Nghieân cöùu Y hoïc<br />
<br />
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br />
<br />
ÑIEÀU TRA THÖÏC TRAÏNG SÖÙC KHOÛE VAØ NHU CAÀU CHAÊM SOÙC SÖÙC KHOÛE<br />
NGÖÔØI CAO TUOÅI PHÖÔØNG ÑÖÙC NGHÓA – THAØNH PHOÁ PHAN THIEÁT<br />
Dieäp Thò Minh Phuùc*, Quaùch Toaøn Thaéng*, Buøi Ñaïi Lòch**<br />
<br />
Böôùc ñaàu ñieàu tra thöïc traïng söùc khoûe vaø nhu caàu chaêm soùc söùc khoûe ngöôøi cao tuoåi ôû phöôøng Ñöùc<br />
Nghóa (1 phöôøng trung taâm thaønh phoá Phan Thieát) cho thaáy: Nhöõng beänh thöôøng gaëp ôû ngöôøi giaø trong<br />
nhoùm ñöôïc nghieân cöùu laø: cao huyeát aùp, tieåu ñöôøng, beänh veà khôùp, cöôøm maét, taùo boùn. Veà kieán thöùc<br />
chaêm soùc söùc khoûe, moät soá ngöôøi bieát caùch aên uoáng, luyeän taäp ñeå giöû gìn söùc khoûe nhöng chöa nhieàu vaø<br />
chöa ñuû, ñaëc bieät laø vaán ñeà töï duøng thuoác khoâng coù söï höôùng daãn cuûa thaày thuoác. Hoï khoâng ñoïc baùo giaùo<br />
duïc söùc khoûe vì khoâng ñoïc roõ, moät soá ngöôøi khoâng bieát chöõ. Hoï muoán soáng hoaø thuaän, vui veõ vôùi con<br />
chaùu, coù dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe toát hôn. Hoï muoán tham gia Hoäi ngöôøi cao tuoåi, nhaát laø hoaït ñoäng taäp<br />
theå duïc reøn luyeän söùc khoûe. Coâng taùc tuyeân truyeàn giaùo duïc söùc khoûe caàn phaûi thieát thöïc vaø ñaït hieäu quaû<br />
cao giuùp ngöôøi cao tuoåi coù ñöôïc kieán thöùc töï chaêm soùc mình ñuùng caùch, haïn cheá tyû leä beänh taät vaø tai bieán<br />
do beänh taät gaây ra.<br />
<br />
SUMMARY<br />
INVESTIGATING HEALTH SITUATION AND HEALTH CARE NEED FOR THE<br />
ELDERS IN DUC NGHIA WARD - PHAN THIET CITY<br />
Diep Thi Minh Phuc, Quach Toan Thang, Bui Ñai Lich.<br />
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 143 – 146<br />
<br />
As a first step, investigating health situation and health care need for the elders in Duc Nghia Ward<br />
(a Ward in center of Phan Thiet City) show that: The elders live with their descendants and depend on<br />
their descendant’s economy condition. They are taken care by descendants when they are sick. They<br />
don’t like to live in the old people’ s home care. The usual diseases of the elders in investigated group are:<br />
high blood pressure, diabetes, cataract, arthral problem, constipation. They don’t go for a medical<br />
examination regularly, some of them are not interseted. Their largest worry are economy and diseases.<br />
About health care knowledge, some of them know the way eating and drinking, exercise but not enough,<br />
especial take themselves medicine without the guide of doctor. They don’t read the health newspaper<br />
because they read not clearly, some of them can not read. Their desire are to live with their descendants<br />
happyly, good economy condition, good health care service. They are also interested in The eldes’ club,<br />
especial is to exercise to train their health.<br />
<br />
ÑAËT VAÁN ÑEÀ<br />
Tuoåi giaø thöôøng phaùt sinh nhieàu beänh taät do söùc<br />
khoeû ngaøy caøng suy giaûm, khaû naêng ñeà khaùng vôùi taùc<br />
nhaân gaây beänh vaø moâi tröôøng soáng keùm, khi bò beänh<br />
söùc khoûe cuõng phuïc hoài chaäm hôn. Do vaäy, hoï caàn<br />
ñöôïc cung caáp kieán thöùc phoøng beänh toát hôn vaø<br />
chaêm soùc chu ñaùo hôn.<br />
Caùc beänh tim maïch laø moät vaán ñeà söùc khoûe coäng<br />
<br />
ñoàng vaø laø gaùnh naëng beänh taät haøng ñaàu ôû caùc nöôùc<br />
treân theá giôùi cuõng nhö ôû Vieät Nam ôû löùa tuoåi treân 60<br />
tuoåi, trong ñoù quan troïng nhaát laø beänh maïch vaønh,<br />
cao huyeát aùp vaø suy tim. Caùc beänh lyù tim maïch laø<br />
nguyeân nhaân haøng ñaàu ôû ngöôøi lôùn tuoåi, gaây haïn cheá<br />
chöùc naêng vaø gaây gaùnh naëng quan troïng veà ñieàu trò.<br />
Theo ñaø phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc trong coâng cuoäc<br />
coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, caùc beänh tim<br />
maïch seõ ngaøy caøng trôû thaønh moät vaán ñeà söùc khoûe<br />
coäng ñoàng öu tieân.<br />
<br />
* Tröôøng Trung hoïc Y teá tænh Bình Thuaän<br />
** Ñaïi hoïc Y Döôïc Tp.Hoà Chí Minh<br />
R<br />
<br />
R<br />
<br />
143<br />
<br />
Beân caïnh ñoù nhöõng beänh do aûnh höôûng tuoåi giaø<br />
nhö vaán ñeà dinh döôõng, söï haáp thu thöùc aên vaø nhöõng<br />
roái loaïn veà bieán döôõng khi tuoåi giaø ñeán seõ khoâng theå<br />
traùnh khoûi laøm taêng gaùnh naëng beänh taät ôû ngöôøi giaø<br />
vaø ñoøi hoûi phaûi coù moät cheá ñoä chaêm soùc, nuoâi döôõng<br />
toát ñeå haïn cheá nhöõng beänh vaø bieán chöùng cuûa noù gaây<br />
ra, giaûm chi phí chaêm soùc vaø ñieàu trò, giaûm gaùnh<br />
naëng xaõ hoäi.<br />
Thöïc teá, khoâng phaûi ngöôøi giaø naøo cuõng coù ñöôïc<br />
ñieàu kieän chaêm soùc toát, vì hoï khoâng nhöõng thieáu veà<br />
kieán thöùc maø coøn haïn cheá veà taøi chính cuõng nhö<br />
ngöôøi chaêm soùc nuoâi döôõng.<br />
Vaäy laøm theá naøo ñeå giuùp cho ngöôøi cao tuoåi coù<br />
nhöõng kieán thöùc veà phoøng beänh vaø töï chaêm soùc<br />
mình laø vaán ñeà caàn thieát. Ñaây cuõng chính laø nhöõng<br />
haïn cheá ôû xaõ hoäi chuùng ta hieän nay, nhaát laø nhöõng<br />
nôi ñieàu kieän kinh teá thaáp, trình ñoä hoïc vaán keùm, ít coù<br />
cô hoäi tieáp caän vôùi nhöõng thoâng tin y teá.<br />
Phöôøng Ñöùc Nghóa-Thaønh phoá Phan Thieát laø<br />
moät phöôøng trung taâm thaønh phoá Phan Thieát, daân<br />
soá hieän nay laø 12.200, trong ñoù ngöôøi cao tuoåi coù<br />
1000 ngöôøi. Cuõng nhö moät soá phöôøng noäi thaønh<br />
khaùc,thu nhaäp ngöôøi daân ôû ñaây khoâng ñoàng ñeàu vôùi<br />
nhieàu ngaønh ngheà khaùc nhau. Ngoaøi CBCNV soáng<br />
nhôø löông, soá coøn laïi soáng vôùi ngheà buoân baùn, laøm<br />
noâng, laøm bieån<br />
Vieäc xaùc ñònh cô caáu beänh taät cuõng nhö tyû leä maéc<br />
beänh ôû ngöôøi giaø taïi thaønh phoá Phan Thieát töø tröôùc<br />
ñeán nay chöa coù moät coâng trình nghieân cöùu naøo. Do<br />
ñoù ñeå coù ñöôïc moät chieán löôïc chaêm soùc söùc khoeû cho<br />
ngöôøi cao tuoåi, tröôùc maét chuùng ta caàn phaûi naém<br />
ñöôïc cô caáu beänh taät hieän höõu ôû ngöôøi cao tuoåi vaø xaùc<br />
ñònh tyû leä maéc beänh trong daân soá laø bao nhieâu ñeå coù<br />
bieän phaùp phoøng choáng höõu hieäu.<br />
<br />
Muïc tieâu cuï theå<br />
<br />
- Xaùc ñònh tyû leä maéc beänh ngöôøi giaø taïi<br />
phöôøng Ñöùc Nghóa-Thaønh phoá Phan Thieát.<br />
- Xaùc ñònh tæ leä nhöõng hieåu bieát cô baûn veà vaán<br />
ñeà chaêm soùc söùc khoûe ngöôøi giaø.<br />
- - Tìm hieåu nhu caàu chaêm soùc söùc khoûe ôû<br />
ngöôøi giaø.<br />
- Ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp naâng cao söï hieåu<br />
bieát cuûa ngöôøi cao tuoåi giuùp hoï coù theå töï chaêm soùc<br />
- söùc khoeû ñeå phoøng caùc beänh taät thöôøng gaëp ôû<br />
ngöôøi cao tuoåi.<br />
<br />
PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU<br />
Thieát keá nghieân cöùu<br />
Moâ taû caét ngang<br />
Ñoái töôïng nghieân cöùu<br />
Daân soá muïc tieâu<br />
<br />
Phöôøng Ñöùc Nghóa – Phan Thieát<br />
Daân soá choïn maãu<br />
<br />
200 ngöôøi tuoåi töø 60 ñeán 80 tuoåi ñang cö truù taïi<br />
phöôøng Ñöùc Nghóa-Thaønh phoá Phan Thieát ít nhaát laø<br />
töø moät naêm trôû leân.<br />
Loaïi tröø<br />
<br />
Ñoái töôïng khoâng nghe ñöôïc - Khoâng noùi ñöôïc Khoâng hieåu caâu hoûi.<br />
Côõ maãu<br />
<br />
Côû maãu nghieân cöùu ñöôïc xaùc ñònh nhaèm ñaùp öùng<br />
hai muïc tieâu: xaùc ñònh tyû leä beänh taät vaø nhu caàu<br />
chaêm soùc söùc khoûe ôû ngöôøi giaø, ñöôïc tính theo coâng<br />
thöùc:<br />
<br />
n = Z 2 (1 − α2 )<br />
<br />
Muïc tieâu nghieân cöùu<br />
Muïc tieâu toång quaùt<br />
<br />
Khaûo saùt thöïc traïng söùc khoûe vaø nhu caàu chaêm<br />
soùc ngöôøi giaø ôû phöôøng Ñöùc Nghóa - Thaønh phoá Phan<br />
Thieát nhaèm ñöa ra nhöõng giaûi phaùp giuùp hoï naâng cao<br />
kieán thöùc töï chaêm soùc söùc khoeû cho chính mình vaø<br />
coäng ñoàng<br />
<br />
144<br />
<br />
p (1 − p )<br />
d2<br />
<br />
Vôùi d = 0,05<br />
P: tyû leä beänh ôû ngöôøi giaø: Z (1 − α2 ) = 20,975 =<br />
1,96; n = 138 choïn n = 200<br />
<br />
KEÁT QUAÛ<br />
Trong soá 200 cuï trong nhoùm khaûo saùt,<br />
<br />
Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br />
<br />
Nghieân cöùu Y hoïc<br />
Trình ñoä hoïc vaán<br />
<br />
Baäc tieåu hoïc (103 = 51,5%); Khoâng bieát chöõ (66<br />
= 33 %); trung hoïc cô sôû: 22; trung hoïc phoå thoâng: 9.<br />
Ñang soáng cuøng con chaùu (128 = 64%).<br />
Veà kinh teá<br />
Tyû leä ñuû aên (99) / thieáu aên (100): = 1/1<br />
<br />
(91,5%) vaø caàn coù dòch vuï chaêm soùc y teá toát<br />
(34,5%), khoâng muoán soáng taäp trung trong vieän<br />
döôõng laõo (98,5%).<br />
Nhieàu cuï hieåu ñöôïc raèng aên maën, chaát beùo, huùt<br />
thuoác laù, uoáng röôïu laø coù haïi cho söùc khoûe, ñaëc bieät laø<br />
söï lieân quan giöõa aên maën vaø cao huyeát aùp.<br />
<br />
Tình traïng söùc khoûe<br />
<br />
Vieäc ño huyeát aùp ñònh kì chöa coù thoùi quen (chæ<br />
coù 17%), phaàn lôùn laø ñaõ bieát mình cao huyeát aùp môùi<br />
ño ñònh kì ñeå kieåm tra. Do vaäy khi hoûi caùc cuï coù cao<br />
huyeát aùp khoâng thì chæ coù 37,5 % bieát mình cao huyeát<br />
aùp, trong khi ño kieåm tra thöïc teá coù 42,5 % laø ñang<br />
cao huyeát aùp (caù bieät coù cuï HA toái ña > 200 mmHg).<br />
<br />
Toát: 8= 6%; trung bình 83= 41,5%, tình traïng<br />
söùc khoûe keùm 109= 54,5%.<br />
<br />
Moät soá vaãn coøn thoùi quen töï mua thuoác uoáng khi<br />
maéc beänh, trong ñoù coù caû thuoác khaùng sinh (79%).<br />
<br />
Nhöõng beänh thöôøng gaëp<br />
<br />
Khoâng coù ñieàu kieän ñeå khaùm söùc khoûe ñònh kyø<br />
(83%).<br />
<br />
Chæ soá beùo (BMI)<br />
Gaày 37 = 18,5 % - Trung bình (78 = 39 %) ; Beùo<br />
(85 = 42,5 %)<br />
<br />
+ Cao huyeát aùp:<br />
<br />
85 = 42.5 %<br />
<br />
Taát caû ñeàu muoán boû röôïu nhöng muoán boû huùt<br />
thuoác chæ chieám 64.9 %<br />
<br />
+ Vaán ñeà khôùp: 92 = 46%<br />
+ Tieåu ñöôøng: 11 = 5,5%<br />
+ Beänh veà maét: 89 = 44,5% (Cöôøm maét)<br />
+ Taùo boùn: 49 = 24,5%<br />
- Moái lo laéng cuûa caùc cuï laø tình hình kinh teá (49.5<br />
%) vaø beänh taät (23 %)<br />
120<br />
<br />
100<br />
99<br />
<br />
80<br />
<br />
46<br />
<br />
Frequency<br />
<br />
37<br />
20<br />
14<br />
0<br />
KHONG<br />
<br />
BENH TAT<br />
<br />
Ña soá caùc cuï ñeàu quan taâm ñeán vaán ñeà taäp theå duïc<br />
(40,5%), caùc cuï khoâng taäp theå duïc thöôøng xuyeân laø do<br />
khoâng coù thôøi gian roãi vì phaûi laøm vieäc phuï giuùp con<br />
chaùu, ngaïi taäp vì cho raèng tình traïng söùc khoûe yeáu, aûnh<br />
höôûng cuûa caùc beänh khôùp laøm haïn cheá vaän ñoäng.<br />
Raát ít cuï quan taâm ñeán vaán ñeà ñoïc saùch baùo<br />
tìm hieåu veà vaán ñeà söùc khoûe vì maét keùm, khoâng<br />
bieát ñoïc (12,5%).<br />
<br />
60<br />
<br />
40<br />
<br />
Caùc cuï chöa quan taâm ñeán vieäc uoáng ñuû nöôùc<br />
(chæ chieám 47%) vaø aên nhieàu rau quaû (65,5%), ñieàu<br />
naøy coù lieân quan ñeán tyû leä maéc beänh taùo boùn ôû caùc cu<br />
(ï xem phuï luïc).<br />
<br />
KINH TE<br />
<br />
CON CHAU<br />
<br />
KHAC<br />
<br />
Tìm hieåu veà söï hieåu bieát cuûa caùc cuï veà<br />
vaán ñeà chaêm soùc söùc khoûe vaø nhu caàu<br />
chaêm soùc cho thaáy:<br />
Khi oám ñau caùc cuï ñöôïc con chaùu chaêm soùc<br />
(52%). Moät soá do con chaùu coù khoù khaên neân phaûi töï<br />
chaêm soùc vaø soá ít phaûi soáng coâ ñôn khoâng con chaùu<br />
(48 %). Caùc cuï cuõng muoán ñöôïc soáng vôùi con chaùu<br />
<br />
Mong muoán cuûa caùc cuï laø ñöôïc soáng hoaø thuaän,<br />
vui veõ vôùi con chaùu, coù ñieàu kieän kinh teá vaø chaêm soùc<br />
söùc khoûe toát hôn.Caùc cuï cuõng quan taâm ñeán hoaït<br />
ñoäng cuûa Hoäi ngöôøi cao tuoåi (71,5%), nhaát laø taäp theå<br />
duïc döôõng sinh ñeå reøn luyeän söùc khoûe (59%).<br />
Veà cô sôû vaät chaát ôû ñòa phöông phuïc vuï cho vieäc<br />
chaêm soùc söùc khoûe cuûa ngöôøi cao tuoåi hieän nay haàu nhö<br />
chöa coù gì ngoaøi nhöõng trang thieát bò y teá phuïc vuï coâng<br />
taùc khaùm ñieàu trò, chaêm soùc söùc khoûe chung cho moïi<br />
ngöôøi. Caùc duïng cuï giuùp caùc cuï ñi laïi, maùy taäp vaän ñoäng<br />
chöa ñöôïc trang bò traïm giam y teá phöôøng, chæ coù ôû moät<br />
<br />
145<br />
<br />
soá cuï do gia ñình töï trang bò. Ñaëc bieät laø heä thoáng tö vaán<br />
söùc khoûe, chaêm soùc söùc khoûe taïi nhaø, caáp cöùu taïi nhaø,<br />
nhaân vieân chaêm soùc gia ñình, dòch vuï hoã trôï hoâ haáp taïi<br />
nhaø ... chöa ñöôïc hình thaønh.<br />
<br />
BAØN LUAÄN<br />
1 Do trình ñoä hoïc vaán thaáp, khoâng coù ñieàu kieän<br />
tieáp caän vôùi thoâng tin y teá nhö khoâng ñoïc saùch baùo lieân<br />
quan ñeán giaùo duïc söùc khoûe, vieäc giaùo duïc söùc khoûe taïi<br />
ñòa phöông daønh cho ngöôøi giaø chöa ñöôïc môû roäng neân<br />
hoï thieáu kieán thöùc veà vaán ñeà töï chaêm soùc söùc khoûe cho<br />
chính hoï. Ñieàu naøy theå hieän qua söï lieân quan giöõa beänh<br />
cao huyeát aùp vôùi cheá ñoä maën, tình traïng taùo boùn vôùi cheá<br />
ñoä aên ít rau quaû, uoáng ít nöôùc, vieäc ít taäp luyeän daãn ñeán<br />
tình traïng söùc khoûe keùm.<br />
2 Ñieàu kieän kinh teá cuûa ña soá ngöôøi giaø thaáp,<br />
phuï thuoäc vaøo con chaùu, hoï khoâng coù ñieàu kieän khaùm<br />
söùc khoûe ñònh kyø, cuõng nhö khaùm beänh ñieàu trò khi<br />
maéc beänh, tình traïng töï ñieàu trò coøn raát phoå bieán neân<br />
khoâng phaùt hieän kòp thôøi mình maéc beänh, beänh taät<br />
keùo daøi vì ñieàu trò khoâng ñuùng caùch.<br />
3 Söï chaêm soùc söùc khoûe cuûa con chaùu ñoái vôùi<br />
ngöôøi cao tuoåi chöa ñaày ñuû, dòch vuï chaêm soùc cuûa xaõ hoäi<br />
chöa ñöôïc môû roäng, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi soáng ñoäc<br />
thaân khoâng coù ngöôøi giuùp ñôõ khi oám ñau beänh taät.<br />
<br />
KEÁT LUAÄN<br />
1 Trong maãu nghieân cöùu ngöôøi giaø töø 60 ñeán<br />
80 tuoåi coù 84,5% trình ñoä hoïc vaán thaáp, ñieàu naøy laøm<br />
haïn cheá khaû naêng hieåu bieát veà vaán ñeà töï chaêm soùc<br />
söùc khoûe ôû caùc cuï.<br />
2 Cô caáu beänh taät ngöôøi giaø trong nhoùm<br />
nghieân cöùu goàm coù:<br />
- Cao huyeát aùp: 42,5% (theo ñònh nghóa taêng<br />
huyeát aùp cuûa TCYTTG thì coù 60% ngöôøi cao tuoåi bò<br />
taêng huyeát aùp).<br />
<br />
146<br />
<br />
-<br />
<br />
Beänh veà khôùp: 46%<br />
<br />
- Tieåu ñöôøng: 5,5% (so vôùi caùc nöôùc phaùt trieån<br />
laø 10-16%, ôû phöông ñoâng laø 4,7%).<br />
-<br />
<br />
Cöôøm maét: 44,5%.<br />
<br />
-<br />
<br />
Taùo boùn: 24,5%<br />
<br />
Caùc beänh lyù hay daãn ñeán tai bieán cho ngöôøi giaø<br />
nhö cao huyeát aùp vaø tieåu ñöôøng coù tyû leä gaàn töông<br />
ñöông vôùi cô caáu beänh taät chung theo nhöõng nghieân<br />
cöùu tröôùc ñaây.<br />
3 Nhu caàu chaêm soùc cuûa ngöôøi giaø laø caàn ñöôïc<br />
soáng chung vôùi con chaùu ñeå coù ngöôøi giuùp ñôõ khi oám<br />
ñau beänh taät, coù dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe toát hôn<br />
nhaát laø dòch vuï chaêm soùc taïi nhaø.<br />
Ñeà xuaát<br />
1 Quan taâm ñeán vieäc thöïc hieän baûo hieåm y teá<br />
daønh cho ngöôøi ngheøo, nhaát laø ngöôøi cao tuoåi ñeå hoï<br />
coù ñieàu kieän ñi khaùm beänh vaø ñieàu trò khi coù beänh,<br />
khaùm söùc khoûe ñònh kyø<br />
2 Môû roäng hình thöùc giaùo duïc söùc khoûe baèng<br />
hình thöùc tuyeân truyeàn, giaûi thích tröïc tieáp vì ngöôøi<br />
cao tuoåi khoù coù theå ñoïc ñöôïc saùch baùo.<br />
Toå chöùc nhöõng hoaït ñoäng boå ích cho ngöôøi cao<br />
tuoåi thoâng qua “Hoäi ngöôøi cao tuoåi” ñeå tuyeân truyeàn<br />
giaùo duïc söùc khoûe, höôùng daãn vaø giuùp ñôû caùc cuï trong<br />
vaán ñeà taäp theå duïc duy trì söùc khoûe, tham quan du<br />
lòch ñeå môû roäng söï hieåu bieát vaø ñoaøn keát nhau hôn,<br />
saün saøng giuùp ñôû nhau khi oám ñau beänh taät, hoaøn<br />
caûnh khoù khaên.<br />
4 Toå chöùc toát hôn nöõa caùc moâ hình dòch vuï<br />
chaêm soùc söùc khoûe cho ngöôøi cao tuoåi taïi ñòa phöông<br />
ñeå giuùp caùc cuï sôùm phaùt hieän beänh taät vaø ñöôïc chaêm<br />
soùc kòp thôøi khi coù beänh, traùnh nhöõng tai bieán do<br />
beänh taät gaây ra.<br />
<br />