Đặc điểm sinh thái học và sự phân ố của rong Ulva intestinalis ở Cần Giờ, thành phố Hồ Chí Minh

HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 6<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM SINH THÁI HỌC VÀ SỰ PHÂN Ố CỦA RONG Ulva intestinalis<br /> Ở CẦN GIỜ, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> NGUYỄN VĂN TÖ, LƢƠNG ĐỨC THIỆN<br /> <br /> Viện Sinh học Nhiệ<br /> i<br /> Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam<br /> Ulva Linnaeus (1753) và Enteromorpha Link (1820) là hai chi v i số ư ng loài nhi u nh t<br /> trong họ Ulvaceae, b Ulvales, ngành Chlorhophyta. Hiệ<br /> ư c mô t cho chi<br /> Ulva<br /> ư c mô t cho chi Enteromorpha, m t số loài trong 2 chi này có s<br /> ổi<br /> khá nhi u lần v tên gọi theo thời gian (Hayden et al. 2003).<br /> M t số nghiên cứ<br /> ư ng ứng d ng cho th y, loài rong Ulva intestinalis có ti<br /> ă<br /> ứng d ng l n, ngoài khai thác sinh khối cho ho<br /> ng chuy n hóa ethanol, chiết xu t protein,<br /> làm phân bón vi sinh,... thì loài rong này có vai trò quan trọng trong các thủy v c do kh ă<br /> chuy<br /> ưỡng h<br /> ơ ư ừa thành sinh khối v i tố<br /> khá nhanh (Amir 2009).<br /> Hiện nay v<br /> nuôi trồng thủy s n (NTTS) b n v<br /> ết sứ ư c quan tâm vì nó góp<br /> phần duy trì l i ích kinh tế củ<br /> ười cùng v i việc s d ng h p lý nguồn l i t nhiên và<br /> b o vệ<br /> ường (T Vă P ươ<br /> , L M nh Tân 2006).<br /> Cần Giờ - Tp. Hồ<br /> M<br /> m củ<br /> u kiệ<br /> ường khác biệt khá l n theo<br /> mùa. Qua kh o cứu tài liệu, rong U. intestinalis ư c ghi nhận ở<br /> ư<br /> ếu các<br /> thông tin chi tiết v<br /> c tính sinh học, sinh thái và vùng phân bố (Ph m Hoàng H ,<br /> ) Đ c<br /> m phân bố và sinh thái học của U. intestinalis cần có nh ng nghiên cứ<br /> ơ<br /> c thù sẽ<br /> ơ ở d liệu n n cho việc nghiên cứ<br /> ,<br /> ă<br /> củ<br /> ư ng ứng d ng x<br /> ườ<br /> ư u nhận sinh khối.<br /> I. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 1. Thời gi n<br /> Nghiên cứ<br /> :<br /> 2. Đặc điể<br /> <br /> đị điểm<br /> ư c th c hiệ<br /> ư<br /> i<br /> <br /> ă<br /> <br /> i khu v c Cần Giờ - Tp. Hồ Chí Minh<br /> <br /> ƣờng, sinh thái<br /> <br /> Phân chia thủy v c thành các lo i hình (sinh c )<br /> m s d ng. Phân tích các chỉ<br /> tiêu lý hóa, thổ ưỡng t i các thủy v<br /> n hình theo ươ<br /> : O , TN, TP, N<br /> (NO3-) và Photphate (PO43-), ư c phân tích theo standard method (ALPHA 1998), s d ng máy<br /> so màu quang phổ R<br /> H<br /> ọc kết qu ;<br /> m<br /> ư c<br /> b ng khúc x kế S28M (Atago,<br /> Nhật B n); H ư<br /> ng pH meter 330 (WTW-Đức); TSS ư<br /> nh theo TCVN 66252000<br /> sâu<br /> ng ư<br /> ẩn; phân lo i n<br /> T VN 6862: 2001.<br /> - Vùng phân bố: S d<br /> diện của Ulva intestinalis<br /> <br /> GPS G<br /> <br /> X<br /> <br /> ,<br /> <br /> m có s hiện<br /> <br /> Ghi nhận các lo i hình thủy v c có loài rong này phân bố b ng máy ch p hình KTS<br /> Panasonic Lumix TS4<br /> D<br /> ơ ở d liệu thu thậ<br /> ArcGIS 10.0<br /> <br /> 1778<br /> <br /> ư c xây d ng b<br /> <br /> ồ phân bố loài rong này b ng phần m m<br /> <br /> HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 6<br /> <br /> II. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đặc điể<br /> <br /> i<br /> <br /> ƣờng tự nhiên vùng phân bố<br /> <br /> ường t nhiên và vùng phân bố của Ulva intestinalis theo các thời<br /> ư<br /> ă<br /> K o sát ghi nhậ ư c U.<br /> intestinalis phân bố khá r ng v<br /> u kiệ<br /> ườ<br /> d<br /> ng l<br /> u kiện<br /> ường lý ơ n ghi nhậ ư<br /> u tra, kh<br /> ư c trình bày trong<br /> b<br /> :<br /> Tiến hành kh<br /> <br /> B ng 1<br /> iên độ một số yếu tố<br /> Chỉ tiêu MT Bình Khánh<br /> Đ m n (ppt)<br /> pH<br /> TSS (mg/l)<br /> COD (mg/l)<br /> NO3- (mg/l)<br /> TN (mg/l)<br /> PO43-(mg/l)<br /> TP (mg/l)<br /> Đ sâu (m)<br /> Lo i n<br /> <br /> 3 - 25<br /> 6,8 - 8,0<br /> 12,1 - 133<br /> 15,4 - 35,1<br /> 0,45 - 3,27<br /> 0,53 - 4,56<br /> 0,11-0,66<br /> 0,29 - 1,14<br /> < 0,75<br /> Bùn, Bùn<br /> Cát, Sét m n<br /> <br /> i<br /> <br /> ƣờng nơi có ự hiện diện của Ulva intestinalis<br /> <br /> An Thới<br /> Đ ng<br /> 4 - 26<br /> 6,6 - 7,8<br /> 6,4 - 183,2<br /> 22,8 - 37<br /> 0,31 - 3,76<br /> 0,45 - 4,78<br /> 0,13-0,75<br /> 0,24 - 1,23<br /> < 0,85<br /> Bùn, Bùn<br /> Cát<br /> <br /> Tam Thôn<br /> Lý Nhơn<br /> Hiệp<br /> 3 - 27<br /> 7 - 28<br /> 6,7 - 7,6<br /> 6,5 - 8,0<br /> 34,3 - 221 45 - 193,3<br /> 18,3 -54,5 11,1 - 28,4<br /> 0,24 - 3,48 0,19 - 3,10<br /> 0,52 - 4,43 0,49 - 3,83<br /> 0,19-0,72 0,14-0,84<br /> 0,46 - 1,02 0,52 - 1,18<br /> < 0,85<br /> < 0,95<br /> Bùn, Bùn<br /> Bùn, Cát<br /> Cát, Cát Bùn Bùn, Sét m n<br /> <br /> Long Hòa<br /> <br /> Thạnh An<br /> <br /> 8 - 28<br /> 10 - 28<br /> 6,5 - 7,8<br /> 7,1 - 8,1<br /> 37,1 - 144 32,6 - 157<br /> 15 - 61,1<br /> 12 - 50,2<br /> 0,38 - 2,66 0,45 - 3,12<br /> 0,38 - 4,11 0,64 - 4,36<br /> 0,23-0,77 0,27-0,78<br /> 0,34 - 1,35 0,44 - 0,97<br /> < 0,75<br /> < 1,05<br /> Bùn, Cát<br /> Bùn, Cát<br /> Bùn<br /> Bùn<br /> <br /> M<br /> ườ<br /> ơ<br /> hiện diện của U. intestinalis<br /> m n khá r ng từ 3-28 ppt. ở<br /> các xã Bình Khánh, An Th Đ , T<br /> T<br /> Hệ<br /> L N ơ N<br /> m<br /> ư<br /> th<br /> ơ ở các xã ven bi n Long Hòa và Th nh An. Vào mùa khô n<br /> m n các xã Bình<br /> Khánh, An Th Đ , T T<br /> H ệp và L N ơ ư c nâng cao. N<br /> m n toàn vùng của<br /> huyện Cần Giờ ơ<br /> hiện diện của U. intestinalis d<br /> ng trong kho<br /> ến 28 ppt<br /> theo các v trí quan trắc xa ho c gần bờ bi n.<br /> Đ pH ghi nhậ<br /> ươ<br /> <br /> ư cd<br /> <br /> ng từ ,<br /> c s rõ rệt.<br /> <br /> ến 8,1, biế<br /> <br /> ng của pH gi a 02 mùa và ở<br /> <br /> a<br /> <br /> Đ<br /> c TSS ghi nhậ ư c biế<br /> ng theo các lo i hình thủy v c và theo vùng phân bố. Giá<br /> tr TSS ghi nhậ ư c cao nh t ở vùng Tam Thôn Hiệp là 221 mg<br /> L N ơ<br /> ,<br /> Chỉ số COD ở các thủy v c Cần Giờ ghi nhậ ư c d<br /> ư ng COD ở hầu hế<br /> ươ<br /> ng thờ<br /> ư<br /> ư c cho nuôi trồng thủy s n (TCVN-5942-95).<br /> <br /> ng trong kho ng 11,1-61,1 mg/lít,<br /> m quan trắ<br /> t tiêu chuẩn ch t<br /> <br /> H<br /> ư ng muối Nitrate d<br /> ng từ 0,19-3,76 mg/l và TN d<br /> ng 0,38-4,78 mg/l. Ở các<br /> ao nuôi tôm công nghiệp sau thu ho<br /> ơ<br /> ậ ư c rong U. intestinalis<br /> ưởng ở<br /> ườ<br /> ư ng muối NO3- cao nh H<br /> ư ng muối Phosphate d<br /> ng 0,11 - 0,84<br /> ,<br /> ư ng TP d<br /> ng từ 0,24-1,35 mg/l.<br /> <br /> 1779<br /> <br /> HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 6<br /> <br /> Rong U. intestinalis ư c ghi nhận chủ yếu ở các thủy v<br /> sâu vừa ph ,<br /> tầ<br /> ư c nh ơ<br /> N<br /> ủa các thủy v c ghi nhậ ư<br /> ư ng h<br /> ối cao, theo TCVN n<br /> c phân lo i bùn, bùn cát ho c cát bùn và sét m n.<br /> 2. Đặc điể<br /> <br /> inh hái học củ U. intestinalis<br /> <br /> các<br /> <br /> ại hình hủ<br /> <br /> ường là<br /> ơ ươ<br /> <br /> ực<br /> <br /> Q<br /> nhận t i hiệ ường từ<br /> t kh o<br /> sát th<br /> a c<br /> ư<br /> ă 2014 cho th y các lo i hình thủy<br /> v<br /> ơ<br /> U. intestinalis phân<br /> bố r<br /> ư<br /> m<br /> chung là các thủy v<br /> ĩ<br /> dòng ch y yếu. S<br /> ưởng và<br /> hình d ng của rong ph thu c nhi u<br /> vào các yếu tố<br /> ường và lo i<br /> hình thủy v<br /> T<br /> ,<br /> ường<br /> ư<br /> ủa rong U. intestinalis n m<br /> m n từ 10-22 ppt, pH dao<br /> ng trong kho ng 7,4-8, ,<br /> sâu<br /> n<br /> p là 0,3-0,7 m.<br /> Hình 1: Phân tầng rong trong thủy vực<br /> Rong U. intestinalis có th phát<br /> tri n thành m t quần th l n ở<br /> u kiện thuận l i v<br /> ườ<br /> R<br /> ường<br /> ưở<br /> áy, ho c ở tầ<br /> ư c th<br /> ơ<br /> i rong già trong quần th rong ghi nhận<br /> ư ,<br /> ường hình thành bọt khí và nổi lên phía trên m ư c (hình 1).<br /> Ở m t số thủy v c có U. intestinalis phân bố ường có s xu t hiện của m t số nhóm rong<br /> ư<br /> ồn (Ceratophyllum sp.), rong m n (Chaetomorpha sp.), rong nh t<br /> (Spirogyra sp.)<br /> u kiệ<br /> ườ<br /> m n 0(Ceratophyllum<br /> demersum) và rong m n (Chaetomorpha sp.) ở<br /> m<br /> ơ , ến 28 ppt.<br /> Trong 7 sinh c nh (ki u thủy v ) ư c kh o sát thì kênh r ch và ao nuôi tôm là 02 sinh<br /> c nh ghi nhậ ư c s có m t của U. intestinalis phổ biến nh t. Rong U. intestinalis<br /> ưởng<br /> trong 02 sinh c nh này c<br /> ư<br /> t ở hầu hết trong các vùng của Cần<br /> Giờ (b ng 2).<br /> B ng 2<br /> Các sinh cảnh và mùa vụ ghi nhận sự có mặt của U. Intestinalis ở Cần Giờ<br /> Bình<br /> An Thới Tam Thôn<br /> Lý<br /> Long<br /> Thạnh<br /> Loại hình thủy vực<br /> Khánh<br /> Đ ng<br /> Hiệp<br /> Nhơn<br /> Hòa<br /> An<br /> Kênh r ch<br /> Ru ng lúa<br /> Đồng muối<br /> Ao tôm bán CN<br /> Ao tôm Q. Canh<br /> Ao tôm rừng<br /> Thủy v c khác<br /> *M<br /> <br /> 1780<br /> <br /> ư :M M<br /> <br /> M<br /> M<br /> <br /> K<br /> <br /> M<br /> M<br /> <br /> M<br /> <br /> M<br /> <br /> M<br /> M<br /> <br /> M<br /> M<br /> M<br /> :K<br /> <br /> K<br /> K<br /> <br /> M<br /> M<br /> M<br /> <br /> K<br /> K<br /> <br /> K<br /> M<br /> M<br /> <br /> M<br /> <br /> K<br /> <br /> M<br /> <br /> K<br /> <br /> M<br /> M<br /> <br /> HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 6<br /> <br /> Kênh r ch: R<br /> các kênh r<br /> ơ<br /> công nghiệ<br /> <br /> ường xu t hiện ở<br /> ơ<br /> y yếu, kênh ph ho c cuối<br /> ổ ư c h n chế. M t số số kênh chứ ư c th i ở gần ao nuôi<br /> ận s xu t hiện của loài rong U. Intestinalis.<br /> <br /> Hình nh một số sinh c n<br /> <br /> ển hình<br /> <br /> Hình 2: Ao nuôi tôm CN sau thu hoạch<br /> <br /> Hình 3: Ao nuôi tôm quảng canh<br /> <br /> Hình 4: Ao nuôi tôm rừng<br /> <br /> Hình 5: Rong trong kênh rạch<br /> <br /> Ruộng lúa: M t số vùng của Cần Giờ (Bình Khánh, An Th Đ ) ường c y lúa 1 v vào<br /> ư ,<br /> ườ<br /> ườ<br /> m n th ,<br /> ư<br /> TN<br /> TP ường cao. U.<br /> intestinalis ư c ghi nhận t i sinh c nh này ở Bình Khánh và An Th Đ<br /> Đồng muối: Sinh c<br /> ồng muối chỉ có ở xã Long Hòa và Cần Th ,<br /> m n vùng này r<br /> ,<br /> ư<br /> ng s n xu t muố ì<br /> ệ, loài rong này<br /> ư c ghi nhậ ơ<br /> ếu tố<br /> ườ<br /> ưỡng ở sinh c<br /> ồng muối khá<br /> th p nên s<br /> ưởng và phát tri n của rong ở vùng này không phổ biến.<br /> Ao tôm bán công nghiệp: M<br /> ường trong ao nuôi tôm bán công nghiệp bắ ầu từ tháng<br /> thứ 2 củ<br /> ì<br /> ườ<br /> ư<br /> N<br /> P<br /> , H ườ<br /> ng từ<br /> 7,5 – 8,2, m t số ao có ghi nhậ ư c s hiện diện của U. intestinalis<br /> ưởng khá tốt ở<br /> các ao có diện tích r ng.<br /> Ao tôm qu ng canh: Trong ao nuôi tôm qu<br /> intestinalis c 02 mùa và khá phổ biến ở<br /> Thôn Hiệ<br /> L N ơ<br /> <br /> ươ<br /> <br /> ì<br /> <br /> ường có s xu t hiện của U.<br /> K<br /> , A Th Đ , T<br /> <br /> 1781<br /> <br /> HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 6<br /> <br /> Ao tôm rừng: M<br /> ường ao nuôi tôm rừ<br /> c thù v s ư<br /> ư c. Trong<br /> mùa khô vào v<br /> , ư<br /> ư c luân chuy n liên t<br /> ưỡng không cao nên không ghi<br /> nhậ ư c s xu t hiện của U. Intestinalis,<br /> ư ,<br /> m n gi m m t số ao<br /> ghi nhậ ư c s phát tri n m nh của quần th U. intestinalis.<br /> Các thủy vực khác: Các thủy v c khác ghi nhậ ư c s xu t hiện của U. intestinalis<br /> ườ<br /> ,<br /> ầ<br /> ư<br /> c ao lắng, x<br /> ư c th i trong các hệ thống nuôi<br /> tôm ho c các ao nuôi tôm sau thu ho ch. Ở các thủy v<br /> ư ng Nitrate, Phosphate, TN<br /> TP ường r t cao. Các quần th<br /> ườ<br /> ưởng tốt và t o sinh khối khá l n.<br /> 3. Ph n<br /> <br /> ng ph n bố U. intestinalis ở Cần Giờ - TP. Hồ Chí Minh<br /> <br /> Qua kh o sát thu thập thông tin d liệu theo mùa t i hiệ ường, U. intestinalis phân bố khá<br /> r ng rãi theo không gian t i Cần Giờ - Tp. Hồ Chí Minh. S biế<br /> ng m nh của m t số yếu tố<br /> M<br /> ường - Sinh thái theo thời gian (mùa v ) và yếu tố<br /> m n t i Cần giờ là nguyên nhân của<br /> s biế<br /> ng v phân bố của loài rong U. intestinalis. Hình 7 cho th y s phân bố của rong Ulva<br /> intestinalis t i Cần Giờ, TP Hồ Chí Minh<br /> <br /> Hình 6: Phân bố Ulva intestinalis theo mùa ở H. Cần Giờ - Tp. Hồ Chí Minh<br /> V<br /> ư<br /> U. intestinalis ư c ghi nhậ ư c ở hầu hế<br /> ươ<br /> ủa huyện<br /> Cần Giờ,<br /> ì<br /> A T<br /> Đ<br /> ơ<br /> Ulva intestinalis có m t ở hầu hết<br /> các lo i hình thủy v<br /> i Tam Thôn Hiệ<br /> L N ơ<br /> ậ ư c 3 lo i hình<br /> thủy v c; còn ở Long Hòa và Thanh An chỉ có 2 lo i hình thủy v c.<br /> Vào mùa khô rong U. intestinalis chỉ ghi nhậ ư c ở<br /> ươ<br /> ì K<br /> ,A T i<br /> Đ ,T<br /> T<br /> H ệp và vùng xa bờ bi n củ L N ơ<br /> L<br /> H , T nh An và Cần<br /> Th nh không ghi nhậ ư c s hiện diện của U. intestinalis vào thời gian này.<br /> <br /> 1782<br /> <br />