Dịch tễ học phân tích : Đánh giá xét nghiệm chẩn đoán bênh part 4

Chia sẻ: Safskj Aksjd | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

172
lượt xem 36
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'dịch tễ học phân tích : đánh giá xét nghiệm chẩn đoán bênh part 4', y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Dịch tễ học phân tích : Đánh giá xét nghiệm chẩn đoán bênh part 4

Dương tính Âm tính Dương tính (a) (b) (a+b) ELISA 201 98 299 Âm tính (c) (d) (c+d) 1 247 248 (a+c) (b+d) (a+b+c+d) 202 345 547 Ngu n: Courtney, C.H., Zeng, Q.Y. and Tonell, Q. 1990. Sensitivity and specificity of the CITE heartworm antigen and a comparison with the Diro check heartworm antigen test. J. Am. Hosp. Assoc. 26: 623-628. a+d 201 + 247 Phù h p quan sát ư c: ----------- = --------------- = 82 % a+b+c+d 547 (a+b) x (a+c) 299 x 202 Phù h p kỳ v ng a: ---------------- = -------------- = 110 a+b+c+d 547 (c+d) x (b+d) 248 x 345 Phù h p kỳ v ng d: ---------------- = -------------- = 156 a+b+c+d 547 110+156 Phù h p kỳ v ng bình quân: ------------- = 49% 547 S th ng nh t không ph i do ng u nhiên gi a 2 phương pháp (kappa) : Phù h p quan sát - Phù h p kỳ v ng b/q 82 - 49 = = 0,65 100 % - Phù h p kỳ v ng b/q 100 - 49 Trên th c t lâm sàng, nhi u khi chúng ta không bi t chính xác nh y và chuyên bi t c a xét nghi m ang th c hi n. N u m t xét nghi m khác mu n ư c ưa vào s d ng chúng ta có th xem k t qu c a nó có tương ng v i xét nghi m ang ư c s d ng, hay không b ng cách tính m t ch s c trưng cho m c tương ng, g i là ch s Kappa. Ngoài ra chúng ta còn có th dùng ch s này ánh giá k t qu ch n oán c a 2 ngư i th c hi n trên cùng m t xét nghi m xem có phù h p nhau không. 16
B ng 7.9 B ng 2x2 so sánh k t qu c a 2 phương pháp xét nghi m Xét nghi m 2 / ngư i ch n oán 2 Dương tính Âm tính T ng Xét nghi m 1 Dương tính a b a+b / ngư i ch n Âm tính c d c+d oán 1 T ng a+c b+d N Kappa (K) = (Po–Pe)/(1–Pe) Trong ó Po: t l quan sát 2 xét nghi m u cho k t qu gi ng nhau (c hai cùng âm ho c cùng dương); Pe: t l phù h p mong mu n Po = (a+d)/n Pe (+) = (a+b)×(a+c)/n Pe (−) = (c+d)×(b+d)/n Pe = [Pe (+) + Pe (−) ]/n Ngoài ra, ch s Kappa còn tính ư c cho các d ng xét nghi m phân lo i. Cách tính này có th th c hi n d dàng b ng ph n m m WinEpiscope Ví d Trong m t b nh xá thú y, ngư i ta ghi nh n 120 ca b nh nghi ng viêm ph i trên mèo và ư c ch n oán b ng phương pháp nghe tr c ti p trên lâm sàng. K t qu ghi nh n t 2 bác sĩ thú y như sau: bác sĩ thú y 1 cho là 31 con b viêm ph i (ch có 10 con ư c bác sĩ thú y 2 ng ý) và 89 con không b viêm ph i (trong khi bác sĩ thú y 2 cho là có 6 con viêm ph i). Xác nh m c tương ng c a 2 nh n nh t 2 bác sĩ thú y trên. B ng 7.10 B ng 2x2 so sánh k t qu ch n oán viêm ph i trên mèo c a 2 Bác sĩ thú y Bác sĩ thú y 2 b nh không b nh T ng Bác sĩ thú y 1 b nh 10 21 31 không b nh 6 83 89 T ng 16 104 120 Po = (a+d)/n = (10+83)/120 = 0,775 Pe (+) = (a+b)×(a+c)/n = 31×16/120 = 4,13 Pe (−) = (c+d)×(b+d)/n = 104×89/120 = 77,13 Pe = [Pe (+) + Pe (−) ]/n = (4,13+77,13)/120= 0,677 17
K = (Po–Pe)/(1–Pe) = (0,775 – 0,677)/(1-0,677) = 0,303 K t lu n là ch n oán c a 2 bác sĩ thú y trên không tương ương nhau i v i b nh viêm ph i trên mèo. K t qu này có th ư c tính b ng WinEpisope như sau: vào menu “Tests”, ch n “Agreement” i n các thông s trong c a s này. (Hình 7.6) Hình 7.6 M c phù h p v ch n oán viêm ph i trên mèo c a 2 Bác sĩ thú y ư c tính b ng WinEpiscope 9. ánh giá các xét nghi m ch n oán mc àn các ph n trư c chúng ta thư ng ánh giá Se và Sp cho các xét nghi m m c cá th . Khi ánh giá m t àn gia súc có b nh hay không, chúng ta ph i ki m tra b nh trên m t s thú i di n cho àn. Khi có s lư ng thú b nh vư t qua m t giá tr nào ó thì xem như công b là àn có b nh. Chính vì m c ích như v y mà chúng ta có khái ni m nh y và chuyên bi t m c àn (HSe và HSp). HSe là xác su t m t àn th t s nhi m b nh ư c phát hi n là dương tính b ng xét nghi m. HSp là xác su t mà m t àn không nhi m b nh ư c xác nh là âm tính b ng xét nghi m. Hai giá tr này không ch ph thu c vào Se và Sp c a xét nghi m dùng mà còn ph thu c vào s lư ng thú ưa vào xét nghi m m i àn và giá tr thú dương tính ngư ng k t lu n àn nhi m b nh (ch ng h n như n u ki m tra 10% àn mà có 5 con dương tính thì coi như àn nhi m b nh - thư ng thì ngư i ta ch n là 1). N u m t àn có t l nhi m th t s d oán là P, AP là t l b nh bi u ki n d a xét nghi m có nh y và chuyên bi t là Se và Sp, “n” là s thú ch n xét nghi m cho àn thì nh y và chuyên bi t m c àn ư c tính theo công th c sau. 18
HSp = Spn HSe = 1 – (1-AP)n AP = Se×P + (1-Sp)×(1-P) 10. Sai l ch trong ánh giá các xét nghi m 10.1 Tính tương i và tuy t ic a nh y và chuyên bi t R t khó xác nh tình tr ng b nh th t s c a nh ng thú dùng trong vi c chu n hoá các xét nghi m. Tuy nhiên, nh y tương i và chuyên bi t c a m t xét nghi m có th ư c ư c tính b ng cách so sánh k t qu c a xét nghi m này v i k t qu c a các xét nghi m ã ư c dùng như xét nghi m 'chu n' trong nhi u năm. Cách này có th ư c dùng b i các thú y viên so sánh xét nghi m huy t thanh và k thu t Knott truy n th ng trong nh b nh giun tim chó. Khi không có xét nghi m chu n, s so sánh kh năng c a m t xét nghi m này v i m t xét nghi m khác ư c xem như o lư ng s phù h p mà không là o lư ng s chính xác. So sánh chính xác tương i c a m t xét nghi m này so v i xét nghi m khác ch có giá tr khi bi t chính xác tình tr ng s c kho c a thú ư c xét nghi m. Trong vi c ánh giá xét nghi m ELISA bò nhi m M. paratuberculosis, kh năng c a xét nghi m ch có tính tương i mà không tuy t i vì b n thân xét nghi m chu n - phân l p t phân, ã có khuynh hư ng sai l ch. Tuy nhiên, tiêu chu n c ng r n trong vi c xác nh àn bò không b nhi m ( àn bò có l ch s âm tính trong 15 năm, k t qu âm tính khi phân l p vi khu n t phân, không có nh ng d u hi u b nh và k t qu âm tính khi phân l p vi khu n t ít nh t 3 m u s a) ã cho th y không có sai l ch trong nghiên c u này. 10.2 Tính a d ng c a thú b nh nh y và chuyên bi t ph i ư c xác nh v i m t qu n th thích h p. C n tr c nghi m nh y trên nhi u lo i thú b nh, và chuyên bi t cũng ư c xác nh v i nhi u lo i thú không b nh. Thách th c i v i nhóm thú b nh là phát hi n li u (và khi nào) xét nghi m t o nên k t qu âm tính gi . Thú b nh nên g m các cá th có nhi u d ng b nh lý lâm sàng và k c nh ng cá th có b nh lý ph c t p n n i có th gây nên k t qu âm tính gi . Thách th c i v i nhóm thú không b nh là xác nh li u (và khi nào) xét nghi m t o nên k t qu dương tính gi . C n phân bi t xét nghiêm sàng l c (th c hi n ng u nhiên trên àn thú có v kho m nh bên ngoài) và xét nghiêm ch n oán (th c hi n trên nhóm thú có d u hi u lâm sàng gi ng nhau). V i xét nghi m sàng l c, thú có v bên ngoài kho m nh ư c dùng như thú không b nh. Trong xét nghi m ch n oán, thú không b nh nên g m nh ng thú không có b nh mà xét nghi m c n ư c ánh giá nhưng có nh ng b nh khác mà nh ng b nh ó ư c chú ý trong ch n oán phân bi t. 10.3 Sai l ch liên quan n k t qu xét nghi m dương tính hay âm tính Sai l ch có th x y ra khi k t qu c a xét nghi m - dương tính hay âm tính, và 19
tình tr ng b nh - hi n di n hay không hi n di n, không ư c xác nh c l p. Hai sai l ch u x y ra khi k t qu xét ngi m ã có trư c khi ch n oán ư c ti n hành. Sai l ch gia công (work-up bias) x y ra khi ã có k t qu xét nghi m thì m i ti n hành ch n oán. Như th k t qu ã có s nh hư ng n kh năng ch n oán. Ch ng h n, khi ã bi t k t qu trư c ó là dương tính thì ngư i ta c g ng theo u i ch n oán và như th làm tăng kh năng phát hi n b nh n u có b nh th t s . Sai l ch duy t l i (review bias) x y ra sau khi ã ch n oán và k t qu ch n oán nh hư ng n ti n trình xem xét s li u. Ch ng h n, k t qu huy t thanh h c dương tính có th nh hư ng n cách gi i thích k t qu X quang l ng ng c thư ng ư c dùng h tr cho ch n oán tình tr ng giun tim không rõ ràng. Sai l ch ph i h p (incorporation bias) xu t hi n khi xét nghi m ư c ánh giá nhưng l i ư c dùng ch n oán chính b nh ó. Tính a d ng c a b nh, ch ng h n phân b c a các giai o n b nh trong qu n th có th nh hư ng n s o lư ng nh y và chuyên bi t c a xét nghi m. 11. Các xét nghi m ch n oán khác B nh nhi m trùng hay không nhi m trùng có th ư c ch n oán cho cá th ho c qu n th . Ch n oán cho qu n th là m t ph n quan tr ng trong d ch t h c, c bi t khi qu n th ư c ki m tra sàng l c. ây, chúng ta th o lu n v ch n oán b nh nhi m trùng b ng huy t thanh h c, nhưng nhi u nguyên t c và phương pháp có th ư c m r ng cho các phương pháp ch n oán khác và các tình hu ng khác. 11.1 D ch t huy t thanh h c D ch t huy t thanh h c chú tr ng i u tra v tình tr ng nhi m trùng và b nh trong qu n th b ng cách o lư ng các bi n s c a máu. M t trong nh ng thành ph n chính c a máu thư ng ư c o lư ng là kháng th c hi u. S hi n di n c a kháng th cho th y có s ti p xúc v i tác nhân gây b nh trong quá kh hay hi n t i. Phương pháp th ng kê dùng phân tích k t qu trong o lư ng kháng th cũng gi ng phương pháp th ng kê dùng phân tích nh ng ch tiêu huy t h c khác như ch t khoáng ho c enzym. Trong trư ng h p o lư ng ch t khoáng ho c enzym, k t qu có th ư c so sánh v i các kho ng tr s tham kh o. Các tr s tham kh o này bao g m (1) tr s trung bình ± 2 SD cho s li u có phân ph i chu n (l y t qu n th bình thư ng) và (2) 95% tr s gi a (t phân v th 2,5 n phân v th 97,5) c a dãy s li u l y t qu n th bình thư ng khi s li u không phân b chu n. M c dù các tr s tham kh o ã ư c n hành, m i phòng thí nghi m nên thi t l p b ng tr s tham kh o cho chính mình. N u s li u o lư ng có phân ph i chu n (ho c ư c chuy n d ng thành phân ph i chu n), tr c nghi m t m t y u t có th ư c áp d ng so sánh tr s c a m u v i tr s c a qu n th tham kh o. Ngoài ra, phương pháp phi tham s m t y u t có th phù h p. Ch n oán huy t thanh h c v b nh d a vào s phát hi n kháng th /kháng nguyên. Ph n th o lu n sau ây chú tr ng s li u liên quan n kháng th . 11.2. Xét nghi m kháng th * Phương cách di n t lư ng kháng th 20