Đề cương ôn tập HK2 môn Ngữ Văn 10 năm 2017-2018 - Trường THPT Tôn Thất Tùng

Trường THPT Tôn Thất Tùng<br /> Tổ ngữ văn<br /> <br /> Đề cương ôn tập học kì II – khối 10<br /> Năm học 2017 – 2018<br /> 1/ Phần đọc hiểu:<br /> - Các biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, phép điệp, phép đối, phóng đại, nói giảm…<br /> - Các phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm, điều hành (hành chính – công vụ) thuyết<br /> minh, nghị luận.<br /> - Các thao tác nghị luận: phân tích, giải thích, so sánh, bác bỏ, bình luận<br /> - Phân biệt các loại văn bản theo phong cách chức năng ngôn ngữ<br /> - Xác định các thể thơ (lục bát, song thất lục bát, thất ngôn bát cú đường luật, tứ tuyệt…)<br /> - Xác định các câu chủ đề, nội dung chính của đoạn văn (đoạn thơ)<br /> - Viết một đoạn văn khoảng 5 đến 7 dòng trình bày suy nghĩ (cảm nhận) về một vấn đề<br /> 2/ Nghị luận xã hội: nghị luận về một tư tưởng đạo lý, đạo đức, phẩm chất.<br /> - Cần đáp ứng được những yêu cầu về kết cấu của một bài nghị luận là mở bài, thân bài, kết bài.<br /> -Trong phần thân bài cần nêu được những nội dung sau:<br /> + Giải thích vấn đề<br /> + Bình luận, mở rộng vấn đề<br /> + Rút ra bài học cho bản thân<br /> 3/ Nghị luận văn học: ôn tập 4 bài Bình Ngô đại Cáo – Nguyễn Trãi ( đoạn 1 và 2 ), Tình cảnh lẻ<br /> loi của người chinh phụ - Đặng Trần Côn, Trao duyên – Nguyễn Du ( đoạn 1 ), Chí khí anh hùng<br /> – Nguyễn Du<br /> Học sinh cần nắm vững những nội dung sau:<br /> 3/1. Bài Đại Cáo bình Ngô – Nguyễn Trãi ( đoạn 1: Luận đề chính nghĩa + đoạn 2: tố cáo tố<br /> ác của giặc Minh )<br /> a. Giới thiệu khái quát : tác giả, hoàn cảnh ra đời<br /> b. Nội dung :<br /> * Đoạn 1 : luận đề chính nghĩa<br /> - Nêu cao tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước thương dân<br /> Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân<br /> Quân điếu phạt trước lo trừ bạo<br /> → Nhân nghĩa phải gắn liền với chống xâm lược<br /> - Khẳng định nền độc lập dân tộc, quyền tự chủ và truyền thống lâu đời<br /> + Cương vực lãnh thổ : núi sông, bờ cõi đã chia<br /> + Phong tục tập quán<br /> + Nền văn hiến lâu đời : truyền thống văn hóa và nhân tài<br /> - Sự tự ý thức về sức mạnh dân tộc :<br /> + Các triều đại : Triệu, Đinh, Lí, Trần<br /> + Hào kiệt đời nào cũng có<br /> * Đoạn 2: tố cáo tội ác giặc Minh<br /> - Kể tội giặc Minh<br /> + Âm mưu xâm lược, thôn tính nước ta từ lâu bọn chúng giả dối giương cờ nhân nghĩa nhưng<br /> thực chất cướp nước ta<br /> + Chủ trương cai trị thâm độc: bóc lột, diệt sản xuất, tiêu diệt sự sống, khủng bố tàn sát dã man<br /> <br /> + Tổng kết tội ác của giặc Minh: trúc Nam Sơn không ghi hết tội, nước Đông Hải không rửa sạch<br /> mùi<br /> → Tội các chúng gây ra quá man rợ không thể xóa và rửa sạch. Lời văn gan ruột, đanh thép,<br /> chứng cứ thuyết phục.<br /> - Thái độ căm thù:<br /> + Xem quân giặc là bầy dã thú không phải là con người: thằng há miệng, đứa nhe răng...<br /> + Lên án tội ác trời không dung đất không tha, thần và người không chấp nhận: lẽ nào trời đất<br /> dung tha / ai bảo thần dân chịu được.<br /> → Lời tố cáo như bản tuyên ngôn nhân quyền<br /> c. Nghệ thuật<br /> - Bút pháp anh hùng ca đậm chất sử thi<br /> - Giọng văn biến hóa linh hoạt, hình ảnh sinh động hoành tráng<br /> d. Ý nghĩa văn bản<br /> Bản anh hùng ca tổng kết cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược gian khổ mà hào hùng<br /> của quân dân Đại Việt; bản tuyên ngôn độc lập sáng chói tư tưởng nhân nghĩa yêu nước và khát<br /> vọng hòa bình<br /> 3/2. Đoạn trích Trao Duyên ( trích Truyện Kiều – Nguyễn Du )<br /> a. Giới thiệu khái quát : tác giả, tác phẩm, vị trí đoạn trích<br /> - Trích từ câu 723 đến câu 756 của Truyện Kiều, mở đầu cho cuộc đời đau khổ của Kiều<br /> b. Nội dung<br /> Đoạn 1 ( 18 câu đầu ) Thúy kiều nhờ Thúy Vân thay mình trả nghĩa cho Kim Trọng<br /> - Kiều nhờ cậy Vân ( từ cậy, lạy, thưa) .Lời xưng hô như nài ép, phù hợp để nói vấn đè tế nhị “<br /> tình chị duyên em”<br /> - Kiêu nhắc nhở mối tình của mình với chàng Kim : thắm thiết nhưng mong manh, nhanh tan vỡ.<br /> - Kiều trao duyên cho em. Chú ý cách trao duyên – trao lời tha thiết tâm huyết ; trao kỉ vật lại<br /> dùng dằng, nửa trao, nửa níu – để thấy tâm trạng của Kiều trong thời khắc đoạn trường này<br /> Đoạn 2 ( còn lại ) Tâm trạng của Kiều sau khi trao duyên<br /> - Dự cảm vể cái chết trở đi trở lại trong tâm hồn Kiều, trong lời thoại Kiều hướng tới người yêu<br /> với tất cả tình thương và mong nhớ<br /> - Từ chỗ nói với em, Kiều chuyển sang nói với mình, nói với người yêu: Từ giọng đau đớn chuyển<br /> thành tiếng khóc, khóc cho mình khóc cho mối tình đầu trong sáng đẹp đẽ vừa mới chớm nở đã<br /> tan vỡ<br /> c. Nghệ thuật:<br /> - Miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật tinh tế,<br /> - Ngôn ngữ độc thoại nội tâm sinh động<br /> d. Ý nghĩa văn bản<br /> Vẻ đẹp nhân cách Thúy kiều thể hiện qua nỗi đau đớn khi duyên tình tan vỡ và sự hi sinh đến<br /> quên mình vì hạnh phúc của người thân<br /> 3/3. Đoạn trích Chí khí anh hùng ( trích Truyện Kiều – Nguyễn Du )<br /> a. Giới thiệu khái quát : tác giả, tác phẩm, vị trí đoạn trích<br /> - Từ câu 2213 đến câu 2230: Từ Hải từ biệt Thúy Kiều ra đi lập sự nghiệp lớn<br /> b. Nội dung<br /> - 4 câu đầu : khát vọng lên đường<br /> + Không gian: bốn phương, trời bể : rộng lớn phù hợp tầm vóc khát vọng lớn lao của Từ Hải<br /> + Hành động: thoắt, động lòng bốn phương, thẳng rong: nhanh chóng, hiên ngang, ,mạnh mẽ<br /> + Hành trang: thanh gươm, yên ngựa : sẵn sàng lên đường<br /> <br /> → Khát khao được vẫy vùng, tung hoành 4 phương là 1 sức mạnh tự nhiên không gì có thể ngăn<br /> cản nổi<br /> - Phần còn lại : Lí tưởng anh hùng của Từ Hải<br /> + Lời nói: trách và khuyên Kiều vượt lên thói nữ nhi để sánh với bậc anh hùng →không quyến<br /> luyến, bịn rịn, không vì tình yêu mà quên đi lí tưởng cao cả<br /> + Quyết tâm: trở về có mười vạn tinh binh, tiếng chiêng, bóng cờ rợp đường, làm rõ mặt phi<br /> thường<br /> + Ước hẹn: một năm sẽ thành công và sum họp →ngắn gọn dứt khoát<br /> → Niềm tin vào tương lai sự nghiệp của mình, khẳng định quyết tâm tự tin thành công<br /> + Hành động: dứt áo ra đi → dứt khoát, mau lẹ. Hình ảnh chim bằng : ẩn dụ chỉ người anh hùng<br /> lí tưởng, phi thường mang tầm vóc vũ trụ<br /> → Từ Hải là người anh hùng có chí khí phi thường mưu cầu nghiệp lớn là người anh hùng lí<br /> tuongr.<br /> c. Nghệ thuật<br /> Khuynh hướng lí tưởng hóa người anh hùng bằng bút pháp ước lệ và cảm hứng vũ trụ<br /> d. Ý nghĩa văn bản<br /> Lí tưởng anh hùng của Từ Hải và ước mơ công lí của Nguyễn Du<br /> 3/4. Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ- Đặng Trần Côn<br /> a. Tác giả, tác phẩm, vị trí đoạn trích<br /> - Tình cảnh và tâm trạng người chinh phụ phải sống cô đơn , buồn khổ trong thời gian dài người<br /> chồng đi đánh trận, không có tin tức, không rõ ngày trở về<br /> b. Nội dung<br /> - 8 câu đầu : nỗi cô đơn lẻ bóng của người chinh phụ<br /> - Nỗi cô đơn thể hiện qua hành động một mình dạo hiên vắng , buông cuốn rèm nhiều lần mong<br /> tin vui mà “ ngoài rèm thước chẳng mách tin”<br /> - Nỗi cô đơn thể hiện qua sự đôi bóng giữa người chinh phụ và ngọn đèn khuya vẫn chỉ là “ một<br /> mình mình biết, một mình mình hay”<br /> - 8 câu tiếp : nỗi sầu muộn triền miên<br /> - Nỗi sầu muộn được thể hiện qua cảm nhận về thời gian tâm lí. Người chinh phụ như đếm từng<br /> bước thời gian nặng nề trôi mà cảm nhận một khắc giờ “ đằng đăng như niên”<br /> - Để giải tỏa nỗi sầu, nàng cố tìm đến những thú vui như : soi gương, đốt hương, gảy đàn... nhưng<br /> việc gì cũng chỉ là gượng. Sầu chẳng những không được giải tỏa mà còn nặng nề hơn<br /> - 8 câu cuối: Nỗi nhớ thương đau đáu<br /> - Nỗi nhớ được thể hiện qua một khát khao chảy bỏng – gửi lòng mình đến non Yên – mong được<br /> chồng thấu hiểu, se chia. Mức độ của nỗi nhớ được gợi lên qua những từ láy: thăm thẳm, đau<br /> đáu...<br /> - Khao khát của nàng không được đền đáp vì sự xa cách về không gian quá lớn ( đường lên bằng<br /> trời )<br /> c. Nghệ thuật<br /> - Bút pháp tả cảnh ngụ tình, miêu tả tinh tế nội tâm nhân vật<br /> - Ngôn từ chọn lọc, nhiều biện pháp tu từ ...<br /> d. Ý nghĩa văn bản<br /> Ghi lại nỗi cô đơn buồn khổ của người chinh phụ trong tình cảnh chia lìa, đề cao hạnh phúc lứa<br /> đôi và tiêng nói tố cáo chiến tranh phong kiến.<br /> <br />