Đặc điểm bệnh hen phế quản ở giáo viên đến khám và điều trị tại phòng khám hô hấp Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh 1/6/2008 đến 31/12/2009

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM BỆNH HEN PHẾ QUẢN Ở GIÁO VIÊN ĐẾN KHÁM<br /> VÀ ĐIỀU TRỊ TẠI PHÒNG KHÁM HÔ HẤP<br /> BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP.HCM TỪ 1/6/2008 ĐẾN 31/12/2009<br /> Phạm Thị Thanh Giang*, Trần Thiên Tài*, Lê Thị Hồng Tuyết**, Lê Thị Tuyết Lan***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Giới thiệu: Trong quá trình công nghiệp hóa, các yếu tố độc hại xuất hiện ngày càng nhiều trong môi<br /> trường lao động. Vì vậy, hen nghề nghiệp ngày càng gặp nhiều hơn. Hen nghề nghiệp hiện chiếm khoảng 15%<br /> HPQ ở người lớn. Hen nghề nghiệp ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe và lợi ích lâu dài về mặt kinh tế. Theo số<br /> liệu thống kê ở Phòng khám và thăm dò chức năng hô hấp tại Bệnh viện Đại Học Y Dược TP. HCM, trong vài<br /> năm gần đây, có sự gia tăng nhất định tỷ lệ bệnh nhân có nghề nghiệp là giáo viên bị bệnh HPQ đến khám và<br /> điều trị.<br /> Mục tiêu: Khảo sát các đặc điểm về tiền căn, lâm sàng liên quan bệnh hen phế quản và hô hấp ký trước và<br /> sau điều trị ở những bệnh nhân hen phế quản là giáo viên tại Phòng khám hô hấp, Bệnh viện Đại Học Y Dược<br /> TP. Hồ Chí Minh.<br /> Phương pháp: hồi cứu – mô tả cắt ngang. Chọn tất cả những bệnh nhân là giáo viên được chẩn đoán hen<br /> phế quản và điều trị ngoại trú theo GINA trong khoảng thời gian từ 1/6/2008 đến 31/12/2009, có theo dõi tái<br /> khám sau 2-10 tuần và 12 ± 2 tuần.<br /> Kết quả: khảo sát 64 bệnh nhân. Trước nghiên cứu: tỉ lệ nữ/nam: 4/1, thời gian khởi bệnh sau làm nghề:<br /> khoảng 13,5 năm; có tiền căn dị ứng: 65,6% (bao gồm viêm mũi dị ứng: 57,5%); tỷ lệ mới mắc sau làm nghề:<br /> 84,4%; các yếu tố kích phát thường gặp: lạnh (20,4%), đổi thời tiết (19,6%), gắng sức (8,9%) và bụi (6%). Trong<br /> nghiên cứu: có triệu chứng lâm sàng tương ứng hen bậc 4: 66,1%; hô hấp ký bình thường: 51,6%; có hội chứng<br /> hạn chế: 25% và tắc nghẽn: 15,6%; có đáp ứng với thuốc giãn phế quản: 56,3%; tỷ lệ bỏ điều trị: 51,6%. Sau<br /> điều trị: triệu chứng lâm sàng điển hình hen phế quản và hô hấp ký cải thiện hơn 40%; triệu chứng mũi họng<br /> tăng 71% lên 77,4%.<br /> Kết luận: Bệnh nhân là giáo viên, chủ yếu đến từ các tỉnh thành ngoài Tp.HCM, hơn 50% có tiền căn dị<br /> ứng, thời gian khởi bệnh khoảng 13,5 năm và tỷ lệ mới mắc khá cao 84,4%, các yếu tố kích phát cần chú ý là nói<br /> nhiều, dạy nhiều (18,8%) và bụi phấn (14%). Tỷ lệ bệnh nhân bỏ điều trị còn nhiều. Triệu chứng lâm sàng và hô<br /> hấp ký cải thiện tốt và FEV1 khá nhạy trong chẩn đoán, theo dõi bệnh. Riêng tỷ lệ triệu chứng mũi họng vẫn còn<br /> cao và không cải thiện.<br /> Từ khóa: hen nghề nghiệp, hô hấp ký.<br /> <br /> * Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch<br /> ** Bộ môn Sinh Lý – Sinh Lý Bệnh – Miễn Dịch Học - Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch.<br /> *** Bộ môn Sinh Lý - Đại Học Y Dược TP. Hồ Chí Minh.<br /> Tác giả liên lạc: BS. Phạm Thị Thanh Giang ĐT: 0909.370.237<br /> <br /> Hội Nghị KH KT Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch Năm 2011<br /> <br /> 201<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> ABSTRACT<br /> CHARACTERISTICS OF ASTHMA IN PATIENTS WHO WERE TEACHERS COMING TO BE<br /> EXAMINED AND TREATED AT THE RESPIRATOR CONSULTING-ROOM OF UNIVERSITY<br /> MEDICAL CENTER AT HO CHI MINH CITY FROM JUNE 1st 2008 TO DECEMBER 31th 2009<br /> Pham Thi Thanh Giang, Tran Thien Tai, Le Thi Hong Tuyet, Le Thi Tuyet Lan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 2 - 2011: 201 - 208<br /> Introduction: In the process of industrialization, there are lots of toxic substances that present in the<br /> working environment. Therefore, the occupational asthma rate is on the rise. The prevalence of occupational<br /> asthma is about 15% of adult asthma. It has a big influence on public health and socioeconomy. In recent years,<br /> according to the statistic of Record Office, the proportion of patients who came to Respiratory Consulting-Room at<br /> University Medical Centre to be examined and treated because of asthma were teachers has been on the rise.<br /> Objective: Surveying the historic and clinical characteristics that relate to asthma and spiromettry in<br /> patients who were teachers before and after treatment at Respiratory Consulting Room of University Medical<br /> Center at Ho Chi Minh city.<br /> Method: Prospective-cross sectional study. Selecting all the patients who were teachers came to be examined<br /> and treated asthma according to GINA’s guideline, had the 2nd examination after the 1st one 2-10 weeks and the<br /> 3rd examination after the 1st one 10-12 weeks from June 1st 2008 to December 31th 2009.<br /> Results: Searching 64 patients: before this study: female/male ratio 3/1, median time to have asthma: 13.5<br /> years, allergic history: 65.6% (included allergic rhinitis: 57.5%), new-onset asthma: 84.4%, the most common<br /> trigger factors: cold ( 20.4%) weather change (19.6%), exertion (8.9%) and dust (6%). During the study: grade 4<br /> asthma: 66.1%, normal spiromettry: 51.6%, restrictive syndrome: 25% and obstructive syndrome: 15.6%,<br /> positive response to bronchodilators: 56.3%, no compliance with treatment: 51.6%, the improvement of asthmatic<br /> symptoms and spiromettry after treatment: > 40%, nasal symptoms increased from 71% to 77.4%.<br /> Conclusions: The proportion of patients who came from provinces and other cities was higher, more than<br /> 50% of patients had allergic history, median time to have asthma was 13.5 years and the proportion of new-onset<br /> asthmatic patients was so high. The number of patient who did not comply with treatment was so high, asthmatic<br /> symptoms and spiromettry improved significantly but nasal symptoms did not. FEV1 was sensitive to diagnose<br /> and monitor asthma.<br /> Key words: occupational asthma, spiromettry.<br /> <br /> GIỚI THIỆU<br /> Hen phế quản (HPQ) là một gánh nặng toàn<br /> cầu, tỉ lệ mới mắc HPQ ngày càng tăng ở nước<br /> ta và trên thế giới. Tổ Chức Y Tế Thế Giới ước<br /> tính trên toàn thế giới có khoảng 300 triệu người<br /> mắc hen vào năm 2005 và sẽ tăng lên 400 triệu<br /> vào năm 2025. HPQ cũng là nguyên nhân nghỉ<br /> làm hàng đầu ở nhiều quốc gia, gồm Úc, Thụy<br /> Điển, Vương quốc Anh, Hoa Kỳ và được báo<br /> cáo như các hậu quả kinh tế và xã hội. Có nhiều<br /> nguyên nhân, yếu tố để thúc đẩy hình thành<br /> bệnh HPQ ở người lớn. Trong quá trình công<br /> <br /> 202<br /> <br /> nghiệp hóa, các yếu tố độc hại xuất hiện ngày<br /> càng nhiều trong môi trường lao động. Vì vậy,<br /> hen nghề nghiệp (HNN) ngày càng gặp nhiều<br /> hơn. Qua một số thống kê ở khoa hô hấp Bệnh<br /> viện Đại Học Y Dược TPHCM trong một vài<br /> năm gần đây, tỷ lệ giáo viên bị bệnh lý HPQ đến<br /> khám và điều trị đang có chiều hướng gia tăng.<br /> Bên cạnh đó, đã có nhiều nghiên cứu trên thế<br /> giới về vấn đề không khí không đảm bảo trong<br /> trường học và lớp học, cũng như khuyến cáo các<br /> nhân viên trường học, trong đó có giáo viên, có<br /> nguy cơ mắc bệnh HPQ và các triệu chứng về<br /> đường hô hấp tăng cao. Do đó, chúng tôi mong<br /> <br /> Hội Nghị KH KT Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch Năm 2011<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> muốn thực hiện một nghiên cứu về đặc điểm<br /> bệnh HPQ trên giáo viên, làm cơ sở tìm hiểu về<br /> căn nguyên, biểu hiện bệnh và các mối liên quan<br /> trong quá trình hình thành và phát triển của<br /> bệnh với tương quan bệnh HNN.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Khảo sát các đặc điểm về tiền căn, lâm sàng<br /> liên quan bệnh HPQ và hô hấp ký trước và sau<br /> điều trị ở những bệnh nhân HPQ là giáo viên tại<br /> Phòng khám hô hấp, Bệnh viện Đại Học Y Dược<br /> TP. Hồ Chí Minh.<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Hồi cứu – mô tả cắt ngang.<br /> <br /> sách. Bác sĩ nghiên cứu sẽ tìm lại hồ sơ của<br /> những bệnh nhân này đã được lưu tại Phòng<br /> khám Hô Hấp với thông tin của 3 lần khám: lần<br /> khám 1, lần khám 2 (sau 2 – 10 tuần) và lần<br /> khám 3 (sau 12 ± 2 tuần). Các biến số cần phải<br /> thu thập gồm có: tuổi, giới, nơi cư trú, hút thuốc<br /> lá, thời gian mắc bệnh HPQ, yếu tố dị ứng,<br /> thuốc đã sử dụng, triệu chứng lâm sàng, kết quả<br /> hô hấp ký, bậc nặng và dạng HPQ, tuân thủ<br /> điều trị, mức độ kiểm soát HPQ.<br /> <br /> Định nghĩa các biến số nghiên cứu<br /> Bậc nặng HPQ được phân loại theo Bảng 1<br /> Bảng 1. Phân loại bậc nặng của HPQ<br /> Bậc 1: Gián<br /> đoạn<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu(13)<br /> 64 bệnh nhân được chẩn đoán HPQ và được<br /> điều trị ngoại trú theo GINA tại Phòng khám Hô<br /> hấp Bệnh viện Đại Học Y Dược TP. Hồ Chí<br /> Minh trong khoảng thời gian từ 1/6/2008 đến<br /> 31/12/2009.<br /> <br /> Bậc 2: Dai<br /> dẳng nhẹ<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> Làm giáo viên ≥ 1 năm.<br /> Nam > 65 tuổi, nữ > 60 tuổi.<br /> <br /> Bậc 3: Dai<br /> dẳng trung<br /> bình<br /> <br /> Được chẩn đoán xác định HPQ tại thời điểm<br /> ban đầu.<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Có 1 trong các tiêu chuẩn sau:<br /> - Được giảm bậc HPQ sau < 12 ± 2 tuần điều<br /> trị tại Bệnh viện ĐH Y Dược TPHCM trong thời<br /> gian nghiên cứu.<br /> - Bệnh nhân không được đo hô hấp ký tại<br /> thời điểm giảm bậc.<br /> - Không được thực hiện phương pháp đo hô<br /> hấp ký có thử thuốc.<br /> <br /> Bậc 4: Dai<br /> dẳng nặng<br /> <br /> Các Bác sĩ của Phòng khám Hô Hấp, Bệnh<br /> viện Đại Học Y Dược TP. Hồ Chí Minh sẽ ghi lại<br /> tên và số hồ sơ của tất cả những bệnh nhân<br /> đúng tiêu chuẩn chọn mẫu vào một bảng danh<br /> <br /> Triệu chứng ít hơn 1 lần 1 tuần<br /> Cơn kịch phát ngắn<br /> Triệu chứng về đêm ≤ 2 lần trở xuống trong<br /> 1 tháng<br /> FEV1 hay PEF ≥ 80% dự đoán<br /> Dao động PEF hay FEV1 < 20%<br /> Triệu chứng > 1 lần/tuần nhưng < 1 lần/ngày<br /> Cơn kịch phát có thể ảnh hưởng hoạt động,<br /> giấc ngủ<br /> Triệu chứng về đêm > 2 lần/tháng<br /> FEV1 hay PEF ≥ 80% dự đoán<br /> Dao động PEF hay FEV1 < 20% – 30%<br /> Triệu chứng mỗi ngày<br /> Cơn kịch phát có thể ảnh hưởng hoạt động,<br /> giấc ngủ<br /> Triệu chứng về đêm > 1 lần/tuần<br /> FEV1 hay PEF 60% - 80% dự đoán<br /> Dao dộng PEF hay FEV1 > 30%<br /> Triệu chứng mỗi ngày<br /> Cơn kịch phát thường xuyên<br /> Triệu chứng về đêm thường xuyên<br /> FEV1 hay PEF ≤ 60% dự đoán<br /> Dao dộng PEF hay FEV1 > 30%<br /> <br /> (Chỉ cần bệnh nhân có 1 trong các biểu hiện nêu trên là đủ để<br /> xếp vào độ nặng tương ứng và chọn bậc cao nhất.)<br /> <br /> Bảng 2. Phân loại mức độ kiểm soát HPQ<br /> Đặc tính<br /> <br /> - Hồ sơ bị thiếu thông tin.<br /> <br /> Phương pháp thực hiện<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Triệu chứng<br /> ban ngày<br /> Giới hạn<br /> hoạt động<br /> Triệu<br /> chứng/thức<br /> giấc về đêm<br /> <br /> Kiểm soát<br /> (tất cả đặc<br /> tính dưới<br /> đây)<br /> Không (≤<br /> 2/tuần)<br /> Không<br /> <br /> Hội Nghị KH KT Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch Năm 2011<br /> <br /> Không<br /> <br /> Kiểm soát một<br /> Không<br /> phần (bất kỳ triệu kiểm soát<br /> chứng nào trong<br /> bất kỳ tuần nào)<br /> Hơn 2 lần/tuần 3 hay hơn<br /> các đặc<br /> tính của<br /> Bất kỳ<br /> phần HPQ<br /> kiểm soát<br /> Bất kỳ<br /> một phần<br /> trong bất<br /> <br /> 203<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Đặc tính<br /> <br /> Kiểm soát<br /> (tất cả đặc<br /> tính dưới<br /> đây)<br /> Không (≤<br /> 2/tuần)<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> Kiểm soát một<br /> Không<br /> phần (bất kỳ triệu kiểm soát<br /> chứng nào trong<br /> bất kỳ tuần nào)<br /> kỳ tuần<br /> >2/tuần<br /> nào<br /> <br /> Nhu cầu<br /> dùng thuốc<br /> cắt cơn<br /> Chức năng Bình thường < 80% dự đoán hay<br /> giá trị tốt nhất (nếu<br /> phổi (PEF<br /> biết trước)<br /> hay FEV1)<br /> Không<br /> Một hay hơn/năm 1 lần trong<br /> Đợt kịch phát<br /> bất kỳ tuần<br /> HPQ<br /> nào<br /> <br /> Hô hấp ký<br /> Hội chứng tắc nghẽn: (F)VC≥80% và<br /> FEV1/(F)VC