Đặc điểm dị dạng bẩm sinh đường thở ở trẻ em tại Bệnh viện Nhi Trung ương trong 2 năm (2012-2013)

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ PHỤ TRƢƠNG 2014<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM DỊ DẠNG BẨM SINH ĐƢỜNG THỞ Ở TRẺ EM<br /> TẠI BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƢƠNG TRONG 2 NĂM (2012 - 2013)<br /> Nguyễn Thị Mai Hoàn*<br /> TÓM TẮT<br /> Dị dạng đường thở bẩm sinh (DDĐTBS) là một trong những dị dạng rất nguy hiểm và có<br /> nguy cơ tử vong cao ở trẻ em. Nghiên cứu mô tả tiến cứu 109 bệnh nhi (BN) được chẩn đoán<br /> dị dạng đường thở bẩm sinh ở Bệnh viện Nhi TW từ 1 - 2012 đến 12 - 2013.<br /> Kết quả: 109 BN (1,1% BN vào viện vì lý do hô hấp), trong đó, 34 BN mềm sụn thanh quản;<br /> 5 BN hẹp hạ thanh môn; 55 BN dị dạng khí quản (gồm 32 BN hẹp khí quản; mềm nhuyễn sụn<br /> khí quản: 18 BN; 3 BN khí quản hóa phế quản; 2 BN rò khí phế quản; 15 BN dị dạng phế quản<br /> (8 BN hẹp phế quản gốc; 5 BN mềm sụn phế quản; 2 BN giãn phế quản). Hình thái dị dạng hay<br /> gặp là mềm sụn thanh quản, hẹp khí quản. Lâm sàng thường khò khè, xuất hiện sớm, kéo dài,<br /> ho dai dẳng, thở rít và nhiễm trùng hô hấp tái nhiễm. Các phương pháp có giá trị chẩn đoán:<br /> nội soi phế quản, chụp phế quản cản quang, chụp CT.<br /> * Từ khóa: Dị dạng đường thở bẩm sinh; Trẻ em.<br /> <br /> CONGENTIAL AIRWAY MALFORMATION IN CHILDREN<br /> AT THE NATIONAL HOSPITAL OF PEDIATRICS<br /> SUMMARY<br /> A prospective descriptive study was conducted on 109 patients suffered from airway malformation,<br /> in which lagyngomalacia: 34 cases, laryngeal stenosis: 5 cases, tracheal stenosis: 32 cases,<br /> tracheamalacia: 18 cases, tracheal fistula: 2 cases, bronchial malformation: 15 cases. Clinical<br /> symtoms include: long-lasting wheezing, persistent cough, stridor and recurrent respiratory<br /> infection.<br /> The valuable investigations are: bronchoscopy, chest CT scanner, barium bronchogram and<br /> angiography.<br /> * Key words: Congenital airway malformation; Children.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Dị dạng đường thở bẩm sinh là một<br /> trong những dị dạng bẩm sinh của bộ<br /> máy hô hấp, rất nguy hiểm và có tỷ lệ tử<br /> vong cao ở trẻ em [2]. Nguyên nhân là do<br /> bất thường về cấu trúc giải phẫu trong<br /> <br /> thời kỳ bào thai. DDĐTBS ảnh hưởng<br /> trực tiếp đến quá trình hô hấp do bất<br /> thường cấu trúc giải phẫu, hoặc gián tiếp<br /> do gây cản trở lưu thông khiến tình trạng<br /> viêm nhiễm dai dẳng [10].<br /> <br /> * Bệnh viện Nhi TW<br /> Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Thị Mai Hoàn (maihoannhp@yahoo.com.vn)<br /> Ngày nhận bài: 25/01/2014; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 15/02/2014<br /> Ngày bài báo được đăng: 26/02/2014<br /> <br /> 103<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ PHỤ TRƢƠNG 2014<br /> Theo nghiên cứu của Doull (1996) [7],<br /> tỷ lệ trẻ bị DDĐTBS và phổi gặp khoảng<br /> 2,8% trẻ vào viện vì lý do hô hấp nói chung.<br /> Tỷ lệ tử vong cao nếu không được chẩn<br /> đoán sớm và điều trị kịp thời.<br /> Mục tiêu của nghiên cứu:<br /> - Xác định tỷ lệ và hình thái của DDĐTBS<br /> trẻ em ở Bệnh viện Nhi TW.<br /> - Các phương pháp có giá trị chẩn đoán<br /> DDĐTBS.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> BN được chẩn đoán xác định DDĐTBS<br /> tại Bệnh viện Nhi TW từ 1 - 2012 đến<br /> 12 - 2013.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> Mô tả tiến cứu loạt ca bệnh.<br /> Sử dụng phương pháp nội soi phế<br /> quản kết hợp với X quang, CT để chẩn<br /> đoán xác định.<br /> * Tiêu chuẩn chẩn đoán:<br /> - Mềm sụn thanh quản:<br /> <br /> Nội soi phế quản: hẹp do màng: có 1<br /> màng mỏng 1/3 trước dây thanh. Hẹp do<br /> u máu hạ thanh môn.<br /> - Dị dạng khí quản bẩm sinh:<br /> + Lâm sàng: khò khè, thở rít xuất hiện<br /> sớm sau đẻ, ho dai dẳng, viêm phổi tái<br /> nhiễm [1, 2, 5].<br /> + Cận lâm sàng: nội soi phế quản, CT<br /> có dựng hình cây khí phế quản, chụp phế<br /> quản cản quang, chụp mạch cho hình<br /> ảnh: hẹp khí quản, rò khí - thực quản,<br /> mềm nhuyễn sụn khí quản, túi thừa khí<br /> quản, khí quản hóa phế quản...<br /> - Dị dạng phế quản bẩm sinh:<br /> + Lâm sàng: ho kéo dài, khò khè không<br /> thường xuyên, nhiễm trùng hô hấp tái nhiễm<br /> [4, 10].<br /> + Cận lâm sàng: nội soi phế quản,<br /> X quang, CT lồng ngực, chụp phế quản<br /> cản quang: hình ảnh hẹp phế quản, phân<br /> chia bất thường cây phế quản, giãn phế<br /> quản, nang phế quản...<br /> * Tiêu chuẩn loại trừ:<br /> BN dị dạng đường thở thứ phát như<br /> hẹp khí quản - phế quản thứ phát sau đặt<br /> nội khí quản kéo dài, sau chấn thương.<br /> <br /> + Lâm sàng: stridor thì hít vào, khò khè<br /> khi nằm ngửa.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ<br /> BÀN LUẬN<br /> <br /> + Cận lâm sàng: nội soi phế quản: sụn<br /> phễu ngả ra trước, sụn nắp ngả sau, nắp<br /> thanh quản giảm trương lực, cuộn tròn<br /> trên chính nó (hình omega) [8].<br /> <br /> 1. Tuổi và giới của đối tƣợng nghiên<br /> cứu.<br /> - 109 BN (1,1%), được phát hiện DDĐTBS<br /> trong 10.124 BN nhập viện điều trị tại Khoa<br /> Hô hấp trong 2 năm 2012 - 2013. Nghiên<br /> cứu của Doull (1996) [7] gặp 2,8% trẻ<br /> DDĐTBS và phổi do hô hấp (trong nghiên<br /> cứu này không thống kê các trẻ bị dị dạng<br /> phổi bẩm sinh).<br /> <br /> - Hẹp thanh môn:<br /> + Lâm sàng: khò khè, thở rít thì hít vào.<br /> + Cận lâm sàng: X quang: thì thở ra chít<br /> hẹp hạ thanh môn.<br /> <br /> 105<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ PHỤ TRƢƠNG 2014<br /> - Giới: nam: 71 BN, nữ: 38 BN. Tỷ lệ<br /> nam/nữ 71/38 = 1,86, tương tự nghiên<br /> cứu của Lý Kiều Diễm: tỷ lệ nam/nữ:<br /> - Tuổi trung bình: 5,6 ± 3,5 tháng.<br /> <br /> 1,5% [3] và của Anne Paterson: trẻ nam<br /> chiếm 76% [4] .<br /> <br /> - Lứa tuổi được phát hiện nhiều nhất < 6 tháng: 51/109 BN (46,80%), phù hợp với<br /> nghiên cứu của Butterworth SA [6].<br /> 2. Tỷ lệ và các hình thái của DDĐTBS.<br /> Bảng 1: Tỷ lệ, hình thái dị dạng và các phương pháp chẩn đoán có giá trị.<br /> HÌNH THÁI<br /> <br /> Thanh quản<br /> <br /> Khí quản<br /> <br /> Mềm sụn thanh quản<br /> <br /> 34<br /> <br /> 31,19<br /> <br /> Nội soi phế quản<br /> <br /> Hẹp hạ thanh môn<br /> <br /> 5<br /> <br /> 4,58<br /> <br /> Nội soi phế quản<br /> <br /> Hẹp khí quản<br /> <br /> 32<br /> <br /> 29,35<br /> <br /> Nội soi phế quản<br /> Chụp CT<br /> Chụp mạch<br /> <br /> Nhuyễn sụn khí quản<br /> <br /> 18<br /> <br /> 16,51<br /> <br /> Nội soi phế quản<br /> <br /> Khí quản hóa phế quản<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2,80<br /> <br /> Nội soi phế quản<br /> Chụp CT<br /> <br /> Rò khí - phế quản<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1,83<br /> <br /> Nội soi phế quản<br /> Chụp phế quản cản quang<br /> <br /> Hẹp phế quản<br /> <br /> 8<br /> <br /> 7,33<br /> <br /> Phế quản<br /> <br /> Nội soi phế quản<br /> Chụp CT<br /> Chụp phế quản cản quang<br /> <br /> Giãn phế quản<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1,83<br /> <br /> Nội soi phế quản<br /> Chụp CT<br /> <br /> Mềm nhuyễn sụn phế quản<br /> Tổng<br /> <br /> 5<br /> <br /> 4,58<br /> <br /> 109<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Nội soi phế quản<br /> <br /> Hình thái dị dạng khá đa dạng (6 hình thái). Trong đó, hay gặp nhất là mềm sụn<br /> thanh quản (31,19%), hẹp khí quản (29,35%), tương tự công bố của Lý Kiều Diễm [3]<br /> mềm sụn thanh quản: 22% và hẹp khí quản: 24,3% và Butterworth SA là 26,7% [6].<br /> Hầu hết các DDĐTBS đều được xác định qua nội soi phế quản cho hình ảnh động,<br /> quan sát trực tiếp kết hợp với CT đánh giá các yếu tố bên ngoài có liên quan, hoặc<br /> chụp phế quản cản quang để xác định chẩn đoán [7, 9].<br /> <br /> 106<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ PHỤ TRƢƠNG 2014<br /> KẾT LUẬN<br /> Qua nghiên cứu 109 BN DDĐTBS,<br /> chúng tôi rút ra một số nhận xét sau:<br /> - Dị dạng đường thở bẩm sinh ngày<br /> càng được phát hiện và chẩn đoán sớm.<br /> Mềm sụn thanh quản, hẹp khí quản là dị<br /> dạng hay gặp trong nhóm DDĐTBS.<br /> - Các hình thái của dị dạng đường thở<br /> bẩm sinh đa dạng; hay gặp nhất là dạng<br /> mềm sụn thanh quản, hẹp khí quản. Các dị<br /> dạng phế quản bẩm sinh thường được phát<br /> hiện muộn hơn.<br /> - Nội soi phế quản là phương pháp có<br /> giá trị trong chẩn đoán DDĐTBS.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Nguyễn Phương Hoà Bình. Đặc điểm dị<br /> dạng bẩm sinh khí quản trẻ em tại Bệnh viện<br /> Nhi đồng II TP HCM từ 2001 - 2005. Tạp chí<br /> Nghiên cứu Y học. 2005, tr.91.<br /> 2. Đào Minh Tuấn, Nguyễn Thị Mai Hoàn.<br /> Đặc điểm lâm sàng, nội soi phế quản và chụp<br /> cắt lớp điện toán trong dị dạng khí phế quản<br /> bẩm sinh ở trẻ em. Tạp chí Nghiên cứu Y học.<br /> 2006, tr.44.<br /> <br /> 3. Lý Kiều Diễm, Bùi Thị Mai Phương,<br /> Phan Hữu Nguyệt Diễm. Đặc điểm dị dạng<br /> bẩm sinh đường hô hấp ở trẻ em tại Bệnh<br /> viện Nhi Đồng I từ 01 - 2005 đến 01 - 2010.<br /> Tạp chí Nghiên cứu Y học. 2013, tập 17; số 1.<br /> 4. Anne Paterson. Imaging evalution of<br /> congenital tracheobronchial malformation infants<br /> and children. 2009, pp.325-364.<br /> 5. Benjamin B, Pitkin J, Cohen D. Congenital<br /> tracheal stenosis. Ann Otol Rhinol Laryngol.<br /> 1981; 90, p.364.<br /> 6. Butterworth SA, Blair GK. Congernital<br /> malformation in an autopsy population. Path, 125.<br /> 7. Doull (Iolo) JM. Connett G. J. Bronchoscopie<br /> appearances of congenital bobar emphysema.<br /> Pedatr, Maloine, Paris, 1996, pp.86-89.<br /> 8. Ghaye B, Szapiro D, Fanchmps JM,<br /> Dondelinger RF. Congenital bronchial abnormalities<br /> revisited. Radiographics. 2008; pp.115-132.<br /> 9. Gluecker T, Lang F, Bessler S, et al.<br /> 2D and 3D CT imaging correlated to rigid<br /> endoscopy in complex laryngo-tracheal stenoses.<br /> Eur Radiol. 2001; 11 (1), pp.50-54.<br /> 10. Grenier PA, Beigelman-Aubry C, Brillet<br /> PY. Nonneoplastic tracheal and bronchial<br /> stenoses. Radiol Clin North Am. Mar 2009, 47<br /> (2), pp.243-260.<br /> <br /> 107<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ PHỤ TRƢƠNG 2014<br /> <br /> 108<br /> <br />