Đánh giá tác động môi trường không khí do nổ mìn bằng phương pháp quan trắc - TS. Bùi Văn Vịnh

§¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ<br /> do næ m×n b»ng ph­¬ng ph¸p quan tr¾c<br /> <br /> TS. Bïi V¨n VÞnh<br /> Tr­êng §¹i häc Thuû lîi<br /> 1. §Æt vÊn ®Ò<br /> <br /> Trong x©y dùng nãi chung vµ x©y dùng thuû lîi - thuû ®iÖn nãi riªng c«ng t¸c<br /> næ m×n ®· vµ ®ang ®­îc øng dông ngµy cµng réng r·i. Ph­¬ng ph¸p thi c«ng nµy cã<br /> nhiÒu ­u ®iÓm næi bËt vµ trong nhiÒu tr­êng hîp cã tÝnh tÊt yÕu. Tuy nhiªn, næ m×n<br /> th­êng g©y ra nh÷ng t¸c ®éng ®èi víi m«i tr­êng trong khu vùc nh­ m«i tr­êng<br /> kh«ng khÝ, n­íc, tiÕng ån, chÊn ®éng… §Ó cã c¸c gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu nh÷ng ¶nh<br /> h­ëng xÊu ®èi víi m«i tr­êng chóng ta cÇn nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n vÒ t¸c<br /> ®éng m«i tr­êng do næ m×n.<br /> <br /> Trong bµi viÕt nµy, t¸c gi¶ giíi thiÖu vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng<br /> khÝ do næ m×n b»ng ph­¬ng ph¸p quan tr¾c.<br /> <br /> 2. §Æc ®iÓm vµ néi dung cña ph­¬ng ph¸p<br /> <br /> 2.1. §Æc ®iÓm:<br /> <br /> HiÖn nay trªn thÕ giíi vµ ë n­íc ta víi tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn,<br /> nhÊt lµ c«ng nghÖ th«ng tin, ®· cho phÐp ¸p dông ph­¬ng ph¸p quan tr¾c b»ng c¸c<br /> thiÕt bÞ ®o víi sù trî gióp cña c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng<br /> ®èi víi m«i tr­êng khi næ m×n.<br /> <br /> §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc c¸c t¸c ®éng ®èi víi m«i tr­êng do qu¸ tr×nh næ m×n g©y ra<br /> b»ng ph­¬ng ph¸p quan tr¾c cÇn tæ chøc thµnh c¸c nhãm gi¸m s¸t, quan tr¾c vµ thùc<br /> hiÖn c¸c nhiÖm vô cô thÓ sau ®©y:<br /> <br /> a. Kh¶o s¸t ®o ®¹c.<br /> <br /> b. Thu mÉu ®Æc biÖt.<br /> <br /> c. Ph©n tÝch trong phßng thÝ nghiÖm (theo TCVN 1995)<br /> <br /> d. Gi¸m s¸t thùc tÕ b»ng m¾t vµ quay video<br /> <br /> e. Sö dông c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm ®Ó xö lý vµ ph©n tÝch sè liÖu.<br /> <br /> §Ó ®¶m b¶o ®é tin cËy cña kÕt qu¶ quan tr¾c cÇn gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn ®óng<br /> c«ng nghÖ vµ c¸c chØ dÉn kü thuËt, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c quy tr×nh sö dông<br /> thiÕt bÞ, quy ph¹m an toµn vÒ næ m×n (TCVN 4586 - 97), kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c<br /> gi¶i ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng. C«ng t¸c nghiÖm thu vµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng<br /> do næ m×n trªn c¬ së c¸c sè liÖu quan tr¾c sau khi hoµn thµnh vô næ.<br /> <br /> 1<br />  2.2 Néi dung cña ph­¬ng ph¸p quan tr¾c vÒ t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ<br /> do næ m×n.<br /> <br /> Theo tiªu chuÈn x©y dùng cña ViÖt Nam (TCVN 5937 : 1995) th× tiªu chuÈn vÒ<br /> chÊt l­îng kh«ng khÝ xung quanh ®­îc quy ®Þnh bëi gi¸ trÞ giíi h¹n c¸c th«ng sè c¬<br /> b¶n - bao gåm bôi l¬ löng, CO, NO 2 , SO 3 , O 3 , vµ Pb trong kh«ng khÝ xung quanh. Sù<br /> ph¸t th¶i (emission) chÊt « nhiÔm kh«ng khÝ do næ m×n vµo khu vùc xung quanh<br /> nguån th¶i chñ yÕu lµ bôi vµ khÝ ®éc - cÇn ®­îc quan tr¾c vµ ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n.<br /> <br /> Néi dung c¬ b¶n cña ph­¬ng ph¸p quan tr¾c vÒ t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ<br /> do næ m×n bao gåm:<br /> <br /> a. X¸c ®Þnh hÖ thèng ®o:<br /> <br /> C¸c sensor cÇn mét l­îng x¸c ®Þnh chÊt g©y « nhiÔm kh«ng khÝ vµ mét kho¶ng<br /> thêi gian nhÊt ®Þnh tr­íc khi chóng cho kÕt qu¶ ®o. C¸c ®iÒu kiÖn nµy quyÕt ®Þnh ®é<br /> ph©n gi¶i kh«ng gian vµ thêi gian nhá nhÊt cña sensor. §ång thêi, yªu cÇu vÒ thiÕt<br /> bÞ ®o ph¶i ®­îc xem xÐt cïng víi s¬ ®å ®o ®Ó ®¸nh gi¸ hÖ thèng ®o - theo ISO 6879.<br /> <br /> b. X¸c ®Þnh sè ®iÓm ®o vµ vÞ trÝ quan tr¾c:<br /> <br /> Cã thÓ ­íc tÝnh sè l­îng ®iÓm ®o (lÉy mÉu) vµ thêi gian nghiªn cøu b»ng c¸ch<br /> sö dông ph­¬ng ph¸p thèng kª c¸c th«ng tin cã tr­íc ®ã. ViÖc ­íc tÝnh nµy ph¶i c©n<br /> xøng vÒ kh«ng gian vµ thêi gian, tèt nhÊt lµ xö lý mét c¸ch t¸ch biÖt vÒ mÆt kh«ng<br /> gian vµ thêi gian trong s¬ ®å ®o.<br /> <br /> * VÒ mÆt kh«ng gian:<br /> <br /> Cã thÓ sö dông phÐp ®o liªn tôc hoÆc gi¸n ®o¹n.<br /> <br /> PhÐp ®o liªn tôc theo kh«ng gian th­êng dïng ph­¬ng ph¸p quang häc - nh­<br /> øng dông laser. HiÖn nay ph­¬ng ph¸p nµy ch­a ®­îc øng dông réng r·i.<br /> <br /> §èi víi ph­¬ng ph¸p ®o gi¸n ®o¹n cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc sè l­îng ®iÓm lÊy<br /> mÉu vµ sè l­îng mÉu kh«ng khÝ - theo TCVN 5970:1995.<br /> <br /> VÞ trÝ lÊy mÉu cã thÓ ®­îc chän mét c¸ch ngÉu nhiªn hoÆc hÖ thèng xung<br /> quanh ®iÓm quy chiÕu ®· ®­îc chän. §èi víi næ m×n th× ®iÓm quy chiÕu th­êng ®­îc<br /> chän lµ trung t©m cña vô næ. Trong tr­êng hîp khu vùc næ m×n cã ®Þa h×nh phøc t¹p<br /> th× vÞ trÝ c¸c ®iÓm lÊy mÉu ®­îc x¸c ®Þnh chñ yÕu theo c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t th¶i côc<br /> bé vµ ph¶i ®­îc xem xÐt cÈn thËn tr­íc khi chän vÞ trÝ lÊy mÉu nh»m ®¸p øng ®­îc<br /> nhiÖm vô vµ môc tiªu quan tr¾c.<br /> <br /> * VÒ mÆt thêi gian:<br /> §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ do næ m×n cÇn tiÕn hµnh quan<br /> tr¾c tr­íc vµ sau khi næ m×n.<br /> <br /> <br /> <br /> 2<br />  C¸c kho¶ng thêi gian lÊy mÉu cã thÓ ®­îc chän ngÉu nhiªn hoÆc hÖ thèng theo<br /> kho¶ng thêi gian quy chiÕu ®· chän vµ ph¶i ®¶m b¶o c¸c kÕt qu¶ thu ®­îc lµ ®¹i<br /> diÖn.<br /> CÇn chó ý lµ khi quan tr¾c t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ do næ m×n th× ph¶i<br /> lùa chän sè l­îng mÉu kh¸c nhau theo tõng kho¶ng thêi gian do c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t<br /> th¶i vµ lan truyÒn ®Æc tr­ng cña vô næ. Tæng sè l­îng mÉu phô thuéc vµo môc ®Ých<br /> quan tr¾c, nghiªn cøu.<br /> <br /> 3. §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ do næ m×n<br /> b»ng ph­¬ng ph¸p quan tr¾c t¹i c¶ng C¸i L©n (Qu¶ng Ninh)<br /> <br /> 3.1. NhiÖm vô vµ quy m« næ m×n:<br /> Næ m×n thö nghiÖm ph¸ ®¸ ngÇm t¹i VÞnh Cöa Lôc cña dù ¸n më réng C¶ng<br /> C¸i L©n (Quang Ninh). Quy m« gåm 5 ®ît næ, ®­îc thùc hiÖn vµo c¸c ngµy 22/4,<br /> 01/6, 08/7, 30/8, vµ 15/10/2001 víi l­îng thuèc næ t­¬ng øng lµ 101kg; 540,4kg;<br /> 970,6kg; 2011,2kg; vµ 2912kg b»ng lo¹i thuèc næ Powergel 3151 cña Australia theo<br /> ph­¬ng ph¸p næ m×n vi sai trong lç khoan s©u.<br /> C¸c ®¬n vÞ quan tr¾c m«i tr­êng thùc hiÖn kÕ ho¹ch vµ néi dung gi¸m s¸t theo<br /> sù chØ ®¹o cña Héi ®ång gi¸m s¸t næ m×n Nhµ n­íc (QuyÕt ®Þnh sè 1759/Q§ -<br /> BKHCNMT, ngµy 29/9/2000 cña Bé tr­ëng Bé Khoa häc - C«ng nghÖ vµ M«i<br /> tr­êng).<br /> 3.2. VÞ trÝ vµ c¸c th«ng sè quan tr¾c m«i tr­êng kh«ng khÝ<br /> a. VÞ trÝ c¸c ®iÓm quan tr¾c:<br /> Bao gåm 2 ®iÓm quan tr¾c A1 vµ A2.<br /> §iÓm A1: T¹i khu vùc b·i t¹m C¶ng C¸i L©n, c¸ch trung t©m vô næ 660m.<br /> To¹ ®é: 107 0 03’ 25,1’’ kinh ®é E<br /> Vµ 20 0 58’ 09,9’’ vÜ ®é N<br /> §iÓm A2: T¹i khu vùc kho x¨ng dÇu B12, c¸ch trung t©m næ m×n 730m.<br /> To¹ ®é: 107 0 03’ 41,7’’ kinh ®é E<br /> Vµ 20 0 57’ 48,5’’ vÜ ®é N<br /> b. C¸c th«ng sè quan tr¾c m«i tr­êng kh«ng khÝ:<br /> Bôi l¬ löng (SPM) vµ c¸c chÊt khÝ ®éc h¹i CO, CO 2 , NO2 vµ SO2 .<br /> 3.3. Ph­¬ng ph¸p vµ thêi gian quan tr¾c<br /> a. Ph­¬ng ph¸p quan tr¾c: Theo TCVN 1995 vÒ quan tr¾c chÊt l­îng m«i<br /> tr­êng kh«ng khÝ.<br /> <br /> b. Thêi gian quan tr¾c: Tr­íc vµ sau khi næ m×n.<br /> <br /> <br /> 3<br />  3.4. C¸c thiÕt bÞ ®o, lÊy mÉu vµ thiÕt bÞ ph©n tÝch (®· ®­îc sö dông)<br /> <br /> - ThiÕt bÞ lÊy mÉu vµ bôi Casella AFC - 124 (Anh)<br /> <br /> - ThiÕt bÞ ®Õm bôi hiÖn sè Model P5 - H2, h·ng Sibata (NhËt)<br /> <br /> - ThiÕt bÞ lÊy mÉu bôi l¬ löng Andesen, Model AN - 200, AN - 300 h·ng<br /> Sibata (NhËt)<br /> <br /> - M¸y lÊy mÉu khÝ Model SV - 30, h·ng Sibata (NhËt)<br /> <br /> - M¸y lÊy mÉu kh«ng khÝ Model 822 (Nga) vµ Model SL - 15P (NhËt)<br /> <br /> - M¸y lÊy mÉu khÝ lo¹i BUCK T.H.PUM P.N 921000 (Mü)<br /> <br /> - M¸y lÊy mÉu khÝ lo¹i Air Sample PumKit, Model MX - 21 h·ng Smico (Mü)<br /> <br /> - ThiÕt bÞ ®o nhanh hiÖn sè H2 S Monitor, Model HS.82 (NhËt)<br /> <br /> - M¸y so mµu Corning Colorimeter (Anh)<br /> <br /> - M¸y quang phæ UV - VIS Model HP 5483 (Mü)<br /> <br /> - M¸y quang phæ hÊp thô nguyªn tö AAS h·ng Perkin Elmer (Mü)<br /> <br /> 3.5. KÕt qu¶ quan tr¾c vµ ph©n tÝch<br /> <br /> Gi¸ trÞ trung b×nh cña bôi vµ c¸c chÊt khÝ ®éc h¹i trong c¸c ®ît quan tr¾c ®­îc<br /> thÓ hiÖn ë b¶ng 3.1.<br /> <br /> Trong 5 ®ît næ thö nghiÖm ph¸ ®¸ ngÇm t¹i VÞnh Cöa Lôc cña dù ¸n më réng<br /> c¶ng C¸i L©n, chÊt l­îng m«i tr­êng kh«ng khÝ xung quanh t¹i c¸c ®iÓm quan tr¾c<br /> cã thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ vµ nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm ®Òu thÊp h¬n tiªu chuÈn cho<br /> phÐp theo quy ®Þnh cña TCVN 5937-1995. Sù thay ®æi chót Ýt vÒ néng ®é cña c¸c<br /> chÊt khÝ ®­îc quan tr¾c tr­íc vµ sau khi næ m×n chñ yÕu lµ do khãi th¶i cña c¸c thiÕt<br /> bÞ m¸y mãc thi c«ng t¹i C¶ng vµ tµu thuyÒn ®i l¹i trªn khu vùc c¶ng. Nh­ vËy, t¸c<br /> ®éng cña viÖc næ m×n kh«ng cã ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ tíi m«i tr­êng kh«ng khÝ xung<br /> quanh. ë ®©y, gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó tr¸nh ®­îc g©y « nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ lµ<br /> ®· sö dông lo¹i thuèc næ Powergel - cã chØ sè c©n b»ng «xy b»ng 0.<br /> <br /> Tuy nhiªn, thùc tÕ quan s¸t t¹i hiÖn tr­êng cho thÊy trong ®ît næ thö nghiÖm<br /> lÇn thø 5, ngµy 15/10/2001, víi khèi l­îng thuèc næ lµ 2912kg, khi næ m×n xuÊt<br /> hiÖn cét khãi mµu vµng ®Ëm ®Æc mïi l­u huúnh (khÝ SO 2 ) mµ 4 lÇn næ tr­íc ®©y<br /> kh«ng cã. Luång khãi ®· theo h­íng giã bay ra ngoµi kh¬i VÞnh Cöa Lôc nªn c¸c<br /> ®iÓm ®o ®Æt trªn bê ®· kh«ng ®o ®­îc. HiÖn t­îng cã cét khãi mµu vµng, theo c¸c<br /> nhµ chuyªn m«n ®¸nh gi¸ lµ do ®ît næ lÇn thø 5 ®· sö dông thuèc måi næ t­¬ng ®èi<br /> lín so víi 4 ®ît næ tr­íc.<br /> 4<br />  B¶ng 3.1 - Gi¸ trÞ trung b×nh cña bôi vµ c¸c chÊt khÝ ®éc h¹i<br /> (Quan tr¾c 5 ®ît næ m×n thö nghiÖm)<br /> <br /> §ît §iÓm Thêi gian CO SO 2 NO 2 CO 2 Bôi<br /> quan tr¾c quan tr¾c quan tr¾c (mg/m3 ) (mg/m 3 ) (mg/m 3 ) (ppm) (mg/m 3)<br /> §iÓm A1 Tr­íc khi næ 2,144 0,005 0,008 831 0,229<br /> §ît thø nhÊt<br /> Sau khi næ 3,080 0,004 0,001 888 0,202<br /> Ngµy 22/4/2001<br /> Tr­íc khi næ 2,752 0,008 0,008 548 0,166<br /> 11 h35’ §iÓm A2<br /> Sau khi næ 2,016 0,014 0,022 760 0,172<br /> §iÓm A1 Tr­íc khi næ 3,920 0,042 0,006 866 0,305<br /> §ît thø hai<br /> Sau khi næ 3,920 0,033 0,015 865 0,242<br /> Ngµy 01/6/2001<br /> Tr­íc khi næ 3,136 0,005 VÕt 904 0,179<br /> 13h 25’ vµ 13 h 40’ §iÓm A2<br /> Sau khi næ 4,740 vÕt 0,007 936 0,175<br /> §iÓm A1 Tr­íc khi næ 2,571 0,023 0,016 865 0,308<br /> §ît thø ba<br /> Sau khi næ 2,866 0,063 0,032 876 0,302<br /> Ngµy 08/7/2001<br /> Tr­íc khi næ 3,388 0,041 0,011 732 0,212<br /> 17 h03’ §iÓm A2<br /> Sau khi næ 4,392 0,051 0,007 745 0,214<br /> Tr­íc khi næ 4,003 0,007 0,004 814 0,295<br /> §ît thø t­ §iÓm A1<br /> Sau khi næ 7,728 0,021 0,006 831 0,275<br /> Ngµy 30/8/2001<br /> Tr­íc khi næ 6,159 0,009 0,045 873 0,264<br /> 16 h30’ §iÓm A2<br /> Sau khi næ 13,440 0,006 0,032 920 0,263<br /> §iÓm A1 Tr­íc khi næ 1,523 0,016 0,045 620 0,262<br /> §ît thø n¨m Sau khi næ 2,131 0,007 0,032 647 0,238<br /> Ngµy 15/1/2001<br /> Tr­íc khi næ 2,576 0,011 0,029 563 0,228<br /> 16 h35’ §iÓm A2<br /> Sau khi næ 1,238 0,009 0,026 542 0,225<br /> Theo TCVN 5937 - 1995 vµ quy ®Þnh<br /> 40 0,5 0,4 500* 0,3<br /> t¹m thêi cña Bé Y tÕ (1983)<br /> <br /> <br /> 4. KÕt luËn<br /> <br /> Nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng do næ m×n ®Ó cã gi¶i ph¸p tÝch cùc<br /> gi¶m thiÓu nh÷ng ¶nh h­ëng xÊu ®èi víi m«i tr­êng xung quanh vô næ lµ mét yªu<br /> cÇu tÊt yÕu vµ cÊp thiÕt.<br /> <br /> ¸p dông ph­¬ng ph¸p quan tr¾c víi c¸c thiÕt bÞ ®o hiÖn ®¹i vµ cã sù trî gióp<br /> cña c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng kh«ng khÝ do<br /> næ m×n ®· cho phÐp thu ®­îc c¸c kÕt qu¶ quan tr¾c, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c<br /> vµ nhanh chãng. Ph­¬ng ph¸p nµy ®· vµ ®ang ®­îc ¸p dông thµnh c«ng ë n­íc ta.<br /> <br /> <br /> 5<br />  §Ó ®¶m b¶o ®é tin cËy cña kÕt qu¶ quan tr¾c cÇn chó ý thùc hiÖn c¸c néi dung<br /> cña ph­¬ng ph¸p nµy ®óng quy tr×nh c«ng nghÖ vµ c¸c chØ dÉn kü thuËt, thùc hiÖn<br /> ®óng quy tr×nh sö dông c¸c thiÕt bÞ ®o vµ tu©n thñ c¸c tiªu chuÈn, quy ph¹m vµ c¸c<br /> quy ®Þnh cã liªn quan.<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> <br /> [1] - Bé x©y dùng: TuyÓn tËp tiªu chuÈn x©y dùng cña ViÖt Nam - Proceeding<br /> of VietNam Construction Standardr - TËp IX: B¶o vÖ c«ng tr×nh - an toµn - vÖ sinh<br /> m«i tr­êng, NXB X©y dùng, Hµ Néi 1997<br /> <br /> [2] - Bé khoa häc CN & MT, Côc m«i tr­êng, Héi ®ång gi¸m s¸t kü thuËt qu¸<br /> tr×nh næ m×n ph¸ ®¸ ngÇm - Dù ¸n më réng C¶ng C¸i L©n: B¸o c¸o tæng hîp gi¸m<br /> s¸t kü thuËt c¸c t¸c ®éng m«i tr­êng do qu¸ tr×nh næ m×n ph¸ ®¸ ngÇm t¹i VÞnh Cöa<br /> Lôc cña dù ¸n më réng C¶ng C¸i L©n (5 ®ît næ m×n thö nghiÖm) - Do trung t©m kü<br /> thuËt m«i tr­êng ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp - CEETIA thùc hiÖn, Hµ Néi 11/2001.<br /> <br /> [3] - Jonh A. Franklin, Maurice B. Dusseault, Rock Engineering, Mc Graw -<br /> Hill Publishing Company - 7B405MO.<br /> <br /> Abstract:<br /> <br /> Environmental impact assessment due to mine blasting to minimize negative<br /> influence of blasting, which is essential necessary. With the advanced and<br /> developed science – technology can aford using measuring and analyzing equipment<br /> to measure, evaluate environmental impact assessment from the blasting area.<br /> <br /> The article introduces and exchanges opinion on the contents and the results<br /> applied of servating approaches to analy and evaluate the air – environmental<br /> impact assessment due to mine blasting in Vietnam.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 6<br />