Đánh giá kết quả bài tập luyện giọng thực quản với nguyên âm trầm cho người bệnh bị cắt thanh quản toàn phần

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> ðÁNH GIÁ KẾT QUẢ BÀI TẬP<br /> LUYỆN GIỌNG THỰC QUẢN VỚI NGUYÊN ÂM TRẦM<br /> CHO NGƯỜI BỆNH BỊ CẮT THANH QUẢN TOÀN PHẦN<br /> Phạm Thị Bích ðào1, Nguyễn Văn Lợi2<br /> 1<br /> Trường ðại học Y Hà Nội; 2 Viện Ngôn ngữ<br /> <br /> Số bệnh nhân cắt thanh quản toàn phần tại bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương khoảng 150 b ệnh<br /> nhân mới mỗi năm nên nhu cầu tập nói lại cao trong ñó có phương pháp tập b ằng giọng thực quản.<br /> Mục tiêu: ðánh giá kết quả b ài tập khởi phát với nguyên âm trầm cho người tập nói giọng thực quản sau<br /> cắt b ỏ thanh quản toàn phần do ung thư. ðối tượng gồm những b ệnh nhân ñã bị cắt thanh quản toàn<br /> phần ñang tập nói giọng thực quản nhưng chưa thành công. Kết quả cho thấy tỷ lệ thành công tới<br /> 56,67%, tốc ñộ lời nói 40% trên 17 giây, 30% từ 6 - 17 giây, chỉ số chấ t thanh: HNR 10,23 ± 2,98, Jitter<br /> 2,38 ± 1,97, Shimmer 8,66 ± 6,57, các formal nguyên âm u F1 566, F2 1202. Người nói giọng thực quản<br /> phát âm ñược 6 thanh ñiệu tiếng Việt, sự chênh lệch giữa ñiểm thấp nhất về cao ñộ (33 St) và ñiểm cao<br /> nhất (45 St) của giọng thực quản là 12 St. Việc tạo tiếng thanh cho giọng thực quản b ằng nguyên âm U<br /> có tỷ lệ thành công 56,67%.<br /> <br /> Từ khóa: Giọng thực quản, nguyên âm, âm trầm, chỉ số chất thanh, HNR, Jitter, Shimmer<br /> <br /> <br /> <br /> I. ðẶT VẤN ðỀ<br /> một cơ quan trong cơ thể mà không cần vật<br /> Số lượng bệnh nhân ung thư thanh quản -<br /> liệu thay thế. Năm 1908, Hermann Carl Albert<br /> hạ họng ñứng thứ hai trong số các ung thư<br /> Gutzmann (Berlin) giới thiệu 25 bệnh nhân nói<br /> ñầu mặt cổ, sau ung thư vòm [1]. Việt Nam có<br /> giọng thực quản, mở ra tia hy vọng giao tiếp<br /> khoảng 8.000 bệnh nhân ung thư thanh quản<br /> lại bằng giọng nói cho các bệnh nhân cắt<br /> – hạ họng mới mỗi năm [2]. Bệnh nhân ung<br /> thanh quản toàn phần. Năm 1958 Damste ñưa<br /> thư thanh quản ở Việt Nam thường ñến bệnh<br /> ra cơ chế hình thành giọng thực quản, giúp<br /> viện khi khối u ñã lan rộng, phải chỉ ñịnh cắt<br /> các nhà ngôn ngữ học huấn luyện giọng thực<br /> bỏ toàn bộ thanh quản. Tập nói giọng thực<br /> quản ñược dễ dàng [4].<br /> quản là một trong những phươ ng pháp giúp<br /> Việc tập nói bằng giọng nói thực quản<br /> người bệnh ñã mất thanh quản nói giao tiếp<br /> không tốn kém, tuy nhiên việc luyện tập ñể nói<br /> lại ñược với cộng ñồng [3].<br /> giọng thực quản rất khó khăn nên nhiều bệnh<br /> Giọng nói thực quản ñược tạo ra khi hơi ñi<br /> nhân chán nản. Chính vì thế việc tìm ra bài<br /> từ thực quản lên ñoạn họng - thực quản:<br /> tập dễ dàng hơn cho những người tập nói<br /> ðoạn nối giữa phần còn lại của họng và thực<br /> giọng thực quản thành công nhiều hơn có ý<br /> quản. Giọng nói thực quản có thể giao tiếp<br /> nghĩa cho việc tái hòa nhập xã hội c ho nhữ ng<br /> ñược, lại hoàn toàn tự nhiên vì ñược tạo ra từ<br /> bệnh nhân này [5].<br /> Xuất phát từ thực tiễn ñó, nghiên cứu<br /> ðịa chỉ liên hệ: Phạm Thị Bích ðào, Bộ môn Tai Mũi ñược tiến hành nhằm mục tiêu: ðánh giá kết<br /> Họng, Trường ðại học Y Hà Nội<br /> quả của bài tập nói giọng thực quản với<br /> Email: daoent@yahoo.com<br /> Ngày nhận: 09/6/2015 nguyên âm trầm cho các bệnh nhân ñã cắt<br /> Ngày ñược chấp thuận: 20/7/2015 thanh quản toàn phần.<br /> <br /> <br /> 2015 TCNCYH 95 (3) - 2015 49<br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> <br /> II. ðỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP Thang ñiểm ñánh giá:<br /> <br /> + 1 ñiểm: ≤ 4 giây<br /> 1. ðối tượng<br /> + 2 ñiểm: 5 - 8 giây<br /> ðối tượng nghiên cứu ñược lựa chọn từ<br /> câu lạc bộ những người cắt thanh quản toàn + 3 ñiểm: 9 - 12 giây<br /> <br /> phần ñang tập nói giọng thực quản tại bệnh - Tốc ñộ lời nói (tính theo giây, bình<br /> viện Tai Mũi Họng Trung ương tại cùng một thường ≤ 8 giây): ñược ñánh giá bằng cách<br /> thời ñiểm, từ tháng 5/2013 ñến tháng 5/2014. tính t hời gian mà người nói giọng thực quản,<br /> Tiêu chu(n l+a ch-n b/nh nhân ñọc một ñoạn văn 14 từ ñơn tiết.<br /> Thang ñiểm ñánh giá:<br /> - Bệnh nhân cắt thanh quản toàn phần,<br /> chưa phát âm ñược. + 1 ñiểm: ≥ 17giây.<br /> - Thời gian bắt ñầu tập nói sau mổ: + 2 ñiểm: 13 - 16 giây.<br /> + ≥ 03 tháng sau phẫu thuật cắt thanh + 3 ñiểm: 9 - 12 giây.<br /> quản toàn phần không phải tia xạ sau mổ. - Chất thanh ñược ñánh giá thông qua các<br /> + ≥ 06 tháng sau phẫu t huật với những chỉ số.<br /> bệnh nhân cắt thanh quản toàn phần, kèm tia<br /> + ðộ nhiễu loạn về tần số (jitter) (% ): 0,87<br /> xạ sau mổ.<br /> ± 0,32% (< 1,2%: 6 ñiểm, 1,2 - 1,9%: 3 ñiểm,<br /> - Tình trạng tinh thần ổn ñịnh.<br /> > 2%: 1 ñiểm).<br /> - Thính lực bệnh nhân bình thường.<br /> + ðộ nhiễu loạn về biên ñộ (shimmer) (%):<br /> 2. Phương pháp: mô tả tiến cứu có can thiệp.<br /> 6 ± 1,06% (< 7,5%: 6 ñiểm, 7,5 - 9,9%: 3<br /> 3. Chọn cỡ mẫu ñiểm, > 10%: 1 ñiểm).<br /> - Chọn mẫu thuận tiện. + Tỉ lệ tiếng thanh/tiếng ồn (Harmonicity<br /> - Số bệnh nhân ñạt tiêu chuẩn tham gia Noise Ratio - HNR): 15,74 ± 1, 82%. (< 18%: 6<br /> vào nghiên cứu: 30 bệnh nhân. ñiểm, 18,1 - 20%: 3 ñiểm, > 20%:1 ñiểm).<br /> 4. Thiết kế nội dung và các tham số - Tiêu chí chG quan<br /> nghiên cứu<br /> Khả năng hiểu của người giao tiếp.<br /> 4.1. Xây d+ng quy trình bài t=p<br /> ðiểm Tiêu chí ñánh giá<br /> Các bước của bài tập bằng giọng thực quản:<br /> Bước 1: Tạo nguồn hơi mới. ≤ 10% nội dung giao tiếp. Nghe<br /> 1<br /> ñược một câu bệnh nhân phát ngôn.<br /> Bước 2: Tạo thanh bằng nguyên âm u<br /> Bước 3: Tập phát âm ñơn vị phát âm nhỏ Từ 11 ñến 30% nội dung giao tiếp.<br /> 2<br /> nhất (âm tiết, có âm ñầu, vần, thanh ñiệu khác (Hai ñến ba câu).<br /> nhau). 31 ñến 50% nội dung giao tiếp (bốn<br /> 3<br /> 4.2. ðánh giá kCt quD ñến năm câu).<br /> <br /> 51 ñến 70% nội dung giao tiếp (sáu<br /> - Tiêu chí k hách quan: Thang ñiểm ñánh 4<br /> ñến bảy câu).<br /> giá theo Nguyễn Văn Lợi.<br /> > 70% nội dung giao tiếp (t rên bảy<br /> - Thời lượng phát âm kéo dài nguyên âm u 5<br /> câu).<br /> (tính theo giây).<br /> <br /> 50 TCNCYH 95 (3) - 2015<br />  TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> ðánh giá chung<br /> Dựa vào tổng số ñiểm của các ñối tượng nghiên cứu phân thành 3 mức ñộ tốt, khá, kém [-].<br /> <br /> Phân loại Tốt Khá Kém<br /> <br /> ðiểm 15 - 24 ñiểm 10 - < 15 ñiểm 1 - < 10 ñiểm<br /> <br /> <br /> + Sử dụng phần mềm P RAA T (computerized extraction of companents of intonation in<br /> language) - ñể phân t ích, ñánh giá chất thanh.<br /> 5. ðạo ñức nghiên cứu<br /> Nghiên cứu ñược sự ñồng ý của các ñối tượng tham gia, không vi phạm các quy ñịnh về ñạo<br /> ñức trong nghiên cứu y học. Nghiên cứu chỉ nhằm mục ñích giúp cho người bệnh hòa nhập với<br /> gia ñình, cộng ñồng không gây ra các tác ñộng không mong muốn.<br /> <br /> III. KẾT QUẢ<br /> <br /> 1. ðánh giá theo thời gian tạo tiếng thanh<br /> <br /> Thời gian tạo ñược nguồn thanh (nguyên âm U)<br /> <br /> Bảng 1. Thời gian tạo ñược tiếng thanh mới (với nguyên âm U)<br /> <br /> Thời gian n (%) 2/p<br /> <br /> ≤ 2 tuần 18 (60)<br /> p < 0,05<br /> > 2 tuần 12 (40)<br /> <br /> Tổng số 30<br /> <br /> <br /> Với nguyên âm khởi phát là nguyên âm U, số người phát âm ñược trước 2 tuần tới 60%.<br /> 2. ðánh giá theo tốc ñộ lời nói<br /> 3 tháng ñầu tốc ñộ lời nói ñạt 1 ñiểm chiếm 96,67%. Sau 6 tháng tốc ñộ lời nói giọng thực<br /> quản, cải thiện dần còn 83,33% ñạt 1 ñiểm, sau 12 tháng chỉ còn 5 người ñạt 1 ñiểm 16,67%, số<br /> người ñạt 3 - 4 ñiểm là 23 chiếm 76,66% tuy nhiên không có người nào ñược 5 ñiểm (p < 0,05).<br /> 3. ðánh giá qua phân tích chất thanh<br /> Bảng 2. Tỉ lệ ñạt các chỉ số về chất thanh<br /> <br /> Thời gian 3 tháng 6 tháng 12 thá ng<br /> F/p<br /> Chất thanh X ± SD X ± SD X ± SD<br /> ðộ hài thanh 5,78 ± 3,00 4,65 ± 3,89 10,23 ± 2,98<br /> <br /> Jitter 5,99 ± 3,11 3,66 ± 2,77 2,38 ± 1,97 p < 0,05<br /> <br /> Shimmer 13,77 ± 11,93 10,00 ± 9,20 8,66 ± 6,57<br /> <br /> <br /> 2015 TCNCYH 95 (3) - 2015 51<br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> + ðộ hài thanh: trong 3 tháng ñầu, âm thanh phát ra chủ yếu là tiếng ồn biểu hiện bằng HNR rất<br /> thấp: 5,78 ± 3,00%. Sau 12 tháng tỷ lệ này tăng lên ñến 10,23 ± 2,98% nhưng vẫn còn khác biệt<br /> lớn so với người bình thường 15,74 ± 1,82%.<br /> + Jitter: Chỉ số jitter 2,38 ± 1, gần với giọng khí - thực quản và giọng thanh quản.<br /> + Shimmer: 8,66 ± 6, 57 gần với giọng nói khí thực quản nhưng sự nhiễu loạn giọng còn nhiều.<br /> - ðánh giá phát âm các nguyên âm và thanh ñiệu.<br /> + Nguyên âm: Nguyên âm u có trị số F1 566, F2 1202.<br /> + Thanh ñiệu.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ðồ thị 1. Diễn tiến F0 của 6 thanh ñiệu tiếng Việt (Bắc Bộ)<br /> phát âm bằng giọng thực quản sau tập 24 tháng<br /> <br /> 1. Người nói bằng giọng thực quản, có thể thay ñổi tần số thanh cơ bản (F0) và thay ñổi kiểu<br /> tạo thanh ñể phát âm 6 thanh ñiệu tiếng Việt (B ắc Bộ). Sự chênh lệch giữa ñiểm thấp nhất về cao<br /> ñộ (33 St) và ñiểm cao nhất (45 St) của giọng thực quản, là 12 St, gần bằng ñộ chênh lệch khi<br /> phát âm bằng giọng thanh quản (>14 St.). Giọng thực quản, thể hiện ñược các kiểu tạo thanh<br /> phức tạp khi phát âm thanh hỏi, ngã và nặng.<br /> 2. Hệ thống 6 thanh ñiệu tiếng Việt B ắc Bộ mà người nói giọng thực quản, sau 24 tháng phát<br /> âm phản ánh ñúng các tiêu chí âm vị học của các thanh ñiệu (ñể người nghe c ó thể k hu biệt,<br /> nhận diện ñược từng thanh ñiệu).<br /> 4. ðánh giá khả năng giao tiếp<br /> <br /> Khả năng giao tiếp của giọng thực quản, với 46,67% ñạt 1 ñiểm, chỉ có 10% số bệnh nhân ñạt<br /> 3 ñiểm.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 52 TCNCYH 95 (3) - 2015<br />  TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> <br /> 56,67%<br /> Tốt<br /> 60%<br /> 40% Khá<br /> 50%<br /> 40% Kém<br /> <br /> 30%<br /> 20%<br /> 3,33%<br /> 10%<br /> 0%<br /> Giọng thực quản Phân loại<br /> <br /> Biểu ñồ 1. Kết quả nói giọng thực quản<br /> Tỷ lệ thành công với bài tập giọng thực quản bằng nguy ên âm trầm ñạt kết quả cao 56,67%,<br /> tỷ lệ ñạt kết quả kém 40%.<br /> <br /> <br /> IV. BÀN LUẬN<br /> Trong số các nguyên âm tiếng Việt,<br /> Với những người bị mất thanh quản, các nguyên âm khép, âm trầm U ñược phát âm<br /> cơ quan cấu âm và cộng hưởng ít bị ảnh bằng giọng thực quản có các tiêu chí chất<br /> hưởng. Việc phối hợp ñồng bộ giữa phần họng thanh ổn ñịnh hơn (dây thanh mớ i rung ổn<br /> - thực quản và bộ phận cộng hưởng, cấu âm ñịnh hơn), nguy ên âm ñược nhận t hấy tròn và<br /> cần có sự chỉ huy của não bộ ñể thiết lập nên rõ. Do ñược cấu âm khép (lưỡi nâng cao), khi<br /> một ñường dẫn truyền tín hiệu mới [1]. phát âm nguyên âm U ñoạn họng thực quản<br /> Theo S nidec or [5], mức ñộ nhận hiểu ñược kéo lên trên, tạo thuận lợi cho việc nhả hơi,<br /> của người nghe chủ yếu phụ thuộc vào việc làm rung ñể tạo tiếng thanh [9].<br /> cấu âm. Nếu trong phát ngôn có 90% ñược Chính vì lý do ñó mà âm ñầu tiên ñược<br /> cấu âm c hính xác thì ñược người nghe hiểu. chúng tôi lựa chọn trong quy trình tập tạo<br /> Các tác giả Gardner, Gilmore [6; 7] nhấn thanh là phát âm nguyên âm U. Bệnh nhân nói<br /> mạnh tầm quan trọng của cấu âm t rong nói ñược giọng thực quản hay không chính là do<br /> giọng thực quản bởi bộ phận tạo thanh mới có tạo thanh ñược hay không, do ñó việc chọn<br /> không thể hoàn thiện như thanh quản của âm ñầu tiên này là yếu tố quyết ñịnh.<br /> người bình thường do nguồn thanh yếu, Bài tập cho bệnh nhân ñược xây dựng dựa<br /> cường ñộ yếu, chất thanh khàn và thô. Việc trên các bước cơ bản sau ñây: (1) Tạo tiếng<br /> nhận diện các ñơn vị thanh t ính như nguy ên thanh từ bằng cách tập phát âm nguyên âm<br /> âm, phụ âm hữu thanh do người nói giọng trầm U; (2) Tập phát âm âm tiết: Tập phát âm<br /> thực quản phát âm cũng khó hơn so với giọng âm tiết có phụ âm, nguyên âm khác nhau (phụ<br /> nói thanh quản [8]. Do vậy, các nguyên âm, âm hữu thanh, vô thanh, không bật hơi, bật<br /> phụ âm cần ñược dậy họ cấu âm rõ ràng [2]. hơi, phụ âm xát thanh hầu H…; nguyên âm<br /> Theo nghiên cứu của Snidecor [5], người nói khép, trung bình, mở...). Theo thứ tự từ âm<br /> giọng thực quản hoàn toàn có thể ñiều hòa tiết có cấu trúc từ ñơn giản ñến phức tạp: Âm<br /> thời gian khởi phát tiếng thanh ñể phát âm tiết mở > nửa mở > nửa khép > khép; (3) Tập<br /> phân biệt phụ âm vô thanh/ hữu thanh (ví dụ T/ phát âm thanh ñiệu, gồm: Cần ñiều hòa dòng<br /> ð, P/B, X,S/D,GI…) một cách rõ rệt. khí từ dạ dày ñể “thanh mớ i” rung theo t ần số<br /> <br /> 2015 TCNCYH 95 (3) - 2015 53<br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> khác nhau, tạo nên ñườ ng nét cao ñộ phù xét các chỉ số HNR, ñộ nhiễu loạn tần số và<br /> hợp với từng thanh ñiệu; (4) Tập phát âm từ, biên ñộ sau quy trình luyện tập, cho phép<br /> ngữ, câu: Cần phát âm ñúng và chuẩn về chúng tôi rút ra kết luận rằng, chất thanh c ủa<br /> trọng âm, ngữ ñiệu (trườ ng ñộ, cườ ng ñộ, các tín hiệu âm học phát âm bằng giọng thực<br /> chỗ ngừng nghỉ) t rong từ ghép, từ láy, từ ña quản, không ñạt ñược như chất thanh giọng<br /> ngữ danh từ, ngữ ñộng từ, câu ñơn giản, câu thanh quản tuy nhiên sau 24 tháng chỉ số<br /> phức hợ p… HNR khá cao: 14,617 dB. Theo nghiên cứu<br /> Trong các bước trên, chúng tôi cho rằng của Gilmore 68,76% số người nói giọng thực<br /> luyện tập tạo tiếng thanh và tập phát âm âm quản, có chỉ số jitter bình thường, 65, 77% chỉ<br /> tiết là quan trọng hơn cả vì người bệnh chỉ nói số shimmer bình thường [7]. Theo k ết quả<br /> ñược nếu tạo ñược tiếng thanh. nghiên cứu của chúng tôi, 78,54% người nói<br /> Tập nói giọng thực quản, ñược tạo nguồn giọng thực quản, có chỉ số jitter bình thường,<br /> thanh bởi nguyên âm U, số người bắt ñầu 67,54% có chỉ số shimmer bình thường.<br /> phát âm ñược dưới hoặc bằng 2 tuần chiếm Việc ñánh giá khả năng phát âm thanh<br /> ña số với 56,67%. Như vậy, có thể thấy rằng ñiệu thông qua việc xem bệnh nhân có k hả<br /> tạo nguồn thanh mới bằng nguyên âm U ñạt năng phát âm ñúng (t hể hiện các tiêu chí âm<br /> hiệu quả tốt. vị học) và gần với chuẩn (thể hiện các ñặc<br /> Về tốc ñộ lời nói, sau t hời gian luyện tập ñiểm ngữ âm học) các thanh ñiệu tiếng Việt<br /> 12 tháng không có người nào ñạt 5 ñiểm (dưới (ñây là ưu ñiểm nổi trội của giọng thực quản<br /> 4 giây) nhưng tới 80% số người ñạt tốc ñộ lời so với giọng thanh quản ñiện [8].<br /> nói từ 3 - 4 ñiểm, chỉ số hụt hơi giảm dần, ñến Trong quá t rình nghiên cứu k hả năng phát<br /> tháng thứ 12 số người ñược 5 ñiểm tức là họ âm thanh ñiệu của c ác ñối tượng nói giọng<br /> có thể giao tiếp ñược trong nhóm nhỏ. thực quản, qua từng giai ñoạn, c húng t ôi<br /> Kết quả cũng cho thấy tốc ñộ lời nói của nhận t hấy rằng, khi người tập ñã nói ñược từ<br /> giọng thực quản, nhanh dần do thời gian nuốt 6 tháng ñến 12 tháng, việc ñiều hòa luồng<br /> hơi của người tập trước khi nói ngắn dần lại, hơi từ dạ dày thực quản lên làm rung niêm<br /> họ ñồng thời có thể nuốt hơi qua cả hai mạc nếp thanh ñã thuần thục hơn, các tín<br /> ñường là miệng và mũi làm cách giao tiếp trở hiệu âm học do nhóm ñối tượng này phát ra<br /> nên tự nhiên. Daniel [10] cũng nhận thấy thời có lượng thanh t ính tương ñối ổn ñịnh, F0 có<br /> gian k éo dài hơi của giọng thực quản, ít hơn trường ñộ dài hơ n, có ñường nét gần với<br /> khoảng 10 lần so với giọng t hanh quản, như ñường nét các thanh ñiệu tiếng Việt phát âm<br /> vậy ñể nói ñược một câu ñủ nghĩa, người nói bằng giọng thanh quản. Như vậy những<br /> giọng thực quản cần biết cách ngắt nghỉ c âu người dùng giọng thực quản, có khả năng<br /> giữa chừng sao cho hợp lý, ñể người tham gia thể hiện ñược thanh ñiệu tiếng Việt, nhưng<br /> giao tiếp có thể hiểu ñược nội dung cần thiết. quá trình ñó c hỉ hình t hành dần t rong quá<br /> Người nói giọng thanh quản có thể phát trình luyện tập có bài bản.<br /> âm kéo dài nguyên âm ñược 22 giây, người Tuy nhiên, một số ñặc ñiểm ngữ âm của<br /> nói giọng khí - thực quản ñược 12 giây, trong từng thanh ñiệu chưa thể hiện ñược: thanh<br /> khi những người sử dụng giọng thực quản chỉ huyền lại thể hiện như thanh xuất phát cao<br /> ñạt 1.9 giây [8]. (huyền ở người bình thường như thanh xuống,<br /> ðánh giá chất thanh t hông qua việc x em thấp), thanh sắc lại như thanh lên, thấp (ở<br /> <br /> <br /> 54 TCNCYH 95 (3) - 2015<br />  TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> người bình thường vốn là thanh lên, cao). Như Laryngeal (larynx) cancer incidence statistics.<br /> vậy thanh ñiệu tiếng Việt phát âm bằng giọng These data were extracted from the UK<br /> thực quản, tuy t hể hiện ñúng các tiêu chí khu Canc er Information Service, version 4.5b 001,<br /> biệt ñể người nghe nhận hiểu ñược từng January 2014.<br /> thanh ñiệu, nhưng không thật c huẩn, không 2. Shanks .J, Goldstein A, Glogau. O<br /> hoàn toàn tự nhiên như thanh ñiệu của người (2005). Speaking esophageally. Laryngectomee<br /> bình thườ ng. Một s ố tác giả khác ñã ñư a ra rehabilitation, 283 - 308.<br /> bài t ập là phát âm một lúc 5 nguy ên âm sau 3. Dam ste′′ PH, Jallali N, Chi sholm EJ et<br /> khi ợ ñược, s au ñó tập ñếm 1, 2, 3, 4… kết al (2008). Oesophageal speech after laryngec-<br /> quả thành c ông 35% [ 11]. Trong khi ñó, ngôn tomy. Gronigen: Hoistema.<br /> ngữ nước ngoài c ũng ñược sử dụng ñể ñánh 4. Scragg MP, Martin DE., Bli ss LA<br /> giá khả năng luyện âm cho người bệnh. (2010). Perceptual correlates of proficient eso-<br /> Tiếng Nhật không có thanh ñiệu, k hông phân phageal speech. Paper pres ented at annual<br /> biệt về nghĩa khi phát âm tiếng Việt, khởi convention of American Speech and Hearing<br /> phát nguồn âm bằng khoang cấu âm rộng là Association, Houston.<br /> “A”, thành công 35,6% [ 12; 13]. Tiếng Anh, 5. Nichol s AC, Ferrat K and GuertiM<br /> khởi phát âm bằng phụ âm trước, nguyên âm (2011). Confusions in recognizing phonemes<br /> sau và bài tập không có thanh ñiệu, tỷ lệ thành spoken by esophageal speakers: I. Initial con-<br /> công 27, 8% [14]. sonants and clusters. Journal of communica-<br /> tion disorders, 9, 27 - 41.<br /> V. KẾT LUẬN<br /> 6. Nguyễn Văn Lợi, Jerold A<br /> Với bài tập nói tạo tiếng thanh bằng Edmondson và cộng sự (1997). Thanh ñiệu<br /> nguyên âm trầm (U) cho giọng thực quản, và chất giọng (voice quality) trong tiếng Việt<br /> nghiên cứu này rút ra một số kết luận sau: hiện ñại (phương ngữ B ắc bộ) khảo sát thực<br /> Quy trình tập nghiệm. Tạp chí Ngôn ngữ, 1, 1 - 16.<br /> + Tạo tiếng thanh bằng nguyên âm U kết 7. Snidecor JC, Motta, S.; Galli, I (1968).<br /> hợp với luyện kĩ thuật lấy hơi, nhả hơi. Speech rehabilit ation of t he laryngectomized.<br /> + Luyện phát âm các phụ âm từ dễ ñến khó. 2nd. ed., Springfied, IL: Thomas.<br /> + ðiều tiết hơi thở ñể phát âm thanh ñiệu 8. Gardner W.H,Singer, M.I.; Blom, E.D<br /> theo tần số và thức tạo thanh. (1971). Laryngectomee speech and<br /> + Luyện phát âm ñúng trọng âm, ñúng ngữ rehabilitation. Springfild, IL: Thomas.<br /> ñiệu khi luyện phát âm ngữ, câu. 9. Gilmore S.I.,Smitheran, J.R.; Hixon,<br /> Kết quả tốt: 56,67%, khá 3,33%. T.J (1974). S ocial and vocational acceptability<br /> of Current trends in laryngectomy rehabilita-<br /> Lời cảm ơn<br /> tion: a survey of speec h-language pathologists<br /> Nhóm tác giả xin gửi lời c ảm ơn tới các esophgeal speakers compared to normal<br /> bệnh nhân ñã nỗ lực cùng chúng tôi xây dự ng speakers. Journal of Speech and Hearing Re-<br /> bài tập trong nghiên cứu này. seach, 17, 599 – 607.<br /> 10. Daniel E. M, Löfqvi st, A.; Carlborg,<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> B.; Ki tzing (1994). E valuating esophageal<br /> 1. Quinn M, Wood H, Cooper N et al (2013). speech development and proficiency. Lary n<br /> <br /> <br /> 2015 TCNCYH 95 (3) - 2015 55<br /> TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC<br /> <br /> gectomee rehabilitation, 331 - 349. 13. Edmund L, Hartman, D. E et al (2005).<br /> 11. Nichol s AC., Peterson, G.E. ; Barney, Self help for the lary ngectomee. Lauder enter-<br /> H.L et al (2012). Loudness and quality in eso- prises, INC, 11115 Whisper Hollow San Anto-<br /> phageal speech and artificial larynx. In J. C. nio TX 78230 - 3609.<br /> Snidecor (Ed). Speech rehabilitation of the<br /> 14. Bùi Thị Duyên, Nguyễ n Thị Ngọc<br /> laryngectomized. Springfield, IL: Thomas.<br /> Dung và cộng sự (2002). Giớ i t hiệu c âu lạc<br /> 12. Sacco P., Mann M., & Schultz M.,<br /> bộ dành cho những ngườ i cắt bỏ t hanh<br /> (2011). Perceptual confusion among selected<br /> quản toàn phần và phươ ng pháp luy ện nói<br /> phonemes in esophageal speech. Journal of<br /> giọng t hực quản. Y học t hành phố Hồ Chí<br /> the Indiana S peec h and Hearing Association,<br /> Minh, 6(4).<br /> 26, 19 - 33.<br /> <br /> Summary<br /> USING LOW VOVEL TO START ESOPHAGEAL VOICE EXERSISE<br /> Esophageal voice is a method that can help patients to communicate after a total laryngec -<br /> tomy, the most common surgery used for t he treatment of laryngeal cancer. In this study, patients<br /> who underwent totallaryngectomy, practiced learning esophagealvoice by used study with “U” to<br /> produce sound. The results indicat ed that the success were 56. 67% with the speed of esophageal<br /> speech 40% more than 17s, indices of standard sound: HNR 10.23 ± 2. 98, Jitter 2. 38 ± 1.97,<br /> Shimmer 8.66 ± 6.57, vowel u formals: F1 566, F2 1202. Esophageal voic e can pronounce all six<br /> tones of Vietnamese language, and the distance bet ween the pitch of esophageal speech lowest -<br /> highest was 12 St - 45 St. Conclusions: the successively vibrating pharyngo-esophageal<br /> segment to make sound was 56.67%.<br /> <br /> Key words: Esophageal speech, vowel, character noise, HNR, Jitter, Shimmer.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 56 TCNCYH 95 (3) - 2015<br />