Địa Đồ Duyên Hải Miền Trung - Sông Trà phần 8

Chia sẻ: Dqwfrehrh Geryhrtjrt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

83
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'địa đồ duyên hải miền trung - sông trà phần 8', khoa học tự nhiên, địa lý phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Địa Đồ Duyên Hải Miền Trung - Sông Trà phần 8

Vi c s d ng phân bón vô c ơ, thu c b o v th c v t và các ch ph m hóa sinh h c ngày càng ñư c ngư i s n xu t nông nghi p s d ng h p lý. Nông dân Qu ng Ngãi ñã n m b t ñư c k thu t bón phân cân ñ i N-P-K và s d ng thu c tr s âu, tr b nh h p lý; ñ ng th i h c ũng ñã bi t s d ng các lo i s n ph m hóa - sinh h c ñ b s ung dinh dư ng cho cây tr ng thông qua k thu t bón phun lá, hay kích thích cho ra nhi u hoa, ñ u nhi u qu , tăng ñ c hín ñ ng ñ u c a qu ... ð c bi t, quy trình s n xu t a n toàn c a c hương trình IPM ñã thành công Qu ng Ngãi, v i hàng ngàn h nông dân ng d ng. Trong m t s lĩ nh v c khoa h c nông nghi p khác, như xác ñ nh mùa v g n v i th tr ư ng, ng d ng c ơ gi i hóa trong các khâu s n xu t, các công ngh s au thu ho c h, th c hi n tư i - tiêu nư c ti t ki m, xác ñ nh công th c luân - xen canh cây tr ng... c ũng có nhi u ng d ng thành công (5). 4.3. KHOA H C VÀ CÔNG NGH PH C V PHÁT TRI N TH Y S N Ho t ñ ng khoa h c và công ngh trong lĩ nh v c th y s n ñã t p trung ñ y m nh áp d ng các ti n b k t hu t ph c v c ông tác khai thác, nuôi tr ng và ch b i n, ti p thu ti n b k thu t trong ñóng m i tàu thuy n c ó công su t 100CV v i trang thi t b ñ ng b có kh năng bám bi n dài ngày và khai thác ngư tr ư ng xa. Các thi t b máy móc, ti n b k t hu t m i ñư c bà con ngư dân áp d ng vào s n xu t như máy ñàm tho i, máy t m ngư, máy ñ nh v , h i ñ ... ñã nâng cao hi u qu ñánh b t, tránh r i ro, gi m c hi phí s n xu t, tránh các thi t h i ñáng ti c x y ra cho ngư dân. Nh áp d ng các ti n b k thu t vào khai thác mà các ch tiêu v s lư ng tàu thuy n, nă ng l c ñánh b t, s n lư ng khai thác th y s n ñ u tăng qua các năm. Ho t ñ ng nghiên c u, ng d ng các thành t u khoa h c vào nuôi tr ng th y s n ñã t o ra nh ng s n ph m m i, ña d ng hoá v t nuôi có giá tr kinh t , t o thêm ngu n nguyên li u th y s n ph c v xu t kh u, ti p nh n, làm ch và ng d ng thành công vi c c ho cá tra ñ , khuy n c áo mô hình nuôi cá tra t i Qu ng Ngãi, ng d ng có hi u qu c ác ch ph m s inh h c trong s n xu t tôm sú gi ng, h n c h ô nhi m môi trư ng t i c ác vùng nuôi tôm. Mô hình nuôi luân - xen canh cá rô phi ñơn tính trong h nuôi tôm sú ñã h n c h ô nhi m môi tr ư ng nư c do ch t th i c a tôm gây ra, gi m ñư c t l nhi m b nh và tôm phát tri n t t, ñ ng th i c òn m ra hư ng ña d ng hoá v t nuôi trong lĩ nh v c nuôi tr ng th y s n. Trình ñ khoa h c công ngh trong vi c nuôi tr ng th y s n, ñ c bi t là nuôi tôm ñã ñư c nâng lên rõ r t. Trên ñ a bàn Qu ng Ngãi ñã hình thành m t s c ơ s s n xu t tôm gi ng ñ c ung c p c ho ngư i nuôi tôm trong và ngoài t nh. Nhi u mô hình nuôi tôm (ñ c bi t là nuôi tôm trên cát) có năng su t, ch t lư ng t t ñư c nhân r ng. ð n năm 2005, toàn t nh ñã phát tri n hơn 150ha di n tích m t nư c nuôi tôm trên cát. Tuy nhiên, v n ñ ô nhi m môi trư ng trong vi c nuôi tôm trên cát c n ph i ñư c ñ c bi t quan tâm. 4.4. KHOA H C VÀ CÔNG NGH PH C V PHÁT TRI N CÔNG NGHI P, GIAO THÔNG, XÂY D NG, BƯU ðI N, ðI N L C Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 227
Công nghi p Ho t ñ ng khoa h c và công ngh trong công nghi p ñã góp ph n c huy n d c h c ơ c u kinh t Qu ng Ngãi theo hư ng tă ng d n t tr ng công nghi p - xây d ng - d c h v . M c tăng trư ng ngành công nghi p trung bình ñ t 14%/năm. B c tranh công nghi p c a t nh có s thay ñ i tích c c. M t s doanh nghi p m nh d n áp d ng ti n b k thu t, ñ i m i t hi t b , t i p thu công ngh m i ñã t kh ng ñ nh s t n t i và phát tri n ñi lên. Ngành công nghi p Qu ng Ngãi ñã s n xu t ñư c nh ng s n ph m ñ t c h t lư ng t t như ñư ng, bánh k o, bia, nư c khoáng, c n, bơm nư c cao áp, luy n thi c , graphít... ñư c ngư i tiêu dùng trong và ngoài t nh ch p nh n, m t s s n ph m ñã ñư c xu t kh u. Giai ño n 2001 - 2005, ho t ñ ng khoa h c và công ngh trong lĩ nh v c c ông nghi p ñã t p trung gi i quy t c ác v n ñ nh m phát tri n nh ng lĩ nh v c c h y u c a ngành công nghi p. Nhi u doanh nghi p s n xu t tri n khai vi c ng d ng ti n b k thu t, th nghi m c ông ngh m i nh m s n xu t ra nh ng s n ph m c ó ch t lư ng, ñáp ng nhu c u t iêu dùng trong t nh và xu t kh u. M t s m t hàng xu t kh u m i c ó kh nă ng tăng cao như : nguyên li u gi y, tinh b t s n, th y s n, ñ g… Năng l c ti p thu ng d ng công ngh c a c ác doanh nghi p s n xu t c ông nghi p ñã có s phát tri n tích c c, xu t hi n m t s doanh nghi p có năng l c ti p nh n, làm ch c ông ngh nh p. Tiêu bi u như Công ty ðư ng Qu ng Ngãi, Công ty Cơ khí và Xây l p An Ngãi, Công ty C ph n Nông s n Th c ph m. ð c bi t Công ty C ph n Nông s n Th c ph m ñã ti p thu, làm ch công ngh s n xu t tinh b t mì. Nă m 2004, ñ i ngũ c án b k thu t c a c ông ty có kh năng nghiên c u c h t o, v n hành dây chuy n s n xu t tinh b t mì công su t 50 t n s n ph m/ngày v i c hi phí th p hơn 50% so v i thi t b nh p c a Thái Lan. Cùng v i vi c ñ u tư ñ i m i thi t b công ngh s n xu t, các doanh nghi p Qu ng Ngãi ñã chú tr ng áp d ng h th ng qu n lý ch t lư ng qu c t . Năm 2005, toàn t nh có 19 doanh nghi p ñư c c p c h ng ch h th ng qu n lý ch t lư ng theo tiêu chu n ISO 9001: 2000. Giao thông - V n t i Nh ngành giao thông - v n t i t ng bư c phát tri n mà Qu ng Ngãi ñã có kh năng ch ñ ng thi t k và thi công ñư c các c u l n như c u vư t lũ s ông Rhe, c u tràn sông Rinh, ñáp ng nhu c u giao thông cho mi n núi; xây d ng ñư c ñ án phát tri n giao thông nông thôn; xây d ng s tay ñư ng b ; th nghi m ñưa ch t ph gia gia c n n ñư ng giao thông nông thôn nh m x lý nhanh, ti t ki m nguyên v t li u... V n ñ ñ t ra cho khoa h c và công ngh trong lĩ nh v c giao thông - v n t i Qu ng Ngãi trong th i gian ti là ti p t c nghiên c u v n ñ g n k t phát huy hi u qu t i ña các tuy n ñư ng c a Khu Kinh t Dung Qu t v i h t h ng c u ñư ng Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 228
hi n nay trong t nh như th nào; ng d ng các công ngh hi n ñ i trong thi công; s d ng h p lý và hi u qu nguyên v t li u s n c ó c a t nh và nhi u v n ñ khác. Xây d ng Các ho t ñ ng khoa h c và công ngh trong lĩ nh v c xây d ng g n li n v i s phát tri n ñô th . Ngành xây d ng Qu ng Ngãi ñã t p trung nghiên c u và l p c ác ñ án quy ho c h thành ph t nh l , 12 th tr n huy n l , c ác ñi m dân c ư; l p quy ho c h và d án kh thi các khu công nghi p c a t nh. Tham gia xây d ng ñ án quy ho c h Khu Công nghi p Dung Qu t và Khu ðô th V n Tư ng; xây d ng các d án c p, thoát nư c, v s inh môi tr ư ng cho thành ph Qu ng Ngãi; nghiên c u kh o s át v t li u c a Qu ng Ngãi làm ceramic, s d ng bazan phun trào c a núi l a núi Voi (Sơn T nh) làm ph gia ximăng. Trên c ơ s b n ñ tài nguyên khoáng s n v t li u xây d ng, ngành xây d ng ñã l p quy ho c h v t li u xây d ng toàn t nh, t ñó xây d ng các Nhà máy g c h tuynen Phong Niên, Dung Qu t, ximă ng V n Tư ng và các m ñá xây d ng T nh Sơn, ð ng Chua, ðá Bàn, Bình M ... ph c v c ho vi c xây d ng Khu Kinh t Dung Qu t. ði n l c ði n l c Qu ng Ngãi ñã th c hi n t in h c hóa trong công tác qu n lý s n xu t kinh doanh, n i m ng ph c v qu n lý, truy c p s li u, thi t k - d toán, l p k ho c h, ñi u hành s n xu t; hi n ñ i hóa lư i ñi n phân ph i, ñ m b o c ung c p ñi n an toàn và liên t c . T t c c ác xu t tuy n 15kV, 22kV và các máy c t phân ño n ñư ng dây ñ u s d ng máy c t t ñ ng, công ngh k t hu t s nh m nâng cao ñ tin c y v n hành và ch t lư ng cung c p ñi n. Các tr m bi n áp trung gian 35kV ñã ñư c trang b c ác rơle b o v c ông ngh s tích h p, ñ m b o c p ñi n an toàn và liên t c ... Bưu ñi n Bưu ñi n Qu ng Ngãi ñã ti n hành các ñ tài nghiên c u khoa h c , phát huy sáng ki n c i t i n k thu t, h p lý hóa s n xu t, ng d ng công ngh thông tin nh m nâng cao hi u qu c ông tác qu n lý s n xu t, kinh doanh. H u h t c ác lĩ nh v c ho t ñ ng c a Bư u ñ i n ñã ñư c tin h c hóa, nhi u d c h v ñã ñư c khai thác trên m ng máy tính, nâng cao ch t lư ng d c h v , ñ m b o "nhanh chóng, chính xác, an toàn, ti n l i, vă n minh". Qua th c hi n c ác ñ tài khoa h c và phong trào sáng ki n c i t i n k t hu t, kh năng nghiên c u khoa h c và ng d ng ti n b k thu t c a ñ i ngũ c án b Bưu ñi n Qu ng Ngãi ñư c nâng lên rõ r t, ñ s c làm ch c ác thi t b vi n t hông hi n ñ i nh t ñang ho t ñ ng trên m ng Bưu ñi n t nh. 4.5. KHOA H C VÀ CÔNG NGH PH C V PHÁT TRI N Y T Y t Qu ng Ngãi là ngành có ñông l c lư ng cán b khoa h c k thu t và là m t trong nh ng ngành s m t i p c n thành t u khoa h c m i, ñưa ti n b k thu t vào ph c v phòng, ch a b nh, chăm sóc s c kho c ho nhân dân. Nhi u t hi t b c ông Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 229
ngh m i ñã ñư c áp d ng vào khám ch a b nh, trong ñó có nh ng thi t b tươ ng ñ i tiên ti n, góp ph n nâng cao ch t lư ng và ñáp ng ph n l n nhu c u khám ch a b nh cho nhân dân trong t nh. Ngành y t ñã nghiên c u c ác ñ tài khoa h c , như : tác d ng c a s u i nư c khoáng trong gi i khát và ch a b nh; phân b mu i Anopheles trên ñ a bàn t nh Qu ng Ngãi và k ho c h phòng ch ng; ñi u tra c ơ b n mô hình b nh t t Qu ng Ngãi, chă m sóc s c kho ban ñ u c ho tr em và ph n trong t nh... Các chương trình, d án nghiên c u c a ngành y t ñã t o c ơ s khoa h c c ho vi c nâng cao ch t lư ng qu n lý, d phòng và khám ch a b nh, ph c v t t c ông tác chăm sóc s c kh e c ho nhân dân. Giai ño n 2001 - 2005, H i ðông y Qu ng Ngãi ñã ti n hành ñi u tra, kh o s át và l p danh m c c ác lo i dư c li u quý hi m c n ñư c b o v và phát tri n; l p danh m c c ây, con dư c li u thông d ng có kh năng khai thác s d ng (xác ñ nh có t 8 - 10 lo i c ây có kh năng khai thác làm dư c li u v i tr lư ng hàng tră m t n); xây d ng mô hình vư n cây thu c Nam ph c v phát tri n y h c c truy n ñ a phương. S Y t t c h c ñi u tra ñánh giá tình hình s c kho nhân dân 5 huy n mi n núi t nh Qu ng Ngãi, xây d ng mô hình b nh t t c ho t ng khu v c s inh thái và ñ xu t c ác gi i pháp b o v và chăm sóc s c kho h u hi u c ho nhân dân mi n núi. Ngành Y t ñã tri n khai ng d ng thành công nhi u t i n b khoa h c - c ông ngh trong công tác khám ch a b nh, chăm sóc s c kh e nhân dân, như m n i s oi, ch p c t l p ñi n toán, siêu âm màu... Tuy nhiên, nh ng thành t u c ũng như k t qu ng d ng khoa h c và công ngh trong y t c ũng ch m i t p trung tuy n t nh, B nh vi n ða khoa t nh là ch y u, còn vi c ti p thu công ngh ñ i m i thi t b y t tuy n huy n h u như c hưa có gì, trang thi t b t hi u th n, l c h u, trình ñ c huyên môn y u, cho nên nhi u b nh nhân ph i ñưa v t uy n t nh làm cho B nh vi n t nh luôn c ăng th ng, quá t i, do ñó ch t lư ng ph c v c hưa cao. 4.6. TRÊN LĨNH V C KHOA H C XÃ H I Giai ño n 1990 - 2000, Qu ng Ngãi ñã có các công trình nghiên c u v l c h s , văn hoá và con ngư i Qu ng Ngãi; nghiên c u c ác di s n văn hoá g n li n v i truy n t h ng, l h i và danh lam th ng c nh, góp ph n tuyên truy n giáo d c nâng cao các giá tr ñ o ñ c truy n t h ng; nâng cao kh nă ng nh n th c và hư ng th văn hoá trong nhân dân, góp ph n xây d ng nhân cách, l i s ng lành m nh; góp ph n b o t n và phát huy giá tr b n s c văn hoá dân t c. Nhi u ñ tài nghiên c u ñã ñư c công b trên các báo, t p c hí trong t nh và Trung ương. Các công trình nghiên c u v l h i truy n t h ng và xây d ng mô hình l h i ph c v du l c h, ñ i s ng văn hoá các dân t c thi u s Qu ng Ngãi, văn hoá làng mi n núi... ñã góp ph n thi t th c vào vi c b o t n và phát tri n c ác giá tr văn hóa v t th và phi v t th c a c ư dân Qu ng Ngãi qua các th i kỳ l c h s. Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 230
Trong lĩ nh v c khoa h c l c h s , Qu ng Ngãi có nh ng công trình l c h s ð ng c ác c p, các ngành, nhi u c ông trình có s tham gia c a c ác nhà khoa h c Trung ương, ñ c bi t là các công trình: L c h s ð ng b t nh giai ño n 1929 - 1945, giai ño n 1945 - 1975. Nhi u ñ tài khoa h c xã h i l c h s ñã ñư c Trung ương ph i h p v i t nh t c h c t i Qu ng Ngãi và ñã in thành sách như c ác cu c H i th o v Lê Trung ðình, cu c Kh i nghĩ a Ba Tơ, Kh i nghĩ a Trà B ng… Ngành giáo d c c ũng có các công trình nghiên c u xây d ng và th c nghi m c hương trình Cao ñ ng s ư ph m T i u h c (1993 - 1995) ñã ñư c áp d ng t i Trư ng Cao ñ ng Sư ph m Qu ng Ngãi; nghiên c u ñưa chương trình giáo d c dân s l ng ghép vào các môn h c c th dùng cho trư ng ph thông; nghiên c u biên so n giáo trình gi ng d y l c h s , ñ a lý ñ a phương t nh Qu ng Ngãi cho h c s inh ph thông c ơ s , ñ i m i phương pháp d y h c . Giai ño n 1996 - 2005, nhi u ñ tài khoa h c xã h i ñã ñ xu t c ác gi i pháp kh thi và ñã ñư c ñưa vào th c hi n nh m gi i quy t nh ng v n ñ mà th c t i n phát tri n kinh t - xã h i c a t nh ñ t ra như : các gi i pháp khoa h c , ñ ng b gi i quy t v n ñ tái ñ nh c ư b n v ng ph c v d i dân d án h c h a nư c Nư c Trong và các khu v c s t l ven sông; l p s u t ñ u tư c ho nhà , v t ki n trúc ph c v c ông tác ñ n bù gi i t a c a t nh; v n ñ lao ñ ng, vi c làm nông thôn; phương án t o ngu n c án b ngư i dân t c thi u s c ho các c ơ quan c a ð ng, Nhà nư c và các ñoàn th ; gi i pháp nâng cao ch t lư ng h c t p môn ti ng Vi t c ho h c s inh các dân t c í t ngư i; ñ i m i và hoàn thi n c ông tác qu n lý kinh t ngân sách xã phư ng; gi i pháp nâng cao hi u qu c ông tác qu n lý v a n ninh ñ i v i ngư i nư c ngoài trên ñ a bàn t nh; gi i pháp k t h p phát tri n kinh t v i qu c phòng; nghiên c u ñ xu t gi i pháp tăng c ư ng ñ i ñoàn k t dân t c t i c ác huy n mi n núi c a t nh; nghiên c u c ác gi i pháp xây d ng ngu n nhân l c ph c v hình thành Trư ng ð i h c Ph m Văn ð ng t i t nh Qu ng Ngãi... Nhi u c ông trình nghiên c u lĩ nh v c văn hoá ñã ñư c hoàn thành và phát huy tác d ng như : Qu ng Ngãi - ñ t nư c, con ngư i, văn hóa; Hoa vă n h a ti t dân t c Cor; Văn hóa dân gian c a ngư i Vi t Qu ng Ngãi; Văn hoá v t th và phi v t th trên ñ o Lý Sơn; Vă n hóa truy n th ng, âm nh c dân gian c a c ác dân t c Hrê, Cor, Ca Dong… góp ph n b o t n, phát huy b n s c văn hoá dân t c và cung c p lu n c khoa h c c ho các nhà qu n lý, các nhà chuyên môn trong vi c xây d ng k ho c h b o t n và phát huy giá tr c ác lo i hình văn hoá truy n t h ng tiêu bi u, ph c v c ho công tác quy ho c h phát tri n kinh t - xã h i t i c ác huy n mi n núi c a t nh và ph c v phát tri n du l c h. Khoa h c và công ngh Qu ng Ngãi trong nh ng năm 1989 - 2005 tuy còn khó khăn v c án b ñ u ngành, v c ơ s v t c h t k thu t như ng ñã có s phát tri n khá, góp ph n quan tr ng vào vi c th c hi n c ó hi u qu c ác m c t iêu phát tri n kinh t - xã h i c a t nh. ðây là c ơ s ñ ho t ñ ng khoa h c và công ngh Qu ng Ngãi ti p t c ph n ñ u phát tri n, phát huy vai trò c a mình trong tương lai. II. MÔI TRƯ NG Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 231
1. VÀI NÉT V MÔI TRƯ NG TRƯ C 1975 Vùng ñ t Qu ng Ngãi hình thành trên n n ñ a kh i c Kon Tum và ñư c m r ng do tác ñ ng qua l i gi a s ông và bi n. ði u ki n ñ a c h t ñó quy ñ nh ñ c ñi m ñ a hình ñ i núi v i d i ñ ng b ng nh ven bi n, l p v th như ng ch y u là ñ t feralit ñ vàng có ñ phì kém, tài nguyên không ñáng k . Trong l c h s khai phá lãnh th v i nh ng dòng nh p c ư t phía B c vào và ñ gia tăng dân s t nhiên l n d n ñ n tình tr ng "ñ t h p ngư i ñông", ph n l n c ác ngu n tài nguyên, nh t là r ng nhi t ñ i và ñ t b khai thác quá nhi u và suy thoái nghiêm tr ng (6). ð u th k XX, chính quy n t h i b y gi ph n nào ñã có ý th c qu n lý, b o v c ác khu r ng có lâm s n quý, gi gìn và ph c h i nh ng ñai r ng phòng h ven bi n, thu thu khai thác lâm s n. Giai ño n t nă m 1954 ñ n 1975, r ng Qu ng Ngãi b c hi n tranh tàn phá n ng n , m t ph n do bom ñ n, m t ph n do hoá ch t ñ c khai quang c a M . Giai ño n này, quân ñ i M và chính quy n Sài Gòn dùng máy bay r i bom xăng, thu c khai quang tàn phá nhi u c ánh r ng ñ d b ki m s oát các ho t ñ ng c a c ách m ng, do ñó ñ c he ph r ng b s uy gi m nghiêm tr ng. V h t h ng c p thoát nư c, m ng lư i thoát nư c ñã ñư c xây d ng t h xã Qu ng Ngãi t trư c nă m 1975, ñã b hư h ng nhi u. H t h ng c p nư c ñư c xây d ng t th i Pháp. Năm 1961, công trình thu nư c ng m c ó 03 gi ng ñào m c h nông. M ng lư i c p nư c v i t ng chi u dài ñư ng ng là 25km; có m t tháp nư c hình tr : w =114m3, h = 25m; công su t c p nư c kho ng 2000m3/ngày/ñêm. Nói chung th i kỳ trư c nă m 1975, do khoa h c k thu t, công nghi p c hưa phát tri n, vi c khai thác tài nguyên còn h n c h , s n xu t nông nghi p s d ng thu c b o v th c v t không nhi u, nên m c ñ ô nhi m môi trư ng còn th p. 2. MÔI TRƯ NG T NĂM 1975 ð N NĂM 2005 Sau gi i phóng 1975, các vùng ñ t c át ven bi n Qu ng Ngãi ñư c nhân dân tr ng r ng ch y u b ng cây phi lao nh m c h n gió, cát ven bi n, c i thi n môi trư ng sinh thái. Nhà nư c b t ñ u có nh ng d án ñ u tư tr ng r ng, ph xanh ñ t tr ng ñ i tr c , môi trư ng khu v c ñ u ngu n c ác con sông d n ñư c c i thi n t ng bư c. V i truy n th ng c n c ù trong lao ñ ng, yêu nư c và ti p thu nhanh nh ng ti n b k thu t, t năm 1989 ñ n nă m 2005, nh t là giai ño n 1995 - 2005, Qu ng Ngãi ñã tr thành m t trong nh ng t nh ven bi n mi n Trung t túc ñư c lương th c , s n lư ng mía có lúc ñ ng hàng ñ u c nư c, s n xu t c ông nghi p c ó m c tăng trư ng khá cao. Hi n tr ng môi trư ng Qu ng Ngãi vì th c ũng có s bi n ñ i liên t c , nhanh chóng. Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 232
Cùng v i quá trình hình thành và phát tri n c a Khu Kinh t Dung Qu t, các khu công nghi p c a t nh như T nh Phong, Qu ng Phú ñư c thành l p, các ho t ñ ng kinh t nông nghi p, th y l i, th y s n, thương m i d c h v Qu ng Ngãi phát tri n m nh kéo theo s s uy thoái và ô nhi m môi trư ng, di n b i n môi trư ng tr nên ph c t p, ngày m t khó ki m s oát. Sau ñây là hi n tr ng môi trư ng t nh Qu ng Ngãi t i m i ti u vùng sinh thái ñ c trưng (7). 2.1. HI N TR NG MÔI TRƯ NG T I TI U VÙNG ðÔ TH HÓA H th ng thoát nư c mưa và nư c th i s inh ho t c a thành ph Qu ng Ngãi c ó chi u dài 21km ñư c xây d ng t năm 1975, nă m 1998 ñã s a c h a, n o vét ñư c 2,72km. H th ng này g m 67 h ga thoát nư c; 1.475 c ng h p; 13.780 c ng ng m; 5.000m c ng l thiên ho t ñ ng kém hi u qu do không ñ ng b , c h p vá nên b t c ngh n gây ng p úng, nh hư ng ñ n ñ i u ki n v s inh môi trư ng ñô th . M t s khu v c trong thành ph không có c ng thoát. ð i v i c ác th tr n t hu c c ác huy n, h t h ng thoát nư c mưa và nư c th i s inh ho t nhìn chung chưa ñư c quy ho c h và ñ u tư xây d ng. M t s th tr n d c theo Qu c l 1A có h th ng thoát nư c nhưng ñã quá c ũ, nư c mưa và nư c th i s inh ho t thoát r t c h m ho c b ñ ng. Năm 2005, d án xây d ng h th ng x lý nư c th i s inh ho t t p trung (d án c i thi n môi trư ng ñô th mi n Trung) cho khu v c thành ph Qu ng Ngãi ñã ñư c tri n khai th c hi n. V n ñ t hoát nư c và ô nhi m môi trư ng kênh Hào Thành, sông ðào ñư c c i thi n. Ho t ñ ng thu gom, x lý rác c ũng ñư c t p trung c ác huy n ñ ng b ng và thành ph Qu ng Ngãi. x lý t i khu v c th tr n, th t ð n năm 2005, c ác th tr n, th t c ác huy n ñ ng b ng và thành ph Qu ng Ngãi ñã có bãi t p trung x lý rác th i s inh ho t và công nghi p. Theo kh o s át và ñánh giá c a Trung tâm Công ngh Môi trư ng ENTEC v hi n tr ng ch t lư ng môi trư ng khí, k t qu ño ñ c n ng ñ c ác ch t ô nhi m không khí t i khu v c th xã Qu ng Ngãi và các th t r n t rong giai ño n 1995 - 2001, thì hàm lư ng b i khu v c ñô th khá cao vào các gi c ao ñi m, tuy t ñ i ña s c ác ñi m kh o s át có n ng ñ b i c ao hơn tiêu chu n. N ng ñ b i t i c ác tr c ñư ng giao thông dao ñ ng trong kho ng 0,45 - 1,15mg/m3, cao hơn tiêu chu n c ho phép t 1,5 ñ n 4 l n, hàm lư ng b i trong không khí khu v c ñô th c ó chi u hư ng gia t ăng. Nguyên nhân gây ô nhi m b i là do ch t lư ng ñư ng sá và xe c còn th p, xu ng c p nhi u, công tác v s inh ñư ng ph c hưa ñư c th c hi n m t c ách ñ ng b . N ng ñ c ác ch t khí khác như SO2, NOx, CO, THC hi n c òn th p hơn tiêu chu n. V tình hình ô nhi m ti ng n, ñ n khu v c dân c ư lao ñ ng t p trung có ñ l n t 45 - 70 dBA, khu v c thành ph Qu ng Ngãi dao ñ ng t 53 - 77 dBA. ð i v i c ác khu v c có ho t ñ ng giao thông m nh, ñ n c ao hơn các khu v c khác. Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 233
T i khu v c trung tâm c a c ác th tr n t hu c c ác huy n mi n núi, nhìn chung ch t lư ng không khí ñ u ñ t t iêu chu n môi trư ng, chưa có d u hi u ô nhi m do s n xu t và sinh ho t gây nên. M t s v trí hàm lư ng b i t rong không khí có cao hơn tiêu chu n nhưng không ñáng k , c h y u do ho t ñ ng giao thông. V c p nư c sinh ho t, Nhà máy nư c t i thành ph Qu ng Ngãi hi n c ó công su t c p nư c 20.000m3/ngày ñêm. Tính ñ n năm 2005, ña s ngư i dân s ng c ác phư ng n i thành Qu ng Ngãi ñ u ñư c dùng nư c s c h. Ngoài ra, Công ty C p thoát nư c Qu ng Ngãi ñã tri n khai các d án c p nư c Tư Nghĩ a, M ð c , ð c Ph , Bình Sơn, Sơn T nh. Di n tích cây xanh trong n i t hành, n i t h c a thành ph và th t r n ñư c tr ng b s ung qua các năm, như c ác lo i c ây phư ng vĩ , b ng lăng, s u… Th i gian g n ñây, v n ñ tr ng cây xanh ñã ñư c các c p, các ngành có quan tâm nhi u hơn. 2.2. HI N TR NG MÔI TRƯ NG T I TI U VÙNG CÔNG NGHI P HOÁ T i c ác khu công nghi p, môi tr ư ng không khí có nhi u b i n ñ i v c h t lư ng. Tùy theo ñ c tính s n xu t và hi n t r ng ñ u tư phát tri n t ng khu công nghi p mà m c ñ bi n ñ i c h t lư ng không khí khác nhau. ð i v i Khu Công nghi p Qu ng Phú, thành ph n c ác khí ô nhi m (NH3, HS-,...) cao do ho t ñ ng c a c ác nhà máy ch b i n t h y h i s n, công nghi p mía ñư ng. Các khu công nghi p c òn l i ph n l n hàm lư ng b i trong không khí cao do s n xu t v t li u xây d ng, xây d ng công trình h t ng k thu t. Nhưng nhìn chung thì ô nhi m không khí t c ác khu công nghi p ñ n môi trư ng xung quanh là chưa ñ n m c nghiêm tr ng. Ô nhi m do nư c th i c ông nghi p, ti u th c ông nghi p Qu ng Ngãi ch y u do các nhà máy gây nên, như : Nhà máy ðư ng Qu ng Ngãi, Nhà máy Ch bi n Tinh b t s n T nh Phong, các nhà máy ch b i n th y s n… H u như t t c c ác nhà máy t i Qu ng Ngãi ñ u thi u h th ng x lý nư c th i ho c c ó x lý s ơ b nhưng không ñ m b o tiêu chu n c ho th i vào môi trư ng. Qu ng Ngãi là m t t nh chưa có n n c ông nghi p phát tri n m nh, song v n ñ ô nhi m c c b do nư c th i s n xu t c ông nghi p, ti u t h c ông nghi p gây ra là h t s c nghiêm tr ng. Nguyên nhân chính là do các c ơ s s n xu t c hưa quan tâm ñúng m c t i vi c x lý nư c th i và các v n ñ môi trư ng khác. ð n năm 2005, ph n l n c h t th i r n t i c ác khu công nghi p Qu ng Ngãi v n c hưa ñư c thu gom x lý ñúng quy ñ nh. Lư ng ch t th i r n này ch ñư c t p trung cùng v i c ác lo i c h t th i r n ñô th và ñem ñ t ho c c hôn l p tùy theo ñ c tính t ng lo i. Hi n nay, vi c thu gom và x lý rác th i t i Khu Công nghi p Qu ng Phú và m t s nhà máy, xí nghi p trong thành ph ñ u do Công ty Môi trư ng ðô th thu gom x lý chung cùng rác sinh ho t t i Bãi rác Nghĩ a Kỳ. Các khu công nghi p và các c ơ s s n xu t t x lý b ng cách chôn l p ho c ñ t. Do Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 234
ñó, rác th i c ông nghi p ñang là v n ñ nan gi i c a t nh Qu ng Ngãi, c n ph i c ó bi n pháp qu n lý phù h p. 2.3. HI N TR NG MÔI TRƯ NG T I TI U VÙNG NÔNG THÔN V hi n tr ng ch t lư ng nư c ph c v s inh ho t vùng nông thôn Qu ng Ngãi, theo k t qu phân tích nư c gi ng ñóng và gi ng ñào t i m t s h dân do Trung tâm Công ngh Môi trư ng th c hi n năm 2002, khu v c ven bãi bi n, nư c có hàm lư ng clorua cao (260mg/l), ñ pH th p (5,65). Nguyên nhân do các gi ng ti u vùng này ñào r t c n và phân b trên n n b i t . Hơn n a, vào mùa h thư ng ngu n tr lư ng nư c ít, nhu c u s d ng l i tăng do ñó x y ra hi n tư ng xâm nh p m n vùng h lư u. Nhìn chung, các m u nư c ng m c hưa có d u hi u b ô nhi m do ho t ñ ng s n xu t c ông nghi p. M c dù có m t vài ch tiêu chưa ñ t tiêu chu n, nhưng ngu n nư c ng m c ó kh nă ng dùng vào m c ñích c p nư c sinh ho t, sau khi áp dng m t s bi n pháp x lý có th ñưa vào s d ng. Hi n tr ng v s inh môi trư ng nông thôn t nh Qu ng Ngãi còn nhi u h n c h . Tình hình cung c p nư c sinh ho t c òn nhi u khó khă n do ch t lư ng nư c suy gi m và kh i lư ng nư c c p trên ñ u ngư i còn th p. Tình tr ng thi u nư c s c h t i c ác vùng nông thôn Qu ng Ngãi hi n nay v n c òn ph bi n. Tính ñ n tháng 7.1998, t l ngư i dân ñư c s d ng nư c s c h kho ng 58,40%, trong ñó vùng nông thôn là 54,20%. Theo b c h th môi trư ng t nh Qu ng Ngãi nă m 2000, t l dân c ư ñư c s d ng nư c s c h toàn t nh là 58,62%, trong ñó vùng nông thôn là 54,31%. T p quán c a nhân dân các ti u vùng nông thôn là th i t r c ti p toàn b c h t th i c hăn nuôi ra môi trư ng, gây nh hư ng ñ n c h t lư ng nư c m t, nư c ng m t ng nông và môi tr ư ng không khí. Ngoài ra, ô nhi m b i, ti ng n, ñ rung d c theo các tr c l giao thông gia tăng không ng ng theo s gia tă ng dân s , s lư ng xe máy và ho t ñ ng thương m i - d c h v phát tri n kh p nơ i t i c ác vùng nông thôn. Sông r c h Qu ng Ngãi b nh hư ng do s d ng các lo i phân bón và thu c b o v th c v t trong nông nghi p. Theo s li u th ng kê năm 2000, lư ng hoá ch t s d ng trong nông nghi p là 60.100 t n, t ăng hơn 2,05% so v i nă m 1999. Trong ñó, lư ng phân bón vô c ơ là 59.900 t n và lư ng hoá ch t b o v th c v t là 200 t n. Như v y, bình quân m i hécta ñ t c anh tác ñã s d ng 915kg phân bón vô c ơ và 2,1kg hoá ch t b o v th c v t. Tác ñ ng do s d ng thu c b o v th c v t t i t i u vùng nông thôn t nh Qu ng Ngãi ñang là v n ñ r t b c xúc c a c ơ quan qu n lý môi trư ng và ngư i dân nông thôn. S khai thác ñ t quá m c , ñ c c anh lâu nă m ñã gây nên hi n tư ng ñ t b c màu, gi m ñ phì. Vi c s d ng quá nhi u phân vô c ơ, ñ ng th i gi m t l bón phân h u c ơ c ũng chính là nguyên nhân làm cho ñ t b c màu. Di n tích ñ t b c màu c a t nh lên ñ n 40.000ha, chi m trên 40% di n tích ñ t nông nghi p. 2.4. HI N TR NG MÔI TRƯ NG T I TI U VÙNG VEN BI N Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 235
K t qu kh o s át nư c bi n và vùng ven bi n t nh Qu ng Ngãi nă m 2000 cho th y: ñ pH trong nư c bi n ven b t i c ác ñi m kh o s át Dung Qu t, C Lũy, Sa Huỳnh dao ñ ng t 7,5 - 8,1. Các giá tr ño ñư c ñ u ñ t tiêu chu n c ho phép. Hàm lư ng ch t r n lơ l ng (SS) trung bình t i Dung Qu t trong mùa khô là 18,9mg/l, mùa mưa là 30,6mg/l, giao mùa là 51,7mg/l. Các giá tr này ñ t t iêu chu n c h t lư ng nư c bi n ven b nhưng không ñ t t iêu chu n nư c cho ho t ñ ng bãi t m. Giá tr SS có xu hư ng tă ng nhanh so v i nh ng năm kh o s át trư c ñây. Hàm lư ng ch t r n lơ l ng trong nư c bi n ven b khu v c M Khê, C Lũy vào giao mùa và mùa mư a ñ t t iêu chu n c ho phép ñ i v i c h t lư ng nư c khu v c bãi t m. Do v y, khu v c này hoàn toàn có th s d ng vào m c ñích t m bi n, du l c h. Riêng khu v c Sa Huỳnh hàm lư ng ch t r n lơ l ng trong 2/3 s m u nư c bi n kh o s át ñ u th p dư i m c c ho phép c a tiêu chu n nư c bi n ven b như ng không ñ t t iêu chu n c ho nuôi tr ng th y s n và khu v c bãi t m. Hàm lư ng ch t h u c ơ (BOD) ño ñư c trong nư c bi n ven b khu v c Dung Qu t và C Lũy ñ u nh hơn tiêu chu n c ho phép. M c dù trong th i gian g n ñây, s n lư ng khai thác h i s n Qu ng Ngãi có gia tăng, nhưng tình tr ng suy thoái c a h s inh thái bi n ñã có nhi u bi u hi n rõ r t. C t h là ngu n l i th y s n b ki t qu và nhi u lo i h i s n c ó giá tr kinh t c ao ñã b gi m ñáng k , th hi n qua s n lư ng ñánh b t. Nguyên nhân c a tình tr ng này là do n n phá r ng ng p m n làm ñ m nuôi th y s n c ó chi u hư ng gia tăng. Vi c khai thác h i s n không h p lý và g n b dùng ch t n ñánh b t ñã làm suy gi m tr lư ng cá c a t nh. V s t l và b i t c ác c a s ông, ven bi n s au ñ t lũ l t năm 1999, toàn t nh có 25 ñi m s t l b sông, 2 ñi m l b bi n, 4 ñi m l c a bi n làm nh hư ng ñ n hàng trăm h dân s ng g n khu v c . ð ng th i, lũ l t làm b i t hàng tră m hécta ñ t c anh tác gây khó khăn cho s n xu t nông, diêm nghi p c a nhân dân ñ a phương. V s c môi trư ng, tính ñ n nă m 2005 t i khu v c c ác c ng bi n c a Qu ng Ngãi chư a x y ra s c tràn d u v i quy mô l n, như ng trong tương lai khi c ng Dung Qu t ñi vào ho t ñ ng thì kh nă ng x y ra các s c môi tr ư ng do tràn d u là r t l n, c n ñ c bi t quan tâm. Do ñi u ki n t nhiên, nên hàng năm Qu ng Ngãi ph i c h u nhi u t hiên tai như bão, l t. Nă m 1999, c ơn bão s 5 ñã gây nên tr n lũ l t l n, làm thi t h i trên 392.000 tri u ñ ng, nh hư ng nghiêm tr ng ñ n tính m ng và tài s n c a nhân dân. 2.5. HI N TR NG MÔI TRƯ NG T I TI U VÙNG R NG NÚI VÀ ð I TR C R ng t i Qu ng Ngãi r t ña d ng v c h ng lo i và phong phú v lo i c ây g , c ác lo i g quý nhưng tr lư ng r ng ñang b gi m d n do ho t ñ ng khai thác di n ra m t c ách quá m c . Do th c v t b c c ao b c ưa, ch t phá nên th c v t b c th p c n bóng râm b c h t theo, m t ñ t tr nên khô c n do thi u ngu n b s ung ch t dinh Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 236
dư ng, quá trình b c thoát hơi nư c nhanh hơ n, do ñó cây c i không có kh năng sinh trư ng và phát tri n Hi n t r ng n t, trư t, xói l ñ t là m t trong nh ng thiên tai nguy hi m nh t mi n núi Qu ng Ngãi. Qua ñ t lũ l t vào tháng 11, 12 năm 1999, trư t l mi n núi Qu ng Ngãi càng tr nên tr m tr ng và th c s ñe d a ñ n tính m ng và tài s n c a nhân dân trong vùng, gây nhi u khó khăn cho vi c phát tri n kinh t - xã h i mi n núi, nơ i có nhi u ñ ng bào dân t c thi u s s inh s ng. V hi n tr ng ch t lư ng nư c m t, do tình hình phát tri n c ông nghi p và nông nghi p t i t i u vùng r ng núi và ñ i tr c không cao, nên ch t lư ng nư c m t t i ti u vùng này còn khá t t ñ i v i c ác ch tiêu hoá lý. Tuy nhiên, hàm lư ng vi sinh trong nư c m t c hưa ñ t tiêu chu n. ðây chính là y u t gây nên các b nh truy n nhi m nguy hi m c ác ti u vùng r ng núi. Nguyên nhân chính là do nh n th c c a ngư i dân chưa cao, v s inh môi trư ng không t t, ñi u ki n c hă m sóc s c kho , y t c òn y u kém. Ngoài ra, ngu n nư c m t c òn b ô nhi m do phân ngư i, gia súc, xác ch t c a ñ ng v t, do con ngư i th i b a bãi xu ng các con sông, su i. Ch t lư ng nư c ng m t i khu v c mi n núi nói chung ñ t t iêu chu n v c ác ch tiêu lý hoá, ngo i t r hàm lư ng s t trong nư c còn cao. Nguyên nhân chính gây ô nhi m s t là do c u trúc ñ a c h t t ng laterit ch a nư c. Các ch tiêu vi sinh trong nư c ng m t i khu v c mi n núi chưa ñ t tiêu chu n c a B Y t quy ñ nh. Nhìn chung, t i khu v c c ác ti u vùng mi n núi ñ i tr c , thành ph n dân c ư c hính là ñ ng bào dân t c thi u s . Do m t s phong t c t p quán c a ñ a phương còn l c h u nên môi trư ng s ng c a ngư i dân t i ñây ñã b ô nhi m do ho t ñ ng chăn nuôi gia súc, gia c m g n nơ i sinh ho t. Lư ng ch t th i t ho t ñ ng này không ñư c qu n lý ñã t o ñi u ki n c ho các m m m ng b nh t t phát sinh và lan truy n. 2.6. HI N TR NG MÔI TRƯ NG T I TI U VÙNG DU L CH Do ho t ñ ng du l c h Qu ng Ngãi chưa phát tri n m nh, nên ch t lư ng môi trư ng t i c ác khu v c này nhìn chung chưa có bi u hi n b ô nhi m n ng. Ch t lư ng không khí t i t i u vùng này nhìn chung ñ t t iêu chu n môi trư ng, ñ m b o c ho các ho t ñ ng du l c h. V n ñ tr ng tâm t i c ác khu du l c h là qu n lý rác th i. Hi n nay, rác th i t i c ác khu du l c h trong ñó có các lo i bao bì (nilông, gi y, lon bia, nư c ng t…) chưa ñư c thu gom, qu n lý và x lý, gây ô nhi m môi trư ng và làm m t c nh quan khu du l c h. N u tính trung bình kh i lư ng rác th i ra t m t lư t khách du l c h là 0,25kg/lư t khách, thì trong năm 2000 t ng kh i lư ng rác th i c a ho t ñ ng du l c h t i c ác ti u vùng du l c h kho ng 29,5 t n/năm. K t qu phân tích m u c ho th y n ng ñ m t s c h t ô nhi m trong nư c bi n t i c ác bãi t m c hưa ñ t T iêu chu n Vi t Nam (TCVN 5943 - 1995) v c h t lư ng nư c bãi t m. K t qu phân tích c ũng cho th y c h t lư ng nư c t i m t s gi ng ñóng xung quanh bãi t m b nhi m m n. N u mu n c ó ch t lư ng nư c ng t t t thì ph i ñóng gi ng cách bãi t m kho ng hơn 500m. Hi n nay, các khu du l c h Qu ng Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 237
Ngãi ñang b thu h p di n tích ñ ph c v c ho các ho t ñ ng khác (công nghi p, nông nghi p), ñ c bi t là các khu di tích l c h s b l n c hi m, và ñang trong tình tr ng báo ñ ng. Qu ng Ngãi ñang trên ñư ng ñ y m nh công nghi p hoá, hi n ñ i hoá, nên vi c qu n lý môi trư ng còn nhi u v n ñ ñ t ra, c n ti p t c nghiên c u và l p nh ng d án kinh t - xã h i ñ tri n khai theo hư ng s d ng t ng h p c ác d ng tài nguyên môi trư ng cho th h hôm nay, ñ ng th i tái t o l i tài nguyên cho th h mai sau, b o v ñư c môi trư ng s ng lành m nh, b n v ng. (1) Theo Ph m Trung Vi t: Non nư c X Q u ng, Nxb Khai Trí, Sài Gòn, 1971. (2) Theo Báo cáo khoa h c ñ tài ði u t ra cơ b n các ñi u ki n t nhiên và tài nguyên môi trư ng, Trươ ng ðình Hi n c h nhi m, 1996, và các tài li u b ng ti ng Pháp còn lư u tr t i Thư vi n t nh Qu ng Ngãi. (3) Theo Thông tin sáng t o, s 1, nă m 1987, do y ban Khoa h c và K thu t Nghĩa Bình xu t b n. (4) Theo U ban nhân dân t nh Qu ng Ngãi: ð án ñào t o ngu n nhân l c t hu c lĩ nh v c hành chính, s nghi p c a t nh Qu ng Ngãi giai ño n 2005 - 2010, 2005. (5) K s ư ðào Minh Hư ng: ng d ng khoa h c công ngh vào s n xu t nông nghi p - thành t u và ñ nh hư ng phát tri n. T p s an Thông tin Khoa h c và Công ngh Qu ng Ngãi, s 1.2005. (6) Theo báo cáo ñ tài khoa h c: ðánh giá t ng h p ñi u ki n t nhiên tài nguyên thiên nhiên và kinh t - xã h i t nh Qu ng Ngãi, Giáo s ư Ti n s ĩ ð ng Trung Thu n c h nhi m, 07.1990. (7) Theo Quy ho c h môi trư ng ph c v phát tri n kinh t - xã h i b n v ng t nh Qu ng Ngãi, Trung tâm công ngh môi trư ng ENTEC, Thành ph H Chí minh, 06.2002. Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 238
VĂN HÓA – THÔNG TIN CHƯƠ NG XXXI TH D C - TH THAO c ác chương trư c ñã gi i t hi u c ác di s n văn hóa phi v t th và vă n hóa v t th Qu ng Ngãi. Chương này gi i t hi u c h y u v văn hóa - thông tin, th d c - th thao v i tư c ách là nh ng ho t ñ ng có t c h c t 1945 ñ n nay trên ñ t Qu ng Ngãi. I. VĂN HÓA - THÔNG TIN 1. VĂN HÓA - THÔNG TIN TH I KỲ 1945 - 1975 1.1. TH I KỲ KHÁNG CHI N CH NG PHÁP (1945 - 1954) B máy qu n lý và ho t ñ ng Ngay sau khi Cách m ng tháng Tám thành công, nư c Vi t Nam Dân ch C ng hòa ra ñ i, Qu ng Ngãi ñã hình thành b máy qu n lý và ho t ñ ng c a ngành văn hoá - thông tin theo mô hình, th th c c hung c a c nư c, phù h p v i ñ c thù c a ñ a phương. c p t nh: Tháng 9.1945, Ty Tuyên truy n ñư c thành l p, năm 1947 ñ i là Ty Thông tin - Tuyên truy n. Ty có các ñơn v nghi p v : phòng chuyên môn, c ơ quan n loát (1945), nhà in (1946), nhà in Kháng chi n ( 1947), t Thông tin h ng tu n (1945 - 1946), báo Ti n phong h ng tháng (t năm 1947). Cu i nă m 1945, Liên ñoàn Văn hóa C u qu c ra ñ i; nă m 1948 ñ i tên là ðoàn Văn hóa Kháng chi n; nă m 1952 thành l p Phân h i Văn ngh t nh. T c h c Văn hóa - Vă n ngh Qu ng Ngãi g m c ác ñơn v nghi p v tr c thu c : Phòng sáng tác, Tu n báo Ti n hóa (1946), T p c hí ð i s ng m i và T p c hí Thi ñua Ái qu c (t năm 1948) m i nă m ra 4 s , ð i tu ng (hát b i), ð i k c h nói, ð i Tuyên truy n Văn ngh qu c dân thi u s . c p huy n: Cu i nă m 1945 có Phòng Tuyên truy n, nă m 1947 ñ i là Phòng Thông tin - Tuyên truy n. Trong phòng có ð i Tuyên truy n Vă n ngh . T nă m 1946, các huy n ñ ng b ng có tr m truy n t hanh, b n tin h ng tháng (in litô). c p xã: Nh ng năm 1946 - 1947, có Ban Thông tin - Tuyên truy n. Nhi u xã ñ ng b ng có b n ghi tin t c , chòi phát thanh, ñ i văn ngh . Các ho t ñ ng ch y u ðây là th i kỳ ñ u tiên c a nhà nư c Vi t Nam m i, c a th c h Dân ch c ng hòa, trong b i c nh gi c Pháp quay l i xâm lư c, c nư c th c hi n hai nhi m v Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 239
c hi n lư c "kháng chi n, ki n qu c ", Qu ng Ngãi n m trong vùng t do Liên khu V, nên công tác qu n lý và ho t ñ ng trên lĩ nh v c văn hóa - thông tin khá toàn di n và ña d ng, trong ñó chú tr ng ñ c bi t ñ n c ông tác thông tin tuyên truy n. Công tác thông tin tuyên truy n c ñ ng Ty Thông tin - Tuyên truy n và h th ng t c h c c a ngành c ác huy n, xã ñã bám sát các nhi m v c hính tr c a ð ng b và Chính quy n ñ a phương ñ ph c v m t c ách có hi u qu c ao nh t. Trong hoàn c nh thi u t h n m i b , ngành ñã t n d ng t i ña m i phương ti n s n c ó ñ hoàn thành nhi m v c a mình, trong ñó có nh ng công c , nh ng phương ti n vào lo i c s ơ nh t, như ng n u không có nó s h t s c khó khăn. Panô, áp phích, kh u hi u ñư c cán b ngành và ñ ng bào k v , in, vi t, dán trên gi y, trên m i b m t c ó th . Trong t nh có phong trào "Nhà nhà làm kh u hi u". Ty ñã biên so n, xu t b n c ác b n tin h ng tu n, t báo h ng tu n, h ng tháng. Nhi u tr m truy n t hanh c a xã d ng trên nh ng cây cao, có k ng (b ng tà v t ñư ng s t); ban ngày nghe máy bay ñ c h t xa, ñánh k ng báo ñ ng cho ñ ng bào chu n b ñ phòng, ñ i phó ñ c h oanh t c , ban ñêm dùng loa qu n b ng mo cau ho c b ng tole, phát thanh viên thông báo tin t c c ho ñ ng bào. Chòi ñ t trên cây cao, nên nghe ñư c máy bay ñ c h t xa, ti ng k ng, ti ng loa c ũng vang xa. vùng bi n, nhi u xã d ng tr b trên ñ i c ao, có tàu th y ñ c h ñ n g n, b ñư c kéo lên n a tr , tàu th y ñ c h d ng l i c hu n b b n phá, b ñư c kéo lên ñ nh tr . ð ng bào theo tín hi u này ñ i phó v i ñ c h có hi u qu , gi m b t t n th t. Ngành ñã t c h c c ác cu c tri n lãm v thành qu s n xu t t c p t túc, v thành tích tham gia kháng chi n c a nhân dân ñ a phương. Phong trào văn hóa, văn ngh Th c hi n c h trương "Văn hóa hóa kháng chi n", "kháng chi n hóa vă n hóa", văn ngh qu n c húng phát tri n r ng kh p v i phong trào toàn dân ca hát, thanh thi u nhi bi u di n vă n ngh trong các ñêm l a tr i. Nhi u c hi n s ĩ V qu c ðoàn trên ba lô có ñàn măngñôlin ho c ghita, d ng chân ñâu là bi u di n vă n ngh ph c v nhân dân, d y ñàn, d y hát cho thanh thi u nhi ñó. Các ñ i văn ngh , tuyên truy n văn ngh c a t nh, huy n, xã liên t c t c h c bi u di n ph c v nhân dân. Các trư ng h c c ó chương trình d y nh c , d y hát, d y v , d y bi u di n s ân kh u c ho h c s inh. Ho t ñ ng sáng tác ph c v c ho kháng chi n và ki n qu c ñư c ñông ñ o văn ngh s ĩ Qu ng Ngãi hư ng ng sôi n i, qua ñó có nhi u tác ph m văn ngh c ó giá tr tư tư ng, giá tr ngh thu t c ao, còn s ng mãi v i nhân dân Qu ng Ngãi (1). Bên c nh ñó, phong trào sáng tác ca dao, hò, vè trong nhân dân c ũng khá sôi n i. ð ng, Chính ph c ó ch trươ ng gì, thì phong trào văn ngh qu n c húng có ca dao, hò, vè tuyên truy n c ho ch trương ñó. Trong lòng c a vùng t do Liên khu V, Qu ng Ngãi có c ơ s s n xu t ñàn, có hiu sách bày bán nhi u lo i s ách báo c a Trung ương, c a Liên khu V, sách d c h Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 240
c a Liên Xô, Trung Qu c…, có "quán văn ngh ", nơi g p g trao ñ i tâm tình, kinh nghi m, ngh nghi p c a gi i vă n ngh s ĩ kháng chi n c a t nh và Liên khu V. Phong trào toàn dân th c hi n ñ i s ng m i Trong phong trào "tam tinh, t di t", ñ ng bào tích c c th c hi n: ă n s c h, u ng s c h, s c h, di t c hu t, di t ru i, di t mu i, di t c h y, r n, r p. Trong nhân dân có nhi u s áng ki n r t hay, ñ t hi u qu c ao. Trong ñi u ki n t hi u thu c men, chưa có c ơ s và cán b y t xã thôn, phong trào "tam tinh, t di t" ñã có tác d ng r t quan tr ng trong b o v s c kh e c ho nhân dân. Vi c c ư i, vi c tang ñư c t c h c theo ñ i s ng m i, vă n hóa truy n th ng c a dân t c ñư c chú tâm gi gìn và phát huy, trong ñ i s ng ñã h n c h s phô trương hình th c , lãng phí. Các t n n c b c , tr m c p, n u rư u l u, mê tín d ñoan ñư c tri t ñ bài tr . Ban ñêm, nhân dân ñi ng không c n ñóng c a. V ñào t o, Ty Thông tin - Tuyên truy n và Liên ñoàn Văn hóa, Phân h i Văn ngh ph i h p m nhi u l p hu n luy n ng n ngày ñ b i dư ng chính tr , ñào t o nghi p v c ho h u h t c án b c a ngành. Qu ng Ngãi là cái nôi c a vùng t do Liên khu V nên trên ñ a bàn t nh còn có nhi u ñơn v văn hóa thông tin c a Khu và các ñơn v khác trú ñóng và ho t ñ ng. ð i Thi u binh Tuyên truy n c a y ban Kháng chi n mi n Nam Vi t Nam (nă m 1946 c ơ quan ñ t t i t h xã Qu ng Ngãi) ra ñ i, ñ i ho t ñ ng tuyên truy n văn ngh ph c v c ác l c lư ng vũ trang và nhân dân nhi u t nh. ðài Ti ng nói Nam B , ñ u tiên ñ t t i ñình Th L c thu c xã T nh Hà, huy n Sơn T nh. Xư ng in tín phi u Liên khu V, ñ u tiên ñ t t i xã T nh Giang, huy n Sơn T nh. T báo Kháng chi n và Nhà in Kháng chi n c a y ban Kháng chi n Hành chính mi n Nam Trung B ñ u t iên ñ t t i Ch Chùa, thu c xã Hành Minh, huy n Nghĩ a Hành. ðoàn Văn công Liên khu V, di chuy n nhi u nơ i. L p hu n luy n s áng tác h i h a và tri n lãm m thu t h i h a c a H i Văn ngh mi n Nam Trung B t c h c t i th xã Qu ng Ngãi. Các ho t ñ ng thông tin, văn hóa, vă n ngh Qu ng Ngãi th i kỳ 1945 - 1954 ñã thi t th c góp ph n c huy n t i ñư ng l i, ch trươ ng, chính sách c a ð ng, Chính ph do H Ch t c h lãnh ñ o, nh t là ñư ng l i kháng chi n, ki n qu c ñ n t n qu n c húng c ơ s ; tuyên truy n ph bi n s âu r ng các ch trương c a Liên khu y V, c a U ban Kháng chi n Hành chính, M t tr n Vi t Minh và Liên Vi t mi n Nam Trung B c ùng các ch trương c a T nh y, U ban Kháng chi n Hành chính, M t tr n Vi t Minh, Liên Vi t t nh Qu ng Ngãi, làm cho nó thâm nh p vào nhân dân, bi n t hành hành ñ ng cách m ng, ñ y m nh công cu c kháng chi n, ki n qu c t i ñ a phương, góp ph n làm cho Qu ng Ngãi ñ t ñư c nhi u t hành t u r t quan tr ng, trên các m t c hính tr , kinh t , văn hóa, xã h i, an ninh qu c phòng. N u nhìn xuyên su t v th i gian thì ñây là th i kỳ ñ u, các ho t ñ ng trên lĩ nh v c văn hóa thông tin ñã ñ t n n móng ñ t ñó có nh ng bư c phát tri n t i p theo. Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 241
Nhi u c án b văn hóa thông tin và văn ngh s ĩ th i kỳ này ti p t c ph n ñ u tr thành nh ng cán b , văn ngh s ĩ n i t i ng, có nhi u ñóng góp l n t rong ho t ñ ng hai mi n Nam - B c c ác th i kỳ s au. 1.2. TH I KỲ KHÁNG CHI N CH NG M , C U NƯ C (1954 - 1975) Trong 21 năm kháng chi n c h ng M , c u nư c, Qu ng Ngãi ñã tr i qua nhi u c h ng ñư ng hy sinh gian kh m t mát do ñ c h ñánh phá vô cùng ác li t, như ng qua ñó, c ũng sáng ng i ph m c h t anh hùng c a mình. Trên ñà ti n tri n c a c ách m ng, ngành văn hóa thông tin Qu ng Ngãi c ũng d n d n hình thành và phát tri n, ñáp ng yêu c u nhi m v ph c v kháng chi n và nhu c u ñ i s ng tinh th n c a nhân dân. Có th phân các ch ng ñư ng y như s au: T c u i năm 1954 ñ n năm 1960 T c h c b máy công tác văn hóa - thông tin trong kháng chi n c h ng Pháp không ñư c duy trì trong th i kỳ này. Dư i s lãnh ñ o c a c ác c p y ð ng trong l i, nh ng ngư i kháng chi n c ũ và qu n c húng ñã s d ng nhi u n i t nh, cán b dung, lo i hình, phương th c thông tin tuyên truy n vă n hóa, văn ngh ñ phát huy th ng l i và chính nghĩ a c a c ách m ng, gi v ng ni m t in c a nhân dân ñ i v i ð ng và Bác H , hư ng d n, c vũ nhân dân ñ u tranh ch ng l i m i âm mưu th ño n "t C ng, di t C ng" c a ñ c h, b o v ð ng, b o v c án b , b o v c ác quy n t do, dân ch , dân sinh. ð ng th i t p h p, ñoàn k t nhân dân dư i các hình th c bi n tư ng (t tu n s ương, b o v hoa màu, h i vòng ñ i công) ñ c anh gác thôn xóm, ch ng ñ c h do thám, ru ng b , tương tr giúp ñ nh ng gia ñình b ñ c h kh ng b , b t b , tù ñày, gi t h i, ch ng trò h b u c qu c h i và t ng th ng ch ñ Sài Gòn… Trư c khi chuy n quân t p k t, các t c h c ð ng, các c ơ s c ách m ng ñã t c h c nhi u c u c mít tinh, nhi u bu i nói chuy n, nhi u ñêm bi u d i n vă n ngh , nhi u c u c ti n ñưa cán b , b ñ i, h c s inh ra mi n B c , in và phát hành r ng rãi Hi p ñ nh Giơnevơ, giúp ñ ng bào n m ñư c cơ s pháp lý ñ ñ u tranh v i ñ c h. Sau khi ñ c h ti p qu n, ta huy ñ ng nhân dân tham gia nhi u c u c ñ u tranh tr c di n v i ñ c h, k c tu n hành th uy, bi u tình ng i trư c c ơ quan chính quy n ñ c h, bu c c húng thi hành hi p ñ nh. T nh y c h ñ o thành l p t n loát, in litô, phát hành các t báo ðoàn k t, Hòa bình (v s au t Hòa bình ñ i tên là Th ng nh t) nh m ph bi n ñư ng hư ng c a ð ng ñ n nhân dân. Trong nhân dân xu t hi n nhi u c a dao, hò, vè ñ kích nh ng hành ñ ng x u xa, nh ng âm mư u nham hi m c a ñ c h. Khi nh n ñư c ð cương Cách m ng mi n Nam c a Trung ương C c mi n Nam và Ngh quy t 15 c a Ban Ch p hành Trung ương ð ng (khóa II), ñư c T nh y c h ñ o, các ho t ñ ng thông tin tuyên truy n, văn hóa, văn ngh t p trung tuyên truy n gi i thích v con ñư ng "Dùng b o l c c ách m ng - c b o l c c hính tr và Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 242
b o l c vũ trang - ñánh ñ c h ñ M - Di m, l p nên chính quy n c ách m ng c a nhân dân, gi i phóng mi n Nam, th ng nh t ñ t nư c". C th là: - ð kích ch ñ ñ c tài gia ñình tr Ngô ðình Di m, tay sai c a ñ qu c M ; - C vũ thanh niên thoát ly gia ñình, lên c ăn c , gia nh p c ác l c lư ng b t h p pháp ch ng M Di m; - Phát huy th ng l i c a c ác nhóm "tr ñ u" mi n núi, các v di t ác tr gian ñ ng b ng, phát huy thanh th c a c ách m ng, uy hi p t inh th n c a ñ c h; - Phát huy th ng l i c a H i ngh Gò Rô (tháng 7.1958) - H i ngh Diên H ng c a Qu ng Ngãi - ñoàn k t nhân dân theo ð ng, theo Bác H làm cách m ng ñ n c ùng; - K p th i phát huy nh ng chi n c ông c a c ác ñơn v l c lư ng vũ trang cách m ng c a t nh (339, 89, 299) và b o l c c hính tr c a qu n c húng làm nên cu c Kh i nghĩ a Trà B ng và mi n Tây Qu ng Ngãi, ñánh ñ c hính quy n ñ c h, l p nên chính quy n c ách m ng c a nhân dân t i 40 xã c ác huy n mi n núi. Các ho t ñ ng thông tin tuyên truy n, báo chí, văn ngh qu n c húng Qu ng Ngãi ñã góp ph n ñánh b i ki u "chi n tranh m t phía" c a M - Di m, góp ph n c huy n c ách m ng mi n Nam sang th t i n c ông, ñ y c h ñ M - Di m lâm vào th b ñ ng và liên ti p c h u t h t b i. T năm 1961 ñ n năm 1965 Các t c h c thông tin tuyên truy n, văn hóa, văn ngh c ách m ng Qu ng Ngãi ra ñ i, ho t ñ ng, phát tri n, tham gia ñánh b i c hi n lư c "chi n tranh ñ c bi t" c a ñ qu c M . Trong Ban Tuyên hu n T nh y c ó ti u ban Tuyên Văn chuyên lo công tác thông tin tuyên truy n, vă n hóa, văn ngh . Năm 1962, các t báo ðoàn k t, Th ng nh t h p nh t thành t báo C gi i phóng Qu ng Ngãi, năm 1964 ñ i g i là báo Gi i phóng Qu ng Ngãi. ð u năm 1962, Nhà in Gi i phóng Qu ng Ngãi ra ñ i. Tháng 6.1964 ðoàn Văn công Gi i phóng Qu ng Ngãi ñư c thành l p. T năm 1965, Ban Tuyên hu n Khu V ñã c ñ o di n, biên ñ o múa v giúp cho ñoàn xây d ng nh ng chương trình ti t m c m i. ðoàn ñã t c h c nhi u ñêm bi u d i n s át vùng ñ c h, thu hút khá ñông ñ ng bào trong vùng ñ c h t m ki m s oát và binh s ĩ quân ñ i Sài Gòn ñ n xem. Các huy n và h u h t c ác xã ñ ng b ng thành l p ñ i c ông tác tuyên truy n vũ trang, v a di t ác tr gian, v a phát ñ ng qu n c húng ñ ng lên ch ng M và chính quy n Sài Gòn. Các ñ i thư ng xuyên g i loa, hát dân ca, bài chòi, t n phát truy n ñơn, kh u hi u, báo chí cách m ng vào các " p c hi n lư c", khu d n, ñ n bót ñ c h và vùng ñ c h t m ki m s oát; t c h c nhi u c u c d náo, ñ i náo ñ uy hi p ñ c h, c Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 243
vũ qu n c húng n i d y di t "t ng y", phá " p c hi n lư c", khu d n, giành quy n làm ch . ð n năm 1965, các huy n ñ ng b ng thành l p ñư c ñ i tuyên truy n văn ngh và b ph n in litô. H c s inh các trư ng Tr n Qu c Tu n, B ð t i th xã Qu ng Ngãi xu ng ñư ng hát vang bài "D y mà ñi", c vũ h c s inh, thanh niên và nhân dân ñ ng lên ch ng M và chính quy n Sài Gòn… Hàng tră m thanh niên h c s inh thoát ly gia ñình ra vùng gi i phóng tham gia kháng chi n. Các ho t ñ ng văn hóa - thông tin, văn ngh th i kỳ này t p trung tuyên truy n v M t tr n Dân t c Gi i phóng mi n Nam Vi t Nam và c ương lĩ nh c a M t tr n, phát huy th ng l i phá " p c hi n lư c", ch ng ñ c h càn quét, ñ ng kh i nông thôn, thu h p vùng ñ c h t m ki m s oát, m r ng và xây d ng vùng gi i phóng, tuyên truy n c ác ñi n hình v c hi n tranh du kích, ñ u tranh chính tr , binh v n (như : xã ð c Phong bi n p c hi n lư c c a ñ c h thành làng chi n ñ u c a ta; xã Ph Hi p ñ u tranh chính tr , binh v n làm th t b i nhi u âm mưu ñ c h; ñ i du kích xã T nh Khê làm cho ñ c h "quân ñi m t m ng, quan v m t lon"), ñ c bi t là phát huy chi n th ng Ba Gia (cu i tháng 5.1965), góp công cùng toàn mi n Nam ñánh b i c hi n lư c "chi n tranh ñ c bi t" c a ñ qu c M . T năm 1965 ñ n năm 1968 Qu ng Ngãi ñư c Trung ương chi vi n thêm nhi u c án b văn hóa - thông tin ñư c ñào t o c ơ b n mi n B c , có trình ñ c huyên môn nghi p v t t, cùng nhi u thi t b , phương ti n ph c v c ho ho t ñ ng. Báo, t p c hí c a T nh y thư ng xuyên ñư c xu t b n. Năm 1966, m t s c án b tuyên truy n ñư c h c ñ vi t truy n ñơn, ñ c l i g i loa b ng ch và ti ng Tri u T iên (do chuyên gia B c Tri u Tiên d y) ñ t n c ông vào ñ n bót lính Nam Tri u Tiên ho c lúc chúng ñi càn. Năm 1967, Qu ng Ngãi có thêm t báo Vùng lên, phát hành vào vùng ñ c h t m ki m s oát, ph c v t n c ông ñ c h phía trư c. T nh y quy t ñ nh thành l p nhà in Ti n phương in n tài li u ph c v T nh y c h ñ o công tác vùng ñ c h. Cũng nă m này, ðoàn Văn công mi n Tây sáp nh p vào ðoàn Văn công Gi i phóng c a t nh. ðoàn dàn d ng thêm nhi u t i t m c m i ph c v nhân dân, ñư c ñ ng bào r t hoan nghênh, nh t là các k c h m c "Trư c gi xu t kích", "ð i k c h chim chèo b o", "Bà m c m s úng", "Ph phư ng n i d y"… Tháng 8.1968, ð i Chi u bóng Gi i phóng Qu ng Ngãi ñư c thành l p, nh ng nă m sau phát tri n t hành 3 ñ i, mang ñ n c ho nhân dân, chi n s ĩ và cán b c ách m ng nhi u b phim hay như "Vĩ tuy n 17 ngày và ñêm", "R ng O Th m’, "V c h ng A Ph ", "Công phá Bá Linh" (phim Liên Xô)… L n ñ u tiên, ngư i Qu ng Ngãi ñư c xem phim cách m ng. Các ñ i c ông tác tuyên truy n vũ trang ho t ñ ng m nh và sâu vào vùng ñ c h t m c hi m, t n phát truy n ñơn, kh u hi u c h ng M vào các ñ n bót ñ c h, các khu d n, các th tr n, th xã. Thanh niên h c s inh th xã m c loa l n trên ôtô ch y kh p th xã, các th tr n, hô vang các kh u hi u c h ng M - Thi u b ng c t i ng Vi t và ti ng Anh. Các ñ i c ông tác tuyên truy n vũ trang còn huy ñ ng ñ ng bào t c h c nhi u c u c mít tinh, bi u tình, xu ng ñư ng, nh p th ñ u tranh v i ñ c h, ñòi ch ng con, ñòi b i thư ng thi t h i. Công tác văn hóa - thông tin, vă n ngh trong nh ng Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 244
năm này, t p trung vào các nhi m v c hính: ph bi n r ng rãi l i kêu g i vang d y non sông c a H Ch t c h "Không có gì quý hơn ð c l p, T do", t c áo t i ác man r c a lính M , lính Nam Tri u T iên và chính quy n, quân ñ i Sài Gòn, nh t là các v th m s át hàng lo t ñ ng bào ta Bình Hòa, Sơn M , Khánh Giang - Trư ng L . Các ho t ñ ng văn hóa - thông tin góp ph n c vũ, ñ ng viên các t ng l p nhân dân, các l c lư ng vũ trang kiên ñ nh ñư ng l i c hi n tranh nhân dân v i phương châm "2 chân 3 mũi giáp công", nêu cao ý chí quy t c hi n quy t th ng gi c M xâm lư c; tìm M mà ñánh, tìm ng y mà di t, n m th t lư ng M mà ñánh, quy t tâm gi i phóng mi n Nam, b o v mi n B c ; ñ ng viên nhân dân các vùng tích c c ñóng góp s c ngư i s c c a ph c v c ho kháng chi n v i tinh th n t t c c ho ti n tuy n, t t c ñ ñánh th ng gi c M xâm lư c; k p th i phát huy th ng l i ba mũi giáp công c a quân dân ta t n c ông tiêu di t, làm tan rã tinh th n và l c lư ng c a ñ c h, nh t là các chi n th ng V n Tư ng, mùa khô 1965 - 1966, 1966 - 1967, chi n th ng xuân M u Thân 1968… Nh ng ho t ñ ng trên góp s c c ùng quân dân toàn t nh, toàn mi n, toàn qu c ñánh b i c hi n lư c "chi n tranh c c b " c a ñ qu c M . T năm 1969 ñ n năm 1975 Th t b i trong chi n lư c "chi n tranh c c b ", ñ qu c M m t m t xu ng thang chi n tranh, ng i vào bàn ñàm phán v i t a t i Pari; m t khác, chuy n s ang chi n lư c "Vi t Nam hóa chi n tranh", hòng kéo dài chi n tranh và chia c t lâu dài ñ t nư c ta. Dư i s lãnh ñ o c a ð ng, Bác H , dân t c và quân ñ i ta nêu cao quy t tâm "ñánh th ng b t kỳ ki u c hi n t ranh nào c a ñ c h", "Vì ð c l p T do, ñánh cho M c út, ñánh cho ng y nhào". ð ph c v c ho m c tiêu ñó, ngành văn hóa - thông tin Qu ng Ngãi ñã có nhi u ho t ñ ng thi t th c c th . Báo Gi i phóng Qu ng Ngãi ñư c tăng thêm phóng viên, máy m i, t 10 ngày/s tăng lên 7 ngày/s ; k p th i c huy n t i ñư ng l i, ch trương c a Trung ương, c a T nh y ñ n c ơ s và nhân dân. Nhi u t báo ñư c chuy n vào sâu trong th xã, các th tr n. ðoàn Văn công Gi i phóng và các ñ i c hi u bóng liên t c ho t ñ ng kh p vùng gi i phóng, vùng giáp ranh gi a ta và ñ c h, gi v ng và nâng cao khí th t n c ông ñ c h, m r ng và xây d ng vùng cách m ng ki m s oát ngày càng l n m nh. Tháng 9.1969, Bác H qua ñ i, m t t n th t c a toàn ð ng, toàn quân, toàn dân ta không gì bù ñ p n i. Ngành ñã in hàng ngàn b n Di chúc c a Bác, ði u văn c a Ban Ch p hành Trung ương ð ng và 5 l i t h c a toàn ð ng, toàn quân, toàn dân trư c anh linh Bác, ñưa v t n xã thôn, góp ph n tuyên truy n, giáo d c nhân dân, chi n s ĩ , cán b , ñ ng viên toàn t nh bi n ñau thương thành s c m nh, quy t tâm th c hi n Di chúc c a Bác, ra s c thi ñua l p c ông ñ n ơn Bác. Cán b m thu t Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 245
c a ngành ñã n n tư ng Bác H , th hi n lòng tôn kính, ni m t i c thương nh Bác không nguôi c a ð ng b và quân dân Qu ng Ngãi. Tư ng Bác hi n ñang ñư c lư u gi t i B o tàng Qu ng Ngãi. Ngành ñã ñ y m nh các ho t ñ ng tuyên truy n phát huy th ng l i c u c ti n c ông chi n lư c 1972 c hi n t rư ng mi n Nam và th ng l i ði n Biên Ph trên không mi n B c . Tháng 1.1973, Hi p ñ nh Pari ñư c ký k t, ngành ñã in hàng ngàn b n Hi p ñ nh ph bi n s âu r ng trong nhân dân và các l c lư ng vũ trang gi i phóng, ñ ñ ng bào, chi n s ĩ ta có c ơ s ñ u tranh bu c ñ c h thi hành Hi p ñ nh, phát huy th m nh, th th ng c a c ách m ng mi n Nam. ðài minh ng Qu ng Ngãi ñư c thành l p, h ng ngày ñ i n báo tình hình trong t nh cho Thông t n xã Vi t Nam và nh n t in c a Thông t n xã Vi t Nam báo cáo cho T nh y. Gi a nă m 1973, Phân h i Văn ngh gi i phóng Qu ng Ngãi ñư c thành l p. ð n c u i năm 1974, phân h i ñã in, phát hành ñư c 4 t p s an, 2 t p thơ và m t s t p c huy n ngư i t t vi c t t, góp ph n làm cho ñ i s ng văn hóa tinh th n c a nhân dân và chi n s ĩ ta thêm phong phú. Trong th i kỳ này, ngành ñã t c h c ñư c m t s c u c tri n lãm tranh, nh, hi n v t ph c v ð i h i l n t h IV, l n th V c a ð ng b t nh, ph c v ñ ng bào chi n s ĩ ta trong các d p t t, cùng các ngành, các ñoàn th c ách m ng t c h c hàng lo t c u c ñ u tranh ch ng ñ c h vi ph m Hi p ñ nh Pari, nh c ñ c h, c m c ta, xác ñ nh ch quy n c a nhân dân ta vùng gi i phóng. Các ho t ñ ng văn hóa - thông tin, văn ngh ñã k p th i phát huy th ng l i c a nhân dân ta gi i phóng hoàn toàn huy n Ba Tơ (cu i 1972), ch ng ñ c h l n c hi m vùng Sa Huỳnh và nhi u vùng khác sau Hi p ñ nh, gi i phóng hoàn toàn huy n Minh Long (tháng 8.1974). Trên các công trư ng "m ñư ng th ng l i" t ñư ng mòn H Chí Minh xu ng các huy n mi n núi và các huy n ñ ng b ng Qu ng Ngãi, ngành ñã t c h c nhi u ñ i g i loa, nhi u ñêm bi u d i n văn ngh , d ng nhi u c , băng kh u hi u c ñ ng khí th thi ñua "ñánh ñ c h mà ñi, m ñư ng mà ti n". T ñó, Qu ng Ngãi ñã có ñư ng cho xe ô tô, k c xe t i l n, xe t ăng c a Quân Gi i phóng ti n xu ng ñ ng b ng, ti n vào góp ph n gi i phóng th xã. T tháng 3.1975, toàn b ho t ñ ng văn hóa - thông tin t p trung tuyên truy n phát huy chi n th ng Buôn Ma Thu t, gi i phóng toàn b Tây Nguyên, gi i phóng toàn b c ác huy n mi n núi Qu ng Ngãi, gi i phóng toàn t nh Qu ng Ngãi và các t nh mi n Trung, tuyên truy n c vũ quân dân Qu ng Ngãi ñem h t s c ngư i, s c c a ph c v Chi n d c h H Chí Minh l c h s , gi i phóng Sài Gòn và toàn b mi n Nam vào ngày 30.4.1975. Nh ng ho t ñ ng văn hóa - thông tin, văn ngh Qu ng Ngãi th i kỳ 1969 - 1975 ñã thi t t h c góp ph n c vũ quân dân toàn t nh ñánh b i âm mưu ñ c h l n c hi m vùng gi i phóng c a ta; ñ y ñ c h vào th c o c m ñ i phó lúng túng b ñ ng; Ñòa chí Quaû ng Ngaõi Trang 246