Đánh giá mối liên quan của các yếu tố nguy cơ đến viêm phổi bệnh viện sau phẫu thuật bụng tại khoa chăm sóc đặc biệt, Bệnh viện Bình Dân

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> ĐÁNH GIÁ MỐI LIÊN QUAN CỦA CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ<br /> ĐẾN VIÊM PHỔI BỆNH VIỆN SAU PHẪU THUẬT BỤNG<br /> TẠI KHOA CHĂM SÓC ĐẶC BIỆT, BỆNH VIỆN BÌNH DÂN<br /> Nguyễn Thanh Phương*, Nguyễn Phước Thanh Sang*, Lê Thị Hồng*, Trịnh Anh Thư*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Viêm phổi bệnh viện (VPBV) là một trong những loại nhiễm khuẩn thường gặp nhất. Tại Việt<br /> nam, các nghiên cứu (NC) khảo sát tình trạng VPBV tại các khoa chăm sóc đặc biệt (CSĐB) ngoại khoa hầu như<br /> rất ít, và cũng chưa có kết luận rõ ràng về vấn đề này.<br /> Mục tiêu: Đánh giá mối liên quan của các yếu tố nguy cơ đến VPBV sau phẫu thuật bụng tại khoa SSĐB,<br /> Bệnh viện (BV) Bình Dân.<br /> Phương pháp: NC cắt ngang phân tích.<br /> Kết quả: Từ 01/07/2014 đến 30/7/2015, có 148 BN có phẫu thuật (PT) bụng nằm khoa SSĐB (gồm 49 TH<br /> VPBV và 99 TH không VPBV). Trong 49 BN VPBV (33,1%) (35 nam và 14 nữ), viêm phổi liên quan đến thở<br /> máy chiếm 89,8%; tuổi mắc bệnh trung bình: 66,3 ± 17,6 tuổi; thời gian khởi phát trung bình: 7±2,4 ngày; 12,7%<br /> TH khởi phát sớm và 87,3% TH khởi phát muộn. Các yếu tố nguy cơ đến VPBV sau phẫu thuật bụng bao gồm<br /> tuổi > 60 tuổi, tăng huyết áp, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, suy gan, suy tim, suy thận, đái tháo đường hôn mê,<br /> PT cấp cứu, PT trên 2 lần, đặt nội khí quản (NKQ), đặt lại NKQ, thở máy, mở khí quản (MKQ), đặt thông dạ<br /> dày, hút đàm, dùng thuốc an thần, thuốc vận mạch một cách có ý nghĩa (p 70 xét nghiệm cần thiết khác theo quy định của<br /> tuổi thay đổi trạng thái tâm thần không rõ BN nhập SSĐB như sinh hóa, huyết học, soi<br /> nguyên nhân; và tối thiểu 2 trong các biểu hiện cấy và làm KS đồ các mẫu nước tiểu, máu,<br /> sau: đàm mủ mới xuất hiện, hay gia tăng, hay dịch vết mổ, dịch vết thương.<br /> thay đổi tính chất; khởi phát ho hay gia tăng, khó Sau 48 giờ nhập SSĐB<br /> thở, thở nhanh; ran phổi, ran phế quản; trao đổi BN được theo dõi viêm phổi bằng lâm sàng<br /> khí xấu đi (giảm bão hòa oxy máu, PaO2/ FiO2 < và cận lâm sàng.<br /> 240, tăng nhu cầu O2, thở máy). Tiếp tục thực hiện các xét nghiệm theo quy<br /> Tiêu chuẩn loại trừ định của BN nhập SSĐB như sinh hóa, huyết<br /> BN có PT bụng bị loại ra khỏi NC khi đã học, soi cấy và làm KS đồ các mẫu nước tiểu,<br /> được xác định: Viêm phổi mắc phải trong cộng máu, dịch vết mổ, dịch vết thương. Tiến hành<br /> đồng, nhiễm trùng phổi, lao phổi đang điều trị; nhuộm Gram, cấy đàm và chụp X Quang phổi<br /> suy giảm miễn dịch (HIV, AIDS, ghép tạng); lần thứ hai đối với các BN nghi VPBV có đủ tiêu<br /> bệnh lý máu ác tính; bạch cầu hạt < 1.000 chuẩn chẩn đoán theo CDC (2004).<br /> con/mm3; VP có liên quan chăm sóc y tế; những Ghi nhận các yếu tố điều trị can thiệp trên<br /> trường hợp gia đình xin BN về nhà sớm; biểu BN như đặt NKQ, số lần đặt NKQ, thở máy, số<br /> hiện VP khi vào khoa SSĐB; VPBV từ khoa khác ngày thở máy, khai khí đạo, số lần hút đàm, đặt<br /> hay BV tuyến dưới chuyển lên. ống xông dạ dày, đặt catheter TM trung tâm,<br /> Phương pháp tiến hành nghiên cứu thuốc sử dụng (KS, corticoids, an thần, ức chế<br /> Các số liệu trong NC được thu thập khi BN bơm proton, kháng H2 ….).<br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Bình Dân năm 2018 485<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018<br /> <br /> Xử lý và phân tích thống kê được chia thành 2 nhóm: nhóm 1: 49 BN VPBV<br /> Thu thập dữ liệu, kiểm tra và nhập vào (33,1%); và nhóm 2: 99 BN không VPBV (66,9%).<br /> chương trình Epi Data 3.1. Tất cả các biến số Tỷ lệ VPBV<br /> được xử lý phân tích thống kê bằng phần mềm Bảng 1. Tỷ lệ VPBV<br /> STATA 10.0. Các biến số định tính sẽ được biểu Đặc điểm Số lượng Tỷ lệ (%)<br /> diễn theo tần suất, tỉ lệ phần trăm và kiểm định VPBV 49 33,1<br /> theo phép kiểm 2. Các biến số định lượng sẽ Không VPBV 99 66,9<br /> được biểu diễn theo trung bình, độ lệch chuẩn Tổng số 148 100,0<br /> và kiểm định theo phép kiểm Fisher. Giá trị p < VPBV đứng hàng thứ hai trong số các NKBV<br /> 0,05 và các mối liên quan được tính bằng trị số đã được xác định trong nhiều công trình ng/c<br /> nguy cơ tương đối RR (relative risk) không chứa trước đây. Tùy từng khoa SSĐB, dân số ng/c,<br /> 1 được xem là có ý nghĩa thống kê với khoảng điều kiện chăm sóc y tế, tiêu chuẩn chẩn đoán,<br /> tin cậy 95% (95% Confident Interval). sự hiện diện các yếu tố nguy cơ mà tỷ lệ có thể<br /> KẾT QUẢ thay đổi từ 7,8% đến 68%.<br /> <br /> Từ 01/07/2014 đến 30/7/2015, có 148 BN đã<br /> được PT bụng nhập khoa SSĐB BV Bình Dân,<br /> Mối liên quan giữa giới tính, lứa tuổi và bệnh lý cơ bản với VPBV<br /> Bảng 2. Mối liên quan giữa giới tính, lứa tuổi và bệnh lý cơ bản với VPBV<br /> Đặc điểm Phân bố VPBV Không VPBV RR (95%CI) P<br /> Giới Nam 35 (71,4%) 51 (51,51%)<br /> 1,3 (1,04-1,65) 0,0288<br /> Nữ 14 (28,6%) 48 (48.49%)<br /> Lứa tuổi < 40 4 (7,9%) 8 (8%) 0,99(0,36-2,7) 0,9875<br /> (tuổi) 40 - 60 14 (28,6%) 29 (30%)<br /> 61 - 80 19 (38,1%) 40 (40%)<br /> > 80 12 (25,4%) 22 (22%)<br /> M (SD)* 66,3 (±17,6) 64,9 (±17,8) 0,59<br /> Bệnh lý cơ bản Tăng HA 19 (38,8%) 24 (24,4%) 1,6 (1,1-2,4) 0,03<br /> Suy gan 13 (26,5%) 7 (7,1%) 2,4 (1,6-3,5)