Công tác xã hội với người chưa thành niên vi phạm pháp luật - Hồ Diệu Thúy

X· héi häc sè 1 (77), 2002 59<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> C«ng t¸c x· héi víi<br /> ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt<br /> <br /> Hå DiÖu Thóy<br /> <br /> <br /> Ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt lµ do nhiÒu nguyªn nh©n, nguån<br /> gèc kh¸c nhau. §a sè ®ã lµ nh÷ng trÎ må c«i, lang thang, nghiÖn hót hay cã hoµn<br /> c¶nh khã kh¨n. ViÖc phßng ngõa c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt ë ng−êi ch−a thµnh<br /> niªn kh«ng ph¶i chØ cã thÓ gi¶i quyÕt theo luËt ph¸p qua c«ng an, tßa ¸n, tr−êng gi¸o<br /> d−ìng, v.v... mµ cßn ph¶i l−u ý ®Õn viÖc b¶o vÖ, ch¨m sãc, gi¸o dôc cho c¸c ®èi t−îng<br /> ®ã ngay tõ tr−íc khi x¶y ra c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt còng nh− t¹o ®iÒu kiÖn t¸i<br /> hßa nhËp céng ®ång ®Ó cho hä khái sa vµo nh÷ng hµnh vi sai tr¸i mét lÇn n÷a. §©y<br /> kh«ng ph¶i chØ lµ c«ng viÖc cña c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn, mµ cßn lµ tr¸ch nhiÖm cña<br /> toµn x· héi. CÇn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt v−¬n lªn<br /> trë thµnh nh÷ng c«ng d©n tèt cã Ých cho x· héi. §Ó lµm viÖc cã kÕt qu¶ víi ng−êi ch−a<br /> thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt, cÇn cã nh÷ng c¸n bé x· héi chuyªn nghiÖp ®−îc trang<br /> bÞ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ c«ng t¸c x· héi nãi chung, tõ ®ã vËn dông linh ho¹t vµo<br /> c«ng t¸c ch¨m sãc gi¸o dôc cho ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt.<br /> 1. C«ng t¸c x· héi lµ g×?<br /> C«ng t¸c x· héi ®−îc ®Þnh nghÜa võa lµ mét nghÖ thuËt võa lµ mét m«n khoa<br /> häc, lµ mét nghÒ chuyªn m«n gióp con ng−êi gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cña c¸ nh©n,<br /> nhãm, céng ®ång vµ ®Ó ®¹t ®−îc c¸c mèi quan hÖ tháa ®¸ng vÒ c¸ nh©n, nhãm vµ<br /> céng ®ång th«ng qua c¸c ho¹t ®éng x· héi nh− c«ng t¸c x· héi c¸ nh©n, c«ng t¸c x·<br /> héi nhãm, tæ chøc céng ®ång, qu¶n lý x· héi vµ nghiªn cøu. Träng t©m lµ lµm gi¶m<br /> bít c¸c vÊn ®Ò trong quan hÖ cña con ng−êi, lµ lµm phong phó thªm cho cuéc sèng<br /> th«ng qua mèi quan hÖ t−¬ng t¸c ®· ®−îc c¶i thiÖn, lµm t¨ng chøc n¨ng x· héi cña<br /> c¸c c¸ nh©n, ®¬n lÎ hoÆc trong c¸c nhãm, qua c¸c ho¹t ®éng h−íng vµo mèi quan hÖ<br /> h×nh thµnh sù t−¬ng t¸c gi÷a c¸ nh©n víi m«i tr−êng.<br /> - XÐt ë gãc ®é c¸c ho¹t ®éng x· héi, c«ng t¸c x· héi lµ nh÷ng ho¹t ®éng chuyªn<br /> nghiÖp nh»m môc ®Ých gióp ®ì c¸c c¸ nh©n, nhãm vµ céng ®ång trong hoµn c¶nh khã<br /> kh¨n, ®Ó hä phôc håi chøc n¨ng ho¹t ®éng trong x· héi vµ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi<br /> (vÒ c¸c dÞch vô x· héi) cho hä ®¹t ®−îc c¸c môc ®Ých cña c¸ nh©n.<br /> - XÐt ë gãc ®é khoa häc g¾n víi c¸c chÝnh s¸ch x· héi ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu<br /> sèng c¬ b¶n cho c¸c ®èi t−îng x· héi bÞ yÕu thÕ: c«ng t¸c x· héi lµ nh÷ng ho¹t ®éng<br /> ¸p dông c¸c kiÕn thøc, c¸c quan ®iÓm (th¸i ®é) cña x· héi vµ c¸c kü n¨ng thùc hµnh<br /> chuyªn m«n ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi cña Nhµ n−íc trong viÖc ®¸p øng c¸c dÞch<br /> vô x· héi, ®¶m b¶o cho sù an sinh cña c¸c ®èi t−îng x· héi gÆp hoµn c¶nh khã kh¨n.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 60 C«ng t¸c x· héi víi ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt<br /> <br /> Dï ®øng ë gãc nh×n nµo th× c«ng t¸c x· héi còng ®Òu h−íng ®Õn mét môc tiªu<br /> rÊt râ rµng lµ v× nh÷ng con ng−êi bÞ yÕu thÕ trong x· héi vµ sù an sinh cña hä. V×<br /> vËy, nh÷ng ho¹t ®éng cña c«ng t¸c x· héi lu«n g¾n víi c¸c quan ®iÓm gi¸ trÞ chung,<br /> c¸c nguyªn t¾c c«ng t¸c x· héi vµ vai trß tr¸ch nhiÖm cña ng−êi lµm c«ng t¸c x· héi.<br /> §iÒu nµy còng rÊt phï hîp víi chñ tr−¬ng ®−êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta lµ:<br /> "Ch¨m sãc, båi d−ìng vµ ph¸t huy nh©n tè con ng−êi v× môc tiªu d©n giÇu n−íc<br /> m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh" 1.<br /> 1.1. Quan ®iÓm c¬ b¶n cña c«ng t¸c x· héi<br /> - C«ng t¸c x· héi ph¶i t¹o m«i tr−êng thuËn lîi gióp ®èi t−îng gi¶m bít hoÆc<br /> lo¹i trõ c¸c khã kh¨n, ®¸p øng c¸c nhu cÇu c¬ b¶n ®Ó c¸ nh©n cã thÓ ph¸t triÓn tiÒm<br /> n¨ng vµ mong muèn mét c¸ch tèi ®a.<br /> - Mçi c¸ nh©n (®èi t−îng) ®Òu ph¶i ®ãng gãp tÝch cùc mäi kh¶ n¨ng cña m×nh<br /> ®Ó ph¸t triÓn an sinh cho chÝnh b¶n th©n vµ cho toµn x· héi.<br /> - Mçi c¸ nh©n cÇn ®−îc ®¶m b¶o nh©n quyÒn vµ ®−îc xö sù mét c¸ch c«ng<br /> b»ng, b×nh ®¼ng.<br /> - C¸ nh©n víi c¸ nh©n, c¸ nh©n víi x· héi ph¶i cã mèi liªn hÖ hîp t¸c chÆt chÏ<br /> ®Ó ph¸t huy cã hiÖu qu¶ søc m¹nh cña tËp thÓ.<br /> - Mçi c¸ nh©n ®Òu ®−îc t«n träng tÝnh tù quyÕt, tù träng, tÝnh c¸ biÖt cña hä.<br /> - X· héi cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho mäi c«ng d©n ®−îc tham gia, ®ãng gãp<br /> vµ thô h−ëng c¸c phóc lîi x· héi.<br /> 1.2. Môc ®Ých cña c«ng t¸c x· héi<br /> - C«ng t¸c x· héi nh»m gióp mäi ng−êi n©ng cao n¨ng lùc, t¨ng kh¶ n¨ng øng<br /> phã vµ kü n¨ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò khã kh¨n cña hä. Môc tiªu nµy ®ßi hái ng−êi lµm<br /> c«ng t¸c x· héi ph¶i cã c¸ch nh×n nhËn vÊn ®Ò kü l−ìng, bao qu¸t, thùc tiÔn, s¸t thùc.<br /> - Gióp mäi ng−êi t×m ®Õn vµ thu thËp c¸c nguån hç trî, qua nh÷ng qu¸ tr×nh<br /> chuyÓn giao, liªn kÕt, ®iÒu ®éng c¸c nguån, lµm c«ng t¸c biÖn hé...<br /> - VËn ®éng ®Ó c¸c tæ chøc vµ hÖ thèng x· héi t¨ng thªm phÇn ®¸p øng thiÕt<br /> thùc víi mçi c¸ nh©n. ë ®©y vai trß cña c¸n bé x· héi lµ thóc ®Èy mäi ho¹t ®éng nh»m<br /> ®¸p øng nhu cÇu cho ®èi t−îng, nhÊt lµ nh÷ng ng−êi trong hoµn c¶nh khã kh¨n.<br /> - Huy ®éng c¸c mèi liªn hÖ gi÷a c¸c c¸ nh©n víi c¸c yÕu tè m«i tr−êng (nhãm,<br /> tæ chøc x· héi, gia ®×nh, céng ®ång...). Môc tiªu nµy nh»m g©y ¶nh h−ëng cña c¸c<br /> khÝa c¹nh t©m lý x· héi trong cuéc sèng con ng−êi. Ngoµi nh÷ng vÊn ®Ò thùc thÓ, con<br /> ng−êi còng cÇn c¶m thÊy ®−îc liªn hÖ vµ trùc thuéc. C¸n bé x· héi chØ lµ ng−êi t¹o<br /> ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c c¸ nh©n cã thÓ t¹o mèi quan hÖ tèt h¬n.<br /> Mèi liªn hÖ gi÷a c¸c tæ chøc, c¬ quan, héi, ®oµn thÓ x· héi, gia ®×nh, céng ®ång<br /> cã t¸c dông g©y ¶nh h−ëng tÝch cùc tíi nh÷ng chÝnh s¸ch an sinh x· héi.<br /> <br /> <br /> 1<br /> §ç M−êi: Ph¸t biÓu khai m¹c Héi nghÞ lÇn thø 4 Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng khãa 7.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Hå DiÖu Thóy 61<br /> <br /> §Ó ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu trªn, c«ng t¸c x· héi bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng<br /> trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau.<br /> 1.3. C¸c nhiÖm vô cña c«ng t¸c x· héi<br /> - Phßng ngõa: Ph¶i cã c¸c dÞch vô tr−íc khi cã vÊn ®Ò ®Ó ng¨n ngõa vµ ®Ò<br /> phßng tr−êng hîp khã kh¨n cã thÓ x¶y ra víi th©n chñ.<br /> - Ch÷a trÞ: Ph¶i lo¹i trõ, gi¶m bít vµ ch÷a trÞ trong nh÷ng tr−êng hîp ®· vµ<br /> ®ang cã vÊn ®Ò khã kh¨n.<br /> - Phôc håi: Ph¶i phôc håi chøc n¨ng ho¹t ®éng (thùc thÓ, t©m lý, x· héi) cho<br /> nh÷ng tr−êng hîp ®· vµ ®ang bÞ thiÖt thßi.<br /> - Ph¸t triÓn: TriÓn khai c¸c tiÒm n¨ng, n©ng cao ®êi sèng, t¨ng thªm n¨ng lùc<br /> mäi mÆt.<br /> 1.4. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña c«ng t¸c x· héi cÇn ®−îc triÖt ®Ó t«n träng<br /> 1. ChÊp nhËn con ng−êi bÊt kÓ lµ thÕ nµo.<br /> 2. Sù tham gia cña th©n chñ trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.<br /> 3. Tù quyÕt ®Þnh lµ quyÒn cña th©n chñ.<br /> 4. Sù c¸ nh©n hãa cña c¸c th©n chñ.<br /> 5. BÝ mËt.<br /> 6. Ng−êi lµm c«ng t¸c x· héi tù ®¸nh gi¸.<br /> 7. Mèi quan hÖ gi÷a ng−êi lµm c«ng t¸c x· héi vµ th©n chñ.<br /> 1.5. Tr¸ch nhiÖm vµ nguyªn t¾c lµm viÖc cña c¸n bé x· héi<br /> - C¸n bé x· héi ph¶i cã ®ñ phÈm chÊt n¨ng lùc lµm viÖc.<br /> - Cã tinh thÇn phôc vô hÕt søc m×nh.<br /> - Kh«ng l¹m dông vÞ trÝ cña m×nh ®Ó tháa m·n nhu cÇu riªng.<br /> - §¶m b¶o bÝ mËt riªng t− cña ®èi t−îng.<br /> - T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®èi t−îng thùc sù tham gia gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cña chÝnh m×nh.<br /> - T«n träng quyÒn tù quyÕt cña ®èi t−îng trong giíi h¹n luËt ph¸p vµ sù<br /> tr−ëng thµnh cña ®èi t−îng.<br /> - T«n träng tÝnh chÊt nghÒ nghiÖp trong mèi liªn hÖ víi ®èi t−îng.<br /> - T«n träng tÝnh c¸ biÖt cña mçi ®èi t−îng.<br /> 2. C«ng t¸c x· héi ë ViÖt Nam<br /> Nh×n tæng quan th× c«ng t¸c x· héi trùc thuéc hÖ thèng an sinh x· héi. Nã bao<br /> gåm nhiÒu chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®−îc ®Ò ra ®Ó gi¶i quyÕt c¸c<br /> nhu cÇu x· héi bøc xóc. ViÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi nµy lµ nhiÖm vô c¬ b¶n cña<br /> c«ng t¸c x· héi.<br /> §Êt n−íc ta ®· ph¶i g¸nh chÞu hËu qu¶ cña chiÕn tranh qua bao ®êi nay. MÆt<br /> kh¸c, ®Þa h×nh vµ khÝ hËu n−íc ta n»m trong khu vùc th−êng xuyªn cã thiªn tai tµn<br /> ph¸. H¬n thÕ n÷a, nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng n−íc ta ph¸t triÓn theo ®Þnh h−íng x· héi<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 62 C«ng t¸c x· héi víi ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt<br /> <br /> chñ nghÜa cã sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc míi ®−îc chuyÓn ®æi tõ mét nÒn kinh tÕ nghÌo<br /> nµn l¹c hËu, tËp trung quan liªu bao cÊp. §ã lµ nh÷ng lý do xuÊt hiÖn nhiÒu rñi ro<br /> vµ nh÷ng tiªu cùc x· héi nh− ®ãi nghÌo, thÊt nghiÖp, n¹n nh©n chiÕn tranh, tai n¹n<br /> do thiªn tai, trÎ må c«i, ng−êi giµ c« ®¬n, ng−êi lang thang vµ nh÷ng tÖ n¹n x· héi.<br /> §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®· cã c¸c chÝnh s¸ch −u ®·i x· héi vµ b¶o trî x· héi ®èi víi c¸c<br /> ®èi t−îng chÝnh s¸ch vµ c¸c ®èi t−îng x· héi gÆp nhiÒu khã kh¨n rñi ro. §ång thêi<br /> víi viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®· ban hµnh vµ triÓn<br /> khai c¸c ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng x· héi nh−: ch−¬ng tr×nh xãa ®ãi gi¶m nghÌo, phßng<br /> chèng tÖ n¹n x· héi, ch¨m sãc søc kháe cho trÎ em, xóc tiÕn viÖc lµm, phßng chèng<br /> HIV/AIDS, ch¨m lo ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho c¸c gia ®×nh liÖt sÜ, th−¬ng<br /> binh, ng−êi gÆp hoµn c¶nh ®Æc biÖt khã kh¨n. Ch−¬ng tr×nh ch¨m sãc vµ b¶o vÖ trÎ<br /> em trong hoµn c¶nh ®Æc biÖt khã kh¨n ®ang ®−îc §¶ng vµ Nhµ n−íc rÊt quan t©m.<br /> HiÖn nay, m¹ng l−íi ho¹t ®éng cña c«ng t¸c x· héi ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn réng<br /> kh¾p c¶ n−íc. Ngoµi chøc n¨ng, nhiÖm vô cña ngµnh lao ®éng - th−¬ng binh vµ x·<br /> héi nh»m vµo viÖc gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò x· héi th× c¸c ban ngµnh vµ c¸c tæ chøc<br /> quÇn chóng, c¸c héi ®oµn, c¸c doanh nghiÖp, c¸c céng ®ång d©n c−, c¸c c¸ nh©n tù<br /> nguyÖn, h¶o t©m... ®· cã nh÷ng phèi hîp rÊt chÆt chÏ ®Ó lµm c«ng t¸c x· héi víi c¸c<br /> nhãm ®èi t−îng x· héi t¹i c¸c céng ®ång d©n c−.<br /> C«ng t¸c x· héi víi trÎ - ®Æc biÖt lµ trÎ em trong hoµn c¶nh ®Æc biÖt khã kh¨n,<br /> trÎ em lµm tr¸i ph¸p luËt - cßn nhiÒu ®iÒu rÊt míi mÎ vµ phøc t¹p; vÊn ®Ò t− ph¸p<br /> víi ng−êi ch−a thµnh niªn ph¶i ®i ®«i víi viÖc thùc hiÖn c¶i c¸ch hÖ thèng t− ph¸p<br /> nh»m lµm hµi hßa gi÷a luËt ph¸p quèc gia vµ quèc tÕ cã liªn quan ®Õn quyÒn vµ<br /> nghÜa vô cña trÎ em. C¸c em lµ nh÷ng ®èi t−îng ®ang rÊt cÇn sù b¶o vÖ, che chë vµ<br /> hç trî ®Æc biÖt cña mäi ng−êi. C«ng t¸c x· héi víi trÎ em trong hoµn c¶nh ®Æc biÖt<br /> khã kh¨n vµ ho¹t ®éng t− ph¸p víi ng−êi ch−a thµnh niªn chØ cã ®−îc hiÖu qu¶ tèt<br /> khi cã sù tham gia tÝch cùc vµ ®ång bé cña nhiÒu ban ngµnh nh−: ngµnh lao ®éng -<br /> th−¬ng binh x· héi, ngµnh c«ng an, ngµnh kiÓm s¸t, ngµnh tßa ¸n, c¸c c¬ së gi¸o<br /> d−ìng, c¸c trung t©m b¶o trî x· héi, c¸c tæ chøc x· héi, ®oµn thÓ, céng ®ång, gia<br /> ®×nh, ñy ban B¶o vÖ vµ Ch¨m sãc trÎ em,...<br /> 3. C«ng t¸c x· héi víi ng−êi ch−a thµnh niªn lµm tr¸i ph¸p luËt<br /> D−íi gãc ®é gi¸o dôc vµ nh©n ®¹o, cã thÓ nhËn thÊy r»ng ng−êi ch−a thµnh niªn<br /> vi ph¹m ph¸p luËt lµ nh÷ng ng−êi bÞ thiÖt thßi do thiÕu sù gi¸o dôc chu ®¸o cña gia<br /> ®×nh, nhµ tr−êng vµ x· héi. MÆt kh¸c, b¶n th©n hä kh«ng tù rÌn luyÖn trong nh÷ng<br /> hoµn c¶nh khã kh¨n nªn dÔ dµng bÞ l«i kÐo vµo nh÷ng tÖ n¹n x· héi vµ téi ph¹m nh−:<br /> trém c¾p, cê b¹c, nghiÖn hót, m·i d©m, b¨ng nhãm... Mét sè ph¹m téi nghiªm träng nh−<br /> giÕt ng−êi, hiÕp d©m, bu«n b¸n ma tóy... buéc ph¶i ®−a vµo tr−êng, tr¹i c¶i t¹o.<br /> 3.1. C«ng t¸c x· héi víi nh÷ng ®èi t−îng nµy lµ hÕt søc khã kh¨n, ®ßi hái ph¶i<br /> cã nh÷ng kiÕn thøc vµ biÖn ph¸p ®Æc thï<br /> Thø nhÊt, cÇn tËp trung vµo vai trß cña ng−êi ch−a thµnh niªn; hä kh«ng cßn<br /> lµ trÎ con nh−ng ch−a thËt tr−ëng thµnh, ®ang tr¨n trë t×m c¸ch tù kh¼ng ®Þnh<br /> m×nh, rÊt h¨ng h¸i, say mª, nh−ng còng dÔ bi quan, ch¸n n¶n, bu«ng xu«i, v.v...<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Hå DiÖu Thóy 63<br /> <br /> Thø hai, trong c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn m×nh, ng−êi ch−a thµnh niªn cã kh¶<br /> n¨ng tù tæ chøc mµ kh«ng cÇn sù gióp ®ì nhiÒu cña ng−êi lín. Ng−êi ch−a thµnh<br /> niªn dÔ bÞ tæn th−¬ng nh−ng kh«ng ph¶i lµ thiÕu n¨ng lùc. Sù tham gia cña hä gióp<br /> hä béc lé nh÷ng tiÒm n¨ng cña m×nh. Hä cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph©n tÝch hoµn<br /> c¶nh cña m×nh, lµm thóc ®Èy ®éng c¬ cña hä, gióp hä thay ®æi vµ ph¸t triÓn.<br /> Thø ba, lµm sao cho ng−êi ch−a thµnh niªn tham gia ®Ých thùc vµo c¸c<br /> ch−¬ng tr×nh cã tÝnh ®Þnh h−íng vµ ph¸t triÓn tèt cho nh©n c¸ch cña hä lµ môc tiªu<br /> chñ yÕu ®Æt ra cña c«ng t¸c x· héi.<br /> 3.2. C¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng c«ng t¸c x· héi ®Ó gióp ®ì mét ®èi t−îng<br /> - CÇn chÊp nhËn ®èi t−îng trong mäi t×nh huèng, hoµn c¶nh, t©m tr¹ng; chÊp<br /> nhËn c¸ch suy nghÜ, hµnh vi – dï lµ tiªu cùc; cÇn t«n träng ®èi t−îng – dï hä lµ ai,<br /> nh− thÕ nµo, còng kh«ng phª ph¸n hä.<br /> - CÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho ®èi t−îng tham gia trong toµn bé qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt<br /> vÊn ®Ò, h·y l¾ng nghe vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®èi t−îng cung cÊp c¸c th«ng tin cã liªn<br /> quan. §èi t−îng cã quyÒn bµn b¹c ®−a ra h−íng gi¶i quyÕt hoÆc quyÕt ®Þnh. Ng−êi lµm<br /> c«ng t¸c x· héi chØ cÇn h−íng cho ®èi t−îng, tham gia tÝch cùc víi ®èi t−îng trong<br /> ch−¬ng tr×nh b»ng c¸c kiÕn thøc, kü n¨ng nh»m gióp ®èi t−îng thÊy ®−îc c¸i ®óng, c¸i<br /> sai, c¸i lîi, c¸i h¹i trong vÊn ®Ò cña ®èi t−îng, tuyÖt ®èi kh«ng ®−îc tù m×nh quyÕt<br /> ®Þnh thay cho ®èi t−îng, kh«ng ®−îc phª ph¸n ®èi t−îng trong bÊt kú t×nh huèng nµo,<br /> v× viÖc phª ph¸n ®¸nh gi¸ sÏ g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng trong c«ng t¸c. §èi<br /> t−îng cã thÓ ph¶n øng, khÐp kÝn, kh«ng cëi më bµy tá víi c¸n bé x· héi n÷a.<br /> - §¶m b¶o gi÷ bÝ mËt nh÷ng th«ng tin vÒ ®èi t−îng nh»m b¶o vÖ ®èi t−îng.<br /> Gi÷ bÝ mËt nh÷ng th«ng tin cña ®èi t−îng lµm cho lßng tin cña hä víi c¸n bé c«ng t¸c<br /> x· héi t¨ng lªn, nhê ®ã hä s½n sµng hîp t¸c, chia sÎ vµ tham gia cïng c¸n bé c«ng t¸c<br /> x· héi trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. NÕu ®Ó mÊt lßng tin ë ®èi t−îng, c¸n bé c«ng t¸c<br /> x· héi sÏ gÆp khã kh¨n trong nh÷ng lÇn hîp t¸c sau ®ã.<br /> - C¸n bé c«ng t¸c x· héi ph¶i cã ý thøc vÒ vai trß cña m×nh lµ t¹o ®iÒu kiÖn<br /> cho sù ph¸t triÓn cña ®èi t−îng chø kh«ng ph¶i lµ sö dông quyÒn h¹n ®Ó m−u lîi<br /> hoÆc yªn chuyÖn cho m×nh. CÇn x¸c ®Þnh mèi quan hÖ cña m×nh víi ®èi t−îng lµ kiÓu<br /> quan hÖ nghÒ nghiÖp, kh¸c víi c¸c quan hÖ kh¸c. Mèi quan hÖ nµy cã ®Þnh h−íng râ<br /> rÖt, nã mang tÝnh hç trî vµ lu«n ®−îc kiÓm so¸t bëi c¸c nguyªn t¾c nghÒ nghiÖp.<br /> 3.3. Môc ®Ých cña c«ng t¸c x· héi víi ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt<br /> Môc ®Ých cña c«ng t¸c x· héi víi ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt lµ<br /> khuyÕn khÝch sù lµnh m¹nh hãa cña hä, ®Ó phôc håi mét c¸ch c¬ b¶n nh©n c¸ch cho<br /> nh÷ng ®èi t−îng ®· vi ph¹m ph¸p luËt thay v× trõng ph¹t hä.<br /> Môc ®Ých chung nµy ®−îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng ho¹t ®éng nh− sau:<br /> - Gióp t¨ng c−êng lµm râ ®éng c¬ cña ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p<br /> luËt, hiÓu râ t©m tr¹ng vµ hoµn c¶nh cña hä.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 64 C«ng t¸c x· héi víi ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt<br /> <br /> - T¹o cho c¸c ®èi t−îng ®iÒu kiÖn gi¶i táa t©m tr¹ng, ®Ó cã thÓ chia sÎ t©m t−,<br /> t×nh c¶m.<br /> - Cung cÊp th«ng tin mµ c¸c ®èi t−îng ch−a cã hoÆc ch−a râ.<br /> - Gióp c¸c ®èi t−îng tù ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh, x¸c ®Þnh t×nh thÕ, söa ®æi c¸i sai,<br /> ph¸t huy thÕ m¹nh vµ c¸c n¨ng lùc tèt cña m×nh.<br /> - Gióp c¸c ®èi t−îng nhËn biÕt c¸c kiÓu hµnh vi, hiÓu biÕt vÒ b¶n th©n vµ<br /> ng−êi kh¸c.<br /> - Gióp c¸c ®èi t−îng t¨ng c−êng kh¶ n¨ng x· héi hãa, t¨ng sù tù tin trong giao<br /> tiÕp, häc hái kü n¨ng sèng.<br /> 3.4. C«ng t¸c x· héi nhãm víi ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt<br /> C«ng t¸c x· héi nhãm víi ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt lµ rÊt cÇn<br /> thiÕt v× nh÷ng lý do sau ®©y:<br /> - Nhãm ®em l¹i nh÷ng t×nh huèng ®êi th−êng thu nhá ®Ó häc hái vµ thay ®æi<br /> hµnh vi, th¸i ®é.<br /> - Trong nhãm, c¸c ®èi t−îng béc lé c¸c kiÓu c¸ch ho¹t ®éng riªng th«ng qua<br /> c¸c t×nh huèng mµ hä häc ®−îc cña nhau c¸ch ®èi phã víi c¸c vÊn ®Ò khã kh¨n cã thÓ<br /> x¶y ra sau nµy.<br /> - Nhãm lµ n¬i c¸c ®èi t−îng thö nghiÖm c¸c quan ®iÓm, c¸ch øng xö, c¸ch t×m<br /> tßi míi.<br /> - Nh÷ng kü n¨ng míi trong quan hÖ cña c¸c ®èi t−îng cã thÓ ®−îc ph¸t triÓn, vÊn<br /> ®Ò hiÖn t¹i ®−îc gi¶i quyÕt vµ c¸c chuÈn mùc vµ gi¸ trÞ ®−îc xem xÐt l¹i vµ söa ®æi.<br /> - Th«ng qua sinh ho¹t nhãm mµ c¸c ®èi t−îng lÊy l¹i ®−îc th¨ng b»ng vÒ t×nh<br /> c¶m, quan hÖ x· héi, bï ®¾p ®−îc nh÷ng trèng v¾ng t×nh c¶m mµ hä ®ang ph¶i tr¶i qua.<br /> - C«ng t¸c x· héi nhãm cã thÓ lµ mét c¸ch tèt nhÊt cã ®−îc t¹i mét thêi ®iÓm<br /> ®Ó øng phã víi mét t×nh huèng hay vÊn ®Ò.<br /> 3.5. Gi¸o dôc l¹i ng−êi ch−a thµnh niªn cã nguy c¬ lµm tr¸i ph¸p luËt<br /> 3.5.1. Néi dung cña gi¸o dôc l¹i<br /> Gi¸o dôc l¹i lµ ho¹t ®éng nh»m thay ®æi quan ®iÓm, nh÷ng ph¸n ®o¸n, nh÷ng<br /> ®¸nh gi¸ sai, kh«ng ®óng ®¾n, nh»m c¶i biÕn nh÷ng thãi quen hµnh ®éng, nh÷ng ý<br /> nghÜ, hµnh vi tr¸i víi chuÈn mùc x· héi, nh»m gióp c¸c ®èi t−îng ph¸t triÓn trë l¹i<br /> nh− nh÷ng ng−êi b×nh th−êng kh¸c.<br /> Gi¸o dôc l¹i ®ßi hái ph¶i t×m hiÓu kü c¸c nguyªn nh©n lµm cho c¸c ®èi t−îng<br /> bÞ m¾c sai lÇm trong tõng hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn cô thÓ, ®Ó tõ ®ã t×m ra ph−¬ng ph¸p<br /> thÝch hîp cho tõng tr−êng hîp.<br /> Gi¸o dôc l¹i ph¶i g¾n víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn gi÷a c¸c quy ®Þnh<br /> chuÈn mùc cña x· héi víi tõng nhu cÇu riªng cña tõng c¸ nh©n v−ît qu¸ khu«n khæ<br /> cho phÐp, dÉn ®Õn nh÷ng lÖch l¹c vÒ nh©n c¸ch.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Hå DiÖu Thóy 65<br /> <br /> Trong thùc tÕ, c¸c ®èi t−îng th−êng ®øng tr−íc nh÷ng t×nh huèng b¾t buéc<br /> ph¶i lùa chän: tin hay kh«ng tin, ®óng hay sai, lµm hay kh«ng lµm, nh−ng hä l¹i<br /> thiÕu kinh nghiÖm vµ vèn sèng. Tr−íc hoµn c¶nh ®ã, bÞ xói giôc l«i kÐo bëi kÎ xÊu th×<br /> ®èi t−îng dÔ dµng r¬i vµo con ®−êng ph¹m ph¸p. NÕu gÆp ®−îc lêi khuyªn ®óng ®¾n,<br /> ®èi t−îng sÏ ho¹t ®éng nh− ng−êi b×nh th−êng. V× vËy, b¶n chÊt cña viÖc gi¸o dôc l¹i<br /> lµ gióp cho ®èi t−îng tù lùa chän mét gi¶i ph¸p ®óng ®¾n khi øng xö, nhÊt lµ trong<br /> t×nh huèng cã m©u thuÉn.<br /> Gi¸o dôc l¹i bao giê còng ®ông ch¹m tíi ph¶n x¹ chèng l¹i, khã b¶o, víi mét<br /> lo¹t c¸c sai lÖch, thiÕu sãt ®· kh¸ æn ®Þnh trong ý nghÜ vµ hµnh ®éng cña ®èi t−îng.<br /> TÝnh khã b¶o th−êng ®èi lËp víi nh÷ng tr«ng chê cña gia ®×nh, nhµ tr−êng vµ x· héi.<br /> Do ®ã, cÇn t×m hiÓu thËt kü l−ìng nguyªn nh©n bªn trong vµ bªn ngoµi ®èi t−îng,<br /> cÇn t¸c ®éng b»ng nhiÒu h×nh thøc ®Ó gióp ®èi t−îng tù nhËn ra vÊn ®Ò ®Ó tù thay<br /> ®æi nhËn thøc, th¸i ®é cña chÝnh m×nh, tõ ®ã t¹o ®−îc niÒm tin n¬i b¶n th©n.<br /> C¸c hµnh vi lÖch l¹c cña ®èi t−îng bao giê còng b¾t nguån tõ nh÷ng nguyªn<br /> nh©n s©u xa vµ diÔn ra dÇn dÇn tõ Ýt trÇm träng ®Õn trÇm träng h¬n, tõ th−a thít<br /> ®Õn liªn tôc h¬n. Ph¸t hiÖn sím lÖch l¹c còng cã thÓ gióp phßng ngõa hiÖu qu¶ nh−<br /> ph¸t hiÖn sím bÖnh tËt.<br /> KÕt qu¶ cña gi¸o dôc l¹i còng cßn phô thuéc mét phÇn quan träng vµo tÝnh tù<br /> gi¸c tÝch cùc söa ®æi nÕp sèng, hµnh vi lÖch l¹c cña ®èi t−îng.<br /> Gi¸o dôc l¹i sö dông hai nguån kinh nghiÖm: kinh nghiÖm sèng cña thÕ hÖ<br /> tr−íc truyÒn l¹i cho thÕ hÖ sau vµ kinh nghiÖm sèng cña nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c<br /> x· héi, ®Ó kÝch thÝch nh÷ng t×nh c¶m, phÈm chÊt tèt ®Ñp – dï Ýt ái – cßn l¹i trong c¸c<br /> ®èi t−îng ®Ó phôc håi chóng trë l¹i ®Çy ®ñ nh− tr−íc khi chóng bÞ ®¸nh mÊt.<br /> Tãm l¹i, gi¸o dôc l¹i ®ßi hái nh÷ng ph−¬ng ph¸p vµ néi dung kh¾t khe h¬n<br /> gi¸o dôc b×nh th−êng. Ngoµi chøc n¨ng x©y dùng, gi¸o dôc vµ ph¸t triÓn, gi¸o dôc l¹i<br /> cßn cã chøc n¨ng phôc håi, bï trõ, kÝch thÝch, chØnh söa c¸c ho¹t ®éng vµ hµnh vi<br /> lÖch l¹c cña ®èi t−îng cho phï hîp víi chuÈn mùc x· héi, gióp ®èi t−îng nhËn thøc<br /> ®−îc nh÷ng lÖch l¹c cña m×nh vµ tù chñ kh¾c phôc, v−¬n lªn.<br /> 3.5.2. §Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh gi¸o dôc l¹i<br /> - Gi¸o dôc l¹i ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt lµ mét qu¸ tr×nh phøc<br /> t¹p, l©u dµi, khã kh¨n, v× mçi ®èi t−îng th−êng cã nh÷ng c¸ tÝnh riªng biÖt mµ ®iÓm<br /> chung lµ ph¶n øng chèng l¹i c¸c chuÈn mùc x· héi.<br /> - Gi¸o dôc l¹i lµ mét qu¸ tr×nh cã tÝnh phøc hîp, ®ßi hái ph¶i quan t©m ®ång<br /> thêi ®Õn nhiÒu yÕu tè: t×nh c¶m, cuéc sèng, nghÒ nghiÖp, niÒm tin, m«i tr−êng x· héi,<br /> gia ®×nh, bÌ b¹n, ... Do ®ã cÇn cã sù kÕt hîp c¸c ph−¬ng ph¸p, c¸c lùc l−îng x· héi<br /> mét c¸ch ®ång bé.<br /> - Gi¸o dôc l¹i mang tÝnh c¸ biÖt cao: mçi ®èi t−îng cã hoµn c¶nh riªng t− kh¸c<br /> nhau, nguyªn nh©n ph¹m ph¸p kh¸c nhau, do ®ã ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p<br /> gi¸o dôc c¸ biÖt cho phï hîp víi tõng ®èi t−îng.<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br /> 66 C«ng t¸c x· héi víi ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt<br /> <br /> - ChØ cã x©y dùng ®−îc lßng tin lÉn nhau gi÷a ng−êi lµm c«ng t¸c x· héi víi<br /> ®èi t−îng (ng−êi ch−a thµnh niªn vi ph¹m ph¸p luËt) th× míi mong nhËn ®−îc sù hîp<br /> t¸c cña ®èi t−îng, biÓu hiÖn ë chç béc lé t×nh c¶m ch©n thùc, cã sù mong muèn h−íng<br /> thiÖn. V× vËy, gi¸o dôc l¹i lµ mét qu¸ tr×nh kiªn nhÉn, nh©n ¸i, ®é l−îng, l¹c quan vµ<br /> tin t−ëng vµo c¸i thiÖn thÇm kÝn cßn tiÒm Èn trong mçi con ng−êi ®èi t−îng.<br /> - Qu¸ tr×nh gi¸o dôc l¹i thèng nhÊt víi qu¸ tr×nh gi¸o dôc b×nh th−êng. Môc<br /> ®Ých cuèi cïng cña gi¸o dôc l¹i lµ tr¶ l¹i cuéc sèng b×nh th−êng cho ®èi t−îng, gióp<br /> ®èi t−îng trë l¹i sinh ho¹t b×nh th−êng nh− mäi ng−êi kh¸c, kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi<br /> xö, kh«ng cßn mÆc c¶m.<br /> 3.5.3. Mét sè nguyªn t¾c khi vËn dông ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc l¹i<br /> - Nguyªn t¾c bao trïm lµ ng−êi lµm c«ng t¸c x· héi ph¶i xuÊt ph¸t tõ t×nh<br /> th−¬ng yªu thËt sù ®èi víi ®èi t−îng, tin vµo sù tiÕn bé cña hä, t¹o ®−îc lßng tin cña<br /> ®èi t−îng ®èi víi m×nh, víi tËp thÓ, víi mäi ng−êi xung quanh.<br /> - Mçi ®èi t−îng m¾c sai ph¹m ®Òu xuÊt ph¸t tõ hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn riªng, vµ<br /> mçi ng−êi cã nh÷ng t©m t− riªng. Kh«ng hiÓu biÕt cÆn kÏ nh÷ng c¸i ®ã th× sÏ kh«ng<br /> thÓ t×m ra ®−îc ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc thÝch hîp cho tõng ®èi t−îng.<br /> - BiÕt râ vÒ qu¸ khø, hoµn c¶nh cña ®èi t−îng kh«ng ®−îc lµm n¶y sinh ®Þnh<br /> kiÕn ë ng−êi gi¸o dôc; vµ khi uèn n¾n hµnh vi sai ph¹m cña ®èi t−îng, nÕu kh«ng<br /> thËt cÇn thiÕt th× kh«ng nªn nh¾c l¹i lçi lÇm cò cña hä.<br /> - CÇn dùa vµo ®Æc ®iÓm t©m lý løa tuæi, khai th¸c triÖt ®Ó nh÷ng −u ®iÓm, së<br /> tr−êng cßn cã ë ®èi t−îng, nh»m phôc håi l¹i nh÷ng phÈm chÊt tèt tr−íc ®©y mµ hä<br /> ®· tõng lµm mÊt ®i trong qu¸ tr×nh sai ph¹m.<br /> - CÇn ph©n tÝch, phª ph¸n nh÷ng hµnh vi lÖch l¹c cña ®èi t−îng, nh−ng tr¸nh<br /> lªn ¸n hoÆc ®¸nh gi¸ cã tÝnh xóc ph¹m ®Õn nh©n c¸ch cña ®èi t−îng.<br /> - Lùa chän, t¹o t×nh huèng gi¸o dôc, vËn dông nh÷ng t×nh huèng trong ®êi<br /> sèng riªng cña ®èi t−îng ®Ó t¸c ®éng ®óng lóc, t¹o ra nh÷ng c¶m xóc tÝch cùc, nh÷ng<br /> t¸c ®éng m¹nh ®Õn sù di chuyÓn h−íng ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña ®èi t−îng.<br /> - Kh«ng ¸p dông trµn lan mét biÖn ph¸p gi¸o dôc víi nhiÒu ng−êi hoÆc nhiÒu<br /> lÇn ®èi víi mét ng−êi.<br /> KÕt luËn<br /> §Ó ®−a ®−îc nh÷ng con ng−êi lÇm lçi trë vÒ víi con ®−êng ngay th¼ng tr−íc<br /> kia cña hä, cã rÊt nhiÒu ph−¬ng ph¸p. Mét trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p Êy lµ c«ng t¸c<br /> x· héi. Tuy cßn lµ mét thø c«ng viÖc míi mÎ ë ta, song ë ®©u ®· b¾t ®Çu sö dông<br /> ph−¬ng ph¸p nµy ®Òu thÊy cã hiÖu qu¶ kh¸ râ rÖt. C«ng t¸c x· héi lµ mét sù bæ trî<br /> ®¾c lùc cho c¸c c¬ quan thi hµnh ph¸p luËt. Song, c«ng viÖc ®µo t¹o nªn mét ®éi ngò<br /> nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c x· héi ®ñ ®Ó ®¸p øng ®−îc nhu cÇu x· héi lµ mét c«ng viÖc<br /> l©u dµi, v× c«ng t¸c x· héi lµ mét ngµnh chuyªn m«n còng ®ßi hái mét qu¸ tr×nh ®µo<br /> t¹o kh«ng kh¸c bÊt kú mét ngµnh häc nµo kh¸c. Hy väng trong t−¬ng lai, ngµnh häc<br /> nµy sÏ cã mÆt ngµy mét nhiÒu h¬n ë c¸c tr−êng ®¹i häc.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />