Giáo trình Chẩn đoán nhanh và trị bệnh do ký sinh trùng ở ĐVTS nuôi nước lợ mặn - Phần 2

Chia sẻ: Nguyễn Thị Ngọc Lựu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

162
lượt xem 35
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Chẩn đoán nhanh và trị bệnh do ký sinh trùng ở động vật thủy sinh nuôi nước lợ mặn - Phần 2 trình bày chẩn đoán nhanh và trị bệnh mỏ neo ở cá nuôi nước mặn, chẩn đoán và trị bệnh rậm cá ở cá nuôi nước mặn, chẩn đoán và trị bệnh trùng quả dưa ở cá nuôi nước mặn, chẩn đoán và trị bệnh trùng bánh xe ở cá nuôi nước mặn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Chẩn đoán nhanh và trị bệnh do ký sinh trùng ở ĐVTS nuôi nước lợ mặn - Phần 2

25 Bài 3: Ch n ÿoán nhanh và tr b nh trùng m neo cá nuôi n c l m n M c tiêu: - Trình bày ÿ c các b c ch n ÿoán nhanh b nh trùng m neo cá nuôi n c l m n; - Thu ÿ c m u; quan sát ÿánh giá ÿ c tr ng thái c th c a cá; xác ÿ nh ÿ c b nh trùng m neo cá nuôi n c l m n. A. N i dung: 1. Tác nhân gây b nh: 1.1. Gi i thi u: Trùng m neo (Therodamas sp) là ký sinh trùng r t ph bi n, th ng g p gây b nh cho VTS nuôi n c l m n. Trùng m neo ch y u ký sinh da hút máu cá làm cá g y y u, t o ÿi u ki n cho tác nhân nguy hi m xâm nh p vào bên trong c th . 1.2. Quan sát nh n d ng: Hình d ng ngoài c a trùng m neo g m 3 ph n: ÿ u, ng c, b ng. C th trùng kéo dài, các ÿ t h p l i thành ng h i v n mình, ph n ÿ u kéo dài thành s ng gi ng m neo ÿâm th ng bám ch c vào t ch c v t ch nên còn có tên là trùng m neo. Hình d ng và s l ng c a s ng l ng, s ng b ng có s sai khác gi a các loài. Ph n ÿ u do ÿ t ÿ u và ÿ t ng c th 1 h p l i thành chính gi a, có lá ÿ u hình n a vòng tròn, bên trên có m t do 3 m t nh t o thành. Hình 8-16: Trùng m neo Therodamas sp 2. D u hi u b nh lý: 2.1. Ho t ÿ ng c a cá b nh trong ao:
26 - Cá m i b c m nhi m ký sinh trùng m neo, lúc ÿ u c m th y khó ch u, bi u hi n cá b i l i không bình th ng, kh n ng b t m i gi m d n. Trùng m neo l y dinh d ng nên cá b g y y u và b i l i ch m ch p. 2.2. D u hi u b nh thân, vây, m t, mi ng, mang: - Lúc ký sinh, ph n ÿ u c a trùng m neo c m sâu vào trong t ch c ký ch , ph n sau l l ng trong n c nên th ng b m t s gi ng nguyên sinh ÿ ng v t, t o, n m bám vào da cá ph m t l p r t b n. - Trùng ký sinh m t s l ng l n trong xoang mi ng làm cho mi ng không ÿóng kín ÿ c, cá không b t ÿ c th c n và ch t. Trùng m neo ký sinh trên da, vây cá nhi u loài cá n c l m n nh t là ÿ i v i cá v y nh , cá còn non v y còn m m, làm t ch c g n n i ký sinh s ng ÿ , viêm loét, t bào h ng c u b th m th u ra ngoài, t bào b ch c u trong t ch c t ng, s c t da bi n nh t. - Khi t ch c b viêm loét, m ÿ ng cho vi khu n, các ký sinh trùng khác xâm nh p cá. Hình 8-17: Trùng m neo Therodamas sp ký sinh xoang mi ng cá b ng b p (m u thu Ngh a H ng, Nam nh, 6/2006)
27 3. Phân b và lan truy n b nh: Trùng m neo th ng ký sinh cá bi n và cá n c l . n c ta l n ÿ u tiên phát hi n cá b ng b p nuôi Ngh a H ng, Nam nh (6/2006), t l nhi m trong ao nuôi cá b ng b p t 30-50%, c ng ÿ nhi m khá cao 20- 40trùng/con cá và ÿã gây cho cá ch t trong ao nuôi. Nhi t ÿ phát tri n thích h p cho trùng m neo phát tri n là 18-300C. T l c m nhi m cao có th gây ch t hàng lo t. 4. Ch n doán b nh: 4.1. Thu m u cá b b nh: 4.1.1. Chu n b d ng c + Chài, l i, v t, túi nilon + S ghi chép + B gi i ph u 4.1.2. Quan sát tr ng thái cá b b nh trong ao. + Quan sát bi u hi n b t th ng c a cá b nh 4.1.3. Thu m u cá b nh - Thu m u cá nghi nhi m trùng m neo 4.2. Quan sát c th cá: - B ng m t th ng có th nhìn th y trùng m neo bám trên thân, vây và xoang mang, xoang mi ng. 5. Phòng và tr b nh: 5.1. Phòng b nh: 5.1.1. C i t o ao - L c k và kh trùng ngu n n c. - Kh trùng ÿáy ao: 10 - 15kg/100m2; kh trùng n c 1,5 – 2 kg/100m3 (m t tháng kh trùng 2 - 4 l n) và treo túi vôi: 2 – 4 kg/10m3. 5.1.2. Kh trùng cá tr c khi th - Tr c khi th cá nên sát trùng cá b ng dung d ch n c ng t trong 10-15 phút nh m h n ch ký sinh trùng bên ngoài cá. - Cá th không nên quá dày, th ng xuyên theo dõi ch d n và ÿi u ki n môi tr ng ao nuôi ÿ ÿi u ch nh cho thích h p. 5.1.3. Qu n lý môi tr ng nuôi - Th ng xuyên theo dõi môi tr ng nuôi, cho n theo "4 ÿ nh", h n ch th c n d th a. 5.2. Tr b nh: 5.2.1. Thay n c
28 - N u có ÿi u ki n nên thay toàn b n c trong ao ÿ ng th i kh trùng n c thay. 5.2.2. Ngâm lá xoan trong ao + Dùng lá xoan 0,4-0,5 Kg/m3 n c bón vào ao nuôi cá b b nh có th tiêu di t ÿ c ký sinh trùng Therodamas sp. Do lá xoan phân h y nhanh tiêu hao nhi u ôxy và th i khí ÿ c, nh t là mùa hè nhi t ÿ cao, do ÿó ph i theo dõi c p n c k p th i khi thi t. 5.2.3. T m cá trong dung d ch thu c tím + Dùng thu c tím KMnO4 n ng ÿ 10 -12 ppm t m t 1-2 gi , nhi t ÿ 20-30oC. B. Câu h i và bài t p th c hành: - Câu h i: + Anh ch hãy mô t ÿ c ÿi m và d u hi u b nh lý b nh trùng m neo cá nuôi n c l m n? + Anh ch hãy k tên các lo i thu c, hóa ch t và bi n pháp phòng, x lý b nh trùng m neo cá nuôi n c l m n? - Bài t p th c hành: + Bài t p 1: Hãy ti n hành thu và phân tích b nh trùng m neo cá nuôi n c l m n m t ao, l ng nuôi c th t i ÿ a ph ng. + Bài t p 2: Th c hi n các bi n pháp phòng và tr b nh trùng m neo cá nuôi n c l m n. C. Ghi nh : - Tác nhân gây b nh trùng m neo cá nuôi n c l m n là Therodamas sp, c th g m 3 ph n: ÿ u, ng c, b ng. C th trùng kéo dài, các ÿ t h p l i thành ng h i v n mình, ph n ÿ u kéo dài thành s ng gi ng m neo ÿâm th ng bám ch c vào t ch c v t ch . - Trùng m neo ký sinh trên thân, vây và xoang mang, xoang mi ng c a nhi u loài cá n c l m n nhi u l a tu i, nh ng gây b nh nghiêm tr ng nh t là ÿ i v i cá h ng, cá gi ng. - phòng tr b nh: c n l c k và kh trùng ngu n n c, ÿ nh k bón vôi, ngâm lá xoan, t m ho c phun thu c tím KMnO4 vào ao theo ÿúng tiêu chu n k thu t.
29 Bài 4: Ch n ÿoán và tr b nh r n cá cá nuôi n cl m n M c tiêu: - Trình bày ÿ c các b c ch n ÿoán nhanh b nh r n cá cá nuôi n cl m n; - Thu ÿ c m u; quan sát ÿánh giá ÿ c tr ng thái c th c a cá; xác ÿ nh ÿ c b nh r n cá cá nuôi n c l m n. A. N i dung: 1. Tác nhân gây b nh: 1.1. Gi i thi u: R n cá là m t giáp xác ký sinh ph bi n, ký sinh da, mang, hút máu cá làm cá g y y u, t o ÿi u ki n cho tác nhân nguy hi m xâm nh p vào bên trong c th . - Trùng gây b nh bao g m các gi ng: B Copepoda (B chân chèo) H Caligidae Gi ng Caligus B Branchiura (B mang ÿuôi) H Argulidae Gi ng Argulus B Isopoda (B chân ÿ u) H Aegidae Gi ng Alitropus H Corallanidae Gi ng Corallana 1.2. Quan sát nh n d ng: Hình 8-18: R n cá Caligus
30 Hình 8-19: R n cá (Caligus) ký sinh trên cá n c l và n cm n Hình 8-20: R n cá (Parapetalus) ký sinh trên cá bi n (cá giò)
31 2. D u hi u b nh lý: 2.1. Ho t ÿ ng c a cá b nh trong ao: - Cá b r n cá ký sinh có c m giác ng a ngáy, v n ÿ ng m nh trên m t n c, b i l i lung tung, c ng ÿ b t m i gi m. 2.2. D u hi u b nh thân, vây, m t, mi ng, mang: - Trùng ký sinh trên da, vây, n p mang cá nuôi, có th gây thành b nh làm cá ch t. - R n cá bám trong xoang mang c a cá, phá h y xoang mang và cung mang làm cá ng t th . - R n cá dùng tuy n ÿ c qua ng mi ng ti t ch t ÿ c phá ho i ký ch t o các v t th ng viêm ÿ , xu t huy t d nh m v i b nh ÿ m ÿ do vi khu n. - M t khác các gai x p ng c m t b ng r n cá cào rách t ch c da cá làm cho da cá b viêm loét t o ÿi u ki n cho vi khu n, n m, ký sinh trùng khác xâm nh p làm cá ch t hàng lo t. 3. Phân b và lan truy n b nh: - Trùng ký sinh trên da, vây, n p mang cá nuôi, khi c m nhi m v i c ng ÿ cao có th gây ch t cá. - R n cá ký sinh t t c các giai ÿo n phát tri n c a cá n c l m n. 4. Ch n doán b nh: 4.1. Thu m u cá b b nh: 4.1.1. Chu n b d ng c - Chài, l i, v t, túi nilon - S ghi chép - B gi i ph u 4.1.2. Quan sát tr ng thái cá b b nh trong ao - Quan sát bi u hi n b t th ng c a cá b nh 4.1.3. Thu m u cá b nh - Thu m u cá nghi nhi m r n cá 4.2. Quan sát c th cá: - Ch n ÿoán r n cá Caligus, Parapetalus ký sinh gây b nh cho cá có th quan sát b ng m t th ng ho c dùng kính lúp - R n cá bám trên da, vây, m t, trên mang, xoang mi ng - phân lo i chúng c n dùng kính hi n vi ÿ phóng ÿ i kho ng 40-80 x. 5. Phòng và tr b nh: 5.1. Phòng b nh: 5.1.1. C i t o ao - L c k và kh trùng ngu n n c.
32 - Kh trùng ÿáy ao: 10 - 15kg/100m2; kh trùng n c 1,5 – 2 kg/100m3 (m t tháng kh trùng 2 - 4 l n) và treo túi vôi: 2 – 4 kg/10m3. 5.1.2. Kh trùng cá tr c khi th - Tr c khi th cá nên sát trùng cá b ng dung d ch n c ng t trong 10-15 phút nh m h n ch ký sinh trùng bên ngoài cá. - Cá th không nên quá dày, th ng xuyên theo dõi ch d n và ÿi u ki n môi tr ng ao nuôi ÿ ÿi u ch nh cho thích h p. 5.1.3. Qu n lý môi tr ng nuôi - Th ng xuyên theo dõi môi tr ng nuôi, cho n theo "4 ÿ nh: nh ch t, ÿ nh l ng, ÿ nh ÿ a ÿi m và ÿ nh th i gian". 5.2. Tr b nh: 5.2.1. Thay n c - N u có ÿi u ki n nên thay toàn b n c trong ao ÿ ng th i kh trùng n c thay. 5.2.2. T m cá trong dung d ch thu c tím - Dùng thu c tím (KMnO4) t m cho cá b nh n ng ÿ 10 ppm th i gian 30 phút. - Treo túi thu c tím li u l ng 15-20g/1 m3 l ng, m i tu n treo 2 l n. B. Câu h i và bài t p th c hành: - Câu h i: + Anh ch hãy mô t d u hi u b nh lý b nh r n cá cá nuôi n c l m n? + Anh ch hãy k tên các lo i thu c, hóa ch t và bi n pháp phòng, x lý b nh r n cá cá nuôi n c l m n? - Bài t p th c hành: + Bài t p 1: Hãy ti n hành thu và phân tích b nh r n cá cá nuôi n cl m n m t ao, l ng nuôi c th t i ÿ a ph ng. + Bài t p 2: Th c hi n các bi n pháp phòng và tr b nh r n cá cá nuôi n c l m n. C. Ghi nh : - Tác nhân gây b nh là các gi ng r n cá Caligus, Parapetalus - R n ký sinh trên da, vây, n p mang cá nuôi, khi c m nhi m v i c ng ÿ cao có th gây ch t cá. - R n cá ký sinh t t c các giai ÿo n phát tri n c a cá n c l m n.
33 - phòng tr b nh: c n l c k và kh trùng ngu n n c, ÿ nh k bón vôi, ngâm lá xoan, t m ho c phun m t s hoá ch t nh thu c tím (KMnO4) , formol, vào ao theo ÿúng n ng ÿ .
34 Bài 5: Ch n ÿoán nhanh và tr b nh trùng qu d a cá nuôi n cl m n M c tiêu: - Trình bày ÿ c các b c ch n ÿoán nhanh b nh trùng qu d a cá nuôi n cl m n; - Thu ÿ c m u; quan sát ÿánh giá ÿ c tr ng thái c th c a cá; xác ÿ nh ÿ c b nh trùng qu d a cá nuôi n c l m n. A. N i dung: 1. Tác nhân gây b nh: 1.1. Gi i thi u: - B nh trùng qu d a cá n c l m n là m t b nh ký sinh trùng ph bi n. Trùng ký sinh da, mang, gây nh h ng nghiêm tr ng ÿ n ngh nuôi cá n c l m n n u không phát hi n s m và không bi t cách phòng tr b nh. - Tác nhân gây b nh trùng qu d a là loài Cryptocaryon irritans. - Trùng có d ng r t gi ng qu d a, kích th c c th 180-700Pm. Toàn thân có nhi u lông t nh , trùng m m m i, có th bi n ÿ i hình d ng khi v n ÿ ng. trong n c, u trùng b i l i nhanh h n trùng tr ng thành. - Trùng phát tri n nhi t ÿ 20-260C (n c m), hi n nay có ch ng phát tri n nhi t ÿ 12-140C (n c l nh) gây b nh cá b n (Paralichthyss olivaceus)- Hàn Qu c. - Chu k s ng c a trùng qu d a có hai giai ÿo n: giai ÿo n dinh d ng ký sinh tr n cá bi n và giai ÿo n bào nang (giai ÿo n s ng t do) bám vào rong t o s ng trên ÿáy bi n. Th i gian phát tri n c a bào nang nhi t ÿ 160C là 13- 15 ngày, nhi t ÿ 240C là 7-12 ngày. 1.2. Quan sát nh n d ng: Hình 8-21: Trùng qu d a–Cryptocaryon irritans và gây ho i t trên da cá
35 Hình 8-22: Sinh s n c a trùng qu d a (A- trùng tr ng thành; B- nhân t bào phân ÿôi; C- nhân th bào phân 3 và 4; E- bào nang) Hình 8-23: Chu k phát tri n c a Cryptocaryon irritans: A- phôi có 4 nhân ký sinh trên da cá; B- phôi trong bào nang ch a d i dài; C- hình thành các phôi m i; D- bào nang ch a ÿ y phôi; E- phôi non có 4 nhân. 2. D u hi u b nh lý: 2.1. Ho t ÿ ng c a cá b nh trong ao: - Cá b nh n i t ng ÿàn lên m t n c, b i l ÿ y u t. Lúc ÿ u cá qu y nhi u do ng a ngáy. - Khi cá y u quá ch còn ngoi ÿ u lên ÿ th , ÿuôi b t ÿ ng c m xu ng n c. Sau cùng cá l n nhào m y vòng r i l t b ng chìm xu ng ÿáy mà ch t. 2.2. D u hi u b nh da, vây, mang:
36 - Da, mang, vây c a cá b nhi m b nh có nhi u trùng bám thành các h t l m t m r t nh , màu h i tr ng ÿ c (ÿ m tr ng), có th th y rõ b ng m t th ng. Da, mang cá có nhi u nh t, màu s c nh t nh t. - Trùng bám nhi u mang, phá ho i bi u mô mang làm cá ng t th . 3. Phân b và lan truy n b nh: Cá nuôi l ng trên bi n châu Á th ng g p trùng lông, nhi u loài cá song (Epinephelus spp), cá v c (Lates calcarifer), cá mú (Cromileptes sp), cá mú (Plectropomus spp), cá hang (Lutjanus spp), cá cam (Seriola spp) và cá giò (Rachycentron canadus). B nh xu t hi n vào mùa khô ít m a, mi n B c vào mùa xuân, ÿ u hè và mùa ÿông. 4. Ch n doán b nh: 4.1. Thu m u cá b b nh: 4.1.1. Chu n b d ng c - Chài, l i, v t, túi nilon - S ghi chép - B gi i ph u 4.1.2. Quan sát tr ng thái cá b b nh trong ao - Quan sát bi u hi n b t th ng c a cá b nh 4.1.3. Thu m u cá b nh - Thu m u cá nghi nhi m trùng qu d a 4.2. Quan sát c th cá: - Trùng qu d a bám trên Da, vây, mang, t mang cá b nh - D a theo các d u hi u b nh lý quan sát b ng m t th ng và ki m tra nh t cá trên kính hi n vi. -C ng ÿ c m nhi m t 5-10 trùng/ la men là cá b b nh nguy hi m. 5. Phòng và tr b nh: 5.1. Phòng b nh: 5.1.1. C i t o ao - L c k và kh trùng ngu n n c. - Kh trùng ÿáy ao: 10 - 15kg/100m2; kh trùng n c 1,5 – 2 kg/100m3 (m t tháng kh trùng 2 - 4 l n) và treo túi vôi: 2 – 4 kg/10m3. 5.1.2. Kh trùng cá tr c khi th - Tr c khi th cá nên sát trùng cá b ng dung d ch n c ng t trong 10-15 phút nh m h n ch ký sinh trùng bên ngoài cá. - Cá th không nên quá dày, th ng xuyên theo dõi ch d n và ÿi u ki n môi tr ng ao nuôi ÿ ÿi u ch nh cho thích h p. 5.1.3. Qu n lý môi tr ng nuôi
37 - Th ng xuyên theo dõi môi tr ng nuôi, cho n theo "4 ÿ nh", h n ch th c n d th a. 5.2. Tr b nh: 5.2.1. Thay n c - N u có ÿi u ki n nên thay toàn b n c trong ao ÿ ng th i kh trùng n c thay. 5.2.2. T m cá trong dung d ch formalin - Formalin 200-300ppm, 30-60 phút B. Câu h i và bài t p th c hành: - Câu h i: + Anh ch hãy mô t d u hi u b nh lý b nh trùng qu d a cá nuôi n c l m n? + Anh ch hãy k tên các lo i thu c, hóa ch t và bi n pháp phòng, x lý b nh trùng qu d a cá nuôi n c l m n? - Bài t p th c hành: + Bài t p 1: Hãy ti n hành thu và phân tích trùng qu d a cá nuôi n c l m n m t ao, l ng nuôi c th t i ÿ a ph ng. + Bài t p 2: Th c hi n các bi n pháp phòng và tr b nh trùng qu d a cá nuôi n c l m n. C. Ghi nh : - Tác nhân gây b nh là gi ng Cryptocaryon irritans có hình d ng gi ng qu d a. Giai ÿo n s ng g m hai giai ÿo n: dinh d ng và bào nang. - Trùng qu d a ký sinh trên da, mang t t c các giai ÿo n phát tri n c a cá n c l m n. - phòng tr b nh: c n l c k và kh trùng ngu n n c, ÿ nh k bón vôi, t m ho c phun m t s hoá ch t formalin vào ao l ng theo ÿúng tiêu chu n k thu t. Di t trùng t t nh t th i k trùng b i l i t do giai ÿo n bào nang.
38 Bài 6: Ch n ÿoán nhanh và tr b nh trùng bánh xe cá nuôi n cl m n M c tiêu: - Trình bày ÿ c các b c ch n ÿoán nhanh trùng bánh xe cá nuôi n c l m n; - Thu ÿ c m u; quan sát ÿánh giá ÿ c tr ng thái c th c a cá; xác ÿ nh ÿ c b nh trùng bánh xe cá nuôi n c l m n. A. N i dung: 1. Tác nhân gây b nh: 1.1. Gi i thi u: - B nh trùng bánh xe là m t b nh ký sinh trùng ph bi n cá n c l m n. Trùng ký sinh da, mang, gây nh h ng nghiêm tr ng ÿ n ngh nuôi cá n c l m n n u không phát hi n s m và không bi t cách phòng tr b nh. - Tác nhân gây b nh trùng bánh xe là các gi ng: Gi ng Trichodina; Gi ng Trichodinella; Gi ng Tripartiella ÿ u thu c H Trichodonidae 1.2. Quan sát nh n d ng ký sinh trùng: 1.2.1. Chu n b kính hi n vi, tiêu b n 1.2.2. Quan sát ký sinh trùng d i kính hi n vi - Nhìn m t bên, trùng gi ng nh cái chuông, m t b ng gi ng cái ÿ a. Lúc v n ÿ ng trùng bánh xe quay tròn l t qua l t l i gi ng nh bánh xe nên có tên là trùng bánh xe. - Nhìn chính di n m t b ng có 1 ÿ a bám l n có c u t o ph c t p, trên ÿ a có 1 vòng r ng và các ÿ ng phóng x . - M t ph n c th có lông t phân b , lông t luôn luôn rung ÿ ng làm cho c th v n ÿ ng r t linh ho t. - C th có 1 h ch l n hình móng ng a n m gi a c th th ng b t màu rõ và 1 h ch nh hình tròn n m c nh h ch l n . Hình 8-24: C u t o c a trùng bánh xe A. Quan sát m t bên B. Quan sát m t b ph n m t c td c
39 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Hình 8-25: Trùng bánh xe th ng g p ký sinh trên cá nuôi Vi t Nam: 1- Trichodina acuta; 2- T. domerguei domerguei; 3- T. nigra; 4- T. rectangle rectangli; 5- T. nigra; 6- Trichodinella subtilis ; 7- Trichodina mutabilis; 8- Tripartiella obtusa; 9- Trichodina mutabilis; 10- T. heterodentata; 11- Trichodinella epizootica ; 12- Tripartiella bulbosa;13- Trichodina orientalis; 14- T. rectangle perforata; 15- T. siluri; 16- T. nobilis; 17- T. centrostrigata; 18- Paratrichodina incisa; 19- Trichodina gasterostei; 20- Tripartiella clavodonta.
40 2. D u hi u b nh lý: 2.1. Ho t ÿ ng c a cá b nh trong ao: - Cá ng a ngáy, th ng n i t ng ÿàn lên m t n c. - M t s con tách ÿàn b i quanh b ao. - àn cá b b nh nh thì g y y u, b nh n ng thì cá l t b ng m y vòng, chìm xu ng ÿáy ao và ch t 2.2. D u hi u b nh da, vây, mang: - Khi m i m c b nh, trên thân, mang cá có nhi u nh y màu h i tr ng ÿ c, da cá chuy n màu xám; - Khi b nh n ng trùng ký sinh mang, phá hu các t mang khi n cá b ng t th , nh ng con b nh n ng mang ÿ y nh t và b c tr ng. 3. Phân b và lan truy n b nh: - Trùng ký sinh các c quan bên ngoài nh mang, da, vây. - Trùng bánh xe phân b r ng và gây b nh nhi u loài cá khác nhau, gây tác h i ch y u cho cá gi ng. - B nh phát tri n quanh n m nh ng ph bi n nh t vào mùa xuân, ÿ u h và mùa thu mi n B c, vào mùa m a mi n Nam, nhi t ÿ thích h p là 20-300C. 4. Ch n doán b nh: 4.1. Thu m u cá b b nh: 4.1.1. Chu n b d ng c - Chài, l i, v t, túi nilon - S ghi chép - B gi i ph u 4.1.2. Quan sát tr ng thái cá b b nh trong ao - Quan sát bi u hi n b t th ng c a cá b nh 4.1.3. Thu m u cá b nh - Thu m u cá nghi nhi m trùng bánh xe 4.2. Quan sát c th cá: - Trùng bánh xe bám trên da, vây, mang, t mang cá b nh - D a theo các d u hi u b nh lý quan sát b ng m t th ng và ki m tra nh t cá trên kính hi n vi. - N u t l c m nhi m 90-100%, c ng ÿ c m nhi m 20-30 trùng/th tr ng 9 x 10 là cá b nguy hi m. 5. Phòng và x lý b nh: 5.1. Phòng b nh: 5.1.1. C i t o ao - L c k và kh trùng ngu n n c. - Kh trùng ÿáy ao: 10 - 15kg/100m2; kh trùng n c 1,5 – 2 kg/100m3 (m t tháng kh trùng 2 - 4 l n) và treo túi vôi: 2 – 4 kg/10m3.
41 5.1.2. Kh trùng cá tr c khi th - Tr c khi th cá nên sát trùng cá b ng dung d ch n c ng t trong 10-15 phút nh m h n ch ký sinh trùng bên ngoài cá. - Cá th không nên quá dày, th ng xuyên theo dõi ch ÿ n và ÿi u ki n môi tr ng ao nuôi ÿ ÿi u ch nh cho thích h p. 5.1.3. Qu n lý môi tr ng nuôi - Th ng xuyên theo dõi môi tr ng nuôi, cho n theo "4 ÿ nh", h n ch th c n d th a. 5.2. Tr b nh: 5.2.1. Thay n c - N u có ÿi u ki n nên thay toàn b n c trong ao ÿ ng th i kh trùng n c thay. 5.2.2. T m cá trong dung d ch formalin - Formalin 200-300ppm, 30-60 phút B. Câu h i và bài t p th c hành: - Câu h i: + Anh ch hãy mô t ÿ c ÿi m c a ký sinh trùng và d u hi u b nh lý b nh trùng bánh xe cá nuôi n c l m n? + Anh ch hãy k tên các lo i thu c, hóa ch t và bi n pháp phòng, x lý b nh trùng bánh xe cá nuôi n c l m n? - Bài t p th c hành: + Bài t p 1: Hãy ti n hành thu và phân tích trùng bánh xe cá nuôi n c l m n m t ao, l ng nuôi c th t i ÿ a ph ng. + Bài t p 2: Th c hi n các bi n pháp phòng và tr b nh trùng bánh xe cá nuôi n c l m n. C. Ghi nh : - Tác nhân gây b nh trùng bánh xe là các gi ng: Gi ng Trichodina; Gi ng Trichodinella; Gi ng Tripartiella ÿ u thu c H Trichodonidae - Trùng bánh xe ký sinh trên da, mang t t c các giai ÿo n phát tri n c a cá n c l m n, ÿ c bi t nguy hi m v i cá gi ng. - phòng tr b nh: c n l c k và kh trùng ngu n n c, ÿ nh k bón vôi, t m ho c phun m t s hoá ch t nh formalin vào ao theo ÿúng tiêu chu n k thu t.
42 H NG D N GI NG D Y MÔ UN I. V trí, tính ch t c a mô ÿun: - V trí: mô ÿun ch n ÿoán nhanh và tr b nh do ký sinh trùng VTS nuôi n c l m n là mô ÿun chuyên môn ngh trong ch ng trình ÿào t o trình ÿ s c p ngh c a ngh ch n ÿoán nhanh b nh ÿ ng v t th y s n, ÿ c gi ng d y sau mô ÿun ch n ÿoán nhanh và tr b nh do vi khu n, n m VTS nuôi n c l m n. Mô ÿun ch n ÿoán nhanh và tr b nh do ký sinh trùng VTS nuôi n c l m n có th gi ng d y ÿ c l p theo yêu c u h c viên. - Tính ch t: là mô ÿun chuyên môn th c hành, có m t ph n lý thuy t ÿ gi i thi u, h ng d n, mô ÿun ÿ c th c hi n t i th c ÿ a. II. M c tiêu: Sau khi h c xong mô ÿun này, h c viên c n ÿ t ÿ c: - Hi u ÿ c d u hi u b nh lý, ph ng pháp ch n ÿoán, phòng và x lý b nh sinh v t bám tôm, cua nuôi n c l m n; b nh sán lá ÿ n ch ; b nh trùng m neo; b nh r n cá; b nh trùng qu d a; b nh trùng bánh xe cá nuôi n c l m n do ký sinh trùng gây ra; - Nh n bi t và ch n ÿoán ÿ c d u hi u b nh lý c a sáu lo i b nh trên; - Th c hi n ÿ c bi n pháp x lý b nh sinh v t bám tôm, cua nuôi n c l m n; b nh sán lá ÿ n ch ; b nh trùng m neo; b nh r n cá; b nh trùng qu d a; b nh trùng bánh xe cá nuôi n c l m n do ký sinh trùng gây ra; - Tuân th các nguyên t c ch n ÿoán, các b c k thu t. III. N i dung chính c a mô ÿun: Th i l ng Lo i a Mã bài Tên bài T ng Lý Th c Ki m bài d y ÿi m s thuy t hành tra Lý L p 1 1 Bài m ÿ u thuy t h c Bài 1: Ch n ÿoán nhanh và 15 3 12 Tích Trang M8-01 tr b nh sinh v t bám h p tr i tôm, cua nuôi n c l m n Bài 2: Ch n ÿoán nhanh và 20 4 14 2 Tích Trang M8-02 tr b nh sán lá ÿ n ch h p tr i cá nuôi n c l m n Bài 3: Ch n ÿoán và tr 18 2 16 Tích Trang M8-03 b nh trùng m neo cá h p tr i nuôi n c l m n
43 Bài 4: Ch n ÿoán và tr 18 2 16 Tích Trang M8-04 b nh r n cá cá nuôi n c h p tr i l m n Bài 5: Ch n ÿoán nhanh 18 4 14 Tích Trang M8-05 và tr b nh trùng qu d a h p tr i cá nuôi n c l m n Bài 6: Ch n ÿoán nhanh và 20 4 14 2 Tích Trang M8-06 tr b nh trùng bánh xe cá h p tr i nuôi n c l m n Ki m tra h t mô ÿun Tr c L p 2 2 nghi m h c T ng c ng 112 20 86 6 IV. H ng d n th c hi n bài t p, bài th c hành 4.1. Bài 1: Ch n ÿoán nhanh và tr b nh sinh v t bám tôm, cua nuôi n cl m n 4.1.1. Hãy ti n hành thu và phân tích b nh sinh v t bám tôm, cua nuôi n c l m n m t ao nuôi c th t i ÿ a ph ng. - Ngu n l c: + V : 1 cu n/ 1 nhóm 5 h c viên + Bút: 1 cái/1 nhóm 5 h c viên + M u tôm b b nh sinh v t bám: 5 m u + M u cua b b nh sinh v t bám: 5 m u + Kính lúp phóng ÿ i 10 l n: 5 cái + Panh: 5 cái + Bình n c r a: 5 cái - Cách th c th c hi n: chia l p thành 5-6 nhóm, m i nhóm 5 h c viên. - Th i gian th c hi n: 3 gi . - Tiêu chu n s n ph m: + Xác ÿ nh ÿ c nguyên nhân tôm và cua b b nh là sinh v t bám. + Ghi tên sinh v t bám. 4.1.2. Bài t p 2: Th c hi n các bi n pháp phòng và tr sinh v t bám tôm, cua nuôi n c l m n. - Ngu n l c: + Formalin: 10 lít +N c oxy già: 10 lít
44 + Xô : 03 cái + Gáo múc: 03 cái + Cân 30kg: 01 cái + Cân 1g: 01 cái - Cách th c th c hi n: chia l p thành 3 nhóm, m i nhóm 10 h c viên. - Th i gian th c hi n: 4 gi . - Tiêu chu n s n ph m: là báo cáo thu ho ch nhóm mô t các b c công vi c c a th c hi n các bi n pháp phòng và tr sinh v t bám tôm, cua nuôi n c l m n. + T k t qu c a bài t p s 1 s ÿ a ra bi n pháp x lý + Mô t thao dùng và li u l ng Formalin dùng ÿ t m cho tôm, cua + Mô t cách dùng và ÿ a ra li u l ng n c oxy già dùng ÿ t m cho tôm cua. 4.2. Bài 2: Ch n ÿoán nhanh và tr b nh sán lá ÿ n ch cá nuôi n cl m n 4.2.1. Bài t p 1: Hãy ti n hành thu và phân tích b nh sán lá ÿ n ch cá nuôi n c l m n m t ao nuôi c th t i ÿ a ph ng. - Ngu n l c: + V : 1 cu n/ 1 nhóm 5 h c viên + Bút: 1 cái/1 nhóm 5 h c viên + M u cá b b nh: 5 m u + Kính hi n ÿ i 16 l n: 5 cái + Panh: 5 cái + Bình n c r a: 5 cái + B ÿ gi i ph u: 5 b - Cách th c th c hi n: chia l p thành 5-6 nhóm, m i nhóm 5 h c viên. - Th i gian th c hi n: 4 gi . - Tiêu chu n s n ph m: + Xác ÿ nh ÿ c nguyên nhân cá b b nh là sán ÿ n ch . 4.2.2. Bài t p 2: Th c hi n các bi n pháp phòng và tr b nh sán lá ÿ n ch cá nuôi n c l m n. - Ngu n l c: + Formalin: 10 lít +N c oxy già: 10 lít