Đặc điểm lâm sàng của lão thị và việc sử dụng kính nhìn gần

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG CỦA LÃO THỊ VÀ VIỆC SỬ DỤNG<br /> KÍNH NHÌN GẦN<br /> L u H ng Ng c*; Nguy n Đ c Anh**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Mục tiêu: đánh giá đặc điểm lâm sàng của lão thị và việc sử dụng kính nhìn gần ở những<br /> người lão thị. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu mô tả cắt ngang 268 bệnh nhân (BN) tuổi<br /> từ 40 - 65, được khám tại Bệnh viện Mắt Trung ương từ tháng 2 đến 7 - 2012. Kết quả: 81,7%<br /> BN lão thị có tật khúc xạ, trong đó 17,5% có chênh lệch khúc xạ cầu và 8,2% có chênh lệch<br /> khúc xạ trụ. 57,1% BN được khám đã có kính nhìn gần, trong đó 58,8% kính làm sẵn và 41,2%<br /> kính theo đơn, 97,4% hài lòng với kính nhìn gần. Những sai sót của kính làm sẵn bao gồm<br /> không có chỉnh loạn thị (38,9%), không chỉnh chênh lệch khúc xạ (7,9%), sai khoảng cách đồng<br /> tử (30%). Kết luận: tật khúc xạ chiếm tỷ lệ cao ở những người lão thị, trong đó có một tỷ lệ<br /> đáng kể chênh lệch khúc xạ 2 mắt về độ cầu và độ trụ. > 50% BN dùng kính làm sẵn với nhiều<br /> sai sót dẫn đến kết quả thị lực không hoàn hảo và không đảm bảo dễ chịu.<br /> * Từ khóa: Lão thị; Kính nhìn gần.<br /> <br /> Clinical Characteristics of Presbyopia and the Use of Reading Glasses<br /> Summary<br /> Objectives: To study clinical characteristics of presbyopia in presbyopic people and their use<br /> of reading glasses. Subjects and methods: Cross-sectional, descriptive study was performed on<br /> 268 patients aged from 40 to 65 at the National Institute of Opthalmology from 2 - 2012 to<br /> 7 - 2012. Results: 81.7% of patients had distant refractive errors, of which 17.5% had spherical<br /> anisometropia and 8.2% had cylindrical anisometropia. 57.1% of patients had reading glasses,<br /> of which 58.8% had ready-made glasses and 41.2% had glasses on prescription. 97.4% of patients<br /> were satisfied with reading glasses. Problems with ready-made glasses includes no astigmatic<br /> correction (38.9%), no anisometropic correction (7.9%), and wrong pupillary distance (30%).<br /> Conclusions: Refractive errors accounted for a large proportion in presbyopic people, including a high<br /> percentage of spherical and cylindrical anisometropia. Over 50% of patients using unsuitable readymade glasses resulting in non-perfect vision and eyestrain on prolonged using glasses.<br /> * Key words: Presbyopia; Reading glasses.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Lão thị là một quá trình biến đổi sinh lý<br /> do giảm khả năng điều tiết ở người lớn<br /> tuổi và là một vấn đề phổ biến ảnh hưởng<br /> <br /> đến tất cả mọi người > 40 tuổi. Trên thế giới,<br /> vấn đề lão thị đã được nghiên cứu từ lâu<br /> [6, 8]. Nhiều nghiên cứu cho thấy tầm<br /> quan trọng của lão thị và ảnh hưởng đáng<br /> kể của lão thị đến chất lượng cuộc sống<br /> <br /> * Bệnh viện Mắt Sài Gòn Hà Nội<br /> ** Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Ng i ph n h i (Corresponding): Nguy n Đ c Anh (bsducanh@gmail.com)<br /> Ngày nh n bài: 20/06/2016; Ngày ph n bi n đánh giá bài báo: 10/01/2017<br /> Ngày bài báo đ c đăng: 16/01/2017<br /> <br /> 212<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017<br /> ở những người lớn tuổi [3, 7, 8]. Ở Việt Nam,<br /> hiện nay số người lớn tuổi càng ngày<br /> càng nhiều, trong khi đó rất nhiều người<br /> lão thị không biết khả năng giảm sút nhìn<br /> gần của mình có thể cải thiện được bằng<br /> kính, do đó họ gặp khó khăn khi phải làm<br /> các công việc hàng ngày. Đối với người<br /> lão thị, kính nhìn gần là một giải pháp đơn<br /> giản và hiệu quả để cải thiện khả năng<br /> nhìn gần. Tuy nhiên, trong thực tế lâm<br /> sàng, việc chỉnh kính lão thị còn ít được<br /> chú ý và thực hiện đầy đủ. Thường chỉ<br /> khi nào BN có yêu cầu thì mới được thử<br /> thị lực và chỉnh kính nhìn gần. Quá trình<br /> chỉnh kính nhìn gần và cấp kính nhìn gần<br /> cũng chưa chuẩn. Ví dụ: BN chưa được<br /> chỉnh kính nhìn xa đã thử kính nhìn gần<br /> hoặc khi chỉnh kính nhìn gần lại không có<br /> loạn thị… Vấn đề cấp kính nhìn gần với<br /> công suất phù hợp cũng chỉ dựa vào kinh<br /> nghiệm của từng kỹ thuật viên khúc xạ.<br /> Cho đến nay ở Việt Nam chưa có nghiên<br /> cứu về vấn đề này. Chúng tôi thực hiện<br /> nghiên cứu này nhằm:<br /> - Đánh giá đặc điểm lâm sàng của BN<br /> lão thị.<br /> <br /> mắt như sẹo giác mạc, đục thể thủy tinh,<br /> bệnh võng mạc…<br /> Các đối tượng nghiên cứu được chia<br /> thành các nhóm tuổi: 40 - 44 tuổi; 45 - 49<br /> tuổi; 50 - 54 tuổi; 55 - 59 tuổi và 60 - 65 tuổi.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> Thiết kế nghiên cứu mô tả cắt ngang.<br /> Dùng bảng thị lực xa Snellen cho<br /> khoảng cách 6 m. Bảng thị lực gần là<br /> bảng của Bệnh viện Mắt Trung ương sử<br /> dụng tiếng Việt, font chữ Time New<br /> Roman, các chữ thử kích thước nhỏ dần<br /> từ trên xuống, chia ra các mức độ từ G10<br /> đến G1 và dưới dạng đoạn văn bản.<br /> * Các bước thử kính nhìn gần:<br /> - Đo khúc xạ tự động.<br /> - Đo thị lực xa không kính, nếu thị lực<br /> kém, thử với kính lỗ.<br /> - Chỉnh kính cầu hoặc kính cầu trụ để<br /> thị lực xa đạt mức tối đa.<br /> - Đo thị lực gần không kính: BN mở cả<br /> 2 mắt, cầm bảng thử thị lực cách mắt 40 cm<br /> và đọc các chữ nhỏ nhất có thể thấy được.<br /> <br /> - Nhận xét một số yếu tố liên quan<br /> đến kính nhìn gần.<br /> <br /> - Trên cơ sở kính nhìn xa và tuổi BN,<br /> thêm vào kính (+) công suất tăng dần<br /> đồng thời ở hai mắt đến khi BN đọc được<br /> dòng chữ nhỏ nhất của bảng thị lực.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> <br /> - Ghi công suất kính BN nhìn rõ và dễ<br /> chịu.<br /> <br /> 1. Đối tượng nghiên cứu.<br /> Người từ 40 - 65 tuổi, cần dùng kính<br /> nhìn gần, đến khám tại Bệnh viện Mắt<br /> Trung ương từ tháng 2 đến 7 - 2012.<br /> * Tiêu chuẩn loại trừ: người không phối<br /> hợp tốt khi thử kính, đang có bệnh mắt<br /> hoặc có thị lực kém và thử kính nhìn xa<br /> mà thị lực không tăng do bị các bệnh của<br /> <br /> - Đánh giá sự hài lòng của BN với kính<br /> nhìn gần.<br /> - Tính cỡ mẫu theo công thức:<br /> . Trong đó, p: tỷ lệ BN ở độ<br /> tuổi lão thị, chọn p = 0,5. Z: độ tin cậy của<br /> xác suất (= 1,96); d: sai số mong muốn<br /> (5%). Cỡ mẫu tính được 196. Nghiên cứu<br /> thực hiện ở 268 BN.<br /> 213<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017<br /> <br /> 1. Đặc điểm BN.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> <br /> * Tỷ lệ tật khúc xạ theo tuổi:<br /> Đối tượng nghiên cứu gồm 268 BN, tuổi từ 40 - 65 (536 mắt), trong đó 120 mắt<br /> chính thị, 416 mắt có tật khúc xạ. Trong đó 90 mắt (16,8%) có tật cận thị, viễn thị 181 mắt<br /> (43,5%), loạn thị 145 mắt (34,8%). Trong số 145 mắt loạn thị, tỷ lệ cao nhất là loạn thị<br /> đơn 66 mắt (45,5%). Nhóm loạn thị cận 25 mắt (17,3%), loạn thị viễn 54 mắt (37,2%).<br /> Bảng 1: Tật khúc xạ theo tuổi.<br /> Khúc xạ<br /> <br /> Cận thị, n (%)<br /> <br /> Viễn thị, n (%)<br /> <br /> Loạn thị, n (%)<br /> <br /> Tổng số, n (%)<br /> <br /> 40 - 44<br /> <br /> 2 (0,5)<br /> <br /> 62 (14,9)<br /> <br /> 77 (11,3)<br /> <br /> 111 (26,9)<br /> <br /> 45 - 49<br /> <br /> 5 (1,2)<br /> <br /> 22 (5,3)<br /> <br /> 21 (5,0)<br /> <br /> 48 (11,5)<br /> <br /> 50 - 54<br /> <br /> 12 (2,9)<br /> <br /> 51 (12,2)<br /> <br /> 28 (6,7)<br /> <br /> 101 (21,9)<br /> <br /> 55 - 59<br /> <br /> 27 (6,5)<br /> <br /> 24 (5,8)<br /> <br /> 17 (4,1)<br /> <br /> 68 (16,3)<br /> <br /> 60 - 65<br /> <br /> 44 (10,6)<br /> <br /> 22 (2,3)<br /> <br /> 32 (7,7)<br /> <br /> 98 (23,6)<br /> <br /> Tổng số<br /> <br /> 90 (21,6)<br /> <br /> 181 (43,5)<br /> <br /> 145 (34,8)<br /> <br /> 416 (100)<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> Tỷ lệ mắt có tật khúc xạ cao nhất ở nhóm tuổi 40 - 44 (26,9%). Kết quả cho thấy<br /> 21,6% BN cận thị nhưng vẫn bị lão thị, nhất là ở nhóm tuổi cao, nguyên nhân là do<br /> những BN này đo độ cận thị nhẹ, tuổi càng cao nhưng vẫn cần đến kính nhìn gần.<br /> Tỷ lệ tật khúc xạ ở các mắt lão thị của chúng tôi cao hơn so với một số nghiên cứu<br /> khác [3, 7, 9]. Tỷ lệ mắt lão thị kèm theo tật khúc xạ khác rất cao là một vấn đề đáng<br /> chú ý, vì lão thị sẽ ảnh hưởng khác nhau ở những BN có tật khúc xạ. Nếu lão thị kèm<br /> theo cận thị sẽ cần kính nhìn gần muộn hơn. Ngược lại, nếu lão thị kèm theo viễn thị,<br /> có thể cần kính nhìn gần sớm hơn. 34,8% mắt loạn thị kèm theo lão thị là một vấn đề,<br /> nếu BN không được chỉnh loạn thị hoặc lựa chọn kính nhìn gần làm sẵn thì thị lực nhìn<br /> gần cũng không được tối đa và gây mỏi mắt [2, 4, 5]. Vì vậy, để kính nhìn gần thích<br /> hợp với BN, nên thử thị lực và kính nhìn xa tốt nhất, sau đó mới thử kính nhìn gần.<br /> Trong thực tế, chúng tôi thấy một tỷ lệ đáng kể BN chỉ yêu cầu kính nhìn gần và không<br /> thử kính nhìn xa, do đó BN không được kê đơn kính nhìn gần tốt nhất.<br /> * Tỷ lệ khúc xạ theo giới:<br /> Bảng 2: Tật khúc xạ theo giới tính.<br /> Giới<br /> Nam<br /> <br /> Khúc xạ<br /> <br /> Cận thị, n (%)<br /> <br /> Viễn thị, n (%) Loạn thị, n (%) Chính thị, n (%) Tổng số, n (%)<br /> <br /> 6 (2,2)<br /> <br /> 24 (9,0)<br /> <br /> 23 (8,6)<br /> <br /> 32 (32,0)<br /> <br /> 85 (31,7)<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 41 (15,3)<br /> <br /> 57 (21,3)<br /> <br /> 48 (17,9)<br /> <br /> 37 (13,8)<br /> <br /> 183 (68,3)<br /> <br /> Tổng số<br /> <br /> 47 (17,5)<br /> <br /> 81 (30,2)<br /> <br /> 71 (26,5)<br /> <br /> 69 (25,7)<br /> <br /> 268 (100)<br /> <br /> Trong 219 BN có tật khúc xạ (81,7%),197 BN có tật khúc xạ 2 mắt và 22 BN có tật<br /> khúc xạ 1 mắt. Nam 31,7%, nữ 68,3%. Tỷ lệ tật khúc xạ cao hơn ở nữ, phù hợp với<br /> nghiên cứu của các tác giả khác [2, 8]. Ở cả nam và nữ, tật khúc xạ viễn thị đều chiếm<br /> tỷ lệ cao nhất.<br /> 214<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017<br /> * Thị lực nhìn xa:<br /> Bảng 3:<br /> Thị lực xa<br /> <br /> < 20/200 (%)<br /> <br /> 20/200 - < 20/60 (%)<br /> <br /> 20/60 - < 20/40 (%)<br /> <br /> ≥ 20/40 (%)<br /> <br /> 36 (6,7)<br /> <br /> 73 (13,6)<br /> <br /> 97 (18,1)<br /> <br /> 330 (61,1)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 15 (2,7)<br /> <br /> 33 (6,1)<br /> <br /> 488 (91,2)<br /> <br /> Không kính<br /> Có kính<br /> <br /> Trong số đối tượng nghiên cứu, chỉ có 36 mắt (6,7%) có thị lực không kính < 20/200.<br /> Các nguyên nhân gây giảm thị lực ở BN trong nghiên cứu này là do tật khúc xạ<br /> (63,1%), đục thể thủy tinh bắt đầu (21,3%), khô mắt (15,6%). Sau chỉnh kính, thị lực xa<br /> đều tăng ở các mức độ khác nhau. Số có thị lực xa ≥ 20/40 chiếm tới 91,2%. Như vậy,<br /> chỉnh khúc xạ để có thị lực xa tốt nhất là yêu cầu rất quan trọng trước khi khám xác<br /> định nguyên nhân khác gây giảm thị lực.<br /> * Thị lực nhìn gần:<br /> Bảng 4:<br /> Thị lực gần<br /> Không kính<br /> Có kính<br /> <br /> < G10 (%)<br /> <br /> G10 (%)<br /> <br /> G9 (%)<br /> <br /> G8 (%)<br /> <br /> G7 (%)<br /> <br /> G6 (%)<br /> <br /> 155 (58,0)<br /> <br /> 80 (29,8)<br /> <br /> 30 (11,1)<br /> <br /> 3 (1,1)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2 (0,7)<br /> <br /> 3 (1,1)<br /> <br /> 28 (10,5)<br /> <br /> 185 (69,0)<br /> <br /> 50 (18,7)<br /> <br /> Trước chỉnh kính nhìn gần, nhóm có thị lực G10 chiếm 29,8%, 58,0% không đạt<br /> G10. Nhóm có thị lực G9 là 11,1%, đa số trong nhóm tuổi 40 - 45, mắt mới giảm sút<br /> khả năng điều tiết nên chữ có kích thước lớn vẫn đọc được. Trong nhóm thị lực G8,<br /> 3 BN đều có tật cận thị, những người này vẫn nhìn rõ ở khoảng cách gần khi không<br /> đeo kính nhìn xa. Thị lực nhìn gần sau chỉnh kính có cải thiện khác biệt rõ rệt. Mức thị<br /> lực G7 cao nhất (185 BN = 69,4%). Ở mức G6 là 50 BN (18,66%). Mức G7 khi chưa<br /> chỉnh kính, không có BN nào, nhưng sau có kính có tới 186 BN. Trong khi đó mức thị<br /> lực gần kém < G10 và G10 trước chỉnh kính là 235, sau chỉnh kính chỉ còn 2 BN. 2 BN<br /> này có đục thể thủy tinh, thị lực xa và gần, sau có kính vẫn giúp BN đáp ứng sinh hoạt<br /> hàng ngày. Kết quả cho thấy kính nhìn gần là biện pháp đơn giản, nhanh chóng, dễ<br /> thực hiện nhất giúp cho người lão thị cải thiện thị lực nhìn gần, đáp ứng được nhu cầu<br /> sinh hoạt và làm việc.<br /> * Chênh lệch khúc xạ 2 mắt:<br /> Bảng 5:<br /> Chênh lệch<br /> <br /> 0D (%)<br /> <br /> 0,5 - 1,0D (%)<br /> <br /> 1,25 - 2,0D (%)<br /> <br /> > 2,0D (%)<br /> <br /> Tổng số (%)<br /> <br /> Khúc xạ cầu<br /> <br /> 99 (77,3)<br /> <br /> 18 (14,1)<br /> <br /> 12 (9,4)<br /> <br /> 17 (13,3)<br /> <br /> 128 (100)<br /> <br /> Khúc xạ trụ<br /> <br /> 49 (69,0)<br /> <br /> 11 (15,5)<br /> <br /> 5 (7,0)<br /> <br /> 6 (8,5)<br /> <br /> 71 (100)<br /> <br /> Trong số 47 người (17,5%) có chênh lệch khúc xạ cầu, 18 người có chênh lệch<br /> ≤ 1,0D, 12 BN có chênh lệch từ 1,25 - 2,0D, 17 BN chênh lệch > 2,0D. Trong số 22 BN<br /> (8,2%) có chênh lệch khúc xạ trụ, 11 BN chênh lệch ≤ 1,0D, 5 BN chênh lệch từ 1,25 - 2,0D;<br /> 6 BN chênh lệch > 2,0D.<br /> 215<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 2-2017<br /> Về khả năng dung nạp đối với chênh<br /> lệch khúc xạ 2 mắt, trong số chênh lệch<br /> khúc xạ cầu, 8 BN không đeo được kính<br /> đúng số và phải giảm độ để thấy dễ chịu,<br /> 2 BN hoàn toàn không đeo được kính<br /> chênh lệch 2 mắt, do đó phải sử dụng<br /> công suất kính 2 mắt cân bằng. Trong số<br /> chênh lệch loạn thị, 7 BN không đeo<br /> được kính trụ vì cảm thấy khó chịu, do đó<br /> phải cho kính nhìn gần không có độ trụ,<br /> 3 BN đeo được kính trụ, nhưng phải giảm<br /> độ chênh lệch 2 mắt (tất cả đều nằm<br /> trong số chênh lệch > 2,0D). Điều này<br /> cho thấy cần phải chỉnh kính xa tốt trước<br /> khi chỉnh kính nhìn gần. Với những người<br /> có chênh lệch khúc xạ, nếu không đánh<br /> giá khúc xạ chính xác hoặc không chỉnh<br /> độ loạn thị thì kính cho sẽ không thích<br /> hợp để BN có thị lực tốt nhất và cảm giác<br /> dễ chịu khi làm việc trong thời gian dài.<br /> 2. Việc sử dụng kính nhìn gần.<br /> * Các vấn đề của kính nhìn gần:<br /> Nhóm đã có kính nhìn gần 153 BN<br /> (57,1%) và nhóm chưa có kính 115 BN<br /> (42,9%). Ở nhóm chưa có kính, đa số BN<br /> tuổi từ 40 - 45, lần đầu đi khám kính nhìn<br /> gần. Một số không hiểu biết về lão thị, ít phải<br /> làm việc ở khoảng cách gần nên cố gắng<br /> thích nghi, không có điều kiện kinh tế hoặc<br /> phương tiện để tự mình đi khám.<br /> * Tỷ lệ BN đã có kính:<br /> Kính theo đơn: 63 BN (23,5%); kính<br /> làm sẵn: 90 BN (33,6%); chưa có kính:<br /> 115 BN (42,9%).<br /> Bảng 6: Những vấn đề của kính nhìn gần.<br /> Vấn đề<br /> Không chỉnh lệch khúc xạ<br /> Không chỉnh loạn thị<br /> Sai khoảng cách đồng tử<br /> <br /> 216<br /> <br /> Kính theo Kính làm<br /> đơn (%)<br /> sẵn (%)<br /> 1 (1,6)<br /> <br /> 7 (7,8)<br /> <br /> 20 (31,7)<br /> <br /> 35 (38,9)<br /> <br /> 3 (4,8)<br /> <br /> 30 (30)<br /> <br /> Trong nhóm dùng kính theo đơn, 1 BN<br /> (1,6%) đeo kính hai mắt bằng nhau, trong<br /> khi có chênh lệch khúc xạ hai mắt, 3 BN<br /> (4,8%) sai khoảng cách đồng tử, 20 BN<br /> (31,7%) có loạn thị nhưng không được<br /> chỉnh loạn thị ở kính nhìn gần. Ở nhóm<br /> dùng kính làm sẵn, các vấn đề kính gặp<br /> nhiều hơn: chênh lệch khúc xạ 7 BN (7,8%),<br /> nhưng không được chỉnh, 35 BN (38,9%)<br /> có loạn thị nhưng không được chỉnh, sai<br /> khoảng cách đồng tử gặp 30 BN (30%).<br /> Như vậy, những vấn đề của phổ biến của<br /> kính nhìn gần là sai khoảng cách đồng tử,<br /> không được chỉnh loạn thị và không chỉnh<br /> chênh lệch khúc xạ 2 mắt đều gặp ở BN<br /> đang có kính nhìn gần. Vấn đề này hay<br /> gặp ở một số nghiên cứu của các tác giả<br /> [1, 7, 8]. Có nhiều người không hiểu biết<br /> về tật lão thị, khi thấy mắt nhìn gần kém<br /> thì tự ra cửa hàng kính và chọn cặp kính<br /> nhìn gần mà họ thấy nhìn rõ nhất, trong<br /> khi mắt họ còn có những vấn đề khác<br /> ngoài lão thị như chênh lệch khúc xạ 2<br /> mắt, loạn thị, hoặc khoảng cách đồng tử<br /> của kính làm sẵn không thích hợp. Đối<br /> với người đeo kính nhìn gần theo đơn,<br /> những vấn đề như chỉnh chưa đủ tình<br /> trạng chênh lệch khúc xạ, không chỉnh<br /> loạn thị hoặc sai khoảng cách đồng tử<br /> cũng đáng lo ngại, nhiều người thử kính<br /> khi thấy BN khó nhìn gần thì chỉ thử kính<br /> nhìn gần mà không thử kính nhìn xa. Do đó,<br /> mặc dù BN lắp kính theo đơn, nhưng tật<br /> loạn thị hoặc chênh lệch khúc xạ vẫn không<br /> được chỉnh đúng. Do đó, trong quá trình đào<br /> tạo và kiểm tra thực hành khúc xạ, người<br /> thử kính và kê đơn kính cho BN cần hiểu<br /> rõ nguyên tắc này và phải thực hành<br /> đúng. Nếu không, mặc dù BN đã có kính<br /> <br />