Đề tài nghiên cứu khoa học: Thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:70

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài "Thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội" nhằm lý luận về thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở cấp huyện, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông tại quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội để đưa ra một số giải pháp thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở Quận trong những năm tới; góp phần nâng cao chất lượng GD&ĐT phục vụ cho việc phát triển KT-XH ở Quận và Thủ đô Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài nghiên cứu khoa học: Thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI KHOA KHOA HỌC CHÍNH TRỊ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC ĐỀ TÀI: THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC PHỔ THÔNG Ở QUẬN THANH XUÂN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI. Giảng viên hướng dẫn: TS. Hoàng Thanh Sơn. Chủ nhiệm đề tài: Lê Thị Mai. HÀ NỘI – 2022
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI KHOA KHOA HỌC CHÍNH TRỊ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC ĐỀ TÀI: THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC PHỔ THÔNG Ở QUẬN THANH XUÂN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI. ] Giảng viên hướng dẫn : TS. Hoàng Thanh Sơn. Sinh viên thực hiện : Lê Thị Mai Phí Hoàng Sơn Tưởng Công Thành Lớp : 21CSCA. Khoa : Khoa học Chính trị HÀ NỘI – 2022
LỜI CAM ĐOAN Nhóm nghiên cứu chúng em xin giới thiệu đề tài “Thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội”. Trong quá trình thực hiện đề tài này còn có nhiều thiếu sót do kiến thức còn sơ sài nhưng những nội dung trình bày là những biểu hiện kết quả của chúng em đạt được dưới sự hướng dẫn của TS. Hoàng Thanh Sơn. Chúng em xin cam đoan rằng: Những nội dung trình bày trong đề tài “Thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội”, các dữ liệu thông tin sử dụng đều có nguồn gốc và trích dẫn nguồn rõ ràng. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này! Sinh viên Lê Thị Mai
LỜI CẢM ƠN Đề tài này là kết quả của bản thân em sau một quá trình nỗ lực học tập và nghiên cứu với sự giúp đỡ của thầy cô trong khoa, thầy giáo hướng dẫn cũng như bạn bè và người thân. Để có được thành quả này, lời đầu tiên em xin bày tỏ lòng biết ơn đến TS. Hoàng Thanh Sơn – người trực tiếp hướng dẫn khoa học đã dành nhiều thời gian, công sức giúp em hoàn thành đề tài nghiên cứu khoa học này. Tiếp theo, em xin gửi lời cảm ơn đến các thầy cô trong Khoa khoa học chính trị đã giúp đỡ tìm kiếm tài liệu, giảng dạy, đóng góp và truyền đạt những kiến thức cần thiết trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tuy có nhiều cố gắng, nhưng đề tài nghiên cứu khoa học không tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Em kính mong quý thầy, cô và những người quan tâm đến đề tài có những đóng góp, giúp đỡ để đề tài được hoàn thiện hơn. Sinh viên Lê Thị Mai
MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài: ........................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài...................................... 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................. 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 4 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 4 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài ............................................................ 4 7. Kết cấu của đề tài ........................................................................................... 5 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC PHỔ THÔNG Ở CẤP HUYỆN .................................... 6 1.1. Khái niệm về thực hiện chính sách công...................................................... 6 1.1.1. Khái niệm chính sách công ....................................................................... 6 1.1.2. Vai trò của chính sách công ...................................................................... 7 1.1.3. Các giai đoạn trong quy trình chính sách công ......................................... 9 1.1.4. Khái niệm về thực thi chính sách công ..................................................... 9 1.2. Khái niệm về thực hiện chính sách phát triển phổ thông giáo dục ............. 10 1.2.1. Khái niệm về giáo dục và chính sách phát triển giáo dục phổ thông ...... 10 1.2.2. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về giáo dục ....................................... 11 1.2.3. Nội dung chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở cấp huyện............. 13 1.2.4. Nội dung thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở cấp huyện ......................................................................................................................... 15 1.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ............................................................................................................... 17 Tiểu kết chương 1................................................................................................20 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC PHỔ THÔNG TẠI QUẬN THANH XUÂN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI.................................................................................................................. 21 2.1. Khái quát về đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội quận Thanh Xuân ........... 21
2.1.1. Vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên ............................................................... 21 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội........................................................................ 22 2.2. Tình hình thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông tại quận Thanh Xuân ................................................................................................................ 23 2.2.1. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, xây dựng các văn bản về thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông trên địa bàn Quận .............................................. 23 2.2.2. Hướng dẫn, tổ chức thực thiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông về công tác chuyên môn, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện; công tác tuyển sinh, phổ cập giáo dục, xóa mù chữ .................................................................. 24 2.2.3. Công tác tuyên truyền chính sách phát triển giáo dục phổ thông; thực hiện công tác thống kê, thông tin, báo cáo theo định kỳ. .......................................... 29 2.2.4. Nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo.............................................................................. 31 2.2.5. Đảm bảo ngân sách nhà nước cho giáo dục, đầu tư cơ sở vật chất cho giáo dục ................................................................................................................... 34 2.2.6. Thực hiện cải cách hành chính; thanh tra, kiểm tra định kỳ hàng năm về thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông. ......................................... 38 2.2.7. Thực hiện quy chế dân chủ trong quá trình thực hiện chính sách giáo dục phổ thông ở các nhà trường .............................................................................. 39 2.3. Đánh giá chung ......................................................................................... 40 2.3.1. Kết quả nổi bật ....................................................................................... 40 2.3.2. Một số bất cập trong việc thực hiện chính sách giáo dục phổ thông tại quận Thanh Xuân ............................................................................................. 41 2.3.3. Nguyên nhân tồn tại, hạn chế.................................................................. 42 2.3.4. Bài học kinh nghiệm............................................................................... 43 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................... 44 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC PHỔ THÔNG TẠI QUẬN THANH XUÂN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ..................................................................... 45 3.1. Mục tiêu phát triển giáo dục phổ thông của quận Thanh Xuân .................. 45
3.1.1. Mục tiêu chung ....................................................................................... 45 3.1.2. Mục tiêu cụ thể ....................................................................................... 45 3.2. Một số giải pháp thực hiện chính sách phát triển giáo tại phổ thông tại quận Thanh Xuân trong những năm tới ..................................................................... 47 3.2.1. Tuyên truyền và vận động các cấp, các ngành, cán bộ, công chức, viên chức, học sinh và nhân dân thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ......................................................................................................................... 47 3.2.2. Tập trung nguồn lực đầu tư, xây dựng cơ sở vật chất theo hướng đồng bộ chuẩn hóa, hiện đại hóa .................................................................................... 50 3.2.3. Tập trung đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục, coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học; nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong các nhà trường......................................................................................... 51 3.2.4. Tiếp tục đổi mới phương thức quản lý .................................................... 53 3.2.5. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên ngành giáo dục và đào tạo quận .................................................................................. 54 3.2.6. Khuyến khích xã hội hóa giáo dục .......................................................... 55 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................... 57 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 58 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................. 60
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa XHCN : Xã hội chủ nghĩa GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo KT - XH : Kinh tế - xã hội CB : Cán bộ GV : Giáo viên NV : Nhân viên HS : Học sinh THPT : Trung học phổ thông UBND : Ủy ban nhân dân TH : Tiểu học MN : Mầm non THCS : Trung học cơ sở
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Việt Nam bước vào thời kỳ phát triển công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Trong bối cảnh hội nhập với xu thế toàn cầu hóa, cùng với nền kinh tế tri thức, sự bùng nổ của công nghệ thông tin, tạo ra những thách thức, những vận hội mới. Đảng và Nhà nước ta chọn giáo dục - đào tạo, khoa học – công nghệ là “quốc sách hàng đầu”, phát huy yếu tố con người, coi con người là “vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển”. Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 đã ghi “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu”. Và mục tiêu của giáo dục nước ta là “Đào tạo con người Việt nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc”. Giáo dục và chính sách phát triển giáo dục có vị trí đặc biệt quan trọng đối với mỗi quốc gia trên thế giới. Tri thức, khoa học - công nghệ đang trở thành động lực phát triển kinh tế - xã hội (KT - XH) trong giai đoạn hiện nay. Phát triển giáo dục là phát triển khoa học công nghệ, phát triển nguồn nhân lực của thế hệ hiện nay và mai sau. Kinh tế phát triển với tốc độ tăng trưởng cao. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH). Hội nhập kinh tế quốc tế từng bước đưa Việt Nam khẳng định được vị thế trên trường quốc tế và thu hút các nhà đầu tư. Mặc dù vậy, so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới nền kinh tế nước ta vẫn ở mức thấp. Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) chưa đồng bộ, đòi hỏi ngày càng cao với nguồn nhân lực và chất lượng nguồn nhân lực trong công cuộc đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế của nước ta. Xây dựng một thế hệ người Việt Nam đáp ứng yêu cầu tình hình mới, yêu cầu phát triển KT-XH là đòi hỏi không thể thiếu của ngành giáo dục. Đảng ta đã xác định: Giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) là quốc sách hàng đầu; tư tưởng, quan điểm của Đảng được thể chế hoá, hoạch định thông qua các chính sách của Nhà nước, của ngành GD&ĐT và gần đây 1
nhất là Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” (viết tắt là Nghị quyết 29-NQ/TW). Thực trạng phát triển giáo dục, hoạch định chính sách và việc triển khai tổ chức thực hiện chính sách giáo dục của nước ta đang đứng trước những thuận lợi, khó khăn, đòi hỏi phải có những giải pháp để đổi mới giáo dục, trong đó, đặc biệt quan tâm đến đến xây dựng hệ thống chính sách. Quận Thanh Xuân đã năng động, sáng tạo thực hiện các nghị quyết, chính sách của Đảng và Nhà nước và có các chính sách để xây dựng, phát triển giáo dục Quận nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, từng bước vươn lên trở thành Quận phát triển giáo dục hàng đầu của Thủ đô. Quá trình triển khai, tổ chức thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông đang rất cần một hướng nghiên cứu mới, một cái nhìn mới. Từ hướng tiếp cận chính sách công về quá trình thực hiện chính sách phát triển giáo dục của ngành GD&ĐT quận Thanh Xuân, tác giả chọn: “Thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông tại quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội” làm đề tài nghiên cứu khoa học. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Nguyễn Hữu Hải (Chủ biên, 2006), Giáo trình hoạch định và phân tích chính sách công, NXB Giáo dục. Cuốn sách đã đề cập đến chính sách công dưới góc độ chung nhất, bao gồm các vấn đề như: Nhận thức về chính sách công; hoạch định chính sách công; tổ chức thực thi chính sách công; phân tích chính sách công [15]. Đề tài “Luận cứ khoa học cho việc đề xuất chủ trương, chính sách phát triển giáo dục phục vụ sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu và đầy đủ” của “Quỹ Hoà bình và phát triển” của tác giả Nguyễn Thị Bình (nguyên Phó Chủ tịch nước) làm Chủ tịch đề tài. Các tác giả cho rằng, đây là công trình lớn của quốc gia, đề xuất việc đầu tiên cần làm là lập Uỷ ban cải cách giáo dục, Uỷ ban có nhiệm vụ soạn thảo 2
chiến lược giáo dục và phát triển giáo dục giai đoạn 2011- 2020 với tầm nhìn 2030 và xa hơn. Nghiên cứu về “Thực hiện chính sách xã hội hóa trong giáo dục” của tác giả Trần Khánh Đức đã đề cập đến những thành tựu và bất cập trong việc thực hiện chính sách xã hội hóa trong giáo dục phổ thông ở nước ta trong thời kỳ hội nhập. Để thực hiện công cuộc phát triển đất nước, chính sách phát triển GD&ĐT có tầm quan trọng và gắn liền với yêu cầu đáp ứng nhân lực chất lượng cao để phục vụ phát triển KT-XH của đất nước. Với ý nghĩa to lớn đó, từ năm 2010 đến nay, công tác thực hiện chính sách phát triển giáo dục đã có nhiều cuộc hội thảo về đánh giá việc tổ chức thực hiện các chính sách đổi mới giáo dục ở nước ta. Các nghiên cứu trong các hội thảo đã nêu lên tầm quan trọng của khâu thực hiện chính sách phát triển giáo dục trong quy trình chính sách giáo dục. Bên cạnh đó các nghiên cứu cũng đã nêu những bất cập trong việc tổ chức thực hiện chính sách phát triển giáo dục ở nước ta hiện nay. Vì vậy, hy vọng nghiên cứu này sẽ góp phần nhỏ bé đánh giá thực trạng thực hiện chính sách phát triển giáo dục tại một quận của Thủ đô để làm tài liệu, kinh nghiệm cho các nhà hoạch định chính sách, các cán bộ quản lý trong các cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục tham khảo. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận về thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở cấp huyện, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông tại quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội để đưa ra một số giải pháp thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở Quận trong những năm tới; góp phần nâng cao chất lượng GD&ĐT phục vụ cho việc phát triển KT-XH ở Quận và Thủ đô Hà Nội. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xác lập cơ sở lý luận về thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở cấp quận, huyện. 3
- Đánh giá thực trạng thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông tại quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội trong thời gian 2016-2018. - Đề xuất một số giải pháp thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông tại quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Chính sách phát triển giáo dục phổ thông tại quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: Thực hiện chính sách phát triển giáo dục ở cấp huyện (giáo dục mầm non (MN), giáo dục tiểu học (TH), giáo dục trung học cơ sở (THCS) tại quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội. 4.4. Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2016 đến năm 2018 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp nghiên cứu Để tiến hành nghiên cứu đề tài, đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: * Phương pháp thống kê - phân tích + Thu thập số liệu từ các tài liệu, báo cáo đã ban hành và công khai trên Cổng thông tin điện tử quận Thanh Xuân. + Toàn bộ số liệu phục vụ cho nghiên cứu luận văn tác giả thu thập qua thống kê, phân tích số liệu từ các tài liệu có sẵn. * Phương pháp tổng hợp - so sánh - Phương pháp phân tích: Phân tích các báo cáo, tài liệu liên quan đến tình hình thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông của các đơn vị thuộc Quận. - Phương pháp so sánh: Sử dụng so sánh để đối chiếu giữa các kỳ và năm thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông của các đơn vị thuộc Quận. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài Về lý luận: hệ thống hóa và làm rõ các khái niệm, các vấn đề lý luận cơ bản liên quan thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông; phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông. 4
Về thực tiễn: Dựa trên kết quả nghiên cứu thực tế về thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở cấp huyện tại quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội, đề tài nêu lên thực trạng thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông tại một Quận của thành phố Hà Nội; một số giải pháp thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở Quận trong những năm tới. Đây là những tài liệu tham khảo cho sinh viên khoa Khoa học chính trị. 7. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, đề tài gồm 3 chương như sau: Chương I: Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông ở cấp huyện Chương II: Thực trạng thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông tại quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội Chương III: Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông tại quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội. 5
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC PHỔ THÔNG Ở CẤP HUYỆN 1.1. Lý luận về thực hiện chính sách công 1.1.1. Khái niệm chính sách công Chính sách công là một trong những công cụ quan trọng của quản lý Nhà nước, thông qua việc ban hành và thực thi các chính sách, những mục tiêu của Nhà nước được hiện thực hóa. Chủ thể ban hành chính sách công chính là Nhà nước thông qua các cơ quan quyền lực và các cơ quan thực hiện chức năng quản lý nhà nước. Tác giả Nguyễn Văn Thọ dẫn giải định nghĩa về chính sách công của Thomas Dye đưa ra một định nghĩa ngắn gọn về chính sách công là: “bất kỳ những gì mà Nhà nước lựa chọn làm hoặc không làm”. Khái niệm về chính sách công của William Jenkins cụ thể thơn so với định nghĩa trên. Theo ông, chính sách công là: “một tập hợp các quyết định có liên quan với nhau được ban hành bởi một nhà hoạt động chính trị hoặc một nhóm các nhà hoạt động chính trị liên quan đến lựa chọn các mục tiêu và các phương tiện để đạt mục tiêu trong một tình huống cụ thể thuộc phạm vi thẩm quyền của họ”. Còn James Anderson đưa ra một định nghĩa chung hơn, mô tả chính sách như là: “một đường lối hành động có mục đích được ban hành bởi một nhà hoạt động hoặc một nhóm các nhà hoạt động để giải quyết một vấn đề phát sinh, hoặc vấn đề quan tâm” [30, tr.15]. Tác giả Nguyễn Khắc Bình cho rằng: Chính sách công là hoạt động mà chính phủ chọn thực hiện hoặc không thực hiện để điều hòa các xung đột trong xã hội nhằm thúc đẩy xã hội phát triển theo định hướng nhất định [5, tr.13]. Các học giả đưa ra khá nhiều định nghĩa về chính sách công. Các định nghĩa cơ bản đều thống nhất ở hai điểm, đó là chính sách công bắt nguồn từ các quyết định của Nhà nước và dùng chính sách công để giải quyết những vấn đề 6
chung vì lợi ích của đời sống cộng đồng. Nhưng bản thân tôi sẽ sử dụng khái niệm của tác giả Nguyễn Khắc Bình trong nghiên cứu này. 1.1.2. Vai trò của chính sách công Chính sách công là công cụ hữu hiệu chủ yếu để nhà nước thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình và duy trì sự tồn tại, phát triển của nhà nước, phục vụ người dân là cai trò cơ bản của chính sách công. Để đạt được mục tiêu định hướng của mình, Nhà nước sử dụng chính sách công như một công cụ quan trọng tác động vào các lĩnh vực của đời sống xã hội của nhà nước. Sự thay đổi chính sách dẫn đến các thay đổi lớn của xã hội, mở đường cho những thể chế mới đi vào cuộc sống. Minh chứng cho sự đi trước của chính sách trong phát triển KT-XH tại Việt Nam là công cuộc đổi mới từ năm 1986, huy động được lực lượng sản xuất, khắc phục được cuộc khủng hoảng KT-XH, nâng cao mức sống của người dân. Chính sách công đóng vai trò quan trọng, cụ thể như sau: Thứ nhất, tạo động lực cho các đối tượng tham gia hoạt động kinh tế - xã hội theo mục tiêu chung. Nhà nước phải ban hành nhiều chính sách để đạt được các mục tiêu phát triển KT-XH chung. Đối với các chủ thể thuộc mọi thành phần, mỗi chính sách lại có những cách thức tác động mang tính khuyến khích, khuyến khích các chủ thể hành động theo ý chí của nhà nước. Thứ hai, định hướng mục tiêu cho các chủ thể tham gia hoạt động kinh tế - xã hội. Chính sách công thể hiện rõ những xu thế tác động của nhà nước lên các chủ thể trong xã hội do nó phản ánh thái độ, cách xử sự của nhà nước đối với một vấn đề công, giúp họ đạt được những giá trị tương lai mà nhà nước mong muốn. Giá trị đó chính là mục tiêu phát triển phù hợp với những nhu cầu cơ bản của đời sống xã hội. Nếu các chủ thể kinh tế, xã hội hoạt động theo định hướng tác động của chính sách thì không những dễ dàng đạt được mục tiêu phát triển mà còn nhận được những ưu đãi từ phía nhà nước hay xã hội. Điểu đó có nghĩa là, cùng với mục tiêu định hướng, cách thức tác động của CSC cũng có vai trò định hướng cho các chủ thể hành động. 7
Thứ ba, tạo lập các cân đối trong phát triển. Nhà nước phải dùng chính sách để tạo lập các cân đối vĩ mô cơ bản để phát triển KT-XH một cách ổn định bền vững, đồng thời, nhà nước còn dùng chính sách để điều tiết đảm bảo cho sự phát triển cân đối giữa các vùng miền của đất nước. Thứ tư, phát huy mặt tích cực, khắc phục những hạn chế của nền kinh tế thị trường. Quy luật cạnh tranh và các quy luật thị trường khác trong nền kinh tế thị trường đã thúc đẩy mỗi chủ thể trong xã hội đầu tư vào sảnxuất kinh doanh, không ngừng đổi mới công nghệ nâng cao chất ượng sản phẩm, năng suất lao động, hạ giá thành hàng hóa và dịch vụ cung cấp cho xã hội. Qua đó mà cả xã hội, tổ chức và người dân đều được hưởng lợi. Nhưng, sự vận hành của thị trường cũng gây ra những tác động tiêu cực gây ảnh hưởng không tốt lên toàn xã hội và mỗi người dân. Trong tình hình đó, nhà nước phải sử dụng hệ thống chính sách công để giải quyết những vấn đề bất cập về kinh tế, khắc phục những thất bại của thị trường thông qua trợ cấp, cung ứng dịch vụ công cho người dân do các doanh nghiệp nhà nước, các đơn vị sự nghiệp công hay hội, tổ chức phi chính phủ thực hiện. Thứ năm, tạo môi trường thích hợp cho các hoạt động kinh tế - xã hội. Nhà nước tạo những điều kiện cần thiết để hình thành môi trường thuận lợi cho các chủ thể xã hội hoạt động thông qua các chính sách như: chính sách phát triển thị trường lao động, thị trường vốn, thị trường khoa học và công nghệ, thị trường bất động sản, phát triển cơ sở hạ tầng... Thứ sáu, kiểm soát và phân bổ các nguồn lực trong xã hội. Để phát triển Nhà nước luôn luôn quan tâm đến quản lý, khai thác và sử dụng các nguồn lực. Gia tăng về lượng và cải thiện về chất trong hiện tại và tương lai là mục tiêu phát triển bền vững của Nhà nước. Thứ bảy, thúc đẩy sự phối hợp hoạt động giữa các cấp, các ngành. Một cơ quan nhà nước không thể thực hiện các giai đoạn trong chu trình chính sách mà cần có sự tham gia của nhiều cơ quan thuộc các ngành, các cấp khác nhau hay của nhiều tổ chức, cá nhân. Vì vậy, sự phối hợp hoạt động giữa các cơ quan nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, các tầng lớp nhân dân thông qua quá trình 8
chính sách sẽ góp phần tạo nên sự nhịp nhàng, đồng bộ trong hoạt động thực thi chính sách công. 1.1.3. Các giai đoạn trong quy trình chính sách công Quy trình chính sách công gồm 3 giai đoạn cơ bản: - Hoạch định chính sách: Trong giai đoạn này, Nhà nước sẽ phê chuẩn và ban hành công khai các chính sách được nghiên cứu đề xuất. Quá trình đề xuất chính sách bao gồm việc xác định vấn đề cần ra chính sách, xác định các mục tiêu mà chính sách cần đạt được và xác định các giải pháp cần thiết để đạt tới các mục tiêu đó. Cần phải thường xuyên quan sát và phân tích tình hình thực tế khi muốn xác định vấn đề chính sách, qua đó, dự báo được những mâu thuẫn cơ bản cần giải quyết nhằm duy trì sự tồn tại và phát triển của xã hội. - Tổ chức thực thi chính sách: Đây là giai đoạn thực hiện các mục tiêu chính sách công trên thực tế. Nói cách khác, đây là giai đoạn vận dụng những giải pháp định trước để đạt được các mục tiêu chính sách. Chính trong giai đoạn này, chính sách được biến thành kết quả thực tế. Giai đoạn này bao gồm các hoạt động triển khai, phối hợp thực hiện, kiểm tra đôn đốc và hiệu quả chính sách cùng các biện pháp tổ chức thực thi để chính sách phát huy tác dụng trong cuộc sống. - Đánh giá chính sách: Đây là một giai đoạn quan trọng trong quy trình chính sách. Trong giai đoạn này, người ta tiến hành so sánh các kết quả của chính sách công với các mục tiêu đề ra, phân tích hiệu quả KT-XH đạt được thông qua việc thực thi chính sách trên thực tế. 1.1.4. Khái niệm về thực thi chính sách công Chính sách được hoạch định ra xuất phát từ yêu cầu khách quan của thực tế, từ những nhu cầu của xã hội. Từ năm 1930 đến 1960, trải qua nhiều thời kỳ, các nhà nghiên cứu chủ yếu tập trung tìm tòi về việc hoạch định chính sách công. Song cho đến tận ngày nay, khẳng định một chính sách đề ra là tốt hay xấu được đánh giá bằng thực tế là chính sách đó được xã hội chấp nhận hay 9
không. Chính sách nào tích cực và tiêu cực - chỉ có thực tiễn mới phán xét chính xác nhất. Các nhà nghiên cứu đã chuyển trọng tâm sang giai đoạn thực thi chính sách trong thập kỷ 70. Theo nguyên lý triết học, chính sách là một dạng thức vật chất đặc biệt nên nó cũng cần thực hiện những chức năng để tồn tại. Chính sách phải tham gia vào quá trình vận động như các vật chất khác nêu muốn thực hiện được chức năng. Nghĩa là chính sách phải được triển khai trong đời sống xã hội sau khi ban hành. Do vậy, để duy trì sự tồn tại của công cụ chính sách theo yêu cầu quản lý Nhà nước và đạt mục tiêu chính sách đề ra, tổ chức thực thi chính sách là tất yếu khách quan. Do đó, có thể hiểu khái niệm về tổ chức thực thi chính sách như sau: “Tổ chức thực thi chính sách là toàn bộ quá trình chuyển hóa ý chí của chủ thể trong chính sách thành hiện thực với các đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu định hướng của Nhà nước” [30, tr.1]. Các nguồn lực vật chất, khoa học công nghệ, tài chính và con người muốn đạt được các mục tiêu đã đề ra trong quá trình thực thi chính sách phải được đưa vào các hoạt động có tính định hướng. Để sử dụng các nguồn lực này một cách có hiệu quả theo những mục tiêu đề ra cần phải kết hợp giữa con người với các nguồn lực vật chất, khoa học công nghệ, tài chính. Chủ thể thực thi chính sách trước hết là quan trọng nhất là các cơ quan hành chính nhà nước, bởi vì đây chính là các cơ quan có nhiệm vụ quản lý và tổ chức triển khai các công việc hàng ngày của Nhà nước. Tuy nhiên, các cơ quan lập pháp và tư pháp cũng như các tổ chức Đảng, đoàn thể cũng có vai trò quan trọng trong việc huy động và tổ chức lực lượng tham gia triển khai chính sách. 1.2. Lý luận về thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông 1.2.1. Khái niệm về giáo dục và chính sách phát triển giáo dục phổ thông Theo Từ điển Bách khoa: Giáo dục là quá trình đào tạo con người một cách có mục đích, nhằm chuẩn bị cho con người tham gia đời sống xã hội, tham 10
gia lao động sản xuất, nó được thực hiện bằng cách tổ chức việc truyền thụ và lĩnh hội những kinh nghiệm lịch sử - xã hội của loài người. Thực hiện chính sách phát triển giáo dục phổ thông là một khâu quan trọng trong chu trình chính sách công. Trong thực tiễn có nhiều loại chính sách khác nhau, xuất phát từ tầm quan trọng của GD&ĐT, chính sách phát triển giáo dục phổ thông là một trong những chính sách quan trọng, nhằm phát triển giáo dục với tư cách là nền tảng tinh thần của xã hội, là động lực phát triển xã hội và có tác động mạnh mẽ đến sự phát triển của mỗi quốc gia. Qua những nghiên cứu, phân tích khái niệm ở trên tác giả Phạm Minh Hạc cho rằng: “Chính sách phát triển giáo dục là hệ thống những quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước; các bộ, ngành trung ương và chính quyền địa phương về hoạt động giáo dục nhằm phát triển và hoàn thiện công tác GD&ĐT với mục đích nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” [16, tr.20]. Dựa vào các quan điểm trên về chính sách giáo dục phổ thông, tôi cho rằng: Chính sách phát triển giáo dục phổ thông là các hoạt động của Nhà nước để điều tiết các hoạt động GD&ĐT thông qua hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật nhằm mục đích phát triển giáo dục, nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài phục vụ cho sự nghiệp phát triển KT-XH của đất nước. 1.2.2. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về giáo dục Cơ cấu tổ chức: Xem trang bên 11
Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý Nhà nước về giáo dục 12