intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Đặc điểm chung của các nước đã bị đô la hóa – một số lưu ý đối với Việt Nam

Chia sẻ: ViJakarta2711 ViJakarta2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

48
lượt xem
2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Có thể nói, đô la hóa (ĐLH) là căn bệnh không thể tránh khỏi của quá trình hội nhập. Hiện tượng này đã ảnh hưởng sâu rộng đến tình hình kinh tế xã hội, và đặc biệt gây rất nhiều khó khăn cho việc điều hành các chính sách kinh tế của nhiều quốc gia nói chung và Việt Nam nói riêng. Mặc dù đã có rất nhiều nhà khoa học đề xuất những giải pháp có tính thực tiễn cao, nhưng cho đến nay, ĐLH vẫn còn là tâm điểm thời sự nóng bỏng.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Đặc điểm chung của các nước đã bị đô la hóa – một số lưu ý đối với Việt Nam

  1. Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 1-2014 113 ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA CÁC NƯỚC ĐÃ BỊ ĐÔ LA HÓA – MỘT SỐ LƯU Ý ĐỐI VỚI VIỆT NAM ThS. Nguyễn Thị Thu Hiếu Khoa Kinh tế, Trường Đại học Xây dựng Miền Trung Tóm tắt: Có thể nói, đô la hóa (ĐLH) là căn bệnh không thể tránh khỏi của quá trình hội nhập. Hiện tượng này đã ảnh hưởng sâu rộng đến tình hình kinh tế xã hội, và đặc biệt gây rất nhiều khó khăn cho việc điều hành các chính sách kinh tế của nhiều quốc gia nói chung và Việt Nam nói riêng. Mặc dù đã có rất nhiều nhà khoa học đề xuất những giải pháp có tính thực tiễn cao, nhưng cho đến nay, ĐLH vẫn còn là tâm điểm thời sự nóng bỏng. Để góp phần tìm ra lời giải cho vấn đề này, tác giả giới thiệu khái lược những vấn đề chung về hiện tượng ĐLH và bối cảnh kinh tế đã đẩy một số quốc gia trên thế giới đi đến quyết định ĐLH hoàn toàn, từ đó rút ra những đặc điểm chung của các quốc gia này khi bị ĐLH, trên cơ sở đó gợi ý một vài điều trong điều hành chính sách kinh tế đối với Việt Nam. Từ khóa: Đô la hóa, đồng nội tệ, đồng ngoại tệ, lạm phát, tăng trưởng, khủng hoảng kinh tế, chính sách kinh tế, chính sách tiền tệ (CSTT), hệ thống tài chính, Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF). 1. Khái lược những vấn đề chung về trong nền kinh tế, mặc dù không được hiện tượng ĐLH trong nền kinh tế quốc gia đó chính thức thừa nhận. Về mặt lý thuyết, hiện tượng đô la ĐLH bán chính thức (semiofficial hóa (ĐLH) trong nền kinh tế đã có rất dollarization): là những nước lưu hành nhiều công trình nghiên cứu khoa học chính thức hai đồng tiền: đồng ngoại tệ viết về vấn đề này, do đó tác giả chỉ tóm và đồng bản tệ. lược những nội dung chính như sau: ĐLH chính thức (official Đô la hóa (dollarization) là một dollarization): xảy ra khi đồng ngoại tệ hiện tượng khi dân cư một nước sử dụng là đồng tiền hợp pháp duy nhất được lưu rộng rãi đồng ngoại tệ song song với hành. Nếu một quốc gia thực hiện ĐLH chính thức có nghĩa là quốc gia đó chấp đồng nội tệ hoặc thay thế đồng nội tệ. nhận đồng ngoại tệ làm phương tiện Tùy theo mức độ sử dụng rộng rãi thanh toán, tích trữ tài sản, và đơn vị đồng ngoại tệ trong nền kinh tế và thái tính toán thay cho đồng bản tệ. độ của quốc gia đó đối với việc thừa Bất kỳ một ngoại tệ nào (như đô la nhận hay không thừa nhận đồng ngoại tệ Mỹ, Euro, Yên Nhật,…) có khả năng mà ĐLH được chia làm 3 mức độ: thay thế đồng nội tệ cũng dẫn đến hiện ĐLH không chính thức (non- tượng “ĐLH”. Tuy nhiên trong tình hình official dollarization): là trường hợp hiện nay, nói đến ĐLH, hầu hết người đồng ngoại tệ được sử dụng rộng rãi dân chỉ nghĩ đến một đồng tiền duy nhất
  2. Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 1-2014 114 đó là Đô la Mỹ (USD) bởi vì cho đến thấp. Và chính điều này đã làm xuất nay đồng USD vẫn chiếm hơn 70% tỷ hiện hiện tượng ĐLH. trọng trong thanh toán quốc tế, trong khi Mặt khác, khi một nước đang trong đó tại Việt Nam khoảng 90% tổng thanh tình trạng lạm phát có nghĩa là đồng nội toán cho các hợp đồng ngoại thương của tệ của nước đó đang bị mất giá. Việc các doanh nghiệp sử dụng đồng USD. đồng nội tệ bị mất giá sẽ làm cho người Theo tiêu chí của IMF đưa ra, một dân mất niềm tin vào đồng nội tệ và đổ nền kinh tế được coi là có tình trạng xô đi mua đồng ngoại tệ, điều này làm ĐLH cao khi mà tỷ trọng tiền gửi bằng cho đồng nội tệ càng bị mất giá hơn. Khi ngoại tệ chiếm từ 30% trở lên trong tổng niềm tin bị đánh mất, bất chấp lãi suất khối tiền tệ mở rộng (M2); bao gồm: đồng nội tệ có cao, người dân vẫn có xu tiền mặt trong lưu thông, tiền gửi không hướng chuyển sang nắm giữ hoặc gởi kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, và tiền gửi tiết kiệm bằng ngoại tệ, hiện tượng ĐLH ngoại tệ. Việt Nam là quốc gia có nền vì thế mà xuất hiện. kinh tế ĐLH không chính thức với tỷ lệ 2. Các nước đã bị ĐLH hiện nay tương đối cao ở khoảng 20%. 2.1. Panama Hiện nay, hầu hết các quốc gia trên Nước đầu tiên tiến hành ĐLH toàn thế giới đều sử dụng đồng tiền riêng của phần là Panama. Từ năm 1904, sau khi mỗi nước; ví dụ như tại Việt Nam, Pháp tách khỏi Colombia, Panama đã dùng lệnh ngoại hối qui định “Trên lãnh thổ đồng xanh. Việc này đã có ảnh hưởng Việt Nam chỉ sử dụng đồng tiền Việt rất tốt đến nền kinh tế của Panama, ví Nam”. Vậy tại sao lại có hiện tượng dụ trong suốt những năm 1990 lạm phát ĐLH? Có rất nhiều giả thuyết giải thích hầu như không vượt quá 1%/năm. vấn đề này như: lạm phát cao, mất ổn Nhưng ĐLH vẫn không giúp Panama định kinh tế vĩ mô, sự bất ổn về chính được hoàn toàn độc lập với trợ giúp của trị, quan điểm điều hành các chính sách các tổ chức bên ngoài. Từ năm 1973 kinh tế của Chính phủ,…Chẳng hạn, khi Panama tiếp nhận hơn 15 chương trình một nước đang đối đầu với tỷ lệ lạm của Quỹ tiền tệ quốc tế IMF, và ĐLH phát không thể kiểm soát và phá giá cũng không ngăn được việc Panama đồng nội tệ sẽ đe dọa toàn bộ nền kinh tế mất khả năng trả nợ nước ngoài vào thì những người đang nắm giữ trong tay giữa những năm 1980. đồng nội tệ sẽ đòi một lãi suất cao để bù 2.2. Ecuador vào khoản trượt giá. Đứng trước tình Ecuador bắt đầu thực hiện chuyển trạng này, ngân hàng trung ương đổi vào đầu năm 2000. ĐLH là phương (NHTW) sẽ tăng lãi suất huy động để cách cuối cùng của Ecuador khi nước bảo vệ đồng nội tệ, kéo theo lãi suất này cố vượt qua một cuộc khủng hoảng cho vay bằng đồng nội tệ cũng tăng kinh tế trầm trọng, với một hệ thống lên. Trong hoàn cảnh nghiêm trọng ngân hàng suy sụp, đồng nội tệ (đồng như vậy, rất nhiều nhà kinh doanh sẽ Sucre) mất giá, và sự chống đối của vay bằng ngoại tệ để được lãi suất người dân bản xứ. Khi Tổng thống Jamil
  3. Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 1-2014 115 Mahuad thông cáo có ý định ĐLH vào tiến hành chuyển đổi sang đồng tiền mới tháng 1 năm 2000, quá trình này đã bắt thì lãi suất tiêu dùng và vay mua nhà đầu được tiến hành, đất nước đã đang giảm từ 17% xuống còn 11%. trong quá trình ĐLH một cách mạnh mẽ. 2.4. Zimbabwe Tuy nhiên thông cáo của Tổng thống đã Cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu dẫn đến một cuộc đảo chính, và tổng năm 2008 đã ảnh hưởng rất nặng nề tới thống đã phải từ chức. Chính quyền dân hầu hết các nền kinh tế trên thế giới. sự được tái lập vào tháng 2, nghị viện Zimbabwe là một nước giàu có của Ecuador thông qua đạo luật cho phép Châu Phi vào những năm 1980, nhưng được ĐLH toàn phần. đến tháng 7/2008 siêu lạm phát lên tới Trước khi đổi hệ thống tiền tệ sang 23 triệu phần trăm (23.100.000%) tại đất đô la, Ecuador đã thử tiến hành nhiều cố nước này khiến 80% người lao động rơi định, chính sách ghìm tỷ giá. Tất cả các vào cảnh thất nghiệp. biện pháp này đều không có hiệu quả và NHTW liên tục phát hành giấy bạc đến nay quyết định ĐLH vẫn được coi là mệnh giá cao, tháng 1/2008 phát hành hợp lý đối với Ecuador. giấy bạc mệnh giá 20 triệu đôla, đến 2.3. El Salvador 21/7/2008 phát hành giấy bạc mệnh giá Cuối tháng 11 năm 2000 nghị viện 100 tỷ đôla. Thậm chí, Chính phủ El Salvador thông qua luật thực hiện Zimbabwe đã phải ngừng tính lạm phát ĐLH toàn phần trong cả nước. Bắt đầu cho đến hết năm 2008. Bởi lạm phát đã từ ngày 01/01/2001, các máy đếm tiền tự khiến rối loạn hoàn toàn hệ thống tiền tệ động đều được nạp chương trình để phát của đất nước này. Tờ bạc mệnh giá lên ra đồng đô la và tất cả các tài khoản tới 100 tỷ đô la lúc bấy giờ cũng chỉ mua ngân hàng đều chuyển sang đô la. Sự được 3 quả trứng gà hoặc 1 ổ bánh mì thay đổi này không hẳn do nguyên nhân mà thôi. khủng hoảng kinh tế trầm trọng như Thật khó tin khi chỉ sau 2 năm, trường hợp của Ecuador. Trên thực tế, Zimbabwe đã khống chế thành công siêu lạm phát ở Salvador thấp, chỉ khoảng lạm phát. Trên thực tế, thời gian qua đã 1,3% trong vòng 1 thập kỷ trước. ĐLH đủ để tờ 100 tỷ tỷ đô la Zimbabwe dần thật ra là để thu hút đầu tư nước ngoài lấy lại được giá trị. vào El Salvador. Kể từ tháng 2 năm 2009, Chính Cũng như người dân Ecuador, phủ mới của Zimbabwe đã thiết lập hệ người Salvador không ngạc nhiên mấy thống giao thương đa tiền tệ trong đó khi nghe quyết định ĐLH vì tỷ giá giữa đồng đô la Mỹ được sử dụng phổ biến đồng nội tệ Colon và đô la đã được cố nhất. Phân bổ ngân sách quốc gia năm định trong suốt 8 năm. NHTW Salvador 2009, dự toán ngân sách 2010 đều sử ước tính gần 70% số tiền đang được sử dụng đô la Mỹ làm đơn vị tiền tệ. Đối dụng tại thời điểm đó là đô la. Như các với các giao dịch dân sự, theo ước tính trường hợp trên, lợi ích của ĐLH còn cần của các ngân hàng, 4/5 các giao dịch kể được xem xét thêm. Tuy nhiên cũng đã cả các giao dịch hàng hóa sản xuất có những dấu hiệu tốt: ngày El Salvador trong nước hay việc trả lương cho công
  4. Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 1-2014 116 nhân và các giao dịch chứng khoán đều toàn phần, và đây thường được coi là sử dụng đồng đô la Mỹ. một chính sách cố định. Trên thị trường, tất cả các cửa hàng 3. Đặc điểm chung của các nước bị ĐLH đều niêm yết giá cả hàng hóa của họ 3.1. Các nước nhỏ bằng đô la Mỹ (trừ một số cửa hàng ở Một đặc điểm tiêu biểu nhất của phía Nam nơi tiếp giáp với Nam Phi có các nước bị ĐLH đó là các nước nhỏ, niêm yết bằng đồng rand - đơn vị tiền tệ vừa mới được tách ra từ các nước lớn. của Nam Phi) đã dẫn tới việc thiếu hụt Hầu hết, các nước này đều được Mỹ hậu các đồng xu Mỹ trong thanh toán và Cục thuẫn cả về kinh tế, chính trị và quân sự. Dữ trữ Liên bang Mỹ (FED) đã chính Và khi một đất nước chịu sự điều hành thức đồng ý cung cấp đồng xu cho từ phía sau của Mỹ về mọi mặt thì chắc chắn đồng đô la sẽ chế ngự trên lãnh thổ Zimbabwe để khắc phục sự thiếu hụt này. của quốc gia này. Việc ĐLH nền kinh tế của 3.2. Nền kinh tế kém phát triển Zimbabwe đã đánh bại hoàn toàn siêu Ở các nước có nền kinh tế kém lạm phát, giúp nền kinh tế hoạt động tốt phát triển, các mối quan hệ thương mại nhưng vẫn có những hạn chế như không quốc tế bị thu hẹp, các hoạt động sản có sự đảm bảo cuối cùng cho sự ổn định xuất trong nước trở nên rất khó khăn. của hệ thống ngân hàng; hệ thống ngân Trước một nền kinh tế yếu kém, người hàng phụ thuộc vào chính sách kinh tế dân không tin tưởng vào đồng bản tệ, do của Mỹ và qua đó không có khả năng đó đồng bản tệ không thể cạnh tranh nổi phản ứng lại các cú sốc của hệ thống tài với đồng ngoại tệ trong thực hiện các chính; và trong ngắn hạn không đảm bảo chức năng của tiền tệ. Mặc dù, chính được năng lực cạnh tranh quốc gia. phủ trong nước vẫn khuyến khích (hay 2.5. Một vài trường hợp khác bắt buộc) người dân sử dụng đồng bản Vài năm trước đây, Mỹ thông báo tệ, tuy nhiên các chủ thể kinh tế bao giờ là đô la sẽ được coi là đồng tiền chính cũng lựa chọn đồng tiền nào thực hiện thức của Đông Timor, nước vừa tuyên tốt các chức năng của tiền tệ. Do đó, các bố độc lập khỏi Indonesia. Tháng 12 nước bị ĐLH đa phần là các nước có nền năm 2000, Guatemala thông qua đạo kinh tế kém phát triển. luật cho phép sử dụng đô la rộng rãi, tuy 3.3. Kinh tế lệ thuộc vào Mỹ không tuyên bố hẳn là sẽ ĐLH toàn Một quốc gia có nền kinh tế lệ phần. Một loạt các nước khác cũng đã thuộc vào Mỹ thì tất cả hoạt động của cân nhắc về quyết định ĐLH, ví dụ như các chính sách vĩ mô điều do Chính phủ Costa Rica, Honduras, Nicaragua. Vài Mỹ điều hành và quyết định, do đó người đã đề nghị ĐLH Afganistan, như Chính phủ Mỹ luôn đưa ra những quy một biện pháp tạm thời cho đến khi định có lợi cho đất nước của họ và đồng chính phủ được đặt trong một chế độ tiền của nước họ. Vì thế, NHTW của các chính trị ổn định. Nhiều nước vẫn sử nước có nền kinh tế lệ thuộc vào nước dụng đồng đô la là chính mà không có Mỹ không còn khả năng điều hành nước nào thay đổi chính sách ĐLH CSTT, lúc này quyền điều hành thuộc về
  5. Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 1-2014 117 nước Mỹ. Điều này cũng có nghĩa là giá dân ồ ạt rút tiền, chuyển sang một đồng trị đồng nội tệ của nước đó phụ thuộc tiền có giá trị ổn định hơn để đảm bảo vào giá trị đồng ngoại tệ của nước điều giá trị tài sản của mình. Vì vậy, kinh tế hành. Đồng nội tệ bị yếu đi, người dân đang trong tình trạng khủng hoảng kéo không thể tin vào giá trị một đồng tiền dài thì đất nước này không thể nào tránh vừa yếu vừa phụ thuộc vào giá trị đồng khỏi bị ĐLH. tiền của nước khác. Do đó, nếu kinh tế lệ 4. Một số gợi ý chính sách xử lý hiện thuộc vào Mỹ thì đồng nội tệ của quốc tượng ĐLH trong thời gian tới gia đó cũng bị đồng ngoại tệ lấn áp trong Từ thực tiễn nền kinh tế của các mọi chức năng của tiền tệ. nước, có thể nói, ĐLH đã giúp các nước 3.4. Giá cả không ổn định - đồng tiền này vượt qua khủng hoảng, khắc phục mất giá kéo dài được tình trạng lạm phát cao hoặc là tạo Giá cả không ổn định thì sẽ kéo theo thuận lợi trong việc thu hút vốn đầu tư giá trị của đồng tiền không ổn định, tức là nước ngoài; nhưng nhìn chung, nếu đất nước này không kiểm soát được tỷ lệ không phụ thuộc vào chính trị thì nền lạm phát. Do đó, dân chúng không tin tưởng kinh tế của các nước này cũng bất ổn, vào sự điều hành kinh tế đất nước của kém phát triển và lệ thuộc vào Mỹ rất Chính phủ, nảy sinh tâm lý muốn chuyển nhiều. Do đó, Chính phủ của các nước sang đồng tiền có giá trị ổn định hơn. này hoàn toàn bị động, trong dài hạn đây Bên cạnh đó, việc mất giá kéo dài là điều bất lợi rất lớn cho đất nước. của đồng nội tệ làm cho dân chúng Đối với Việt Nam, chúng ta có thể không muốn nắm giữ trong nó tay mình khẳng định một cách tự hào là Chính nữa, có xu hướng chuyển sang nắm giữ phủ Việt Nam hoàn toàn tự chủ; mặc dù, một đồng tiền mạnh hơn để đảm bảo giá hiện nay tỷ lệ ĐLH ở khoảng 20% cũng trị tài sản của mình. Vì vậy, một đất đã gây ra rất nhiều khó khăn trong việc nước có giá cả hàng hóa không ổn định - điều hành các chính sách kinh tế. Để đồng tiền mất giá kéo dài là một nước có khắc phục tình trạng ĐLH, đòi hỏi phải mức độ ĐLH ngày một gia tăng. có nhiều giải pháp đồng bộ, không chỉ 3.5. Đang trong tình trạng khủng các giải pháp từ hệ thống ngân hàng, mà hoảng kéo dài cần có nhiều giải pháp được thực hiện Khi cuộc chiến chống lạm phát của bởi nhiều cơ quan chức năng của nhà chính phủ không thành công thì quốc gia nước, ý thức của từng doanh nghiệp và này đang phải đối mặt với nguy cơ từng người dân, cụ thể: khủng hoảng kinh tế. Nếu như chính phủ Trước mắt, để củng cố và giữ vững không đưa ra được những giải pháp vị trí của VND trong thanh toán và giao thích hợp để vực dậy nền kinh tế, tình dịch, cần tiếp tục duy trì và kiểm tra chặt trạng khủng hoảng ngày một trầm trọng chẽ việc tuân thủ các qui định trong các hơn. Hệ thống ngân hàng cũng đang trên Nghị định 95/2011, Nghị định 24/2012 bờ vực phá sản, lúc này việc in tiền của của Chính phủ, Pháp lệnh ngoại hối. NHTW để cứu vãn hệ thống ngân hàng Hầu hết ở các nước thành công trong cũng không còn ý nghĩa nữa khi người việc chống ĐLH thì biện pháp hành
  6. Thông báo Khoa học và Công nghệ * Số 1-2014 118 chính mạnh tay không thể bỏ qua, chẳng như minh bạch trong các chính sách hạn như Trung Quốc, Thái Lan, kinh tế của chính phủ. Malaysia,…Tuy nhiên, ngân hàng nhà ĐLH trong nền kinh tế không phải nước cần phải hướng dẫn, phổ biến, là gốc rễ của vấn đề, đó chỉ là triệu tuyên truyền các qui định này cho người chứng của vấn đề mà thôi. Gốc rễ của dân biết để thực hiện; niêm yết danh vấn đề là chúng ta đã thiếu niềm tin đối sách các địa điểm được cấp phép mua với đồng nội tệ, đồng nghĩa với việc bán ngoại tệ tại tất cả các ngân hàng thiếu niềm tin đối với sự ổn định kinh tế thương mại, các công ty, cửa hàng kinh vĩ mô. Cho dù Chính phủ sử dụng vũ khí doanh vàng và ngoại tệ; đồng thời cần độc quyền của mình là các mệnh lệnh có cuộc điều tra, khảo sát để khắc phục hành chính để cấp phép hay ngăn cấm những khó khăn, vướng mắc khi các văn các doanh nghiệp và người dân đối với bản pháp luật này đi vào thực tế. Cụ thể việc kinh doanh hay thanh toán bằng như, từ vụ việc tiệm vàng Hoàng Mai ngoại tệ, thì cũng chỉ cứu vãn được đồng (TP HCM) bị khám xét, xử lý về hành vi nội trong thời ngắn mà thôi, vì một lý lẽ mua, bán ngoại tệ trái phép người dân đương nhiên và hết sức bình thường là bắt đầu băn khoăn, hoang mang không người dân có quyền định đoạt lợi ích biết mua bán ngoại tệ, vàng như thế nào kinh tế từ việc nắm giữ tài sản của mình. cho hợp pháp? Vì vậy, việc tăng cường niềm tin của Về lâu dài, cần phải thay đổi tư người dân đối với đồng nội tệ thông qua duy của doanh nghiệp và người dân, tăng trưởng kinh tế cao và bền vững, ổn bằng cách tạo lòng tin vào tiền đồng định tỷ giá, cải cách chính sách tiền tệ và trên cơ sở ổn định vĩ mô, đặc biệt là tăng cường năng lực của các thể chế tài vấn đề lạm phát, và sự nhất quán cũng chính là điều quan trọng cần làm./. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Đoàn Văn Tường. 2005. Tình trạng đô la hóa ở Việt Nam và những giải pháp khắc phục, www.moi.gov.vn . [2] Herve Hannoun, Deputy General Manager of the BIS. 28 July 2007. Policy responses to the challenges posed by capital inflows in Asia. [3] The World Economy (Max Corden Festchrift Issue). 2003. Capital Inflows and the Real Exchange Rate: A Comparative Study of Asia and Latin America. [4] http://www.tinmoi.vn/Zimbabwe-Do-la-hoa-nen-kinh-te-de-kiem-soat-sieu-lam- phat-01510994.html. [5] http://www.imf.org. [6] http://www.sbv.org.vn.
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2