Đặc điểm thương tổn trong chấn thương bụng kín tại Bệnh viện Đa khoa Trung tâm Tiền Giang

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM THƯƠNG TỔN TRONG CHẤN THƯƠNG BỤNG KÍN<br /> TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TRUNG TÂM TIỀN GIANG<br /> Tạ Văn Trầm*, Trần Hoàng Ân*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Chấn thương bụng kín (CTBK) là một trong những cấp cứu ngoại khoa thường gặp. Tỉ lệ tử<br /> vong cao nếu không được chẩn đoán và xử trí kịp thời.<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị chấn thương bụng kín tại Bệnh<br /> viện Đa khoa Trung tâm Tiền Giang.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Hồi cứu cắt ngang mô tả hàng loạt trường hợp.<br /> Kết quả: Từ 01/6/2014 đến 31/6/2015 có 101 bệnh nhân CTBK; tuổi trung bình 34±15,55, tỉ lệ nam:nữ =<br /> 5:1. Nguyên nhân do TNGT chiếm tỉ lệ 57,4%; ấu đả 23,8%. Tình trạng sốc khi vào viện là 10,9%; viêm phúc<br /> mạc (VPM) 9,9%; xuất huyết nội (XHN) 31,7%. Siêu âm ghi nhận có dịch ổ bụng 93,1%; tổn thương gan<br /> 40,6%; tổn thương lách 32,7%; thận 3,0%. Hơi tự do khi chụp X quang bụng đứng không chuẩn bị 20,8%. Chỉ<br /> định điều trị bảo tồn trong chấn thương tạng đặc 39,6%. Tỉ lệ biến chứng 7,93%, tử vong 1,98%. Thời gian nằm<br /> viện trung bình 9,19 ± 5,58 ngày.<br /> Kết luận: Chấn thương bụng kín gây tổn thương tạng đặc nhiều hơn tạng rỗng, tỉ lệ chấn thương phối hợp<br /> cao. Tỉ lệ điều trị bảo tồn ở bệnh nhân chấn thương gan cao hơn chấn thương lách. Siêu âm bụng; xquang bụng<br /> đứng giúp chẩn đoán nhanh và chính xác. Phẫu thuật kịp thời giúp giảm tỉ lệ tử vong.<br /> Từ khóa: chấn thương bụng kín, vỡ gan, vỡ lách.<br /> ABATRACT<br /> CHARACTERISTICS OF INJURY IN BLUNT ABDOMINAL TRAUMATIC AT TIEN GIANG<br /> GENERAL HOSPITAL<br /> Ta Van Tram, Tran Hoang An * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 20 - No 2 - 2016: 360 - 363<br /> <br /> Introduction: Blunt abdominal trauma is one of the common surgical emergency. High mortality rate if<br /> diagnosis and treatment delays.<br /> Objective: Study clinical, subclinical features and treatment results in blunt abdominal trauma at the Tien<br /> Giang general Hospital.<br /> Methods: Cross-sectional descriptive retrospective case series.<br /> Results: From 01/6/2014 to 31/6/2015, there’re 101 patients CAT. Average age is 34 ± 15.55. Male:female =<br /> 5:1. About the causes: traffic accidents accounts for 57.4%; stab woub 23.8%. Shock admission at 10.9%;<br /> peritoneal signs (9.9%); internal bleeding signs (31.7%). Ultrasound recorded 93.1% peritoneal fluid; liver<br /> rupture (40.6%); splenic rupture signs (32.7%); kidney injury signs (3.0%). Abdominal radiographs recorded<br /> 20.8% have free gas in the abdomen. Indications conservative treatment in solid organ injury 39.6%. Overall<br /> mortality rate is 1,98%, post-operative complication rate is 7,93%. The average length of hospital stay by 9.19 ±<br /> 5.58 days.<br /> Conclusion: In blunt abdominal trauma, the solid organ injury rate is more than viceral organs. Abdominal<br /> <br /> <br /> * Bệnh viện Đa khoa Tiền Giang,<br /> Tác giả liên lạc: PGS.TS Tạ Văn Trầm ĐT: 0913 771 779 Email: tavantram@gmail.com<br /> <br /> 360 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật – BV. Bình Dân năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ultrasound, abdominal x-ray to diagnose quickly and accurately. Timely surgery reduces mortality.<br /> Keyword: Blunt abdominal trauma, liver rupture, splenic rupture.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ nạn giao thông (TNGT); ấu đã; tai nạn lao động<br /> (TNLĐ) và tai nạn sinh hoạt (TNSH):<br /> CTBK là một trong những cấp cứu ngoại<br /> Bảng 1: Nguyên nhân chấn thương<br /> khoa thường gặp. Biểu hiện lâm sàng tùy thuộc<br /> Nguyên nhân chấn thương Số BN Tỉ lệ (%)<br /> vào mức độ tổn thương cũng như loại tạng bị<br /> TNGT 58 57,4<br /> tổn thương. Việc chẩn đoán và xử trí chậm trễ có Ấu đã 24 23,8<br /> thể làm tăng thêm tỉ lệ tử vong. Đối với những TNLĐ 7 6,9<br /> thương tổn là tạng đặc, việc điều trị luôn được TNSH 12 11,9<br /> cân nhắc giữa phẫu thuật và bảo tồn(2,3). Trong Tổng 101 100%<br /> khi đó các trường hợp tổn thương tạng rỗng, Triệu chứng lâm sàng: Tình trạng bệnh nhân<br /> việc phẫu thuật trễ có thể đe dọa tính mạng bệnh vào viện với các biểu hiện lâm sàng của sốc giảm<br /> nhân (3,7). thể tích, viêm phúc mạc hoặc với hội chứng xuất<br /> huyết nội, các trường hợp còn lại chỉ có biểu hiện<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> đau khu trú hoặc khắp bụng hoặc chỉ là cảm giác<br /> Phương pháp pháp nghiên cứu chướng bụng.<br /> Thiết kế nghiên cứu Bảng 2: Biểu hiện lâm sàng<br /> Hồi cứu cắt ngang mô tả hàng loạt ca. Tình trạng sốc Số BN Tỉ lệ (%)<br /> Không sốc 90 89,1<br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu Sốc 11 10,9<br /> Tất cả các bệnh án chấn thương bụng kín HC VPM 10 9,9<br /> được điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Trung tâm HC XHN 32 31,7<br /> Tiền Giang từ 01 tháng 6 năm 2014 đến 31 tháng Triệu chứng cận lâm sàng: Trên phim<br /> 6 năm 2015. Xquang bụng đứng phát hiện 20,8% trường hợp<br /> Tiêu chuẩn loại trừ có liềm hơi dưới hoành.<br /> Những bệnh án chấn thương thành bụng Bảng 3: Triệu chứng Xquang<br /> (không có tổn thương tạng được ghi nhận qua X quang bụng đứng Số BN Tỉ lệ (%)<br /> Liềm hơi dưới cơ hoành 21 20,8<br /> các CLS hình ảnh học).<br /> TK - TDMP 4 4,0<br /> Thu thập và xử lý số liệu Liềm hơi dưới hoành +TK-TKMP 1 1,0<br /> Các biến số sẽ được thu thập theo mẫu bệnh Tổng 26 25,8%<br /> <br /> án thống nhất. Xử lý số liệu trên Excel phân tích Trên siêu âm bụng phát hiện các tạng tổn<br /> bằng phần mềm thống kê SPSS. thương như gan, lách, thận và dịch ổ bụng. Có<br /> 93,1% (94 bệnh nhân) được ghi nhận trên siêu<br /> KẾT QUẢ<br /> âm có dịch ổ bụng ở nhiều mức độ: lượng ít<br /> Trong thời gian từ 01/06/2014 đến 31/6/2015 (46,5%), lượng trung bình 18,8%; lượng nhiều<br /> ghi nhận có 101 bệnh nhân CTBK thỏa tiêu 27,7%.<br /> chuẩn chọn bệnh, kết quả như sau:<br /> Bảng 4: Triệu chứng siêu âm<br /> Tuổi và giới tình: Tuổi trung bình 34±15,55. Tạng tổn thương trên SA Số BN Tỉ lệ (%)<br /> Lứa tuổi thường gặp là 20 đến 40. Nam chiếm tỉ Dịch trên siêu âm 94 93,1<br /> lệ cao (83,2%), nữ 16,8%. Tỉ lệ Nam: Nữ = 5:1 Gan 41 40,6<br /> Lách 33 32,7<br /> Nguyên nhân tổn thương: Nguyên nhân Thận 3 3,0<br /> chấn thương bao gồm 4 nguyên nhân chính: tai<br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật – BV. Bình Dân năm 2016 361<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> <br /> Chấn thương bụng kín đơn thuần chiếm BÀN LUẬN<br /> 88,1% (89BN); ngoài ra còn kèm theo các chấn Đặc điểm chung<br /> thương của cơ quan khác: Lồng ngực thường Tuổi trung bình trong nghiên cứu của chúng<br /> thấy là gãy xương sườn, tràn khí tràn máu tôi là 34,9 ± 15,55. Kết quả này tương tự tác giả<br /> màng phổi; chấn thương chỉnh hình và chấn khác Như Trần Hiếu Nhân (2014) 33,16 ± 13,87<br /> thương sọ não. tuổi(8); Trần Chánh Tín (2003) 30 ± 13,87 tuổi(3).<br /> Bảng 5: Chấn thương phối hợp. Lứa tuổi thường gặp trong là 20 đến 40 chiếm tỉ<br /> Số BN Tỉ lệ (%)<br /> lệ 79,03%. Như vậy CTBK thường xảy ra ở nhóm<br /> Lồng ngực 3 3,0 tuổi lao động.<br /> CTCH 7 6,9 Tỉ lệ CTBK xảy ra ở nam giới nhiều hơn 5 lần<br /> CTSN 2 2,0<br /> so với nữ (nam/nữ = 5/1). Kết quả này phù hợp<br /> Không 89 88,1<br /> Tổng 101 100,0<br /> với các nghiên cứu khác như từ 5,1/1 đến<br /> 6,3/1(3,4,8).<br /> Phương pháp và kết quả điều trị: Tỉ lệ điều<br /> Trong các nguyên nhân dẫn đến CTBK cho<br /> trị bảo tồn của chúng tôi là 39,6% (40 bệnh nhân),<br /> thấy TNGT chiếm tỉ lệ cao nhất 57,4%, kế đến<br /> trong đó có 7 trường hợp phải chuyển sang mổ là do ấu đã chiếm tỉ lệ 23,8%. Hai nguyên<br /> sau 24 giờ theo dõi. nhân còn lại là TNSH và TNLĐ chiếm tỉ lệ lần<br /> Bảng 6: Phương pháp và kết quả điều trị lượt 11,9% và 6,9%.<br /> PP điều trị Số BN Tỉ lệ (%) Đặc điểm lâm sàng<br /> Phẫu thuật 61 60,4<br /> Bảo tồn thành công 33 32,7 Đa số các trường hợp nhập viện sau chấn<br /> Chuyển sang mổ 7 6,9 thương dù sớm hay muộn đều có đặc điểm lâm<br /> Tổng 101 100 sàng chung là đau bụng chiếm tỉ lệ 92,7%, thăm<br /> Các tạng bị tổn thương trong bảng 2.7 được khám lâm sàng ghi nhận đau bụng khu trú hoặc<br /> ấn đau khắp bụng (97,8%). Các bệnh nhân biểu<br /> ghi nhận dựa trên mổ tả của siêu âm, CT scan<br /> hiện rõ trên lâm sàng của hội chứng viêm phúc<br /> bụng và sau mổ:<br /> mạc (VPM) là 9,9% và XHN là 31,7%. Tỉ lệ này<br /> Bảng 7: Tạng tổn thương cũng phù hợp với thực tế và các nghiên cứu khác<br /> Tạng tổn thương Số BN Tỉ lệ (%) cho thấy trong chấn thương bụng kín các tạng<br /> Gan 30 29,7<br /> đặc dễ bị tổn thương hơn các tạng rỗng.<br /> Lách 32 31,7<br /> Thận 3 3,0 Tình trạng bệnh nhân có biểu hiện sốc khi<br /> Ruột non 21 20,8 vào viện chiếm tỉ lệ 10,9% (11 bệnh nhân) thấp<br /> Mạc treo – đại mạc 8 7,9 hơn so với các tác giả khác từ 12,7% - 21,8%(3,4,8).<br /> Gan + tạng khác 6 5,0<br /> Lách + tạng khác 1 2,0 Các chấn thương phối hợp chiếm tỉ lệ<br /> Tổng cộng 101 100 11,9%; trong đó chấn thương ngực (3%); chấn<br /> thương chỉnh hình (6,9%); chấn thương sọ não<br /> Thời gian nằm viện trung bình 9,19 ± 5,58<br /> (2%). Tỉ lệ chấn thương phối hợp của các tác<br /> ngày. Tỉ lệ tử vong và biến chứng: có 2 trường<br /> giả khác cao hơn, Trần Chánh Tín 47,6%(3),<br /> hợp tử vong (1,98%) do có thương tổn phối hợp Trần Hiếu Nhân 32%(8).<br /> nặng. Tỉ lệ chung của tai biến và biến chứng<br /> Đặc điểm cận lâm sàng<br /> 7,93% bao gồm: chảy máu sau mổ 2 trường hợp<br /> Siêu âm bụng ghi nhận có dịch ổ bụng là<br /> (1,98%); nhiễm trùng vết mổ 5 trường hợp<br /> 93,1% cao hơn so với các tác giả khác (83 -86%).<br /> (4,95%); áp-xe tồn lưu 1 trường hợp (0,99%). Ngoài ra kết quả phát hiện tạng tổn thương trên<br /> <br /> <br /> 362 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật – BV. Bình Dân năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> siêu âm cũng khá chính xác và phù hợp với kết Nội soi ổ bụng để chẩn đoán và điều trị<br /> quả sau mổ. trong chấn thương bụng kín cũng đã có nhiều<br /> Mặt dù CT scan bụng có giá trị hơn hẵn so báo cáo, với độ nhạy 95% và độ chuyên đối với<br /> với siêu âm trong chấn thương bụng kín, nhưng ruột non là 100%, đại tràng 97%(7), (8). Tỉ lệ xử trí<br /> trong nghiên cứu này tỉ lệ chụp CT scan bụng là tổn thương thành công tổn thương tạng bằng<br /> khá thấp, chỉ có 3BN.97%) được chỉ định chụp phẫu thuật nôi soi của Trần Hiếu Nhân là 7,2%(8).<br /> CT scan bụng. Tuy nhiên trong nghiên cứu của chúng tôi cho<br /> thấy các phẫu thuật viên chưa mạnh dạng áp<br /> X quang bụng đứng được chụp thường qui<br /> dụng nội soi ổ bụng để chẩn đoán và điều trị đối<br /> trong CTBK có hiệu quả trong chẩn thương tạng<br /> với chấn thương bụng kín.<br /> rỗng. Tỉ lệ hơi tự do trong trong ổ bụng chiếm tỉ<br /> lệ 21,8% tương tự như các tác giả khác(3,8). KẾT LUẬN<br /> Kết quả điều trị Chấn thương bụng kín gây tổn thương tạng<br /> Chỉ định phẫu thuật trong nghiên cứu của đặc nhiều hơn tạng rỗng, tỉ lệ chấn thương phối<br /> chúng tôi là 60,4% (61 bệnh nhân), điều trị bảo hợp cao. Tỉ lệ điều trị bảo tồn ở bệnh nhân chấn<br /> tồn là 39,6% (40BN). Trong 40 bệnh nhân được thương gan cao hơn chấn thương lách. Siêu âm<br /> điều trị bảo tồn thì có 7 bệnh nhân (17,5%) phải bụng; xquang bụng đứng giúp chẩn đoán nhanh<br /> chuyển sang mổ sau 24 giờ theo dõi điều trị bảo và chính xác. Phẫu thuật đúng và kịp thời giúp<br /> tồn do tình trạng huyết động không ổn định, giảm tỉ lệ tử vong.<br /> dung tích hồng cầu tiếp tục giảm. TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy tỉ 1. Hussian MI et al (2009), Operative managament of liver<br /> trauma. A 10-year experience in Riyadh, Saudi Arabia, Saudi<br /> lệ điều bảo tồn ở các bệnh nhân chấn thương gan<br /> Med J, King Saud Medical Complex, University Unit (C), pp<br /> đơn thuần (62,5%) nhiều hơn so với nhóm chấn 942-946.<br /> thương lách đơn thuần (30%). Sự khác biệt này 2. Lesy A.Dossett, Bryan A.Cotton (2010), Abdominal trauma:<br /> evaluation and decision making, Emergency Surgery,<br /> có ý nghĩa thông kê (χ2 = 49,41; p = 0,0001). Tỉ lệ Blackwell Plublishing Ldt, pp 139-144.<br /> này phù hợp với các tác giả khác. 3. Nguyễn Văn Hải, Đỗ Hải Kỷ (2007), Kết quả điều trị vỡ gan<br /> chấn thương, Y học TP.HCM, tập 14, phụ bản số 2, tr 101 –<br /> Tai biến và biến chứng sau mổ gặp với tỉ lệ 105.<br /> thấp 7,9% thấp hơn các tác giả khác(3,8) bao gồm: 4. Nguyễn Văn Long (2003), Điều trị bảo tồn vỡ lách chấn<br /> thương, Y học TP.HCM, tập 7, phụ bản số 1, tr 60-67.<br /> chảy máu sau mổ 2 trường hợp (1,98%); nhiễm<br /> 5. Phillip J. Stephan, et al (2002): 23-hour observation solely for<br /> trùng vết mổ 5 trường hợp (4,95%) xảy ra ở các identification of missed injuries after trauma: is it justified?<br /> ca mổ có tổn thương tạng rỗng; áp-xe tồn lưu 1 Journal of trauma, fulltext.<br /> 6. Trần Chánh Tính và cs (2003), Chẩn đoán chấn thương bụng<br /> trường hợp (0,99%). Tỉ lệ tử vong trong nghiên kín, Y học TP.HCM, tập 7, phụ bản số 1, tr 122-126.<br /> cứu của chúng tôi là 1,98% thấp hơn Trần Hiếu 7. Trần Chánh Tín, Nguyễn Tấn Cường, Bùi Văn Ninh (2003),<br /> Nhân 2,5%(8). Hai ca tử vong đều là những ca Nội soi chẩn đoán trong chấn thương – vết thương bụng, Y<br /> học TP.HCM, tập 7, phụ bản số 1, tr 113-118.<br /> nặng do chấn thương phối hợp, sốc khi vào viện 8. Trần Hiếu Nhân (2014), Đặc điểm chấn thương – vết thương<br /> do mất máu. thấu bụng tại bệnh viện Đa khoa Thành phố Cần Thơ, Y học<br /> thực hành (944), tr 125-128.<br /> Thời gian nằm viện trung bình là 9,19 ± 5,58<br /> ngày; trong đó thời gian nằm viện của điều trị<br /> Ngày nhận bài báo:16/11/2015<br /> phẫu thuật là 7,46 ± 0,83 ngày; thời gian nằm<br /> viện của bệnh nhân bảo tổn là 8,5 ± 60 ngày; thời Ngày phản biện nhận xét bài báo:22/12/2015<br /> gian nằm viện ở hai nhóm khác nhau không có ý Ngày bài báo được đăng:22/02/2016<br /> nghĩa thống kê (Z= -1,237; n = 101; p = 0,216).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật – BV. Bình Dân năm 2016 363<br />