Đánh giá thành phần dưỡng chất và hoạt tính sinh học của rễ cây bồ công anh Việt Nam

An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 18 (6), 37 – 46<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ THÀNH PHẦN DƯỠNG CHẤT VÀ HOẠT TÍNH SINH HỌC<br /> CỦA RỄ CÂY BỒ CÔNG ANH VIỆT NAM (Lactuca indica L.)<br /> Tôn Nữ Liên Hương1, Huỳnh Văn Lợi1, Lê Thị Hồng Diễm1, Huỳnh Thị Quỳnh Mai1<br /> 1<br /> <br /> Trường Đại học Cần Thơ<br /> <br /> Thông tin chung:<br /> Ngày nhận bài: 26/10/2017<br /> Ngày nhận kết quả bình duyệt:<br /> 18/11/2017<br /> Ngày chấp nhận đăng: 12/2017<br /> Title:<br /> An analysis on the nutrients<br /> composition and the biological<br /> activities of the root extracts of<br /> Lactuca indica L.<br /> Keywords:<br /> Lactuca indica L., nutritional<br /> ingredients, biological activity,<br /> toxicity on cancer cells<br /> Từ khóa:<br /> Bồ công anh Việt Nam,<br /> thành phần dưỡng chất,<br /> hoạt tính sinh học, gây độc<br /> tế bào ung thư<br /> <br /> ABSTRACT<br /> The study was conducted through Lactuca indica L., collected in Da Lat city,<br /> Lam Dong province, Viet Nam. The study aims to analyze and assess the<br /> nutrition and biological activity of the roots of these species. The findings show<br /> that roots of these species have many nutrition values such as 56,37 μg/100 g<br /> carotenoid; 6,19 g/100 g crude protein; 67,73 g/100 g neutral detergent fiber,<br /> 41,37 g/100 g acid detergent fiber; 14,3 g/100 g total minerals; 200 mg/100 g<br /> phosphorus. These root extracts, including the crude extract and Ext-n-Hex,<br /> Ext-DC, Ext-EA have weak biological activities with microbial organism. The<br /> extracts as Ext-n-Hex and Ext-DC have citoxicity on Hela cancer cells, with in<br /> turn IC50 (μg/mL) 71,6; 65,2. In addition, the extracts Ext-n-Hex, Ext-DC, ExtEA have in turn IC50 value of 93,7; 98,1 and 96,2 on the A549 cancer cells.<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Nghiên cứu được thực hiện với loài Bồ công anh Việt Nam được thu hái tại<br /> thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng, Việt Nam. Nội dung của nghiên cứu này là<br /> phân tích, đánh giá một số chỉ tiêu về thành phần dưỡng chất và hoạt tính sinh<br /> học. Kết quả cho thấy, rễ cây Bồ công anh Việt Nam mang lại nhiều giá trị dinh<br /> dưỡng như: carotenoid 56,37 μg/100 g (nguyên liệu); protein thô 6,189 g/100<br /> g; xơ trung tính 67,728 g/100 g; xơ acid 41,372 g/100 g; khoáng tổng 14,277<br /> g/100 g; phosphorus 200 mg/100 g. Các cao chiết (cao tổng, n-Hex, DC, EA) từ<br /> rễ của loài này có hoạt tính sinh học thấp trên các chủng vi sinh vật khảo sát.<br /> Các cao n-Hex và cao DC có khả năng gây độc dòng tế bào ung thư cổ tử cung<br /> HeLa, với IC50 là 71,6 và 65,2 (μg/mL). Ngoài ra, cao n-Hex, cao DC và cao<br /> EA có khả năng độc tế bào ung thư phổi người A549 với IC50 lần lượt là 93,7;<br /> 98,1 và 96,2 (μg/mL).<br /> <br /> Bồ công anh Việt Nam được biết đến là một loài<br /> rau ăn giàu giá trị dinh dưỡng, được thu hái rất dễ<br /> dàng. Nhân dân ta thường dùng lá, lá có thể dùng<br /> tươi hoặc phơi khô, một số người hái cả cây cả rễ<br /> cắt nhỏ, phơi khô để dùng. Trong y học dân gian,<br /> Bồ công anh Việt Nam có vị ngọt, hơi đắng, tính<br /> hàn, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tiêu viêm<br /> tán kết và được sử dụng trong điều trị một số bệnh<br /> <br /> 1. GIỚI THIỆU<br /> Bồ công anh là tên gọi của ít nhất 3 loài cây có ở<br /> nước ta: Bồ công anh Việt Nam (Lactuca indica<br /> L.), Bồ công anh Trung Quốc (Taraxacum<br /> officinale Wigg.) và cây Chỉ thiên (Elephantopus<br /> scaber L.). Nghiên cứu này, tập trung vào loài Bồ<br /> công anh Việt Nam, Lactuca indica L., với phần<br /> rễ cây đang phát triển, có hoa.<br /> 37<br /> <br /> An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 18 (6), 37 – 46<br /> <br /> Rễ cây Bồ công anh Việt Nam (Lactuca indica L.)<br /> được thu tại khu vực Trại Mát, thành phố Đà Lạt,<br /> tỉnh Lâm Đồng, Việt Nam, được chọn lọc từ<br /> những cây có chiều cao 60 - 80 cm, đang ra hoa<br /> và có tuổi từ 3 - 4 tháng sinh trưởng. Nguyên liệu<br /> được nhóm thu hoạch từ tự nhiên vào tháng 6 năm<br /> 2017. Vùng đất bazan và khí hậu của cao nguyên<br /> Langbiang là điều kiện để cây phát triển tốt nhất.<br /> <br /> như: mụn nhọt, ăn uống khó tiêu, đau dạ dày,<br /> viêm tuyến sữa ở phụ nữ,… (Đỗ Huy Bích & cs.,<br /> 2006; Đỗ Tất Lợi, 1999; Hội đồng dược điển Việt<br /> Nam, 2009).<br /> Trên thế giới đã có những công bố về nghiên cứu<br /> các bộ phận cây Lactuca indica L. phía trên mặt<br /> đất, về khả năng ức chế tế bào ung thư gan HepG2 (Kim, Ki Hyun & cs., 2007; 2010), ức chế tế<br /> bào ung thư máu HL-60 (Petra Lüthje & cs.,<br /> 2011b; Sheng-Yang Wang & cs., 2003), ngăn cản<br /> tiến triển ung thư bàng quang bởi nhiễm trùng<br /> Escherichia coli (Petra Lüthje, 2011a),… Những<br /> năm gần đây, người dân truyền tai nhau nhiều<br /> thông tin về khả năng thần kỳ của dịch chiết từ rễ<br /> của Bồ công anh Việt Nam có thể tiêu diệt các<br /> dòng tế bào ung thư, đặc biệt là tế bào ung thư<br /> gan. Nhiều bệnh nhân ung thư gan, sau khi sử<br /> dụng dịch chiết từ rễ của loài này cũng đã nhận<br /> định rằng: sức khỏe có tiến triển, cơ thể dần hồi<br /> phục, ăn uống ngon miệng,… Trước đó, khả năng<br /> chữa bệnh ung thư của cây Bồ công anh cũng<br /> được nhắc tới khi các nhà khoa học tại Đại học<br /> Windsor (Canada) nghiên cứu và phát hiện chiết<br /> xuất từ rễ loài cây này khiến cho các tế bào ung<br /> thư gan bị suy yếu và chết (P. Ovadje & cs.,<br /> 2010). Tuy nhiên, loài Bồ công anh được nhắc<br /> đến trong nghiên cứu trên là loài Taraxacum<br /> officinale Wigg. thay vì là loài Lactuca indica L.<br /> như trong nhân dân truyền tai nhau. Mặt khác,<br /> trên thế giới đã có một số công trình nghiên cứu<br /> về thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của<br /> cây Bồ công anh Việt Nam, nhưng ở nước ta vẫn<br /> chưa có công trình nghiên cứu nào về thành phần<br /> hóa học và tiềm năng sinh học của cây được công<br /> bố.<br /> <br /> 2.1.2 Dụng cụ<br /> Tủ sấy Ecocell, máy cô quay chân không<br /> Heidolph, máy đo quang phổ JASCO V-730, hệ<br /> thống Kjeldahl, cân phân tích OHAUS PA214 và<br /> cân kỹ thuật GM 612, bản mỏng silica gel 60 F254<br /> Merck, becher, bình lóng, bình cô quay, fritted<br /> glass (crucible), máy hút chân không,…<br /> 2.1.3 Hóa chất<br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> Dung môi hữu cơ (Chemsol, Việt Nam): nhenxane (n-Hex), dichloromethane (DC), ethyl<br /> acetate (EA), methanol (Me), acetone,<br /> petroleum ether (PE),…<br /> Một<br /> số<br /> hóa<br /> chất<br /> khác:<br /> cetyltrimethylammonium bromide, triethylene<br /> glycol, DPPH (1,1-diphenyl-2-picrylhydrazyl),<br /> Vitamin C, H2SO4, HClO4, NaOH, H3BO3,<br /> EDTA,…<br /> <br /> 2.2 Phương pháp chiết tách<br /> Rễ cây Bồ công anh Việt Nam (Lactuca indica L.)<br /> sau khi thu hoạch được rửa sạch, loại bỏ những<br /> phần hư, úa, đem phơi gió đến gần khô, rồi sấy ở<br /> nhiệt độ 50 oC đến khô. Sau đó, xay nhuyễn thu<br /> được mẫu nguyên liệu.<br /> Bột cây được chiết trong ethanol bằng phương<br /> pháp ngâm dầm, mỗi lần ngâm khoảng 24 giờ,<br /> lọc, thu được dịch chiết. Tiến hành cô quay, đuổi<br /> dung môi thu được cao tổng. Tiếp tục điều chế<br /> các cao phân đoạn n-Hex, DC, EA bằng phương<br /> pháp chiết lỏng - lỏng.<br /> <br /> Nghiên cứu này nhằm bước đầu đánh giá về giá<br /> trị dinh dưỡng, khả năng chữa bệnh của rễ Bồ<br /> công anh Việt Nam được thu hái tại thành phố Đà<br /> Lạt, tỉnh Lâm Đồng, cũng như đóng góp vào<br /> nguồn kiến thức dược liệu về đối tượng này.<br /> <br /> 2.3 Khảo sát thành phần dưỡng chất<br /> 2.3.1 Hàm lượng carotenoid<br /> <br /> 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 2.1 Nguyên vật liệu và hóa chất<br /> 2.1.1 Nguyên liệu<br /> <br /> Sử dụng phương pháp đo độ hấp thu quang tại<br /> bước sóng 510 nm của dung dịch chứa carotenoid<br /> <br /> 38<br /> <br /> An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 18 (6), 37 – 46<br /> <br /> 2.3.3 Hàm lượng xơ trung tính<br /> <br /> (N.M. Sachindra & cs., 2005; TCVN 90422:2012, ISO 6558-2:1992)<br /> <br /> Hàm lượng xơ trung tính (NDF) được xác định<br /> theo quy trình do Van Soest và cs. đề nghị (1991),<br /> được cải tiến theo quy trình của Chai và Udén<br /> (1998).<br /> <br /> Mẫu nguyên liệu được ngâm dầm trong acetone<br /> và tiến hành chiết rắn - lỏng,. Dung dịch acetone<br /> sau đó được thêm vào một lượng nước cất với tỉ lệ<br /> 1:1 rồi chiết lỏng - lỏng với dung môi petroleum<br /> ether. Cô đuổi dung môi, thu được cao PE. Hòa<br /> tan cao thu được trong petroleum ether và tiến<br /> hành đo mật độ quang OD ở bước sóng 510 nm để<br /> xác định hàm lượng carotenoid. Kết quả được tính<br /> bằng công thức:<br /> AC =<br /> <br /> Mẫu nguyên liệu được xử lý bằng 100 mL dung<br /> dịch NDS (18,61 g EDTA; 6,81 g<br /> Na2B4O7.10H2O; 4,56 g Na2HPO4; 30 g sodium<br /> lauryl sulfate; 10 mL triethylene glycol định mức<br /> đến thể tích 1000 mL bằng nước cất), đậy kín<br /> bằng giấy nhôm, ủ ở nhiệt độ 90 oC trong 12 giờ.<br /> Mẫu được lọc qua chén crucible và rửa nhiều lần<br /> bằng nước cất nóng, acetone; Sấy trong chén ở<br /> 100 oC trong 4 giờ; Tiếp tục nung chén trong 1<br /> giờ ở nhiệt độ 500 oC. Hàm lượng xơ trung tính<br /> được tính bằng công thức:<br /> <br /> 100<br /> <br /> Trong đó: AC: hàm lượng carotenoid (μg/g), A0:<br /> giá trị mật độ quang của mẫu trắng, A: giá trị mật<br /> độ quang của dung dịch, V: thể tích của dịch trích<br /> (mL), d: hệ số pha loãng dịch trích, W: trọng<br /> lượng mẫu (g), 0,25: hệ số hiệu chỉnh đối với<br /> carotenoid.<br /> <br /> NDF =<br /> <br /> Trong đó: NDF: Hàm lượng xơ trung tính (%), P1:<br /> Trọng lượng chén và mẫu sau khi sấy ở 100 oC<br /> (g), P2: Trọng lượng chén và mẫu sau khi nung ở<br /> 500 oC (g), W: Khối lượng mẫu (g).<br /> <br /> 2.3.2 Hàm lượng protein thô<br /> Sử dụng phương pháp Kjeldahl là phương pháp<br /> tiêu chuẩn dùng để xác định hàm lượng nitrogen<br /> trong mẫu, từ đó tính được hàm lượng protein thô<br /> (TCVN 10791:2015).<br /> <br /> 2.3.4 Hàm lượng xơ acid<br /> Hàm lượng xơ trung tính (ADF) được xác định<br /> theo quy trình do Van Soest và cs. đề nghị (1991),<br /> được cải tiến theo quy trình của Chai và Udén<br /> (1998).<br /> <br /> Mẫu nguyên liệu được vô cơ hóa bằng acid mạnh,<br /> được xử lý bằng hệ thống Kjeldalh. Và sử dụng<br /> dung dịch H2SO4 0,1 N để chuẩn độ, chuẩn độ<br /> đến khi màu xanh chuyển thành màu hồng thì<br /> dừng lại (tương tự đối với mẫu trắng). Hàm lượng<br /> Nitrogen tổng được tính toán và chuyển về phần<br /> trăm khối lượng prtotein thô bằng các công thức:<br /> N% =<br /> <br /> 100<br /> <br /> Mẫu nguyên liệu được xử lý bằng 100 mL dung<br /> dịch ADS (20 g cetyltrimethylammonium<br /> bromide trong 1000 mL dung dịch H2SO4 1,0 N),<br /> đậy kín bằng giấy nhôm, ủ ở nhiệt độ 90 oC trong<br /> 12 giờ. Mẫu được lọc qua chén crucible và rửa<br /> nhiều lần bằng nước cất nóng, acetone; Sấy trong<br /> chén ở 100 oC trong 4 giờ; Tiếp tục nung chén<br /> trong 1 giờ ở nhiệt độ 500 oC. Hàm lượng xơ acid<br /> được tính bằng công thức:<br /> <br /> 100<br /> <br /> Trong đó: N%: tỷ lệ % của nitrogen có trong mẫu,<br /> V1: thể tích H2SO4 dùng cho định phân mẫu (mL),<br /> V0: thể tích H2SO4 dùng trong sự định phân mẫu<br /> trắng (mL), N: độ nguyên chuẩn của dung dịch<br /> H2SO4 dùng trong định phân (N), W: trọng lượng<br /> mẫu (g), 0,014: hệ số tính ra N.<br /> <br /> ADF =<br /> <br /> 100<br /> <br /> Trong đó: ADF: Hàm lượng xơ trung tính (%), P1:<br /> Trọng lượng chén và mẫu sau khi sấy ở 100 oC<br /> (g), P2: Trọng lượng chén và mẫu sau khi nung ở<br /> 500 oC (g), W: Khối lượng mẫu (g).<br /> <br /> CP% = N%×6,25<br /> Trong đó: CP%: phần trăm khối lượng protein thô<br /> (%), 6,25: hệ số thích hợp với tất cả thức ăn xanh.<br /> 39<br /> <br /> An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 18 (6), 37 – 46<br /> <br /> 2.3.5 Hàm lượng khoáng tổng<br /> <br /> Khả năng kháng oxy hóa của cao chiết dựa trên sự<br /> thay đổi độ hấp thu của dung dịch DPPH ở bước<br /> sóng 517 nm (Liu, Xiaoli et al, 2008) với đối<br /> chứng dương là vitamin C.<br /> <br /> Mẫu khảo sát sau khi thiêu cháy ở nhiệt độ 550 –<br /> 600 oC chất hữu cơ sẽ bị hủy hết, chất còn lại là<br /> tro thô hay khoáng tổng (TCVN 4327:2007).<br /> <br /> Mẫu thử là dung dịch cao chiết hoặc dung dịch<br /> chất đối chứng (vitamin C) với các nồng độ khác<br /> nhau được chuẩn bị từ các dung dịch đã pha sẵn<br /> vào các eppendorf đã được bọc kín để tránh ánh<br /> sáng, sau đó thêm 40 μL dung dịch DPPH nồng<br /> độ 1 mg/mL (1000 μg/mL) để thu được thể tích<br /> cuối là 1 mL. Hỗn hợp phản ứng được giữ trong<br /> tối, 30 phút, ở nhiệt độ phòng, sau đó được đo mật<br /> độ quang ở bước sóng 517 nm. Hiệu suất kháng<br /> gốc tự do DPPH được tính bằng công thức:<br /> <br /> Mẫu nguyên liệu được làm ẩm bằng dung dịch<br /> HCl đậm đặc, sau đó nung ở nhiệt độ 550 - 600<br /> oC. Để nguội trong lò cho đến khi nhiệt độ chỉ ít<br /> hơn 200 oC, đem đặt vào bình hút ẩm và cân. Hàm<br /> lượng khoáng tổng được xác định bằng công thức:<br /> Ash =<br /> <br /> 100<br /> <br /> Trong đó: Ash: phần trăm khối lượng khoáng tổng<br /> (%), P1: trọng lượng chén sứ (g), P2: trọng lượng<br /> chén sứ và mẫu đã được nung (9), W: khối lượng<br /> mẫu ở trạng thái khô không khí (g).<br /> <br /> H=<br /> <br /> 2.3.6 Hàm lượng phosphorus<br /> <br /> 100<br /> <br /> Trong đó: H: phần trăm ức chế (%), AC: giá trị<br /> mật độ quang của dung dịch DPPH, AS: giá trị<br /> mật độ quang của dung dịch cao chiết với DPPH.<br /> <br /> Sử dụng phương pháp đo độ hấp thu quang của<br /> dung dịch chứa hàm lượng chất cần xác định tại<br /> bước sóng 720 nm (TCVN 8940:2011).<br /> <br /> 2.4.2 Khả năng kháng khuẩn, nấm và gây độc tế<br /> bào ung thư<br /> <br /> Mẫu nguyên liệu được vô cơ hóa bằng acid mạnh,<br /> đun đến khi mẫu trắng và dung dịch trong. Lọc<br /> vào bình định mức 1 và định mức đến vạch (V1).<br /> Lấy V ml vào bình định mức, thêm 30 mL nước<br /> cất và vài giọt chỉ thị 2,4-dinitrophenol 1%. Trung<br /> hòa acid dư bằng NH4OH 10% đến khi dung dịch<br /> có màu vàng, sau đó acid hóa bằng H2SO4 10%<br /> đến khi dung dịch hết màu vàng; Thêm 8 mL hỗn<br /> hợp khử tạo màu và định mức đến vạch (V2); Lắc<br /> đều dung dịch. Sau khoảng 20 phút, tiến hành đo<br /> mật độ quang OD ở bước sóng 720 nm (tương tự<br /> với mẫu trắng bằng cát thạch anh). Hàm lượng<br /> phosphorus được tính bằng công thức:<br /> <br /> Do điều kiện nuôi cấy các chủng khuẩn, nấm và tế<br /> bào ung thư cần phải được chuyên môn hoá và<br /> kiểm định nghiêm ngặt, nên thử nghiệm in vitro<br /> gây độc tế bào được tiến hành ở Viện Hoá học,<br /> thuộc Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam và<br /> Viện học Tự nhiên, Trường Đại học Dược<br /> Toyama, Nhật Bản.<br /> Các chủng khuẩn S. aureus, B. subtilis, L.<br /> fermentum, S. enterica, E. coli, P. aeruginosa, K.<br /> pneumoniae, chủng nấm Candida albican dùng<br /> trong khảo sát kháng vi sinh vật. Việc khảo sát<br /> khả năng ức chế ung thư được sử dụng trên các<br /> dòng tế bào HeLa (ung thư cổ tử cung), A549<br /> (ung thư phổi), PANC-1 (ung thư tuyến tụy) và<br /> Hep-G2 (ung thư gan).<br /> <br /> P=<br /> Trong đó: A0: giá trị mật độ quang của mẫu trắng,<br /> A: giá trị mật độ quang của dung dịch cần định<br /> lượng, V: thể tích dung dịch mẫu sau lọc dùng<br /> định mức (mL), V1: thể tích bình định mức 1<br /> (mL), V2: thể tích bình định mức 2 (mL), W: khối<br /> lượng mẫu (g).<br /> <br /> 2.5 Xử lý số liệu<br /> Các số liệu sau quá trình khảo sát được thu thập<br /> và xử lý thống kê bằng phần mềm tin học<br /> Microsoft Excel 2013.<br /> <br /> 2.4 Khảo sát hoạt tính sinh học<br /> 2.4.1 Khả năng kháng oxy hóa DPPH<br /> <br /> 40<br /> <br /> An Giang University Journal of Science – 2017, Vol. 18 (6), 37 – 46<br /> <br /> Mẫu nguyên liệu sau khi được xử lý, tiến hành<br /> khảo sát các chỉ tiêu thành phần dinh dưỡng, kết<br /> quả được tóm tắt trong Bảng 1 như sau:<br /> <br /> 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br /> 3.1 Thành phần dưỡng chất<br /> Bảng 1. Kết quả khảo sát thành phần dưỡng chất<br /> <br /> TT<br /> <br /> Chỉ tiêu<br /> <br /> Hàm lượng<br /> <br /> Đơn vị<br /> <br /> 1<br /> <br /> Carotenoid<br /> <br /> 57,37<br /> <br /> μg/100g<br /> <br /> 2<br /> <br /> Protein thô<br /> <br /> 6,19<br /> <br /> g/100g<br /> <br /> 3<br /> <br /> Xơ trung tính<br /> <br /> 67,73<br /> <br /> g/100g<br /> <br /> 4<br /> <br /> Xơ acid<br /> <br /> 41,37<br /> <br /> g/100g<br /> <br /> 5<br /> <br /> Khoáng tổng<br /> <br /> 14,3<br /> <br /> g/100g<br /> <br /> 6<br /> <br /> Phosphorus<br /> <br /> 200<br /> <br /> mg/100g<br /> <br /> Từ bảng số liệu kết quả khảo sát thành phần<br /> dưỡng chất cho thấy, rễ cây Bồ công anh Việt<br /> Nam mang lại nhiều giá trị dinh dưỡng (tính trên<br /> 100 g nguyên liệu khô): hàm lượng carotenoid<br /> 56,37 μg/100 g; protein thô 6,19 g/100 g; xơ trung<br /> tính 67,73 g/100 g; xơ acid 41,37 g/100 g; khoáng<br /> tổng 14,3 g/100 g; và phosphorus 200 mg/100 g.<br /> <br /> phần dưỡng chất tương tự ở khoai lang được thể<br /> hiện trong bảng thành phần thực phẩm Việt Nam<br /> (Nguyễn Công Khẩn & cs., 2007).<br /> 3.2 Hoạt tính sinh học<br /> 3.2.1 Khả năng kháng oxy hóa DPPH<br /> Kết quả khả năng kháng oxy hóa DPPH của đối<br /> chứng vitamin C và các cao chiết (cao tổng, nHex, DC, EA) lần lượt được thể hiện qua các Biểu<br /> đồ 1, 2, 3, 4, 5 như sau:<br /> <br /> Đối với mẫu Rễ bồ công anh, hàm lượng protein<br /> thô cao gấp 7,7 lần, khoáng tổng cao gấp 11,9 lần<br /> và phosphorus gấp 4 lần hàm lượng các thành<br /> <br /> Biểu đồ 1. Khả năng kháng oxy hóa DPPH của vitamin C.<br /> <br /> 41<br /> <br />