Đặc điểm các trường hợp dị vật đường thở trẻ em tại Bệnh viện Nhi Đồng 1

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM CÁC TRƯỜNG HỢP DỊ VẬT ĐƯỜNG THỞ TRẺ EM<br /> TẠI BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 1<br /> Phan Hữu Nguyệt Diễm*, Châu Kim Phụng**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Dị vật đường thở vẫn còn là một vấn đề chính yếu và là một trong những nguyên nhân quan<br /> trọng nhất gây bệnh tật và tử ong đột ngột ở trẻ. Chẩn đoán có thể bị bỏ sót do không khai thác kỹ bệnh sử để tìm<br /> hội chứng xâm nhập và phân tích các bệnh cảnh lâm sàng cũng như dấu hiệu X quang.<br /> Mục tiêu: Mô tả đặc điểm dịch tễ học, lâm sàng, cận lâm sàng, kết quả điều trị dị vật đường thở trẻ em tại<br /> Bệnh viện Nhi Đồng 1 từ 01/2008 đến 12/2009.<br /> Đối tượng và phương pháp: Hồi cứu mô tả 105 trẻ (75 nam và 30 nữ) được chẩn đoán dị vật đường thở<br /> bằng nội soi phế quản ống cứng trong 2 năm (2008 – 2009).<br /> Kết quả: Đa số bệnh nhân (68,5%) nhỏ hơn 3 tuổi. Bệnh sử có hội chứng xâm nhập được ghi nhận<br /> trong 82 trẻ. Dấu hiệu thường gặp trên X quang là ứ khí do tắc nghẽn. Tuy nhiên có 33 trường hợp X<br /> quang bình thường. Hạt đậu phọng và hạt mãng cầu là những loại dị vật thường gặp nhất (39 trẻ). Có 54<br /> trường hợp dị vật được tìm thấy ở cây phế quản bên phải, 27 trường hợp ở cây phế quản bên trái và 8<br /> trường hợp ở vùng gần dây thanh.<br /> Kết luận: Nội soi bằng ống cứng giúp phát hiện và lấy dị vật đường thở ở trẻ em. Chúng ta nên thực hiện<br /> sớm thủ thuật này ngay khi có hội chứng xâm nhập hoặc khi có bệnh cảnh lâm sàng nghi ngờ kể cả khi X quang<br /> ngực bình thường.<br /> Từ khóa: dị vật, đường thở, nội soi ống cứng, trẻ em.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> THE CHARACTERISTICS OF RESPIRATORY FOREIGN BODIES IN CHILDREN AT CHILDREN<br /> HOSPITAL N° 1<br /> Phan Huu Nguyet Diem Chau Kim Phung<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 327 - 332<br /> Background: Foreign body aspiration is still a major problem and one of the most important reasons for<br /> mortality and morbidity particularly sudden death among children. The diagnosis may be forgotten by the<br /> physicians because of the lack of knowledge of the exact history and analysis of radiographical and clinical<br /> findings.<br /> Target: Describe the characteristics epidemiology, clinical, clinical intervention, treatment of airway foreign<br /> bodies in children at children hospital N° 1 2008 – 2009.<br /> Materials and methods: A retrospective description of 105 children (75 males and 30 females) diagnosed<br /> airway foreign bodies by rigid bronchoscopy over a period of 2 years (2008-2009) was conducted.<br /> Results: The majority of patients (68,5%) were younger than three years of age. Definitive history of foreign<br /> body inhalation or sudden chocking episodes were present in 82 children. Chest radiographs were normal in 33<br /> cases. Peanut and soursop seed were the commonest foreign body (39 cases). Foreign bodies were found in the<br /> right bronchial tree in 54 cases, in the left bronchial tree in 27 cases, and at vocal cord level in 8 cases.<br /> * Bộ Môn Nhi ĐHYD TP.HCM.<br /> <br /> ** Bệnh viện đa khoa Sa Đec.<br /> <br /> Tác giả liên hệ: Châu Kim Phụng. Email: chaukimphung@gmail.com Điện thoại: 0957043985<br /> <br /> Nhi Khoa<br /> <br /> 327<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Conclusions: Rigid bronchoscopy usually gives good results in detecting and removing airway foreign<br /> bodies in children. It should be performed at the earliest opportunity when the diagnosis is suspected even the<br /> definitive history is not clear and the chest radiograph is normal.<br /> Keywords: foreign body, respiratory, airway, rigid bronchoscopy, children.<br /> DVĐT trẻ em.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Dị vật đường thở là một cấp cứu tai mũi<br /> họng thường gặp ở trẻ em và cũng có thể gặp ở<br /> người lớn nếu không được chẩn đoán và xử trí<br /> kịp thời thì có thể dẫn đến tử vong hoặc di<br /> chứng cho nạn nhân(8).<br /> Theo Hiệp Hội An Toàn Quốc Gia tại Mỹ<br /> mỗi năm ước tính có khoảng 3.000 ca tử vong do<br /> hít DVĐT. Trong đó riêng năm 2000 hít dị vật<br /> chiếm hơn 17.000 trường hợp nhập viện cấp cứu<br /> và 160 trường hợp tử vong xảy ra ở trẻ nhỏ hơn<br /> 14 tuổi(1).<br /> Chẩn đoán và điều trị DVĐT ở trẻ em vẫn<br /> còn là thách thức cho các nhà lâm sàng. Những<br /> tiến bộ trong thời gian gần đây của ngành TMH<br /> đặc biệt là nội soi phế quản và phương pháp gây<br /> mê đã giúp lấy dị vật được an toàn cho bệnh<br /> nhân. Nhưng có nhiều trường hợp do phát hiện<br /> trễ vì không hỏi bệnh sử đầy đủ cũng như chẩn<br /> đoán nhầm với một số bệnh cảnh lâm sàng<br /> tương tự nên để lại di chứng hoặc tử vong đáng<br /> tiếc xảy ra.<br /> Chúng tôi tiến hành nghiên cứu về đặc điểm<br /> dịch tễ học lâm sàng cận lâm sàng kết quả nội<br /> soi phế quản các biến chứng xảy ra ở trẻ để rút<br /> ra được những kinh nghiệm lâm sàng trong<br /> chẩn đoán và xử trí DVĐT trẻ em. Cũng như<br /> giúp cảnh báo các bậc phụ huynh về tình trạng<br /> bệnh lý này.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Mục tiêu tổng quát<br /> Mô tả đặc điểm dịch tễ lâm sàng cận lâm<br /> sàng kết quả điều trị DVĐT trẻ tại Bệnh viện<br /> Nhi Đồng I từ 01/01/2008 đến 31/12/2009.<br /> Mục tiêu cụ thể<br /> 1. Xác định tỉ lệ đặc điểm dịch tễ của DVĐT<br /> trẻ em.<br /> 2. Xác định tỉ lệ các đặc điểm lâm sàng của<br /> <br /> 328<br /> <br /> 3. Xác định tỉ lệ các cận lâm sàng của DVĐT<br /> trẻ em.<br /> 4. Xác định tỉ lệ các kết quả điều trị: vị trí dị<br /> vật loại dị vật các điều trị khác và biến chứng<br /> xảy ra ở trẻ em.<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP - ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Hồi cứu mô tả hàng loạt ca.<br /> <br /> Tiêu chí chọn bệnh<br /> Tất cả bệnh nhi ≤ 15 tuổi nhập viện tại Bệnh<br /> viện Nhi Đồng I và nằm điều trị trong khoảng<br /> thời gian nói trên:<br /> Được chẩn đoán DVĐT.<br /> Nội soi phế quản ống cứng gắp được dị vật.<br /> <br /> Tiêu chí loại trừ<br /> Chẩn đoán DVĐT nhưng không được nội<br /> soi hoặc nội soi không có dị vật<br /> <br /> Phương pháp tiến hành<br /> Dữ liệu được thu thập bằng bệnh án mẫu<br /> thống nhất.<br /> Xử lý số liệu bằng phần mềm Stata 10.0.<br /> So sánh trung bình của các biến số định<br /> lượng giữa các nhóm bằng phép kiểm t-test. So<br /> sánh tỉ lệ của các biến số định tính bằng phép<br /> kiểm Chi bình phương (λ2). Sự khác biệt có ý<br /> nghĩa khi p < 005.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Có 105 trẻ được nghiên cứu bao gồm 75 nam<br /> (714%) và 30 nữ (286%) tuổi từ 1 tháng 15 ngày<br /> đến 13 tuổi. Trong đó 56 (533%) bệnh nhân tuổi<br /> từ 1 đến 3 và 16 (152%) bệnh nhân nhỏ hơn 1<br /> tuổi (bảng 1 và 2). Có 82 trường hợp bệnh sử có<br /> hội chứng xâm nhập.47 trẻ có dấu hiệu giảm<br /> phế âm 1 bên. 44 trẻ khi khám phổi nghe được<br /> ran phế quản tắc nghẽn. 47 trẻ có biểu hiện khò<br /> <br /> Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản và Bà Mẹ - Trẻ Em<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> khè 43 trẻ có triệu chứng ho lúc nhập viện (bảng<br /> 3). Trong nghiên cứu của chúng tôi ghi nhận ứ<br /> khí do tắc nghẽn là dấu hiệu thay đổi X quang<br /> thường gặp nhất (40 trẻ). Tuy nhiên có 33 trường<br /> hợp X quang phổi bình thường (bảng 4). Biểu<br /> hiện trên CT- scan nhiều là đông đặc phổi (4 trẻ)<br /> và ứ khí (3 trẻ) (bảng 5). Về vị trí dị vật đa số<br /> trường hợp (54 ca) nằm ở cây phế quản phải chỉ<br /> có 27 trẻ dị vật ở cây phế quản trái. Loại dị vật<br /> thường gặp nhất ở trẻ em là hạt mãng cầu và hạt<br /> đậu phọng (39 ca). Ngoài ra hạt dưa (12 ca) hạt<br /> điệp (3 ca) hạt hướng dương (2 ca) hạt cơm (1<br /> ca) hạt bắp (1 ca) và hạt điều (1 ca). Có 14<br /> trường hợp dị vật là xương cá heo. 6 trường hợp<br /> dị vật là đồ vật bằng nhựa (nylon mãnh đồ<br /> chơi). 5 dị vật kim loại (bông tai lò xo cây đinh<br /> bóng đèn led mãnh kim loại) (bảng 67). Trong<br /> 105 trẻ nhập viện có 19 trường hợp biến chứng<br /> suy hô hấp được hổ trợ hô hấp không có trường<br /> hợp tử vong (bảng 8).<br /> Bảng 1. Đặc điểm theo tuổi trẻ bị dị vật đường thở<br /> (n=105).<br /> Nhóm tuổi<br /> ≤12 tháng<br /> >12 tháng _ 3 tuổi<br /> >3 tuổi_ 6 tuổi<br /> >6 tuổi _ 10 tuổi<br /> >10 tuổi<br /> <br /> Số trẻ<br /> 16<br /> 56<br /> 20<br /> 9<br /> 4<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 15.2<br /> 53.3<br /> 19.1<br /> 8.6<br /> 3.8<br /> <br /> Bảng 2. Đặc điểm theo giới trẻ bị dị vật đường thở<br /> (n=105).<br /> Giới<br /> Nam<br /> Nữ<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 75<br /> 30<br /> <br /> Phần trăm (%)<br /> 71,4<br /> 28,6<br /> <br /> Bảng 3. Đặc điểm lâm sàng của trẻ bị dị vật đường<br /> thở (n-105).<br /> Triệu chứng<br /> -Hội chứng xâm nhập<br /> -Khò khè<br /> -Giảm phế âm 1 bên<br /> -Ran ở phổi<br /> -Ho<br /> -Rút lõm lồng ngực<br /> -Tím tái<br /> -Khàn tiếng, mất giọng<br /> -Thở rít thanh quản<br /> -Co kéo liên sườn<br /> -Nôn ói<br /> <br /> Nhi Khoa<br /> <br /> Số bệnh nhân Tỷ lệ (%)<br /> 82<br /> 78,1<br /> 47<br /> 44,8<br /> 47<br /> 44,8<br /> 44<br /> 41,9<br /> 43<br /> 41<br /> 34<br /> 32,4<br /> 19<br /> 18,1<br /> 15<br /> 14,3<br /> 10<br /> 9,5<br /> 7<br /> 6,7<br /> 5<br /> 4,8<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Triệu chứng<br /> Số bệnh nhân Tỷ lệ (%)<br /> -Tràn khí dưới da<br /> 2<br /> 1,9<br /> -Giảm phế âm 2 bên<br /> 1<br /> 0,9<br /> -Lơ mơ, thở hước<br /> 1<br /> 0,9<br /> -Nghe tiếng kèn trong miệng khi<br /> 1<br /> 0,9<br /> hít vào<br /> <br /> (Mỗi trẻ có thể có 1 hoặc nhiều triệu chứng).<br /> Bảng 4. Đặc điểm hình ảnh X quang trẻ bị dị vật<br /> đường thở (n=98).<br /> Hình ảnh X quang<br /> Số bệnh nhân Phần trăm (%)<br /> Ứ khí bất thường 1 bên<br /> 40<br /> 40,8<br /> Viêm phổi<br /> 17<br /> 17,3<br /> Xẹp phổi<br /> 12<br /> 12,2<br /> Tràn khí màng phổi<br /> 1<br /> 1<br /> Tràn khí trung thất<br /> 1<br /> 1<br /> Khối choáng chỗ đốt sống<br /> 1<br /> 1<br /> C2C3<br /> Dị vật cản quang<br /> 5<br /> 5,1<br /> X quang bình thường<br /> 33<br /> 33,7<br /> <br /> Bảng 5. Đặc điểm hình ảnh CT-scan trẻ bị dị vật<br /> đường thở (N=12).<br /> Hình ảnh CT- scan<br /> Đông đặc<br /> Ứ khí<br /> Áp xe phổi<br /> Xẹp phổi<br /> Tràn khí trung thất<br /> <br /> Số bệnh nhân (n/N)<br /> 4/12<br /> 3/12<br /> 2/12<br /> 2/12<br /> 1/12<br /> <br /> Bảng 6. Đặc điểm loại dị vật đường thở (n=105).<br /> Loại dị vật<br /> -Hạt đậu phọng<br /> -Hạt mãng cầu<br /> -Mãnh xương<br /> -Hạt dưa<br /> -Chất nhựa<br /> -Kèn<br /> -Miếng ổi<br /> -Hạt điệp<br /> -Cây đinh<br /> -Hạt hướng dương<br /> -Chất lợn cợn<br /> -Chất nâu đen mũn<br /> -Kim loại<br /> -Vỏ hạt trái cây<br /> -Bóng đèn<br /> -Cục gòn<br /> -Đầu đũa<br /> -Hạt cơm<br /> -Hạt bắp<br /> -Hạt điều<br /> -Mãnh kiếng vụn<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 22<br /> 17<br /> 14<br /> 12<br /> 6<br /> 5<br /> 4<br /> 3<br /> 2<br /> 2<br /> 2<br /> 2<br /> 2<br /> 2<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> <br /> Phần trăm (%)<br /> 21<br /> 16,3<br /> 13,4<br /> 11,5<br /> 5,8<br /> 4,9<br /> 3,8<br /> 2,9<br /> 1,9<br /> 1,9<br /> 1,9<br /> 1,9<br /> 1,9<br /> 1,9<br /> 0,9<br /> 0,9<br /> 0,9<br /> 0,9<br /> 0,9<br /> 0,9<br /> 0,9<br /> <br /> 329<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Loại dị vật<br /> -Lò xo<br /> -Vỏ cua<br /> -Nhánh bông cỏ<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> <br /> Phần trăm (%)<br /> 0,9<br /> 0,9<br /> 0,9<br /> <br /> Bảng 7. Đặc điểm vị trí dị vật đường thở (n=105).<br /> Vị trí dị vật<br /> <br /> Số bệnh Phần trăm Tổng cộng<br /> nhân<br /> (%)<br /> n (%)<br /> Phải<br /> PQ chính<br /> 48<br /> 45.7<br /> 54 (51.4)<br /> PQ thùy dưới<br /> 4<br /> 3.8<br /> PQ thùy trên<br /> 2<br /> 1.9<br /> Trái<br /> PQ chính<br /> 25<br /> 23.8<br /> 27 (25.7)<br /> PQ thùy dưới<br /> 2<br /> 1.9<br /> Khí quản<br /> 10<br /> 9.5<br /> 10 (9.5)<br /> Giữa thanh thiệt và thực<br /> 1<br /> 0.9<br /> 1 (0.9)<br /> quản<br /> Hạ thanh môn<br /> 7<br /> 6.7<br /> 7 (6.7)<br /> Hai vị trí<br /> 6<br /> 5.8<br /> 6 (5.8)<br /> <br /> Bảng 8. Đặc điểm các biến chứng dị vật đường thở<br /> (N=34).<br /> Loại biến chứng<br /> Viêm phổi<br /> Suy hô hấp + viêm phổi<br /> Suy hô hấp + Xẹp phổi<br /> Xẹp phổi<br /> Suy hô hấp<br /> Áp xe phổi<br /> <br /> Số bệnh nhân (n/N)<br /> 9/34<br /> 8/34<br /> 7/34<br /> 5/34<br /> 4/34<br /> 1/34<br /> <br /> Bảng 9. Mối liên quan giữa vị trí dị vật và nhóm tuổi<br /> trẻ.<br /> Nhóm tuổi < 12 tháng<br /> Vị trí dị vật<br /> N (%)<br /> Phải<br /> 6 (37.5)<br /> Trái<br /> 3 (18.8)<br /> TM, hạ TM, KQ<br /> 7 (43.7)<br /> Tổng cộng<br /> 16 (100)<br /> <br /> 1 – 3 tuổi<br /> N (%)<br /> 29 (51.8)<br /> 17 (30.4)<br /> 10 (17.8)<br /> 56 (100)<br /> <br /> > 3 tuổi<br /> N (%)<br /> 24 (72.7)<br /> 7 (21.2)<br /> 2 (6.1)<br /> 33 (100)<br /> <br /> χ2 =12.2881 P=0.015.<br /> Bảng 10. Mối liên quan giữa kết quả XQ và hội<br /> chứng xâm nhập.<br /> HCXN<br /> Kết quả XQ<br /> Bình thường<br /> Bất thường<br /> Tổng cộng<br /> <br /> Không<br /> N (%)<br /> 7 (31.8)<br /> 15 (68.2)<br /> 22 (100)<br /> <br /> Có<br /> N (%)<br /> 26 (34.2)<br /> 50 (65.8)<br /> 76 (100)<br /> <br /> χ2 =0.0437 P=0.834.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Cơ thể con người có một số cơ chế để bảo vệ<br /> đường hô hấp tránh vật lạ xâm nhập vào bao<br /> gồm: Hoạt động cơ học của thanh thiệt và sụn<br /> <br /> 330<br /> <br /> phễu sự co thắt của 2 dây thanh khi có vật lạ<br /> đến gần phản xạ với xung động hướng tâm<br /> được hoạt hóa khi có vật lạ tiếp xúc với đường<br /> hô hấp. Tuy nhiên không có cơ chế nào là hoàn<br /> hảo. Dị vật có thể được hít vào đường hô hấp<br /> đặc biệt ở trẻ em vì những lý do sau: trẻ nhỏ<br /> thường chưa đủ răng nên khả năng nhai thức ăn<br /> hạn chế vì thế thường phải nuốt những mẫu<br /> thức ăn lớn hơn trẻ thường ngủ nằm sấp trẻ<br /> nhỏ thường cho những vật không phải thức ăn<br /> vào miệng và đặc biệt chúng thường hay đùa<br /> giỡn nói cười chạy nhảy khi ăn nên rất dễ hít<br /> sặc vào đường thở (13).<br /> Theo Mahyar A và cộng sự dị vật đường thở<br /> thường xảy ra ở trẻ nhỏ < 15 tuổi và nhóm tuổi<br /> thường gặp nhất là từ 1 đến 3 tuổi. Trong nghiên<br /> cứu này tuổi trung bình là 445 tháng (9 tháng<br /> đến 12 tuổi) có đến 63 (612%) trẻ từ 1 đến 3 tuổi<br /> và 91% trẻ dưới 1 tuổi bị dị vật đường thở.<br /> Trong đó 66 (653%) là nam điều này cũng phù<br /> hợp vì trẻ nam thường năng động hơn hiếu kỳ<br /> và nghịch phá hơn trẻ nữ; vì vậy trẻ nam có tỷ lệ<br /> mắc các tai nạn cao(5).<br /> Về dấu hiệu lâm sàng để chẩn đoán dị vật<br /> đường thở cần hỏi kỹ bệnh sử hội chứng xâm<br /> nhập. Chúng tôi ghi nhận 82 (781%) trẻ có hội<br /> chứng xâm nhập trước khi nhập viện. Trong 23<br /> trẻ không khai thác được hội chứng xâm nhập<br /> có 17 trường hợp có triệu chứng ho khò khè 8<br /> trường hợp có giảm phế âm và 1 trường hợp<br /> vừa ho khò khè kèm giảm phế âm. Nhưng có 7<br /> trường hợp bệnh nhân vừa có X quang bình<br /> thường và không có hội chứng xâm nhập nhưng<br /> lại được nội soi gắp dị vật là: 2ca chẩn đoán<br /> bệnh khác nhưng lâm sàng không đáp ứng điều<br /> trị nên được chụp CT- scan phát hiện dị vật 3<br /> trường hợp ghi nhận bệnh sử có hít phải dị vật<br /> 1 trường hợp người nhà phát hiện trẻ bị nhét dị<br /> vật vào miệng và 1 trường hợp trẻ đột ngột thở<br /> rít khàn tiếng khi đang ngồi chơi. Như vậy<br /> trong những trường hợp không khai thác được<br /> hội chứng xâm nhập cũng không nên loại trừ<br /> chẩn đoán nếu có bệnh cảnh lâm sàng nghi ngờ<br /> dị vật. Và trước bệnh nhi có ho khò khè kéo dài<br /> <br /> Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản và Bà Mẹ - Trẻ Em<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> giảm phế âm 1 bên điều đầu tiên phải hỏi kỹ<br /> bệnh sử hội chứng xâm nhập. Trong trường hợp<br /> nghi ngờ lâm sàng không giải thích được cần<br /> phải chỉ định nội soi để loại trừ chẩn đoán.<br /> Về dấu hiệu X quang có 65 trẻ có hình ảnh<br /> bất thường trong đó nhiều nhất là ứ khí 1 bên<br /> do tắc nghẽn (40 trẻ). Điều này cũng giống với<br /> nhiều nghiên cứu khác(710). Có 17 trường hợp<br /> viêm phổi 12 trường hợp xẹp phổi 1 bên 5<br /> trường hợp dị vật cản quang (lò xo bông tai cây<br /> đinh bóng đèn và mãnh kim loại). Như vậy dấu<br /> hiệu dị vật cản quang ít gặp trên lâm sàng. Tuy<br /> nhiên có 33 trẻ có hình ảnh X quang bình<br /> thường. Như vậy nếu bệnh sử có hội chứng xâm<br /> nhập rõ và lâm sàng có triệu chứng nghi ngờ dị<br /> vật nên chụp cả 2 thì hít vào và thở ra tối đa để<br /> so sánh. Nhưng ngay cả khi hình ảnh X quang<br /> bình thường cũng cần chỉ định nội soi phế quản<br /> để loại trừ dị vật đường thở.<br /> Về dấu hiệu CT- scan đông đặc phổi chiếm<br /> 4/12 trường hợp; ứ khí chiếm 3/12 trường hợp;<br /> xẹp phổi chiếm 2/12 trường hợp; áp xe phổi<br /> chiếm 2/12 trường hợp và tràn khí trung thất<br /> chiếm 1/12 trường hợp. CT-scan tốt hơn X<br /> qaung trong việc phát hiện dị vật nhưng ít được<br /> sử dụng vì độc tính của tia và giá thành cao. CTscan có thể giúp giúp chẩn đoán phân biệt<br /> những trường hợp có bệnh sử lâm sàng và X<br /> qaung không điển hình làm chẩn đoán trễ và<br /> phức tạp. Phân biệt các trường hợp tắc nghẽn cơ<br /> học như hạch bạch huyết u dò khí quản thực<br /> quản bất thường bẩm sinh… Tuy nhiên đôi khi<br /> CT-scan chẩn đoán lầm với bẫy khí và bất<br /> thường khác. Do đó việc sử dụng CT-scan nên<br /> sớm được thực hiện ở những trẻ có nguy cơ cao<br /> mà lâm sàng và điều trị không tương xứng(9).<br /> Những năm đầu nội soi thực hiện không kết<br /> hợp với gây mê nên có nhiều khó khăn. Ngày<br /> nay với sự tiến bộ của gây mê giúp cho nội soi<br /> được dễ dàng và an toàn hơn. Nội soi là phương<br /> tiện tốt nhất giúp chẩn đoán xác định dị vật<br /> đường thở cũng như lấy được dị vật ra khỏi<br /> đường thở(11). Trong nghiên cứu của Chik K K và<br /> cộng sự: hạt đậu phọng chiếm tỷ lệ cao nhất<br /> <br /> Nhi Khoa<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 74%(2). Theo nghiên cứu của chúng tôi có 59 trẻ<br /> bị dị vật là các hạt nhiều nhất là hạt mãng cầu<br /> và hạt đậu phọng. Đây là những loại hạt trơn và<br /> nhỏ trẻ khi ăn nếu đùa giỡn chạy nhảy rất dễ bị<br /> hít sặc. Do đó các bậc cha mẹ hay người chăm<br /> sóc trẻ cần thận trọng khi cho ăn các thức ăn có<br /> hạt trơn láng dễ rớt vào đường thở gây dị vật<br /> đường thở.<br /> Nguồn gốc dị vật phần lớn là từ thực vật nên<br /> thường không cản quang khó phát hiện được<br /> trên X quang. Chỉ có dị vật cản quang ta mới<br /> thấy được trên X quang dị vật không cản quang<br /> sẽ bị mô mềm và xương che lấp khó phát hiện<br /> được. Nhưng qua đó ta có thể phát hiện gián<br /> tiếp dị vật bằng những biểu hiện bất thường trên<br /> XQ quang mà những bệnh thông thường không<br /> giải thích được. Chúng tôi ghi nhận có 14 trường<br /> hợp dị vật là xương nhưng không phát hiện<br /> được trên X quang. Điều này có thể do xương<br /> xốp ít cản quang hoặc dị vật có thể lẫn vào mô<br /> viêm đôi khi lẫn sau cột sống. Như vậy dấu<br /> hiệu dị vật cản quang thường ít gặp trong<br /> trường hợp nghi ngờ nên kết hợp chụp cả phim<br /> nghiêng và phim thẳng. Theo Ribeiro V S và<br /> cộng sự vị trí thường gặp nhất của dị vật là cây<br /> phế quản phải (412%) và tác giả cũng ghi nhận<br /> có 133% dị vật ở bên phế quản trái(9). Kết quả<br /> này tương đương với nghiên cứu của chúng tôi.<br /> Như vậy khác với người lớn đa số dị vật nằm ở<br /> cây phế quản phải vì cấu trúc giải phẫu phế<br /> quản trái gập gốc hơn và carina lệch trái so với<br /> đường giữa(1). Nên những ca lâm sàng có biểu<br /> hiện giảm phế âm bên trái hay ứ khí xẹp phổi<br /> bên trái cũng cần loại trừ dị vật đường thở.<br /> Trẻ càng nhỏ thì hoạt động hít thở chưa<br /> hoàn chỉnh nên khi hít dị vật thì không hít được<br /> vào sâu bên dưới nhưng lại nguy hiểm hơn vì<br /> gây tắc nghẽn đường thở nhiều làm bệnh nhân<br /> dễ suy hô hấp thậm chí tử vong. Trẻ lớn hơn thì<br /> mọi hoạt động được hoàn thiện dần nên hít thở<br /> mạnh làm dị vật vào sâu bên dưới nhất là bên<br /> phải phù hợp theo điều kiện thuận lợi về giải<br /> phẩu của phế quản phải.<br /> <br /> 331<br /> <br />