Đạo đức trong quan hệ gia đình dưới tác động của kinh tế thị trường

§¹O §øC trong quan hÖ GIA §×NH<br /> D¦íI T¸C §éNG CñA KINH TÕ THÞ TR¦êNG<br /> <br /> NguyÔn ThÞ Thä(*)<br /> <br /> <br /> chång lµ nÐt tiªu biÓu cña gia ®×nh míi<br /> C ïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸,<br /> hiÖn ®¹i ho¸ vµ ®« thÞ hãa víi quy vµ cã ¶nh h−ëng ®Õn quan hÖ gi÷a cha<br /> mÑ vµ con c¸i. Cha mÑ th«ng c¶m, gÇn<br /> m« vµ tèc ®é ngµy cµng gia t¨ng, sù<br /> chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ tËp gòi con, t«n träng quyÒn tù do vµ nh©n<br /> trung, bao cÊp sang kinh tÕ thÞ tr−êng ë c¸ch cña con, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn th¸o gì<br /> ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· t¸c m©u thuÉn, hiÓu lÇm dÔ x¶y ra gi÷a hai<br /> ®éng s©u s¾c ®Õn thiÕt chÕ gia ®×nh - thÕ hÖ.(*)Tr−íc ®©y tÝnh æn ®Þnh cña gia<br /> mét thiÕt chÕ l©u ®êi vµ bÒn v÷ng song ®×nh th−êng ®−îc ®¶m b¶o bëi c¸c quan<br /> còng hÕt søc nh¹y c¶m víi mäi biÕn ®æi hÖ mang tÝnh mét chiÒu gi÷a chång vµ<br /> x· héi, vµ ®Æc biÖt lµ tíi ®¹o ®øc gia vî, gi÷a cha mÑ vµ con c¸i. HiÖn nay sù<br /> ®×nh. Thùc tÕ cho thÊy, ngoµi nh÷ng t¸c chi phèi cña tÝnh b×nh ®¼ng chiÕm −u<br /> ®éng tÝch cùc, kinh tÕ thÞ tr−êng cßn lµ thÕ. H¹nh phóc gia ®×nh phô thuéc rÊt<br /> mét th¸ch thøc, mét m«i tr−êng tiªu cùc nhiÒu vµo sù t«n träng vµ quan t©m lÉn<br /> ®èi víi ®¹o ®øc x· héi. Sù chuyÓn ®æi nhau cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh.<br /> nÒn kinh tÕ cïng lóc ®· kÐo theo nh÷ng Trong quan hÖ gi÷a cha mÑ vµ con<br /> biÕn ®æi trong v¨n ho¸, ®¹o ®øc x· héi c¸i, víi c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc lµ Tõ vµ<br /> còng nh− ®¹o ®øc gia ®×nh. Nh÷ng ®ît HiÕu, d−íi t¸c ®éng cña kinh tÕ thÞ<br /> sãng biÕn ®æi nhiÒu mÆt cña x· héi ®· tr−êng, sù t¨ng tr−ëng cña kinh tÕ, sù<br /> déi vµo gia ®×nh, t¸c ®éng ®Õn ®¹o ®øc t¹o ®iÒu kiÖn tèi ®a cho sù ph¸t triÓn<br /> gia ®×nh. Kh«ng Ýt nh÷ng gi¸ trÞ, nh÷ng toµn diÖn cña c¸ nh©n, cha mÑ cã nhiÒu<br /> chuÈn mùc ®¹o ®øc gia ®×nh ®ang bÞ vi ®iÒu kiÖn, c¬ héi h¬n ®Ó thÓ hiÖn t×nh<br /> ph¹m, thÓ hiÖn lÖch l¹c. th−¬ng yªu, tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi<br /> Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc víi con c¸i c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn.<br /> Tõ lo cho hiÖn t¹i ®Õn c¶ t−¬ng lai l©u<br /> D−íi t¸c ®éng cña kinh tÕ thÞ<br /> dµi cña con. Cïng víi ®ã, con c¸i còng cã<br /> tr−êng, quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn<br /> ®iÒu kiÖn, c¬ héi ®Ó thÓ hiÖn ch÷ hiÕu<br /> trong gia ®×nh hiÖn nay cã nhiÒu biÕn<br /> cña m×nh víi «ng bµ, cha mÑ. NhiÒu<br /> ®æi tÝch cùc. Lîi Ých c¸ nh©n ®−îc t«n<br /> ng−êi con cã chÝ khÝ, häc réng, tµi cao, cã<br /> träng, tÝnh ®éc lËp tù chñ, s¸ng t¹o cña<br /> mçi thµnh viªn ®−îc khuyÕn khÝch ph¸t<br /> triÓn. Mèi quan hÖ b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ (*)<br /> TS., §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi.<br /> §¹o ®øc trong quan hÖ gia ®×nh... 19<br /> <br /> ®Þa vÞ trong x· héi ®· lo ®−îc cho «ng Quan hÖ anh chÞ vµ em, víi nh÷ng<br /> bµ, cha mÑ mét cuéc sèng ®Çy ®ñ, gióp chuÈn mùc ®¹o ®øc lµ Hoµ thuËn, §Ô<br /> «ng bµ, cha mÑ th− th¸i an h−ëng tuæi còng cã nh÷ng biÓu hiÖn biÕn ®æi tÝch<br /> giµ. RÊt nhiÒu gia ®×nh trong ®iÒu kiÖn cùc d−íi t¸c ®éng cña kinh tÕ thÞ tr−êng.<br /> hiÖn nay, bªn c¹nh sù ®Çy ®ñ vÒ vËt NhiÒu gia ®×nh dï m¶i lo lµm ¨n, m¶i lo<br /> chÊt vÉn gi÷ ®−îc sù Êm cóng vÒ mÆt m−u sinh, nh−ng «ng bµ, cha mÑ vÉn<br /> tinh thÇn, ®¹o ®øc, gi÷ ®−îc nÒn nÕp gia kh«ng quªn d¹y cho con ch¸u nh÷ng gi¸<br /> phong cña gia ®×nh, dßng hä vµ x©y trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng cña gia ®×nh,<br /> dùng gia ®×nh thùc sù trë thµnh gi¸ ®ì, cña d©n téc trong quan hÖ anh chÞ em<br /> bÖ phãng cho sù v−¬n cao vµ v−¬n xa víi nhau; nhiÒu gia ®×nh dï giµu cã hay<br /> mét c¸ch v÷ng ch¾c cña mçi thµnh viªn. nghÌo khã vÒ vËt chÊt nh−ng con c¸i<br /> sèng vÉn cã t×nh cã nghÜa víi nhau, s½n<br /> Trong quan hÖ vî chång còng vËy,<br /> sµng chia ngät sÎ bïi, cïng gióp nhau<br /> d−íi sù t¸c ®éng tÝch cùc cña kinh tÕ thÞ<br /> ®Ó v−¬n lªn trong cuéc sèng. Cã nh÷ng<br /> tr−êng, khi vÞ trÝ, vai trß cña ng−êi vî<br /> gia ®×nh, bè mÑ kh«ng cßn th× anh chÞ<br /> ®· thay ®æi so víi tr−íc ®©y th× nh÷ng<br /> vÉn thay bè mÑ ®Ó lo cho c¸c em, vµ<br /> chuÈn mùc ®¹o ®øc nh− T×nh nghÜa, ng−îc l¹i còng cã rÊt nhiÒu ng−êi em<br /> Thuû chung, Hoµ thuËn còng cã c¬ së biÕt nghe lêi anh chÞ, hoµ thuËn, cã ý chÝ<br /> v÷ng ch¾c h¬n. So víi thêi phong kiÕn vµ biÕt v−¬n lªn trong cuéc sèng.<br /> x−a kia, quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ<br /> n÷ trong gia ®×nh hiÖn nay cã b−íc tiÕn Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc<br /> bé râ rÖt. HiÕn ph¸p n−íc ta cã nh÷ng<br /> ®iÒu luËt râ rµng kh¼ng ®Þnh quyÒn Trong quan hÖ gi÷a cha mÑ vµ con<br /> b×nh ®¼ng vÒ mäi mÆt cña phô n÷. LuËt c¸i, chuÈn mùc ®¹o ®øc Tõ, HiÕu cña gia<br /> h«n nh©n vµ gia ®×nh ban hµnh n¨m ®×nh ViÖt Nam hiÖn nay còng ®ang chÞu<br /> 1959 víi nhiÒu lÇn söa ®æi, bæ sung ®· nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc kh«ng nhá tõ<br /> ngµy cµng cô thÓ ho¸ chÆt chÏ h¬n vÒ mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ tr−êng. VÒ Tõ,<br /> quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña c¸c thµnh lßng yªu th−¬ng, sù hy sinh cña cha mÑ<br /> viªn trong gia ®×nh. NÕu tr−íc ®©y, khi dµnh cho con c¸i, còng biÕn ®æi rÊt râ.<br /> nãi ®Õn chung thuû, th−êng yªu cÇu cao Cã nhiÒu gia ®×nh sinh Ýt con, l¹i cã ®iÒu<br /> ®èi víi ng−êi vî “chÝnh chuyªn mét kiÖn kinh tÕ nªn th−êng nu«ng chiÒu<br /> chång”, th× hiÖn nay chung thuû ®−îc con qu¸ møc, lµm cho con l−êi lao ®éng,<br /> ®Æt ra cho c¶ vî vµ chång, nã nh− mét ham h−ëng thô, tù t− tù lîi, quen thãi<br /> ®ßi hái mµ c¶ hai ph¶i cïng nhau thùc ngang ng−îc, ý chÝ yÕu ít, ng«ng cuång,<br /> hiÖn ®Ó duy tr× tæ Êm cña m×nh. Tr−íc t− t−ëng chñ nghÜa vÞ kû, thiÕu tinh<br /> ®©y, khi nãi ®Õn hoµ thuËn, còng thÇn tr¸ch nhiÖm víi x· héi, dÔ bÞ lîi<br /> th−êng lµ sù ®ßi hái cao h¬n ®èi víi dông, mª hoÆc, cuèi cïng ®i vµo con<br /> ng−êi phô n÷, th× hiÖn nay, còng vÉn lµ ®−êng ph¹m téi. ë mét sè gia ®×nh giµu<br /> "nhÉn nhÞn ®Ó trong Êm ngoµi ªm", cã th−êng chiÒu con b»ng c¸ch tho¶ m·n<br /> nh−ng hä ®· nhËn ®−îc sù chia sÎ nhiÒu tiÒn b¹c hay nh÷ng nhu cÇu mµ con c¸i<br /> h¬n tõ phÝa ng−êi chång vµ d− luËn x· ®Æt ra, bÊt chÊp nhu cÇu ®ã lµ chÝnh<br /> héi, hä ®−îc thÓ hiÖn chÝnh kiÕn, quan ®¸ng hay kh«ng. Nh÷ng viÖc lµm nh−<br /> ®iÓm ®óng cña m×nh víi ng−êi chång vËy cña cha mÑ ®· v« t×nh t¹o ra tÝnh<br /> trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp.… Ých kû cho con c¸i, khiÕn chóng chØ biÕt<br /> 20 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8.2011<br /> <br /> tiªu tiÒn mµ kh«ng cÇn biÕt xuÊt xø thªm vµo ®ßn roi, kh«ng chó ý ®Õn tÝnh<br /> còng nh− gi¸ trÞ cña nh÷ng ®ång tiÒn tù t«n vµ t×nh c¶m cña con khiÕn t©m<br /> ®ã. ChÝnh sù quan t©m kh«ng chu ®¸o, hån trÎ bÞ chai s¹n, n¶y sinh t©m lý<br /> hay Ýt quan t©m cña nhiÒu bËc cha mÑ, ph¶n ®èi, c¨m thï gia ®×nh vµ x· héi, vµ<br /> cïng víi t×nh tr¹ng v¨n ho¸ phÈm ®åi tõ ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lo nhiÒu mµ<br /> trôy kh«ng ®−îc kiÓm so¸t chÆt chÏ trªn kÕt qu¶ thu ®−îc l¹i rÊt Ýt.<br /> thÞ tr−êng ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng trÎ em<br /> Bªn c¹nh Tõ, th× HiÕu còng chÞu<br /> h− trong x· héi ngµy mét t¨ng.<br /> nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc tõ kinh tÕ thÞ<br /> B¸o An ninh thÕ giíi sè 751, ra ngµy tr−êng. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ<br /> 29/4/2008, trong bµi “Cßn tuæi '« mai m¬' tr−êng, nhiÒu gia ®×nh con c¸i ®· thùc<br /> mµ ®· dËy mïi giang hå” ®· nªu lªn hiÖn rÊt tèt tr¸ch nhiÖm vµ bæn phËn<br /> “ChØ trong quý I/2008 ®· cã h¬n 100 vô cña m×nh ®èi víi cha mÑ. Tuy nhiªn,<br /> ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, tõ nh÷ng còng kh«ng Ýt gia ®×nh con c¸i ®· d−êng<br /> m©u thuÉn nhá, tõ nh÷ng ghen tu«ng nh− xa l¹ víi ch÷ hiÕu. Ch−¬ng tr×nh<br /> cña tuæi häc trß ®· dÉn tíi xÝch mÝch thêi sù §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam tèi<br /> xung ®ét g©y th−¬ng tÝch, thËm chÝ ®· 19/11/2008 ®· ®−a tin h×nh ¶nh ng−êi<br /> cã vô g©y ra tö vong” (3). NhiÒu gia con trai ®¸nh ®Ëp, hµnh h¹, ng−îc ®·i<br /> ®×nh, cha mÑ th−êng bËn rén víi c«ng mÑ ruét cña m×nh, lµ mét hiÖn t−îng<br /> viÖc, thêi gian dµnh cho con c¸i vµ qu¶n b¸o ®éng vÒ ch÷ hiÕu. §ã lµ mét bé<br /> lý chóng rÊt Ýt, thËm chÝ nhiÒu cha mÑ phËn nh÷ng ng−êi chØ biÕt ®Õn b¶n th©n<br /> ®i lµm tõ s¸ng sím ®Õn tËn khuya míi m×nh, chØ biÕt ®Õn sù tho¶ m·n nhu cÇu<br /> trë vÒ nhµ. §èi víi mét sè ng−êi, tr¸ch vËt chÊt cña m×nh mµ quªn ®i hoÆc cè<br /> nhiÖm quan t©m ®Õn con c¸i cßn ®−îc t×nh kh«ng thùc hiÖn bæn phËn lµm con.<br /> hiÓu mét c¸ch lÖch l¹c, ®¬n thuÇn chØ lµ Kh«ng Ýt ng−êi giµ trë nªn c« ®¬n, xa l¹<br /> viÖc cung cÊp ®Çy ®ñ vÒ vËt chÊt råi göi ngay trong chÝnh ng«i nhµ cña m×nh.<br /> con vµo nhµ tr−êng hoÆc th¶ láng viÖc Trªn thùc tÕ, nhiÒu ng−êi con ®· cã th¸i<br /> qu¶n lý trong m«i tr−êng x· héi. Mét bé ®é bÊt nh©n, bÊt nghÜa, thiÕu t«n träng<br /> phËn gia ®×nh th¸i qu¸ l¹i qu¶n thóc hoÆc cã hµnh vi hçn l¸o, v« ®¹o ®øc víi<br /> con mét c¸ch qu¸ kh¾t khe, nghiªm cÊm cha mÑ. Mét sè ng−êi coi viÖc nu«i<br /> con, c¸ch ly con khái m«i tr−êng x· héi, d−ìng, ch¨m sãc cha mÑ nh− mét g¸nh<br /> b¹n bÌ; ®¸nh ®Ëp, chöi m¾ng... lµm cho nÆng. Mét sè ng−êi kh¸c l¹i nghÜ r»ng,<br /> con hoÆc lµ sî h·i, nhót nh¸t, hoÆc l× chØ cÇn ®ãng gãp tiÒn b¹c ®Ó nu«i d−ìng<br /> lîm, b−íng bØnh, bÊt cÇn. Trong hoµn cha mÑ lµ ®· lµm trßn bæn phËn cña<br /> c¶nh ®ã, c¸c em dÔ bá nhµ, lang thang ng−êi con. Cã nh÷ng gia ®×nh kinh tÕ<br /> vµ r¬i vµo c¸c tÖ n¹n x· héi. khã kh¨n, ®iÒu kiÖn vËt chÊt eo hÑp nªn<br /> kh«ng cã hoÆc th−êng l¶ng tr¸nh viÖc<br /> NhiÒu gia ®×nh bè mÑ hy väng rÊt<br /> ch¨m sãc cha mÑ. Nh−ng còng cã nh÷ng<br /> nhiÒu vµo con c¸i, th«ng qua viÖc mong<br /> ng−êi rÊt giµu cã th× l¹i b¸o hiÕu chØ<br /> muèn con c¸i thµnh ®¹t lµm r¹ng rì tæ<br /> b»ng c¸ch thuª nh÷ng ng−êi xa l¹ vÒ<br /> t«ng, nh−ng thiÕu ph−¬ng thøc gi¸o dôc<br /> ch¨m sãc cha mÑ, ®Ó cha mÑ sèng trong<br /> phï hîp, khoa häc, thiÕu ®èi tho¹i víi<br /> buån tñi, c« ®¬n.<br /> con c¸i, ®Ó chóng mang t©m tr¹ng bÞ Ðp<br /> buéc, bøc b¸ch khi kh«ng ®¹t ®−îc Trong quan hÖ vî chång, nh÷ng<br /> nh÷ng yªu cÇu qu¸ cao, bè mÑ m¾ng má, chuÈn mùc ®¹o ®øc nh− T×nh nghÜa,<br /> §¹o ®øc trong quan hÖ gia ®×nh... 21<br /> <br /> Thuû chung, Hoµ thuËn ë ®©u ®ã còng nh÷ng ng−êi th©n trong gia ®×nh ®ang<br /> ®ang bÞ x¸o trén. Chñ nghÜa c¸ nh©n, vÞ diÔn ra ë nhiÒu n¬i, ®ang g©y ra nh÷ng<br /> kû ®ang ph¸t triÓn, dÉn ®Õn sù kh«ng tæn thÊt, ¶nh h−ëng kh«ng nhá tíi ®êi<br /> æn ®Þnh vµ thiÕu bÒn v÷ng cña nhiÒu sèng c¸ nh©n vµ sù ph¸t triÓn cña x·<br /> cuéc h«n nh©n. Quan niÖm vÒ ®¹o ®øc héi. VÝ dô minh chøng lµ tr−êng hîp b¸o<br /> trong h«n nh©n hiÖn nay còng ®ang KhuyÕn häc vµ D©n TrÝ ngµy 26/4/2006<br /> biÕn ®æi. Xu h−íng thùc dông, vô lîi ®−a tin: "Tßa ¸n nh©n d©n thµnh phè<br /> trong h«n nh©n xuÊt hiÖn kh¸ nhiÒu. Hµ Néi ®· më phiªn tßa xÐt xö vµ tuyªn<br /> Nh÷ng cuéc h«n nh©n kh«ng xuÊt ph¸t ph¹t tö h×nh ®èi víi bÞ c¸o NguyÔn §øc<br /> trªn c¬ së cña t×nh yªu mµ trªn c¬ së ThuËn ë tæ 36 ph−êng Ngäc Thôy, quËn<br /> cña sù tÝnh to¸n v× lîi nhuËn, v× tiÒn Long Biªn, thµnh phè Hµ Néi vÒ téi<br /> b¹c... ®ang ngµy cµng gia t¨ng, cïng víi “giÕt ng−êi” theo ®iÒu 93 Bé luËt h×nh<br /> ®ã lµ t×nh tr¹ng ly h«n vµ b¹o hµnh gia sù. Ng−êi mµ ThuËn giÕt lµ chÞ g¸i cña<br /> ®×nh. Theo thèng kª cña c¸c c¬ quan m×nh. Nguyªn nh©n lµ do m©u thuÉn<br /> chøc n¨ng “tõ n¨m 2000 ®Õn 2005, tßa n¶y sinh tõ viÖc ph©n chia quyÒn sö<br /> ¸n c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc ®· thô dông ®Êt thõa kÕ do bè mÑ ®Ó l¹i” (5).<br /> lý vµ gi¶i quyÕt s¬ thÈm 352.047 vô ¸n<br /> Mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra<br /> liªn quan ®Õn lÜnh vùc h«n nh©n gia<br /> ®×nh, trong ®ã cã tíi 186.054 vô ly §¹o ®øc gia ®×nh ViÖt Nam ®· vµ<br /> h«n;... Riªng Hµ Néi giai ®o¹n 1997- ®ang biÕn ®æi d−íi t¸c ®éng cña nh÷ng<br /> 2005, trong sè 7.372 vô ly h«n th× cã tíi chuyÓn biÕn x· héi vµ giao l−u v¨n ho¸,<br /> 1/3 sè vô do ng−êi vî kh«ng chÞu næi sù trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng. Cã<br /> ng−îc ®·i cña chång... Nguyªn nh©n b¹o nh÷ng khÝa c¹nh biÕn ®æi theo xu h−íng<br /> hµnh gia ®×nh dÉn ®Õn ly h«n chiÕm tíi tÝch cùc, nh−ng còng cã nh÷ng biÕn ®æi<br /> 60%” (4, tr.8). l¹i c¶n trë chÝnh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña<br /> gia ®×nh. Sù biÕn ®æi ®ã ®ang ®Æt ra mét<br /> Quan hÖ anh chÞ em trong gia ®×nh, sè vÊn ®Ò ®èi víi sù nghiÖp x©y dùng ®¹o<br /> ®−îc coi lµ m¸u mñ ruét thÞt, thiªng ®øc gia ®×nh ë n−íc ta hiÖn nay:<br /> liªng kh«ng g× thay thÕ ®−îc, còng ®ang<br /> Thø nhÊt, lµm thÕ nµo ®Ó võa ph¸t<br /> cã nh÷ng biÓu hiÖn biÕn ®æi tiªu cùc.<br /> triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng lµm c¬ së cho sù<br /> Bªn c¹nh phÇn lín c¸c gia ®×nh vÉn duy<br /> ph¸t triÓn x· héi, võa kh¾c phôc ®−îc<br /> tr× ®−îc nh÷ng nÐt ®Ñp cña nÒn nÕp gia<br /> nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña quy luËt thÞ<br /> phong, em kÝnh anh, anh nh−êng em th×<br /> tr−êng ®èi víi ®¹o ®øc nãi chung vµ ®¹o<br /> còng cã mét bé phËn kh«ng nhá gia ®×nh<br /> ®øc gia ®×nh nãi riªng.<br /> anh chÞ em bÊt hoµ, c·i v·, kiÖn tông,<br /> chÐm giÕt lÉn nhau tranh giµnh cña c¶i. Thø hai, trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ<br /> Khi bÞ ®ång tiÒn chi phèi, khi gi¸ trÞ vËt tr−êng, d©n chñ vµ kû c−¬ng lµ hai yÕu<br /> chÊt lÊn ¸t gi¸ trÞ tinh thÇn th× nhiÒu tè thèng nhÊt t¹o ra ®éng lùc cho sù<br /> ng−êi ®· mÊt c¶ nh©n tÝnh, ®· x©m h¹i ph¸t triÓn x· héi vµ ®¹o ®øc gia ®×nh.<br /> c¶ nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc cèt lâi nhÊt cña Tuy vËy, ë n−íc ta hiÖn nay, d©n chñ vµ<br /> con ng−êi - gi¸ trÞ ®¹o ®øc trong gia kû c−¬ng ®ang béc lé nh÷ng h¹n chÕ<br /> ®×nh. Nh÷ng c©u chuyÖn ®au lßng vÒ nhÊt ®Þnh. M©u thuÉn gi÷a t×nh tr¹ng<br /> ®¹o ®øc gia ®×nh, nh÷ng vô kiÖn c¸o, h¹n chÕ cña d©n chñ, kû c−¬ng vµ yªu<br /> tranh giµnh, chÐm giÕt lÉn nhau gi÷a cÇu cña x©y dùng ®¹o ®øc gia ®×nh cÇn<br /> 22 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8.2011<br /> <br /> ®−îc nhËn thøc vµ gi¶i quyÕt phï hîp ®ßn bÈy kinh tÕ nh»m kÝch thÝch tÝnh<br /> víi ®iÒu kiÖn hiÖn nay. n¨ng ®éng cña mçi ng−êi trong ho¹t<br /> Thø ba, viÖc ®¸p øng c¸c nhu cÇu vÒ ®éng lµm giµu chÝnh ®¸ng cho b¶n th©n,<br /> vËt chÊt vµ tinh thÇn cho mçi thµnh gia ®×nh vµ x· héi, t¹o c¬ së cho sù ph¸t<br /> viªn trong gia ®×nh cßn h¹n chÕ, g©y triÓn cïng chiÒu gi÷a ®¹o ®øc vµ kinh tÕ.<br /> khã kh¨n nhÊt ®Þnh cho viÖc h×nh thµnh Thø hai, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn<br /> c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc gia ®×nh. kinh tÕ gia ®×nh. Theo quan ®iÓm duy<br /> Thø t−, gi¸o dôc lµ nh©n tè t¸c ®éng vËt lÞch sö, x· héi loµi ng−êi tån t¹i vµ<br /> trùc tiÕp ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t ph¸t triÓn lµ do ba lo¹i s¶n xuÊt quy<br /> triÓn ®¹o ®øc gia ®×nh. Nh−ng gi¸o dôc ®Þnh: S¶n xuÊt ra con ng−êi, s¶n xuÊt ra<br /> ®¹o ®øc gia ®×nh ch−a ®−îc quan t©m cña c¶i vËt chÊt vµ s¶n xuÊt ra ®êi sèng<br /> ®óng møc, kh«ng ®−îc tiÕn hµnh ®ång tinh thÇn, trong ®ã s¶n xuÊt vËt chÊt<br /> bé, kh«ng ®−îc phèi hîp cã hiÖu qu¶ mang tÝnh quyÕt ®Þnh. Bëi vËy, ho¹t<br /> trªn ph¹m vi toµn x· héi. M©u thuÉn ®éng kinh tÕ lµ chøc n¨ng tù nhiªn cña<br /> gi÷a nh÷ng h¹n chÕ cña hiÖn tr¹ng mäi gia ®×nh, trong mäi thêi ®¹i; do ®ã,<br /> nhËn thøc vai trß vµ phèi hîp hµnh khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ gia<br /> ®éng gi÷a c¸c chñ thÓ gi¸o dôc ®¹o ®øc ®×nh lµ c¬ së cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t<br /> gia ®×nh víi yªu cÇu gi¸o dôc ®¹o ®øc triÓn ®¹o ®øc gia ®×nh. K. Marx ®· tõng<br /> gia ®×nh ®ang cÇn ®−îc gi¶i quyÕt. viÕt: “tiÒn ®Ò ®Çu tiªn cña mäi sù tån t¹i<br /> cña con ng−êi, vµ do ®ã lµ tiÒn ®Ò cña<br /> Thø n¨m, kinh tÕ thÞ tr−êng vµ qu¸<br /> mäi lÞch sö, ®ã lµ: Ng−êi ta ph¶i cã kh¶<br /> tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ x· héi tÊt yÕu ®ßi hái<br /> n¨ng sèng ®· råi míi cã thÓ 'lµm ra lÞch<br /> nh÷ng gi¸ trÞ, nh÷ng chuÈn mùc ®¹o<br /> sö'. Nh−ng muèn sèng ®−îc th× tr−íc<br /> ®øc hiÖn ®¹i t−¬ng øng. Tuy vËy, m©u<br /> hÕt cÇn ph¶i cã thøc ¨n, thøc uèng, nhµ<br /> thuÉn gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i lµ<br /> ë, quÇn ¸o vµ mét vµi thø kh¸c n÷a” (6,<br /> vÊn ®Ò kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn, kh«ng<br /> tr.39-40).<br /> thÓ kh«ng gi¶i quyÕt nh»m thóc ®Èy sù<br /> h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®¹o ®øc gia Thø ba, ph¸t huy d©n chñ vµ kû<br /> ®×nh ë n−íc ta hiÖn nay. c−¬ng t¹o ®iÒu kiÖn cho x©y dùng ®¹o<br /> Tõ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi viÖc ®øc vµ ®¹o ®øc gia ®×nh. CÇn x©y dùng,<br /> x©y dùng ®¹o ®øc gia ®×nh ViÖt Nam ban hµnh, tæ chøc tuyªn truyÒn, triÓn<br /> trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, cã thÓ l−u t©m khai thi hµnh c¸c luËt, v¨n b¶n d−íi<br /> ®Õn mét sè nhãm gi¶i ph¸p sau: luËt liªn quan ®Õn gia ®×nh, ®¹o ®øc gia<br /> ®×nh; cung cÊp c¸c kiÕn thøc vµ kü n¨ng<br /> 1. §Èy m¹nh viÖc t¹o lËp c¸c ®iÒu<br /> sèng cho c¸c thµnh viªn gia ®×nh, tæ<br /> kiÖn kinh tÕ - x· héi thuËn lîi cho sù h×nh<br /> chøc tuyªn truyÒn s©u réng trong x· héi<br /> thµnh vµ ph¸t triÓn ®¹o ®øc gia ®×nh<br /> víi c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng phong phó,<br /> Trong nhãm gi¶i ph¸p nµy, tr−íc hiÖu qu¶.<br /> hÕt, cÇn t¨ng c−êng vai trß ®iÒu tiÕt cña<br /> Nhµ n−íc ®èi víi kinh tÕ thÞ tr−êng. V×, Thø t−, t¨ng c−êng ®¸p øng nhu cÇu<br /> thùc chÊt cña c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù v¨n ho¸, tinh thÇn cho mçi gia ®×nh,<br /> ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc lµ ë chç, Nhµ h−íng mçi thµnh viªn cña gia ®×nh ®Õn<br /> n−íc qu¶n lý, ®iÒu tiÕt thÞ tr−êng b»ng nh÷ng gi¸ trÞ ch©n, thiÖn, mü, gãp phÇn<br /> ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch vµ c¸c x©y dùng vµ gi¸o dôc ®¹o ®øc gia ®×nh.<br /> §¹o ®øc trong quan hÖ gia ®×nh... 23<br /> <br /> 2. §Èy m¹nh c«ng t¸c gi¸o dôc ®¹o b»ng sù phÊn ®Êu cña tÊt c¶ mäi thµnh<br /> ®øc gia ®×nh ®¸p øng yªu cÇu cña ®æi míi viªn, mµ tr−íc hÕt lµ «ng bµ, cha mÑ.<br /> ®Êt n−íc trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng Trong x©y dùng ®¹o ®øc gia ®×nh míi<br /> cÇn chó ý nhiÒu h¬n n÷a tíi viÖc x©y<br /> Tr−íc hÕt, cÇn n©ng cao nhËn thøc<br /> dùng nh÷ng mèi quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a<br /> cho toµn x· héi vÒ vai trß cña gia ®×nh,<br /> c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh nh×n tõ<br /> ®¹o ®øc gia ®×nh. VÊn ®Ò nµy t−ëng nh−<br /> gãc ®é t©m lý vµ t×nh c¶m. V×, c¸c yÕu tè<br /> ®· ®−îc gi¶i quyÕt, bëi trong c¸c v¨n<br /> vËt chÊt, ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt cã<br /> kiÖn cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÊn ®Ò gia<br /> ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn møc sèng cña<br /> ®×nh ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh, ®−îc ®Æt vµo<br /> mçi gia ®×nh, nh−ng c¸c yÕu tè t©m lý,<br /> ®óng vÞ trÝ cña nã. Song vÒ mÆt thùc<br /> t×nh c¶m l¹i cã gi¸ trÞ quan träng ®Ó x©y<br /> tiÔn th× vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp, trong<br /> dùng gia ®×nh h¹nh phóc, ªm Êm.<br /> nhiÒu gia ®×nh, ®Æc biÖt lµ c¸c gia ®×nh<br /> trÎ, b¶n th©n nh÷ng ng−êi lµm bè, lµm<br /> B−íc vµo c¬ chÕ thÞ tr−êng, ®¹o ®øc<br /> mÑ còng kh«ng cã hiÓu biÕt nhiÒu vÒ gia ®×nh bÞ thö th¸ch, nhÊt lµ “c¸i<br /> ®¹o ®øc gia ®×nh vµ vai trß cña ®¹o ®øc nghÜa”. Gia phong míi cÇn g×n gi÷<br /> gia ®×nh trong sù ph¸t triÓn cña x· héi. truyÒn thèng cña cha «ng vÒ c¸i nghÜa:<br /> nghÜa gia téc, nghÜa cha con, nghÜa vî<br /> Thø hai, x¸c lËp vµ ®Èy m¹nh gi¸o<br /> chång, nghÜa thµy trß, nghÜa b¹n bÌ.<br /> dôc hÖ chuÈn mùc ®¹o ®øc gia ®×nh<br /> Trong c¸i nghÜa Êy, næi lªn ®iÒu quan<br /> hiÖn ®¹i trªn c¬ së kÕ thõa cã chän läc<br /> träng nhÊt lµ lßng biÕt ¬n.<br /> nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc gia ®×nh truyÒn<br /> thèng. Trong x©y dùng nh÷ng chuÈn<br /> Thø ba, t¨ng c−êng kÕt hîp vai trß<br /> mùc ®¹o ®øc gia ®×nh míi, chóng ta<br /> cña gia ®×nh, nhµ tr−êng vµ c¸c tæ chøc<br /> còng ph¶i chó ý ®Õn viÖc kÕ thõa nh÷ng<br /> x· héi, t«n gi¸o trong gi¸o dôc ®¹o ®øc<br /> truyÒn thèng ®¹o ®øc tèt ®Ñp cña d©n<br /> gia ®×nh. X©y dùng ®¹o ®øc gia ®×nh<br /> téc. Bªn c¹nh ®ã, cÇn x©y dùng tinh kh«ng chØ tõ phÝa gia ®×nh, mµ cßn cÇn<br /> thÇn d©n chñ, b×nh ®¼ng, sù t«n träng cã sù phèi hîp cña nhµ tr−êng vµ c¸c tæ<br /> c¸ nh©n trong øng xö gi÷a vî vµ chång, chøc x· héi, t«n gi¸o ®Ó t¹o nªn søc<br /> nam vµ n÷, gi÷a cha mÑ vµ con c¸i, gi÷a m¹nh tæng hîp cho viÖc x©y dùng vµ<br /> thÕ hÖ giµ vµ thÕ hÖ trÎ. §¹o ®øc gia hoµn thiÖn ®¹o ®øc gia ®×nh. Nh−ng<br /> ®×nh trong ®iÒu kiÖn míi tr−íc tiªn thÓ gi¸o dôc ®¹o ®øc trong gia ®×nh ph¶i<br /> hiÖn ë t×nh yªu th−¬ng ch©n thµnh, g¾n lu«n lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn vµ hÕt søc<br /> bã víi nhau; hç trî, gióp ®ì, chia sÎ vui quan träng, nh»m t¹o tiÒn ®Ò xuÊt ph¸t<br /> buån cho nhau; cã tr¸ch nhiÖm gi÷a c¸c cho gi¸o dôc ®¹o ®øc trong nhµ tr−êng<br /> thµnh viªn trong gia ®×nh trªn c¬ së vµ ngoµi x· héi. C¸c quy −íc, quy chÕ,<br /> quan hÖ t×nh nghÜa tù nhiªn, ruét thÞt ®iÒu lÖ cña c¸c tæ chøc x· héi ®Òu cã<br /> s©u nÆng. Nh÷ng gia ®×nh ®· cã gia nh÷ng quy ph¹m ®¹o ®øc gãp phÇn ®iÒu<br /> phong cÇn kÕ thõa b»ng viÖc th−êng chØnh hµnh vi cña con ng−êi trong quan<br /> xuyªn «n l¹i truyÒn thèng, khuyªn nhñ, hÖ víi nhau vµ víi x· héi. C¸c tæ chøc<br /> ®éng viªn con em phÊn ®Êu theo b−íc t«n gi¸o còng cã vai trß trong viÖc hoµn<br /> cha anh, tù hµo vÒ cha anh vµ xøng thiÖn ®¹o ®øc cña mçi c¸ nh©n nãi riªng<br /> ®¸ng víi cha anh nh− mét gi¸ trÞ lµm vµ x©y dùng ®¹o ®øc gia ®×nh nãi chung.<br /> ng−êi. Nh÷ng gia ®×nh ch−a cã gia Trong gi¸o lý cña c¸c t«n gi¸o chñ yÕu lµ<br /> phong th× ph¶i biÕt t¹o dùng gia phong nh÷ng t− t−ëng ®¹o ®øc tÝch cùc ®èi víi<br /> 24 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 8.2011<br /> <br /> x· héi vµ gia ®×nh. Chóng ta cÇn theo 2. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn<br /> g−¬ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, sö dông §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø<br /> tÊt c¶ nh÷ng g× mµ con ng−êi s¸ng t¹o XI. H.: ChÝnh trÞ quèc gia, 2011.<br /> ra, cã gi¸ trÞ tÝch cùc ®Ó x©y ®¾p h¹nh 3. An ninh thÕ giíi, sè 751, ngµy<br /> phóc cho con ng−êi. 29/4/2008.<br /> Víi nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé nh−<br /> 4. Phô n÷ ViÖt Nam, sè 139, ngµy<br /> trªn sÏ gãp phÇn x©y dùng ®¹o ®øc gia<br /> 20/11/2006.<br /> ®×nh ngµy cµng tèt ®Ñp, phï hîp víi sù<br /> vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña x· héi trong 5. KhuyÕn häc vµ D©n TrÝ, ngµy<br /> ®iÒu kiÖn míi. 26/4/2006<br /> 6. C.M¸c vµ Ph.¡ngghen: Toµn tËp.<br /> Tµi liÖu tham kh¶o H.: ChÝnh trÞ quèc gia, 1995.<br /> 1. NguyÔn ThÞ Thä. X©y dùng ®¹o ®øc 7. NguyÔn ThÕ Long. TruyÒn thèng<br /> gia ®×nh ë n−íc ta hiÖn nay. H.: gia ®×nh vµ b¶n s¾c d©n téc ViÖt<br /> ChÝnh trÞ quèc gia, 2011. Nam (TËp 1: TruyÒn thèng ®¹o<br /> ®øc). H.: V¨n hãa th«ng tin, 2006.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> (tiÕp theo trang 37) Tµi liÖu tham kh¶o<br /> + Ho¹t ®éng thùc tËp s− ph¹m lµ<br /> 1. NguyÔn H÷u Ch©u. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬<br /> ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó häc viªn s− ph¹m<br /> b¶n vÒ ch−¬ng tr×nh vµ qu¸ tr×nh<br /> qu©n sù n¾m kiÕn thøc lÞch sö, lÝ luËn d¹y häc. H.: Gi¸o dôc, 2004.<br /> d¹y häc bé m«n mét c¸ch s©u s¾c vµ<br /> s¸ng t¹o, v× vËy cÇn tæ chøc tèt vµ cã 2. Colin Rose, Malcolm J. Nicholl. Kü<br /> hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thùc tËp s− ph¹m n¨ng häc tËp siªu tèc thÕ kû XXI.<br /> cho häc viªn hµng n¨m. H.: Tri thøc, 2009.<br /> <br /> + Tæ chøc c¸c héi thi vÒ nghiÖp vô 3. V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc<br /> s− ph¹m vµ thùc hµnh nghiÖp vô s− lÇn thø XI. H.: ChÝnh trÞ quèc gia,<br /> ph¹m th−êng xuyªn ®Ó rÌn luyÖn kü 2011.<br /> n¨ng vµ båi d−ìng ý thøc nghÒ nghiÖp<br /> 4. T¹o nguån, "chuÈn hãa" gi¶ng viªn<br /> cho häc viªn s− ph¹m qu©n sù.<br /> trÎ .<br /> - Th−êng xuyªn ph¸t huy vai trß http://www.qdnd.vn/QDNDSite/vi-<br /> chñ thÓ cña ng−êi häc trong qu¸ tr×nh vn/75/43/4/39/39/130231/Default.<br /> tù båi d−ìng n¨ng lùc d¹y häc. aspx<br />