6. Dc roi lien sau ticng no, tdi thdi dic'm mdi clii 10"*"' giay, bit dau ir^n sau d6 la hdng so'van loc dnh sdng. Cdc hdng so'nay du'dc linh xuat hien cdc photon ciing vdi nhffng hat toi cO ban va sieu nhe: lodn v6 Cling chinh xdc ky dicu, nhd dd m d i c6 sir song hom clcctron-positon vd neutrino. Sau dd, tdi lifdt nhffng hat cO bdn ning nay. Ndy nhd, chi can h
Con ngudi Van Iwa vu xa HQI 19 vJo giffa mot kW quyd'n dbi d^o cdc chSt oxyde carbon va dioxyde C6 dieu nam 1960, r6i tidp d6 nam 1980, ngffM ta phai ngcJ carbon, cilng v
CHl/OiNC 2 HAY TRAI LAI, CUA MOT THOAI HOA ? Phai chang con ngifdi dung la dinli diem cua mol lien lioa? Va dung c6 tic'n h6a that? Hay that ra chi c6 ngau bicn ihoi, hoac te hPn ni7a, ihoai hoa? Chiing ta hay la'ng nghe mot so y kich va xcm x
22 Con ngUcfi Van hua va xd h(>i .v.V,> h6a, hoan Lhicn h6a di doi vdi phiJc tap h6a. Vang, ke tif khi siC thSng v^ quy luat, vdi quy luat c6 the du'c^c bieu difin b^ng nhiJng song xuat hicn cdch day h^ng ty nS.m, ral it sinh vat d vao mot c6ng thifc to^n, thi sir song lai trinh bay mot bo mat phdng khoclng ngifdng (seuil) phiJc tap cao, ma hau het mai chen nhau quanh mdl v^ linh hoat khic hin, khi ma m6i sinli vat quy kd't v^o minh moi ngiTdng phiJc tap t6i tliicu. Vay, n€\i nhin sinh vat d tdng th6', la chi chu'c ning vk hoat ddng trong tid'n trinh ci Ihi hda, khi6'n nd c6 thay chung (vSng, hau he't, v^ day 1^ cic vi khuan, virus...) ch^ng kha ning M song va Irao doi vdi moi tru'dng, rbi tu" nhan ban (auto- phiJc tap h6a va lien h6a chi d^ng ke. Them vao day, chinh cic r
Con ngudi Van Iwa va xd hoi da Ira ve cho con ngiTdi cdi trieu ihien ma Robincl dal lam Lren dau nao khong phai la qua lang cua thicn nhien cho bang san pham cua cua Ihicn nhicn ay. Vang Ihco Kanl, cAi cao qu^ cua con ngUdi cha ong chling la. khong do biet dinh bdi thien nhidn, ma giai dinh ; Qua dung la nhCrng vilng bo ngo vc chlic nang ay da p h i l - " S i r giai ph6ng (ay) g5_con ngifdi ra khoi long mc thicn tricn va g6p phan chinh yfi'u vao sif nd Idn khoi nao hom nay. Con nhiSn, day la niem ki6u hanli n6 di doi vdfi cd nguy. Bdi le thien pliSn kliOng phat tricn la phan thicn nhicn lap Irinh sSn cho cac nhicn da dliy con ngu'di ra kh6i cuoc song ihd ngky binh hda cua chitc nang nhat dinh, vdi th'Sn kinh kc't n6l v6 cilng chat chc v d i mot dira tre, nhu" the ra khoi khu vifcfn d d6 n6 gap thay trong v6 tu" nhau va vdfi loan cP the. D6 cung la v t n g ma ta c6 chung v d i con nhffng gi gitip n6 Ion tai d6 dang, 6.6 rdi v i o mot the' gidi menh thii, vilng danh cho cic chiJc nang thifc vat, chiyc nSng cP dong v^ m6ng v
26 Con ngUdi van lida vci xu /?
Con ngudi Van luki va xd h(>i 29 ngCr chi hidn dong diTdc giffa mol m6i IriTdng ngifcfi. Vang, ngon dffa be hoe noi, n6 phai dffa vao ihdng tin trong giao hOi, vao gido ngfr m mol chii-c n^ng, chif khong phai mot cd quan. Cd quan Irong due trcn cd sd cua mot di s^n v^ he thong van h6a. Di san Sy, tff ngon ngff, chi c6 nhffng cd quan hffu ich cho viec phdt am, am chff cha ong nhieu ddi dc lai, n6 kc't dong trong truycn thong ben ngoAi chffa phSi 151, d6 Itl phol, thanh qu.in, v6m mleng, Mil, mui. vA di truybn ben trong, giiip cho dffa bd giffa moi trffdng d6 hoc C6n bo nao, ca b^n nao triil, cung chi la dlcm tffa cho chffc ning tid'ng me d(5 rSi nhanh, nhff mot tibm nang bam sinh vay. ngon ngff thoi. Chlnh sff truycn th6ng, dffdc dicu khicn Iff nhffng nguycn ly to chffc ngon ngff, da bicl dinh (iffc cai chffdng trinh) Sff tie'n h6a ciia ngon ngff giffa gidng ngffdi la v6 tan, cung v6 trcn bo nao, khicn dffa trc sinh ra c6 the' hoc n6i ngay va hoc giffa tan nhff sff tidn h6a cCa M i ngffdi dffa v^o ng6n ngiT. MA sff tidn m6i irffdng ngfftJl. Vang, chinh ngon ngff n6 tao sinh chlnh minh h6a nay di6n ra dbng thdi trcn ca hai mat chung loai (philogeny) trcn he thin kinh cua chting ta. va ci. the' (ontogeny). Nhff th6', klidc vdi c^c chffc ntmg khdc, nhff chffc nSng thffc Ky tac ndi chung v
30 Con ngUdi VHn hoa va xa hO'i 31 nam md mam, chi c^ch dSy mS'y chuc ng^n (hay irSm ng^n) Khong nhCfng ky t^c lam thanh cac to chiJc nhi/ trSn, chdng nam, n6 mdi b^t dau bic't ch6' t^c c6ng cu, bic't ngucch ngoac irdn cdn bao trilm loai ngu'di dffdi bdng, lac dong vao tSm tu" va cuoc v^ch hang thanh may hinh thi3 de ycm. C6n bic't trdng trot. chSn s6'ng cua ho, khic'n so'ng hien nay vdi ho khdng thd thifi'u thifc nu6i \'h due dbng Ikm khi gidi,v,v., ihi chi mdi day, mS'y ngkn nSm pha'm chc" bid'n va niTdc u6'ng linh ch6'; khdng thd thid'u nha bStdng nay thoi. cao tSng Cling vdi dien, tniybn hinh; khong thd thid'u xe hdi, dien thoai di dong, cilng vdi may tinh va internet. Vang, ddi song tran So' la VI, giiJa con ngifdi thiSn nhi6n c6 mot khoahg cdch, ngap bdi ky tac va nhu cau ky tac, khien con ngu'di nhif thd hit va khoang c^ch Ky nghy chng Idn them vdi nhifng ky tdc ph^t minh chung va bi chting deo cifng la'y. Vang, ngu'di ta b^t gap chung moi gidp chting ta s6'ng xifng nhif nhifng con ngu'di. VSng, chinh nhd ndi, trong ng6n ngff, ifdc md va ham muoh, trong hanh dpng va suy khoSng cdch ay m6i c6 nhCfng khc hd (cua tiT nhidn ntfi thSn xdc nr cua minh. Va nhtf th6', ky tac vifa ngifdi-hda chung ta khi dira chung ta) trong bict dinh chifc nJng, dc rbi b^ng m5 mSm hoat chijng ta vffdt len Irdn thidn nhien, viTa phi ngu'di-hda chting ta khi dOng, chiing ta lap Innh cho cd the, cung ik bict dinli cho 16'i song di/a may mdc vao Ihd'chd thidn nhifin trfin bin thd t^m hbn. ciua chdng ta, cho 16'i s6hg S'y ng^y c^ng nhSn vSn thdm mai mai. Theo Augusle Comte, nhd Khoa hoc ma Nhan loai Ky tdc chung giup ta giu" mot khoang cich vdi thien nliien, ky (Humanit
32 Con ngudi \' Van hoa vci xd h(}i S3 May ma ngay nay, sau khi da san xual tr^n Ian, ngifdi la chcfl gin gui hdn vdi thidn nhidn thi phai ndng rdi thdnh pho den nghi khdm ph^ thay nSng liWng dang Ihicu dan cho sir tdng toe san xuS'l, ngdi d d'dng qu6, ven bicn, nui rirng. va suT Icing toe san xuat di d6i wdi tSng toe tidu thu dang lam 6 Mpt Irong nhu-ng cdch gan lai vdi thi6n nhign, dd Id chi6m nhiSm ban khi, dal dai vh d6ng nifdc, trong khi ting do gidp 6-d6n ngtfdng nghc thuat. Ncu ky thuat cho mot cdi nhin thiTc dung hay bi thung khic'n ta dang lieu diet chinh minh. logich ve the gidi vd euoe s6ng, thi nghe thuat lai di/a tren tru'e cdm vd htfdng va tiT nhidn, diTa con ngiTdi gin lai vdi thidn nhiSn. Them vao day, nhd phdt Irien ky lac khien khoa hoe khdm Ddc bict khi ddy la nghc thuat Dong A. Bdi, nhu" J. Maritain nghi, phd 6MC vao chicu rong cua khong gian, be sau eua vat ehS't v^ ndi de'n Dep Id ndi den "su" tham nhap vdo nhau giiTa thidn nhiSn sir s6iig, ma c
litga tf' CHL/CfNC 3 : KY TAC OAC BIET : N C H E T H U A T Con ngiTcfi xiTa run rS'y iru'dc ihiSn nhidn Idn lao, k^^ bi va M n g manh. Nhu'ng n6 khong chi thu dong va chiu khual phuc suong. Chtng nhu'ng uon minh theo thien nhien de (Jng ph6 vdi m6i hoan canh nhu" cdc sinh vat kMc, n6 con dim lie dong vao thicn nhicn de bien cai n6 cho pliii hdp vdi nhu cau va cich song c^a minh. Khong lay l ^ m du -vdi t r f i cSy v ^ muOng thii Irdi cho, n6 di vao Chan nuoi v^ canh lie. Khong la'y lam du vdi vat dung Irdi cho, n6 deo di lam cong cu, dap di lay liJa che' bien thtfc Sn, va d6n cay lam nha lhay hang 6. R"6i vao nhu'ng the' ky gan day, khim phi thien nhi6n bkng khoa hoc va chS' ngu" n6 bang ky thuat du'dc r b i , con ngu'di thi/c siT e l m thay minh la ong chu cua n6 thay v i nhu" xtfa, coi n6 6ng chii cua minh k h i dbng h6a sa'm s6t va nui cao, bien rong vdi than thdnh. t C6 dicu, irong k h i Idi dung thicn nhifin de thoa man cic nhu c l u va ham mu6'n, con ngu'di da lam dung v^ phi hoai nd qui ding, khi6'n n6i gian 16n, nd dang phi lai chiing ta. Qui thfi', chS't t h i i qui nhieu va bi vS't ra b t o bai dang l ^ m 6 nhiem cic ddng sdng, da't dai v^ bau k h i , thSm chi xoi thung tang 6-d6n chie'c M ch^n cho sir song, ham ndng irii dS't khie'n c^c nui bang tan ra se nhan chim dbng hing. Can day, thdi lie't tha'l thu'dng vdi nhiTng T h i n g nhdc (El Nino) va Con nhai (La Niiia) ngay cang ba't i r i qua gid bao va lut Idi kliung kliig'p chiing gSy n6n, kliiS'n loai ngu'di lai b i t dau sd thien nhien nhir tong to cua minh mS'y ngan nim tru'dc. Cd dibu
36 Con ngudi Van hoa va xd HQI 37 thidn nhien cua ngifcfi ihdi c6 von than thdnh, nen c6 ve neu van xin Ihi nguoi gian difcJc; chiJ thicn nhidn v6 tri hom nay lai khdng nhien v^ lay hinh anh bieu triftig tiTchinh thidn nhien thd mpng ay: the nghe va hieu, cung kh6ng c6 hon de dong Idng! "NhIf chim hen cdnh, nhifcSy hen c^nh". Thicn nhien qu5 1^ dep va ky bi den n6i Aristote phai cho r^ng hVdng di cua nghe thuat Tuy thicn nhien khdjjg hbn, nhifng nhicu ngifdi h6m nay, chinh la "Nhdi lai" (Mimdsis) lif nhien. C6 dibu, neu chi 1^ Nhdi gid'ng nhifng nh^ thd, c6 the mang Unh hbn d6n cho n6 khi coi n6 la lai, tiJc b^t chvdc, thi ngay nay hoi hoa phai nhu'dng ch6 cho nhic'p ban diTdng v i ban tri Sm. C^ch nhin thidn nhidn nhu" ban cua cic dnh v^ dien anh ma't rbi! nha sinh thdi hoc d6 dang di vao diing hudng cua Dong A xUa von de cao dtfc hieu sinh va dat ng6i nha am dp cua mlnh du'Oi b6ng tre Thifc ra, nghe thuat kh6ng chi Nhdi lai thidn nhien, dil ngay xanh hay b6ng cay c6 thii. dSy cung lA hiTdng di cua nghe thuat xVa Cling tha'. Ngay Nhia'p ilnh cung chi thinh ngha lhu$t khi n6 v^ thdi do cua nghe sy, it H ng^y tru'
Con ngudi sj Van hoa va .va hQi 39 ay ra't cao va h6n nhay, de v6'\i kh6o d lay chan, \6i kinh nhan difdc cii b6n trong mpt c i c h linh Id' k h i c IhUdng. Va dd cho nghicm va gi^o due dc ph^t Iricn, ho e6 the trd thanh nhirng nghc btfc tranh cd mot ndt gi ndi bat, thi nghc si cung phai thfim cai nay, sT, lham chi sicu nghc si nhu" Michelangelo va Raphaele. C6n bdt cai kia niJa.* ngiTdi thirdng, do khuynh hii'^^ng va kh3 nilng i\iim. my c6 s f n khi C6n vdi nghc thuat thuSn sdng tao, thi tuy chi dilng d6h t r i sinh ra ay, ai cung bie't y6u c^i dep va c6 th6' d^nh gii la xSu hay Wdng Ihoi, nhu'ng hinh tifdng nao ma khong n6i Icn lijf kinh dep it la mot gifdng mat ngiTcti, mpt canh t r i , n6i t6m lai nhffng gi nghiem, va kinh nghiem nao ma khdng p h i n g phS'l thiSn nhidn, khong d6i hoi mlng khicii \6n chuycn mon cao. Chinh v i the', d l n6n dil truycn hay thd v i n cd chSn trdi la tu" nhien. The' roi sir gdi cau khdch, moi san pham ngay nay, ngoai g i ^ tri silr dung ra, ngu'di hifng nhieu khi cung d6'n til" Ihien nhi6n, tiif mot phong c i n h hffu ta c6n lao d^ng cho dep va dat trong nhifng bao bi cung dep ni?a. linh, tiY nhu'ng v l sao Lfp Mnh ban dem, tCr nhu'ng chan trdi xa t h i m Vang, khong bao gid nghc thuat lai chcn chSn nhi'du v^o moi thiJ khi chieu xuo'ng. cua cuoc s6ng nhU' trong thdi dai h6m nay cua chiing ta. Dii sang tao hay b i t chifdc, mpt t^c p h l m lu6n p h ^ i la mot long th6', d dd n6i len mot k h i sic hay tinh cha'l nd thong t r i loan Neu Aristote dat nghe thuat dirai nguygn t^c Nhdi lai hay B^t c i n h hay loan thSn, c i i ma Taine g
Con ngudi r-' '' ' Van hoa va xa h^i -»H)> 41^^'''- ngirdi la Ikm thd de tin diTcJng, lac M