Giáo trình Đánh giá kết quả giáo dục ở tiểu học: Phần 1

Chia sẻ: Bin Bin | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:55

Thêm vào BST

Báo xấu

947
lượt xem 172
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 của cuốn Giáo trình "Đánh giá kết quả giáo dục ở Tiểu học" gồm 2 chương đầu có nội dung trình bày về: những vấn đề chung về đánh giá trong giáo dục, quy trình đánh giá kết quả giáo dục ở Tiểu học. Cuốn giáo trình sẽ giúp người học cũng như giảng viên có thêm tài liệu tham khảo hữu ích.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Đánh giá kết quả giáo dục ở tiểu học: Phần 1

ĐẠI HỌC HUẾ TRUNG TÂM ĐÀO TẠO TỪ XA PGS.TS. Phã §øc Hßa GIÁO TRÌNH ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC NHµ XUÊT B¶N §¹I HäC HUÕ HuÕ, 2012
MỤC LỤC Lêi nãi ®Çu .....................................................................................................................................3 CHƯƠNG I ..........................................................................................................................................4 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐÁNH GIÁ TRONG GIÁO DỤC..................................................4 1. VÊn ®Ò ®¸nh gi¸ d−íi gãc ®é lÞch sö gi¸o dôc .............................................................................4 2. Mục đích đánh giá kết quả giáo dục tiểu học...............................................................................6 3. Đo lường và đánh giá kết quả giáo dục........................................................................................7 4. C¸c nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ ............................................................................................................12 5. C¸c chøc n¨ng cña ®¸nh gi¸.......................................................................................................14 CHƯƠNG II.......................................................................................................................................20 QUY TRÌNH ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC...................................................20 1. Xác lập mục đích đánh giá.........................................................................................................20 2. Hệ thống tiêu chuẩn đánh kết quả giáo dục ...............................................................................21 3. Néi dung d¹y häc tiÓu häc víi lÝ thuyÕt Razumovxki & Bloom ................................................22 4. HÖ thèng tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ kết quả giáo dục d−íi gãc ®é lÝ luËn d¹y häc (vÜ m«)................23 5. HÖ thèng tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ kết quả giáo dục d−íi gãc ®é lÝ luËn d¹y häc bé m«n (vi m«)...25 6. Hình thức đánh giá kết quả giáo dục..........................................................................................25 7. Qui trình đánh giá kết quả giáo dục ở tiểu học ..........................................................................26 ch−¬ng iii ......................................................................................................................................56 ®¸nh gi¸ b»ng tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ...................................................................56 1. Kh¸i qu¸t vÒ tr¾c nghiÖm trong ®¸nh gi¸ gi¸o dôc.....................................................................56 2. C¸c lo¹i tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ...............................................................................................59 3. Kü thuËt x©y dùng tr¾c nghiÖm kh¸ch quan...............................................................................63 4. M« h×nh ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ gi¸o dục bằng trắc nghiÖm kh¸ch quan (Objective Test) .................70 CHƯƠNG IV .....................................................................................................................................78 THỰC hµnh mét sè bµi tr¾c nghiÖm ...............................................................................78 Bµi tËp tr¾c nghiÖm 1 .........................................................................................................79 Bµi tËp tr¾c nghiÖm 2 .........................................................................................................95 Bµi tËp tr¾c nghiÖm 3 ........................................................................................................109
Lêi nãi ®Çu Cuèn s¸ch §¸nh gi¸ kết quả gi¸o dục ở tiểu học được biªn soạn theo quan điểm hiện đại trong gi¸o dục. VÊn ®Ò ®¸nh gi¸ kết quả gi¸o dục cho häc sinh cã ý nghÜa quan träng trong qu¸ tr×nh d¹y häc. Nã gióp cho ng−êi d¹y vµ ng−êi häc thu ®−îc th«ng tin ph¶n håi mét c¸ch nhanh nhÊt ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh ph−¬ng ph¸p d¹y vµ ph−¬ng ph¸p häc. T¸c gi¶ tµi liÖu nµy tr×nh bµy lý thuyÕt vÒ vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ th«ng qua c¸c bµi tr¾c nghiÖm tù luËn vµ tr¾c nghiÖm kh¸ch quan, còng nh− quy tr×nh thùc hiÖn chóng. Tõ ®ã giíi thiÖu cho ng−êi häc mét sè d¹ng bµi tr¾c nghiÖm trong d¹y häc tiÓu häc. Quan ®iÓm cña ng−êi viÕt cuèn s¸ch nµy mong muèn ng−êi häc nghiªn cøu tµi liÖu vµ cã thÓ thùc hµnh, kiÓm ®Þnh lý thuyÕt th«ng qua c¸c bµi tËp kÌm theo. Người học cã thể tự đọc và nghiªn cứu hệ thống lý thuyết và tự giải quyết c¸c bài tập đã đề xuất trong s¸ch-đã chÝnh là hướng đi phï hợp với đào tạo trong gi¸o dục từ xa. Mong muèn lµ vËy, song cuèn s¸ch xuÊt b¶n sÏ kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt, rÊt mong nhËn ®−îc sù gãp ý cña b¹n ®äc ®Ó lÇn t¸i b¶n sau sÏ tèt h¬n. T¸c gi¶
CHƯƠNG I NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐÁNH GIÁ TRONG GIÁO DỤC 1. VÊn ®Ò ®¸nh gi¸ d−íi gãc ®é lÞch sö gi¸o dôc VÊn ®Ò ®¸nh gi¸ tri thøc ®−îc xem nh− lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh d¹y häc §¸nh gi¸ gióp cho nhµ s− ph¹m thu ®−îc nh÷ng tÝn hiÖu ng−îc tõ phÝa ng−êi häc, n¾m ®−îc thùc tr¹ng kÕt qu¶ häc tËp, ph¸t hiÖn ra nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng nµy, tõ ®ã cã ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh ho¹t ®éng häc vµ ho¹t ®éng d¹y cho phï hîp. Bªn c¹nh ®ã, ®¸nh gi¸ cßn gióp cho nhµ tr−êng c«ng khai ho¸ kÕt qu¶ d¹y häc nãi chung vµ kÕt qu¶ häc tËp nãi riªng víi gia ®×nh vµ toµn xc héi. ViÖc ®¸nh gi¸ tri thøc ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch c«ng b»ng vµ kh¸ch quan sÏ ®em l¹i nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cho mäi nÒn gi¸o dôc. Th«ng qua viÖc kiÓm tra, ®¸nh gi¸, ng−êi häc cã c¬ héi cñng cè nh÷ng kiÕn thøc ®c häc, hoµn thiÖn c¸c kÜ n¨ng, kÜ x¶o vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc cña b¶n th©n ®ång thêi cã c¨n cø, c¬ së ®Ó tù ®iÒu chØnh ph−¬ng ph¸p häc tËp cña m×nh. Kh«ng nh÷ng thÕ, thùc hiÖn tèt viÖc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ sÏ t¹o ra ®éng lùc häc tËp cho ng−êi hä, cñng cè lßng kiªn ®Þnh, niÒm tin vµo n¨ng lùc cña b¶n th©n ®ång thêi h×nh thµnh cho ng−êi häc n¨ng lùc tù ®¸nh gi¸ - mét trong nh÷ng n¨ng lùc rÊt cÇn thiÕt cña ng−êi c«ng d©n hiÖn ®¹i. Nh− vËy, ®Ó thùc hiÖn yªu cÇu n¾m v÷ng tri thøc m«n häc ®ßi hái ng−êi d¹y vµ ng−êi häc ph¶i biÕt ®¸nh gi¸ vµ tù ®¸nh gi¸. §¸nh gi¸ vµ tù ®¸nh gi¸ gióp cho gi¸o viªn ®iÒu khiÓn vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y häc; cßn häc sinh tù ®iÒu khiÓn, ®iÒu chØnh ho¹t ®éng häc cña b¶n th©n. Qua ®ã ®¹t ®−îc môc tiªu d¹y häc ®Ò ra ®ång thêi tõng b−íc n©ng cao chÊt l−îng gi¸o dôc. Trong lÞch sö gi¸o dôc, cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò ®¸nh gi¸. Mçi nhµ gi¸o dôc, nhµ s− ph¹m trong nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö kh¸c nhau l¹i ®−a ra c¸c c¸ch nh×n nhËn kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy. 1.1. Quan ®iÓm cña J.A.Comenxki (1592-1670) J.A.Comenxki lµ ng−êi ®Çu tiªn ®−a ra quan ®iÓm vÒ hÖ thèng líp - bµi trong thÕ giíi cËn ®¹i. Theo «ng, qu¸ tr×nh d¹y häc ®−îc xem xÐt d−ãi lÝ thuyÕt hÖ thèng bao gåm: môc ®Ých, néi dung, ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn, h×nh thøc, c¸c nguyªn t¾c d¹y häc víi 2 yÕu tè quan träng lµ ng−êi d¹y vµ ng−êi häc. Do ®ã, kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh d¹y häc ph¶i ®−îc th«ng qua viÖc kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸. KiÓm tra, ®¸nh gi¸ sÏ gãp phÇn ®iÒu chØnh c¸c yÕu tè môc ®Ých, néi dung, ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn, h×nh thøc ng−êi d¹y víi ng−êi häc sao cho hiÖu qu¶ vµ chÊt l−îng. 1.2. Quan ®iÓm cña I.B.Bazelov (1724-1790) I.B.Bazelov ®−a ra hÖ ®¸nh gi¸ tri thøc trong nhµ tr−êng. HÖ ®¸nh gi¸ nµy ®−îc chia lµm 12 bËc nh−ng khi ¸p dông chØ cã 3 bËc: Tèt - Trung b×nh - KÐm. Sau ®ã, chia nhá lµm 5 bËc cho s¸t tr×nh ®é häc sinh. ¤ng còng lµ ng−êi ®Çu tiªn ®−a viÖc ®¸nh gi¸ b»ng ®iÓm sè vµo d¹y häc. Cã thÓ nãi hÖ thèng ®¸nh gi¸ ba bËc Tèt- Kh¸ - Trung b×nh lµ cét mèc quan träng trong lÞch sö nghiªn cøu vÊn ®Ò ®¸nh gi¸. Nã ®−îc ra ®êi nh»m gióp ng−êi d¹y b−íc ®Çu ph¸t hiÖn ®−îc tr×nh ®é nhËn thøc cña ng−êi häc. §©y chÝnh lµ c¬ së, nÒn t¶ng ®Ó sau nµy hÖ ®¸nh gi¸
®−îc chia lµm 5 bËc cho s¸t thùc víi tr×nh ®é cña ng−êi häc. Ngµy nay, quan ®iÓm nµy vÉn cßn ý nghÜa thùc tiÔn nhÊt ®Þnh. 1.3. Lý thuyÕt vÒ trÝ tuÖ häc sinh mang tÝnh tiÒn ®Þnh. (Ph¸i Nhi ®ång häc)(1922-1944) Kh¸c víi I.B.Bazelov vµ J.A.Comenxki, ph¸i Nhi ®ång häc cho r»ng n¨ng lùc trÝ tuÖ häc sinh mang tÝnh chÊt tiÒn ®Þnh. Do ®ã, d¹y häc kh«ng cÇn cho ®iÓm, nh»m ph¸t triÓn høng thó tù do cho trÎ. Theo quan ®iÓm cña Ph¸i Nhi ®ång häc, khi ®øa trÎ sinh ra, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn trÝ tuÖ cña c¸c em ®c cã s½n, bÈm sinh mµ kh«ng cÇn cã sù t¸c ®éng cña gi¸o dôc. ChÝnh v× vËy, viÖc gi¸o dôc trÎ chØ nh»m kÝch thÝch, ph¸t triÓn nh÷ng yÕu tè, n¨ng lùc bÈm sinh ®ã chø kh«ng thÓ thay ®æi ®−îc chóng. Häc thuyÕt nµy ®Ò cao vai trß quyÕt ®Þnh cña yÕu tè gen di truyÒn trong sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña trÎ. HiÖn nay, häc thuyÕt nµy vÉn tån t¹i trong lÜnh vùc gi¸o dôc cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét quan ®iÓm sai lÇm vÒ mÆt nhËn thøc luËn. Sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ cña trÎ kh«ng chØ lµ yÕu tè bÈm sinh, cã s½n mµ cßn bÞ phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan nh− m«i tr−êng, gia ®×nh, xc héi....(®iÒu kiÖn kh¸ch quan) vµ ®Æc ®iÓm t©m sinh lÝ còng nh− ho¹t ®éng c¸ nh©n cña trÎ (yÕu tè chñ quan). Mèi quan hÖ gi÷a ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ ®iÒu kiÖn chñ quan chÝnh lµ ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch toµn diÖn cho ng−êi häc. 1.4. Quan ®iÓm cña O.X.Bog®anova (1951) O.X.Bog®anova xem xÐt chøc n¨ng cña kiÓm tra - ®¸nh gi¸ nh− lµ chøc n¨ng gi¸o dôc. Th«ng qua ®¸nh gi¸, ng−êi häc ®−îc h×nh thµnh c¸c phÈm chÊt gi¸o dôc nhÊt ®Þnh nh− tÝnh cÈn thËn, râ rµng, tÝnh chÝnh x¸c vµ x©y dùng cho b¶n th©n niÒm tin vµo khoa häc. Tæ chøc tèt viÖc kiÓm tra - ®¸nh gi¸ tri thøc sÏ gãp phÇn ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, høng thó cña ng−êi häc. Chøc n¨ng gi¸o dôc lµ hÖ qu¶ cña chøc n¨ng d¹y häc vµ ph¸t triÓn trong viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ gi¸o dôc ë bËc tiÓu häc. 1.5. VÊn ®Ò tù ®¸nh gi¸ tri thøc cña häc sinh tiÓu häc - Quan ®iÓm cña A.I.Lipkina, B.R.Goyal (1970) A.I.Lipkina vµ B.R.Goyal ®c ®−a ra vÊn ®Ò tù ®¸nh gi¸ tri thøc cña häc sinh tiÓu häc. Theo hai nhµ khoa häc nµy, tr×nh ®é tù ®¸nh gi¸ cña trÎ tû lÖ thuËn víi løa tuæØ vµ tr×nh ®é nhËn thøc còng nh− sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña c¸c em. Ng−êi häc nãi chung vµ häc sinh tiÓu häc nãi riªng, khi cµng nhiÒu tuæi th× vÊn ®Ò tù c¶i t¹o vµ hoµn thiÖn b¶n th©n cµng râ nÐt. Tõ ®ã c¸c em cã kh¶ n¨ng tù ®¸nh gi¸, tù ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi, ho¹t ®éng cña m×nh mét c¸ch chÝnh x¸c, phï hîp víi yªu cÇu thùc tÕ cña xc héi. §¸nh gi¸ vµ tù ®¸nh gi¸ cã mèi quan hÖ biÖn chøng, t¸c ®éng qua l¹i lµm cho ng−êi d¹y (ng−êi ®¸nh gi¸) vµ ng−êi häc (ng−êi tù ®¸nh gi¸) kÞp thêi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y vµ ho¹t ®éng häc (ph−¬ng ph¸p d¹y vµ ph−¬ng ph¸p häc) nh»m môc ®Ých n©ng cao chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña gi¸o dôc. HiÖn nay, vÊn ®Ò tù ®¸nh gi¸ lu«n lµ mét kh©u kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc ®æi míi PPDH ë bËc tiÓu häc - rÊt coi träng vµ ®Ò cao vÊn ®Ò tù ®¸nh gi¸ cu¶ ng−êi häc. Nã ®èi lËp víi kiÓu d¹y
häc truyÒn thèng (Traditional Methods) - chØ cã ng−êi d¹y tham gia vµo qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ gi¸o dôc. 1.6. Quan ®iÓm cña V.A.Shukh«mlinxki vµ Sb.A.Am«nashvili (1970 - 1978) V.A.Shukh«mlinxki ®−a ra vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ cho ®iÓm tèt hoÆc kh«ng cho ®iÓm. Theo «ng, chØ nªn cho ®iÓm tèt (®iÓm trªn trung b×nh) ®èi víi kÕt qu¶ bµi lµm tèt cña häc sinh; cßn kh«ng cho ®iÓm xÊu (®iÓm d−íi trung b×nh) ®èi víi kÕt qu¶ kh«ng tèt. T¸c gi¶ cho r»ng, ®iÓm lµ phÇn th−ëng cho ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña ng−êi häc vµ chØ cã nh− thÕ ®iÓm sè míi mang ý nghÜa gi¸o dôc ®¸ng kÓ. §©y lµ mét quan ®iÓm mang tÝnh nh©n v¨n trong gi¸o dôc. Trong khi ®ã, Sb.A.Am«nashvili l¹i ®−a ra mét quan ®iÓm kh¸c. ¤ng cho r»ng kh«ng nªn ®¸nh gi¸ b»ng ®iÓm sè ®èi víi häc sinh tiÓu häc bëi v× c¸c em ch−a hiÓu hÕt ý nghÜa cña ®iÓm sè. LÝ thuyÕt nµy hiÖn ®ang ®−îc mét sè n−íc trªn thÕ giíi nh− Ph¸p, Hµ - Lan ñng hé. ë n−íc ta, cã mét sè m«n häc ë tiÓu häc kh«ng ®¸nh gi¸ b»ng ®iÓm sè. 1.7. Quan ®iÓm cña V.M.Palonxki (1981) V.M.Palonxki ®−a ra quan ®iÓm ®¸nh gi¸ tri thøc häc sinh theo qu¸ tr×nh. Theo «ng, qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ bao gåm mét sè yÕu tè: - NhËn thøc ®óng môc ®Ých kiÓm tra- ®¸nh gi¸, ®−îc xuÊt ph¸t tõ môc ®Ých d¹y häc. - X¸c ®Þnh ®óng c¸c bËc thang vÒ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ n¾m tri thøc cña h/s. - X©y dùng c¸c bµi tËp chuÈn lµm c¬ së ®¸nh gi¸. - X¸c lËp c¸c h×nh thøc ®¸nh gi¸ thÝch hîp. ChÝnh v× vËy, muèn thùc hiÖn tèt viÖc ®¸nh gi¸ th× ph¶i tu©n theo mét qu¸ tr×nh. Theo t¸c gi¶, viÖc ®¸nh gi¸ theo quan ®iÓm qu¸ tr×nh sÏ ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan, chÝnh x¸c vµ c«ng b»ng. 2. Mục đích đánh giá kết quả giáo dục tiểu học Yªu cÇu n¾m v÷ng tri thøc lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n nhÊt cña viÖc d¹y vµ häc bÊt cø m«n häc nµo, v× hÖ thèng tri thøc m«n häc ®−îc x©y dùng ®Ó khi häc sinh n¾m v÷ng sÏ kÐo theo tõng b−íc ph¸t triÓn trÝ tuÖ nãi chung, ph¸t triÓn t− duy nãi riªng. ViÖc thùc hiÖn yªu cÇu cÇn n¾m v÷ng tri thøc m«n häc ®ßi hái häc sinh vµ gi¸o vien ph¶i biÕt ®¸nh gi¸ vµ tù ®¸nh gi¸. §iÒu ®ã gióp cho giao viªn ®iÒu khiÓn vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y häc, cßn häc sinh tù ®iÒu khiÓn, ®iÒu chØnh ho¹t ®éng häc cña m×nh. Qua ®ã ®¹t ®−îc môc ®Ých yªu cÇu cña m«n häc. Trong thùc tÕ gi¸o dôc tiÓu häc hiÖn nay, viÖc ®¸nh gi¸ tri thøc häc sinh cßn nhiÒu thiÕu sãt. Mét mÆt chóng ta cÇn ph¶i n©ng cao tÝnh kh¸ch quan trong viÖc ®¸nh gi¸ tri thøc; mÆt kh¸c, thùc tÕ hiÖn nay cho thÊy viÖc ®¸nh gi¸ ®«i lóc cßn tuú tiÖn, mang tÝnh chñ quan, kh«ng theo mét qu¸ tr×nh chÆt chÏ. Cô thÓ lµ: - Tån t¹i 1: Gi¸o viªn ch−a cã mét hÖ thèng tiªu chuÈn x¸c ®Þnh ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng n¾m tri thøc th«ng qua m«n häc cña häc sinh. - Tån t¹i 2: Quy tr×nh ®¸nh gi¸ kh«ng râ rµng hoÆc ch−a ®−îc thiÕt lËp mét c¸ch cô thÓ.
1) Ch−a x¸c ®Þnh cô thÓ môc ®Ých ®¸nh gi¸ theo tõng giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh d¹y häc. 2) Ch−a x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ c¸c dÊu hiÖu c¬ b¶n ®Ó ®¸nh gi¸. 3) Th−íc ®o ®Ó ®¸nh gi¸ (tøc biÓu ®iÓm- Barem) ch−a cô thÓ vµ chi tiÕt. 4) H×nh thøc ®¸nh gi¸ ®«i khi cßn tuú tiÖn. Trong 2 tån t¹i trªn, tån t¹i 1 lµ c¬ b¶n nhÊt, song tån t¹i 2 còng rÊt quan träng. Kh«ng gi¶i quyÕt tån t¹i 1 th× quy tr×nh ®¸nh gi¸ kh«ng cã c¬ së x¸c ®Þnh v÷ng ch¾c. Nh−ng gi¶i quyÕt tån t¹i 1 mµ kh«ng cã quy tr×nh hîp lÝ ®¸nh gi¸ tr×nh ®é n¾m v÷ng tri thøc cña häc sinh th× còng kh«ng gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò. 2.1. Môc ®Ých d¹y häc a) Môc ®Ých dù ®o¸n: dù ®o¸n xem häc sinh cã ®ñ l−îng tri thøc cÇn thiÕt ®Ó tiÕp thu tri thøc míi, h×nh thµnh kh¸i niÖm; tõ ®ã cã kÕ ho¹ch båi d−ìng tr×nh ®é xuÊt ph¸t cña ng−êi häc. Môc ®Ých nµy th−êng ®−îc tiÕn hµnh ®Çu n¨m häc, ®Çu häc k×, ®Çu mét ch−¬ng häc hoÆc tr−íc khi häc bµi míi. b) Môc ®Ých kiÓm tra: kh¼ng ®Þnh vµ ph¸t hiÖn xem häc sinh cã ®¹t yªu cÇu kh«ng ®Ó tõ ®ã kÞp thêi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y vµ ho¹t ®éng häc. Môc ®Ých nµy ®−îc thùc hiÖn trong suèt qu¸ tr×nh d¹y häc, nh»m thu th«ng tin ng−îc (feed-back) mét c¸ch nhanh nhÊt tõ ng−êi häc ®Õn ng−êi d¹y, ®Ó ng−êi d¹y ®iÒu chØnh ph−¬ng ph¸p d¹y, cßn ng−êi häc tù ®iÒu chØnh ph−¬ng ph¸p häc cu¶ b¶n th©n. c) Môc ®Ých chÈn ®o¸n: chÈn ®o¸n tr×nh ®é n¾m v÷ng tri thøc cña häc sinh ë møc ®é nµo vµ c¸c nguyªn nh©n g©y khã kh¨n cho c¸c em trong qu¸ tr×nh lÜnh héi tri thøc, h×nh thµnh kÜ n¨ng, kÜ x¶o vµ tõ ®ã hoµn thiÖn nh©n c¸ch cho b¶n th©n. Môc ®Ých nµy th−êng ®−îc tiÕn hµnh sau khi c¸c em häc xong bµi míi. d) Nh− vËy, c¶ 3 môc ®Ých ®¸nh gi¸ mang tÝnh d¹y häc ®Òu cã quan hÖ qua l¹i mËt thiÕt víi nhau. Môc ®Ých dù ®o¸n ®−îc thùc hiÖn tr−íc khi h×nh thµnh mét kh¸i niÖm míi cho trÎ, nh»m kh¶o s¸t tr×nh ®é thùc, hiÖn cã cña c¸c em. Môc ®Ých kiÓm tra ®−îc tiÕn hµnh trong suèt qu¸ tr×nh d¹y häc ®Ó lu«n cã ph¶n håi kÞp thêi. Cßn môc ®Ých chÈn ®o¸n ®Ò ra sau khi ng−êi häc tiÕp thu mét kh¸i niÖm míi cña néi dung bµi häc. Trªn c¬ së ®ã, nhµ s− ph¹m n¾m b¾t ®−îc häc sinh gÆp khã kh¨n, v−íng m¾c g× trong ho¹t ®éng häc tËp cña b¶n th©n, nh»m kÞp thêi ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p phï hîp. 2.2. Mục đích giáo dục Môc ®Ých gi¸o dôc nh»m h×nh thµnh c¸c tiªu chuÈn vÒ th¸i ®é, niÒm tin, thÕ giíi quan, nh©n sinh quan- tøc lµ h×nh thµnh c¸c phÈm chÊt ®¹o ®øc cho ng−êi häc. Nh− vËy, môc ®Ých gi¸o dôc lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña môc ®Ých d¹y häc trong ®¸nh gi¸. 3. Đo lường và đánh giá kết quả giáo dục 3.1. VÞ trÝ vµ vai trß cña kiÓm tra- ®¸nh gi¸ d−ãi gãc ®é lÝ luËn d¹y häc hiÖn ®¹i Theo lÝ thuyÕt hÖ thèng, qu¸ tr×nh d¹y häc bao gåm c¸c thµnh tè sau: môc ®Ých d¹y häc (M); néi dung d¹y häc (N); ph−¬ng ph¸p d¹y häc (P); h×nh thøc tæ chøc d¹y häc (HT); ho¹t ®éng d¹y cña thÇy (D); ho¹t ®éng häc cña trß (H)... vµ kÕt qu¶ d¹y häc (K). C¸c ho¹t ®éng cña
c¸c thµnh tè diÔn ra theo mét sè c¬ chÕ nhÊt ®Þnh: c¬ chÕ truyÒn th«ng tin tõ ng−êi d¹y (ho¹t ®éng d¹y) ®Õn ng−êi häc (ho¹t ®éng häc) th«ng qua c¸c môc ®Ých, néi dung, ph−¬ng ph¸p... vµ c¬ chÕ liªn hÖ ng−îc: K M, N, P D H Trong ®ã K lµ kÕt qu¶ häc tËp cña ng−êi häc. - Nh− vËy, viÖc thùc hiÖn c¸c mèi liªn hÖ ng−îc trong d¹y häc ®−îc ®¶m b¶o b»ng qu¸ tr×nh kiÓm tra, ®¸nh gi¸ tri thøc häc sinh. - ViÖc nghiªn cøu qu¸ tr×nh d¹y häc lµ võa ph¶i nh×n thÊy tÝnh chÊt tæng thÓ, l¹i võa ®i s©u ph©n tÝch tõng thµnh tè tõ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña nã, trong mèi t¸c ®éng víi toµn bé hÖ thèng, nh»m ®¹t ®−îc môc ®Ých ®Ò ra. - Do ®ã, viÖc xem xÐt qu¸ tr×nh d¹y häc kh«ng thÓ t¸ch rêi víi viÖc nghiªn cøu - kiÓm tra - ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp (c¶ d¹y häc vµ gi¸o dôc) cña häc sinh. §ång thêi viÖc nghiªn cøu - kiÓm tra - ®¸nh gi¸ còng kh«ng thÓ t¸ch rêi khái mèi quan hÖ ®ång bé víi qu¸ tr×nh d¹y häc nãi chung. Nhµ lÝ luËn d¹y häc ng−êi Ph¸p Rebecca M.Valktte cho r»ng “®¸nh gi¸ lµ mét m«n khoa häc tù nã h×nh thµnh”. VÊn ®Ò nµy ngµy cµng cã søc m¹nh thuyÕt phôc c¶ vÒ lÝ luËn vµ thùc tiÔn. §¸nh gi¸ chøa ®ùng hai vÊn ®Ò: c¬ së khoa häc vÒ sù kiÓm tra vµ sù h×nh thµnh nh÷ng hiÓu biÕt míi (Exament et dochnologic). Theo lÝ thuyÕt ®iÒu khiÓn (Cibernetics), trong qu¸ tr×nh d¹y häc tån t¹i qu¸ tr×nh truyÒn th«ng tin vµ qu¸ tr×nh lÜnh héi th«ng tin - qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn vµ qu¸ tr×nh tù ®iÒu khiÓn. §ã lµ c¸c mèi liªn hÖ: M N P. Mèi liªn hÖ nµy th«ng qua ho¹t ®éng: D H K. §©y lµ kh©u kiÓm tra - ®¸nh gi¸ t− duy trong qu¸ tr×nh d¹y häc. §−êng liªn hÖ ng−îc nµy sÏ gióp nhµ s− ph¹m n¾m ®−îc tr×nh ®é thùc cña ng−êi häc ®Ó ®¹t kÕ ho¹ch ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh d¹y häc vµ tõ ®ã më ra chu tr×nh d¹y häc tiÕp theo. KiÓm tra - ®¸nh gi¸ cã t¸c dông lµm ®¬n gi¶n ho¸ c¸c chuçi kiÕn thøc vµ c¸c nhËn thøc phøc t¹p ®Ó n¾m b¾t ®iÒu cèt lâi cña ch−¬ng tr×nh m«n häc. ChÝnh v× vËy, kiÓm tra- ®¸nh gi¸ còng lµ mét hÖ thèng ®iÒu khiÓn. Th«ng qua kÕt qu¶ cña ®¸nh gi¸ sÏ ®o ®−îc ®é lín cña c¸c t¸c ®éng tõ m«i tr−êng vµo hÖ thèng còng nh− h×nh thµnh mét c¬ chÕ®iÒu chØnh h−íng ®Ých trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o. KiÓm tra - ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c sÏ cã t¸c dông gióp nhµ s− ph¹m dù ®o¸n kÕt qu¶ x¶y ra, lµm liªn kÕt c¸c tr¹ng th¸i, x¸c ®Þnh ®−îc c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®i vµo bÒ s©u cña hÖ thèng, ®Þnh râ c¸c ho¹t ®éng cña hÖ thèng vµ cuèi cïng x¸c ®Þnh c−êng ®é khi tæng hîp hÖ thèng. Ng−îc l¹i, nÕu kiÓm tra - ®¸nh gi¸ kh«ng ph¶n ¸nh ®−îc sù ch©n thùc sÏ lµm cho hÖ thèng cã ®iÒu khiÓn mÊt ®i tÝnh ®iÒu khiÓn cña m×nh, nghÜa lµ lµm t¨ng tÝnh ®ét biÕn, sù thay ®æi (entropi) cña hÖ thèng (Richand I Miller, 1979).
Nh− vËy, kiÓm tra - ®¸nh gi¸ lµ mét bé phËn, mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh d¹y häc - nã lµ mét kh©u kh«ng thÓ t¸ch rêi cu¶ qu¸ tr×nh d¹y häc. ë ®©y, kiÓm tra ®−îc coi lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ gi¸o dôc cña häc sinh. 3.2. Khái niệm về đo lường Đo lường là dïng ph−¬ng tiÖn ®Ó thu thËp tµi liÖu vÒ ®Æc tÝnh, hµnh vi cña con ng−êi mét c¸ch cã hÖ thèng. Đo lường nhằm ph©n tÝch d÷ liÖu, lµm c¬ së cho nh÷ng hµnh ®éng thÝch hîp. §o l−êng dùa trªn thang ®o nhÊt ®Þnh. §o l−êng trong gi¸o dôc liªn quan ®Õn con ng−êi, víi t− c¸ch lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng gi¸o dôc, víi mèi quan hÖ ®a chiÒu. Nh− vËy, con ng−êi võa lµ chñ thÓ ®¸nh gi¸ võa lµ ®èi t−îng cu¶ sù ®¸nh gi¸. Trong gi¸o dôc cã thÓ ®o l−êng møc ®é ®¹t tíi c¸c môc tiªu gi¸o dôc. Do ®ã, c¸c môc tiªu cÇn ®−îc l−îng ho¸ ®Ó cã thÓ ®o l−êng. §o l−êng cÇn dùa trªn mét thang ®o nhÊt ®Þnh. Sù ph©n bè trªn thang do l−êng trong gi¸o dôc cã ý nghÜa nh− sù ph©n bè cu¶ thang chia theo thø tù bËc vµ chia theo kho¶ng c¸ch. §o l−êng bao gåm ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh h−íng. VÒ ®Þnh tÝnh thÓ hiÖn ë lêi nhËn xÐt, sù m« t¶; cßn vÒ mÆt ®Þnh l−îng thÓ hiÖn ë c¸c con sè, c¸c b¶ng xÕp lo¹i, sè liÖu.... 3.3. PhÐp ®o vµ thang ®¸nh gi¸ a) PhÐp ®o trong ®¸nh gi¸ §o ®¹c lµ ph¶n ¸nh cho ®èi t−îng cÇn ®o mét con sè theo mét quy ®Þnh logic chÊp nhËn ®−îc.Nh÷ng yªu cÇu khi ®o ®¹c: - Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®o ®−îc x¸c ®Þnh râ rµng hoÆc lµ ph¶i quan s¸t ®−îc râ. - Nh÷ng con sè ë thang ®o phï hîp víi c¸c møc ®é cña vÊn ®Ò. Cã thÓ nªu ra ®©y mét vµi vÝ dô: Khi häc sinh lµm bµi, ph¹m lçi chÝnh t¶ gi¸o viªn ®¸nh gi¸ bµi lµm qua sè lçi chÝnh t¶ cña c¸c em. Mçi con sè nãi lªn møc ®é cu¶ bµi lµm: häc sinh nµo sai 2 lçi kh¸c häc sinh kh«ng sai lçi nµo. Song cã nh÷ng bµi ph¶i cho ®iÓm míi chÝnh x¸c. Häc sinh gi¶i quyÕt bµi tËp to¸n, gi¸o viªn ®¸nh gi¸ häc lùc cu¶ c¸c em theo thø bËc, lµm ®Õn ®©u tÝnh ®iÓm ®Õn ®ã.... Tuy nhiªn, cuèi cïng ph¶i quy chuÈn ra, xÕp lo¹i ng−êi häc theo bËc: giái-kh¸- trung b×nh - yÕu (theo th«ng t− 2009- Bé GD-§T). - Trong ch−¬ng tr×nh ở tiểu học, c¸c m«n häc To¸n, TiÕng ViÖt (líp 1,2,3) vµ To¸n, TiÕng ViÖt, Khoa häc, §Þa lÝ vµ LÞch sö (líp 4 vµ 5) vÉn ®¸nh gi¸ b»ng ®iÓm sè vµ xÕp lo¹i ng−êi häc theo thø bËc trªn. C¸c m«n häc cßn ®−îc ®¸nh gi¸ kh«ng b»ng ®iÓm mµ theo quy chuÈn sau: A+ (cã n¨ng khiÕu), A (hoµn thµnh) vµ B (ch−a hoµn thµnh). b) Thang ®¸nh gi¸ lµ mét c«ng cô cho phÐp ®Þnh h−íng vµo nh÷ng yÕu tè quan s¸t va ®¸nh gi¸ vÒ nh÷ng yÕu tè ®c ®−îc quan s¸t. Thang ®¸nh gi¸ cã thÓ chÝ ra d−íi d¹ng mét Grap (s¬ ®å - ®å thÞ): dcy sè (tõ 0 ®Õn 10) hoÆc c©u nhËn xÐt (tèt, kh¸, s¸ng t¹o, hoµn thµnh, ch−a hoµn thµnh....); hoÆc thang d−íi d¹ng ch÷ c¸i: A,B,C,D thËm chÝ d−íi d¹ng ®¹i sè:
0 1 2 -2 -1 1 2 A B C D 3.4. Đánh giá trong giáo dục Nh− chóng ta ®c biÕt, yªu cÇu n¾m v÷ng tri thøc lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n nhÊt cña viÖc d¹y vµ häc bÊt cø m«n häc nµo, v× hÖ thèng tri thøc m«n häc ®−îc x©y dùng ®Ó khi ng−êi häc n¾m v÷ng sÏ kÐo theo tõng b−íc ph¸t triÓn trÝ tuÖ nãi chung vµ ph¸t triÓn t− duy nãi riªng. ViÖc thùc hiÖn yªu cÇu cÇn n¾m v÷ng tri thøc m«n häc ®ßi hái ng−êi d¹y vµ ng−êi häc ph¶i biÕt ®¸nh gi¸ vµ tù ®¸nh gi¸. §iÒu ®ã gióp cho ng−êi d¹y ®iÒu khiÓn vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y häc, cßn ng−êi häc tù ®iÒu khiÓn, ®iÒu chØnh ho¹t ®éng häc cña m×nh. Do vËy ®¸nh gi¸ trong gi¸o dôc lµ tÊt yÕu. VËy ®¸nh gi¸ lµ g×? Theo quan ®iÓm triÕt häc, ®¸nh gi¸ - ®ã lµ mét th¸i ®é ®èi víi nh÷ng hiÖn t−îng xc héi, ho¹t ®éng hµnh vi cña con ng−êi; x¸c ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ cña chóng t−¬ng xøng víi c¸c nguyªn t¾c vµ chuÈn mùc ®¹o ®øc nhÊt ®Þnh, ®−îc x¸c ®Þnh b»ng vÞ trÝ xc héi, thÕ giíi quan, tr×nh ®é v¨n ho¸ (Tõ ®iÓn B¸ch Khoa toµn th− Liªn X« - M.1986). Nh− vËy, ®¸nh gi¸ ®−îc chÊp nhËn “lµ sù viÖc cã gi¸ trÞ” víi ý nghÜa cuèi cïng dÉn ®Õn sù c¶i tiÕn ho¹t ®éng cña c¸ nh©n vµ tËp thÓ (Richani Miller - ViÖc ®¸nh gi¸ trong nhµ tr−êng - San Francisco - 1979). ThuËt ng÷ ®¸nh gi¸ bao hµm nhiÒu ý nghÜa kh¸c nhau: ë chç nµy ®¸nh gi¸ ®−îc hiÓu víi néi dung lµ dù ®o¸n, ë chç kh¸c dïng víi nghÜa x¸c ®Þnh khèi l−îng tri thøc thu ®−îc tõ ng−êi häc hoÆc ®«i khi ®ång nghÜa víi ®iÓm sè vµ lêi nhËn xÐt cña nhµ s− ph¹m. §¸nh gi¸ x¸c nhËn tr×nh ®é, xem nh− “cÊp giÊy phÐp rêi bÕn cho ng−êi cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕp tôc hµnh tr×nh”. Cã thÓ nãi: “§¸nh gi¸ lµ biÓu thÞ mét th¸i ®é, ®ßi hái mét sù phï hîp, theo mét chuÈn nhÊt ®Þnh. Nhê ®ã mµ ng−êi ®¸nh gi¸ cho mét th«ng tin tæng hîp, ®«i khi lµ mét con sè ®èi víi ng−êi ®−îc ®¸nh gi¸”. (VialletF et MaisomnerrveP- 1981). Kh¸i niÖm ®¸nh gi¸ nhÊn m¹nh ®Õn th¸i ®é kh¸ch quan cña ng−êi ®¸nh gi¸. Do ®ã ng−êi ®¸nh gi¸ lµ thÇy c« gi¸o, nhµ s− ph¹m cÇn cã ®ñ phÈm chÊt, n¨ng lùc, tr×nh ®é chuyªn m«n vµ quyÒn h¹n ®Ó ®¸nh gi¸ s¶n phÈm cña ng−êi ®¸nh gi¸. Th¸i ®é cña ng−êi ®¸nh gi¸ thÓ hiÖn ph¶i phï hîp víi chuÈn ®¸nh gi¸ ®c quy ®Þnh vµ chuÈn ®¸nh gi¸ ph¶i kh¸ch quan vµ cã ý nghÜa. Tãm l¹i, ®¸nh gi¸ lµ qu¸ tr×nh thu thËp chøng cø vµ ®−a ra nh÷ng nhËn ®Þnh, ph¸n xÐt vÒ møc ®é ®¹t ®−îc c¸c tiªu chÝ ®c ®−a ra trong tiªu chuÈn. §¸nh gi¸ cã thÓ lµ ®Þnh tÝnh hay ®Þnh l−îng.
§¸nh gi¸ gióp kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ ch©n thùc cña ®èi t−îng ®−îc ®¸nh gi¸ nh− nã vèn cã theo nh÷ng chuÈn kh¸ch quan cã ý nghÜa ®èi víi con ng−êi vµ ®−îc xc héi thõa nhËn. 3.5. Ph©n biÖt ®¸nh gi¸ vµ cho ®iÓm ThuËt ng÷ ®¸nh gi¸ (Assessment) nhiÒu khi ®−îc ®ång nhÊt víi thuËt ng÷ cho ®iÓm (mark). Nh− vËy lµ kh«ng ®óng. §¸nh gi¸ vµ cho ®iÓm lµ hai kh¸i niÖm kh«ng ®ång nhÊt víi nhau. Kh¸i niÖm ®¸nh gi¸ réng h¬n kh¸i niÖm cho ®iÓm. §¸nh gi¸ biÓu hiÖn d−íi h×nh thøc, th¸i ®é, c¶m xóc, nhËn xÐt vµ cho ®iÓm. §¸nh gi¸ víi t− c¸ch lµ th¸i ®é, c¶m xóc cña ng−êi d¹y ®èi víi bµi lµm cña häc sinh cã thÓ ®−îc diÔn ®¹t trong lêi nãi, ®iÖu bé, nÐt mÆt, tá ý ®ång t×nh, t¸n thµnh, khen ngîi, chª tr¸ch. §¸nh gi¸ tèt lµ mét ph−¬ng tiÖn cñng cè niÒm tin cu¶ ng−êi häc vµo søc m×nh vµ kh¶ n¨ng cña m×nh. §¸nh gi¸ xÊu lµ mét ph−¬ng tiÖn ®Ó bµi trõ nh÷ng sai lÇm trong häc tËp cña c¸c em. th¸i ®é ®¸nh gi¸ cã ý nghÜa to lín víi sù h×nh thµnh ë ng−êi häc th¸i ®é tù ®¸nh gi¸ nh− mét yÕu tè nhÊt ®Þnh cña ý thøc vÒ b¶n th©n. §¸nh gi¸ còng cã thÓ lµ th−íc ®o kÕt qu¶ bµi lµm b»ng ®iÓm sè; khi ®ã, sù ®¸nh gi¸ biÓu hiÖn d−íi h×nh thøc cho ®iÓm. HÖ thèng ®iÓm sè nµy ph¶n ¸nh tr×nh ®é häc tËp nãi chung cña häc sinh. §èi víi häc sinh phæ th«ng nãi chung vµ häc sinh tiÓu häc nãi riªng, th−êng ®−îc ®¸nh gi¸ tri thøc d−íi h×nh thøc: nhËn xÐt; cho ®iÓm hoÆc võa nhËn xÐt võa cho ®iÓm. ViÖc ®Æt ra thang ®iÓm còng cã nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n. * ThuËn lîi: + ThuËn tiÖn trong ®¸nh gi¸. + Nhanh chãng cho ®Øªm sè nh÷ng dÊu hiÖu ®−îc quan s¸t. + Gióp cho trÝ nhí cña ng−êi d¹y vÒ tr×nh ®é ng−ßi häc. * Khã kh¨n: + Ng−êi d¹y ë mét møc ®é nµo ®ã chÞu ¶nh h−ëng do nhiÔu (mét c¶m gi¸c nµo ®ã, do chñ thÓ nµo ®ã g©y ra), dÉn ®Õn viÖc cho ®iÓm kh«ng kh¸ch quan. + Ng−êi d¹y ®¸nh gi¸ dÊu hiÖu kh¸c nhau cu¶ mét bµi lµm theo cïng mét xu h−íng ®c lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn thµnh thãi quen. (vÝ dô: mét häc sinh giái khi gi¶i quyÕt bµi tËp: bµi cã 3 yªu cÇu nh−ng lÇn nµy, em chØ lµm ®ùoc 1 yªu cÇu hoÆc h¬n 1 yªu cÇu mét chót - gi¸o viªn vÉn cho ®¹t theo thãi quen, hoÆc ng−îc l¹i... Tuy nhiªn viÖc d¹y häc theo ch−¬ng tr×nh míi cïng víi sù thay ®æi vÒ quan ®iÓm trong ®¸nh gi¸, vai trß cña ®iÓm sè ®c thay ®æi. Trong gi¸o dôc ®iÒu quan träng nhÊt lµ t¹o ra ®−îc ®éng lùc, høng thó häc tËp cho häc sinh. §èi víi mét sè häc sinh ®iÓm cã chøc n¨ng kiÓm tra tri thøc trong khi ®ã víi mét sè em vai trß cña ®iÓm lïi xuèng hµng thø yÕu mµ ý nghÜa quan träng cña viÖc häc lµ ë nh÷ng kiÕn thøc c¸c em thùc sù thu nhËn ®−îc. HiÖn nay, trªn thÕ giíi, hÖ thèng ®¸nh gi¸ b»ng ®iÓm sè trong nhµ tr−êng rÊt kh¸c nhau: hÖ thèng 100 ®iÓm, 20 ®iÓm, 10 ®iÓm, 5 ®iÓm, hÖ thèng tæng hîp c¸c ®iÓm. T¹i Céng hoµ Ph¸p, thi cuèi cÊp, thi tèt nghiÖp, c¸c kÕt qu¶ ®−îc x¸c ®Þnh theo hÖ thèng 20. Thªm vµo ®ã, mçi niªn häc l¹i cã mét hÖ sè, x¸c ®Þnh träng l−îng vµ ý nghÜa cña mçi m«n häc ®èi víi mét ban nµo ®ã cña nhµ tr−êng. Nh− vËy, c¸c ®iÓm vÒ m«n häc chuyªn ban (x©y dùng theo lÝ thuyÕt phßng häc- bé
m«n) cã gi¸ trÞ lín. Thang ®iÓm míi cña Nga gåm 5 bËc, trong ®ã ®iÓm 5 lµ cao nhÊt) trong thùc tÕ, chØ ®¸nh gi¸ 4 bËc: §iÓm 2,3,4,5. §iÓm 1 hÇu nh− kh«ng xuÊt hiÖn). ë §øc ®iÓm 1 l¹i lµ cao nhÊt. Trong khi ®ã, ng−êi MÜ ®«i khi sö dông hÖ thèng 600 ®iÓm (TOEFL). ë ViÖt Nam hiÖn nay, hÖ thèng gi¸o dôc ®ang sö dông thang ®iÓm 10 nh−ng thùc tÕ chØ cã 5 bËc. §iÓm 9 - 10 dµnh cho nh÷ng häc sinh tho¶ mcn ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu ch−¬ng tr×nh häc ®Ò ra - ®¹t lo¹i Giái. §iÓm 7 - 8 dµnh cho nh÷ng häc sinh ®¹t ®−îc yªu cÇu cña ch−¬ng tr×nh song chØ ë nh÷ng mÆt nhÊt ®Þnh, kh«ng ®Çy ®ñ - ®¹t lo¹i Kh¸. §iÓm 5 - 6 ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng tri thøc mµ nhê ®ã häc sinh cã thÓ tiÕp tôc häc - ®¹t lo¹i trung b×nh. §iÓm 3 - 4 dµnh cho nh÷ng häc sinh cã tr×nh ®é nhËn thøc yÕu, cÇn ph¶i cè g¾ng ®Ó v−¬n lªn møc trung b×nh. Vµ chØ cho ®iÓm 1 - 2 ®èi víi nh÷ng häc sinh cã tr×nh ®é nhËn thøc kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña ch−¬ng tr×nh häc. 4. C¸c nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ §Ó ®¶m b¶o cho viÖc ®¸nh gi¸ tri thøc (dï lµ b»ng ®iÓm sè hay b»ng nhËn xÐt) ®−îc chÝnh x¸c vµ c«ng b»ng nhµ s− ph¹m cÇn tu©n thñ mét sè yªu cÇu nhÊt ®Þnh vÒ d¹y häc. §ã chÝnh lµ nguyªn t¾c ®¸nh gi¸. ThuËt ng÷ vÒ nguyªn t¾c (Principle) (tõ tiÕng latinh - Principium) cã nghÜa lµ chØ ngän nguån c¬ së) ®−îc dïng chØ c¬ së xuÊt ph¸t, dùa vµo ®ã lµm kim chØ nam trong nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c nhau. C¸c nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ (Principle of assessment) lµ c¸c luËn ®iÓm c¬ b¶n mµ khi tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ s¶n phÈm cña ng−êi häc th× nhµ s− ph¹m cÇn dùa vµo. Nh− vËy, c¸c yÕu tè ®¸nh gi¸ lµ c¬ së xuyªn suèt qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ gi¸o dôc cña häc sinh. Trong ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ gi¸o dôc cÇn tu©n theo 3 nguyªn t¾c: Nguyªn t¾c ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan, nguyªn t¾c ®¶m b¶o tÝnh ph©n ho¸ vµ nguyªn t¾c ®¶m b¶o tÝnh râ rµng. 4.1. Nguyªn t¾c ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan §¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan cã nghÜa lµ ph¶i ®¸nh gi¸ s¶n phÈm bµi lµm cu¶ ng−êi häc nh− nã vèn cã, kh«ng phô thuéc vµo ý muèn chñ quan cña ng−êi ®¸nh gi¸. §¸nh gi¸ ph¶i ph¶n ¸nh tr×nh ®é thËt viÖc n¾m kiÕn thøc m«n häc, tøc lµ ph¶n ¸nh t×nh h×nh ng−ßi häc n¾m c¸c ®¬n vÞ tri thøc mét c¸ch cã ý thøc. C¸c em biÕt truyÒn ®¹t l¹i kiÕn thøc ®ã trong ng«n ng÷ nãi mét c¸ch ®éc lËp vµ nhÊt qu¸n, h×nh thøc truyÒn ®¹t phï hîp víi néi dung cÇn truyÒn ®¹t. Nhµ s− ph¹m sÏ m¾c sai lÇm nÕu tá ra th−¬ng h¹i häc sinh mµ ®¸nh gi¸ c¸c em qu¸ réng rci. Lµm nh− vËy sÏ khiÕn b¶n th©n c¸c em vµ tËp thÓ lÇm t−ëng vÒ t×nh h×nh thùc tÕ. Nh−ng còng kh«ng nªn ®¸nh gi¸ cho ®iÓm qu¸ kh¾t khe. Ng−êi d¹y cÇn kÕt hîp sù ®ßi hái cao víi th¸i ®é quan t©m ch¨m lo ®Õn mçi ng−êi häc. Sù thiÕu kh¸ch quan trong ®¸nh gi¸ sÏ g©y cho ng−êi häc cã th¸i ®é kh«ng ®óng ®èi víi viÖc häc cña b¶n th©n còng nh− ®èi víi nh÷ng ng−êi ®−îc c¶m t×nh cña thÇy c« gi¸o. Hä sÏ kh«ng ®ång t×nh víi kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cña nhµ s− ph¹m, ch¸n n¶n trong häc tËp vµ khi ®ã, trong con m¾t cña ng−êi häc nhµ s− ph¹m hoµn toµn mÊt tÝn nhiÖm. Tãm l¹i, ®¸nh gi¸ ph¶i kh¸ch quan v× th¸i ®é tù do chñ nghÜa, réng rci, n©ng ®iÓm hay ra nh÷ng c©u hái dÔ hay khã qu¸ ®Òu cã h¹i. Mét t×nh huèng trong thùc tÕ d¹y häc tiÓu häc x¶y ra: Mét s¶n phÈm bµi lµm cña häc sinh A ®−îc 3 thÇy c« gi¸o cho 3 ®iÓm kh¸c nhau: 7 ®iÓm - 8 ®iÓm - 9 ®iÓm. VËy ®iÓm nµo lµ ®iÓm kh¸ch quan? - ý kiÕn 1: §iÓm 8 lµ kh¸ch quan v× ®©y lµ ®iÓm trung b×nh céng cu¶ 3 ®iÓm trªn.
- ý kiÕn 2: Cã thÓ 1 trong 3 ®iÓm trªn lµ kh¸ch quan nh−ng kh«ng biÕt ®ã lµ ®iÓm nµo. - ý kiÕn 3: Kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc c©u tr¶ lêi. Xin th−a: Kh«ng ®iÓm nµo lµ kh¸ch quan, bëi v× kh«ng cã c¸c c¨n cø (chuÈn ®¸nh gi¸) ®Ó x¸c ®Þnh. Tuy nhiªn, vÉn s¶n phÈm bµi lµm cña häc sinh A ®ã ®−îc 3 thÇy c« gi¸o kh¸c nhau cïng cho mét ®iÓm sè thèng nhÊt (®iÓm 7 ch¼ng h¹n) th× ®ã lµ ®iÓm kh¸ch quan (®©y lµ ®iÓm sè kh«ng phô thuéc vµo ý muèn chñ quan cña ng−êi ®¸nh gi¸). Thùc tÕ cho thÊy viÖc ®¸nh gi¸ c«ng t¸c gi¸o dôc cña c¸c lo¹i h×nh nhµ tr−êng nãi chung còng nh− ë nhµ tr−êng tiÓu häc nãi riªng vµ cña gi¸o viªn ë n−íc ta hiÖn nay c¨n cø vµo tØ lÖ häc sinh giái (hoÆc xÕp lo¹i A vµ A+) lµ mét c¸ch nghÜ nguy hiÓm. Nã sÏ lµ nguån gèc n¶y sinh ë ng−êi d¹y th¸i ®é dÔ dci trong viÖc ®¸nh gi¸ ng−êi häc. Do ®ã cÇn ®¸nh gi¸ c«ng t¸c cu¶ ng−êi d¹y (vµ ®¸nh gi¸ c«ng t¸c cña nhµ tr−êng) kh«ng theo tØ lÖ häc sinh lªn líp hoÆc tØ lÖ häc sinh giái (hay bËc A, A+) mµ theo t×nh h×nh chung cña c«ng t¸c d¹y häc vµ gi¸o dôc. §iÒu nµy cã nghÜa lµ cÇn chÊm døt n¹n thµnh tÝch trong gi¸o dôc vµ nh×n th¼ng vµo kÕt qu¶ thùc tÕ. Quan ®iÓm nµy ®c ®−îc thùc thi mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ triÖt ®Ó trong k× thi tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc võa qua. 4.2. Nguyªn t¾c ®¶m b¶o tÝnh ph©n ho¸ Néi dung c¸c m«n häc kh¸c nhau, c¸c mÆt kh¸c nhau cña kÕt qu¶ häc tËp ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸ theo c¸c c¸ch kh¸c nhau. TÝnh ph©n ho¸ thÓ hiÖn râ c¸c néi dung, ®Æc tr−ng kh¸c nhau cña m«n häc ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸ theo c¸c chuÈn cô thÓ tõng m«n häc (hÖ thèng tiªu chuÈn d−íi gãc ®é lý luËn d¹y häc bé m«n - chuÈn vi m«). §Ó ®¹t ®−îc tÝnh ph©n ho¸ cao nhÊt trong ®¸nh gi¸ tri thøc, nhµ s− ph¹m cÇn quan s¸t cã hÖ thèng viÖc häc tËp cña häc sinh tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng cho ®iÓm mét c¸ch c«ng b»ng, chÝnh x¸c nhÊt khi ®¸nh gi¸ ng−êi häc. TÝnh ph©n ho¸ cña ®¸nh gi¸ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi tÝnh toµn diÖn vµ ph¸t triÓn. Do ®ã nhµ s− ph¹m cÇn c©n nh¾c kÜ khi ®¸nh gi¸ s¶n phÈm bµi lµm cña ng−êi häc. Mét mÆt cÇn xem xÐt, c©n nh¾c kÕt qu¶ bµi lµm trªn ph−¬ng diÖn tËp thÓ nghÜa lµ kh«ng chØ chó träng ®Õn ®¸p ¸n ®óng hay sai mµ cßn ph¶i chó ý ®Õn c¸ch thøc lµm bµi cña ng−êi häc ®Ó cã ®−îc ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c. MÆt kh¸c, nªn khuyÕn khÝch kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, tÝnh ®ét biÕn (entropi) trong lµm bµi cña ng−êi häc. Nh− thÕ nhµ s− ph¹m sÏ ph©n lo¹i (ph©n biÖt - ph©n ho¸) tr×nh ®é cña häc sinh líp m×nh ®ång thêi gióp cho c¸c em tù tin h¬n vµo n¨ng lùc cña b¶n th©n, thóc ®Èy ®éng lùc vµ høng thó häc tËp cña c¸c em. §iÒu nµy hÕt søc quan träng trong gi¸o dôc. Trong d¹y häc tiÓu häc, c¸c m«n häc (6 m«n líp 1-2-3 vµ 9 m«n líp 4,5) ®Òu ph¶n ¸nh chuÈn ®¸nh gi¸ chung d−íi gãc ®é lÝ luËn d¹y häc (chuÈn vÜ m«). Tuy nhiªn, mçi m«n häc cã ®Æc tr−ng riªng, môc ®Ých kh¸c nhau mµ ng−ßi häc cÇn lµm râ nÐt trong viÖc ®¸nh gi¸. Mét ®iÓm sè tèi ®a (®iÓm 10) hoÆc xÕp lo¹i A (hay A+) cho m«n häc nµy(chuÈn ®¸nh gi¸ vi m«) kh«ng thÓ mang ¸p ®Æt vµo m«n häc kh¸c mÆc dï chóng ®Òu cã chuÈn chung (chuÈn vÜ m«). Ch¼ng h¹n nh−: Thang ®¸nh gi¸ cho m«n To¸n vµ TiÕng viÖt lµ bËc 10 (®iÓm 10), song hÖ thèng tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ cho m«n To¸n kh¸c m«n TiÕng ViÖt; thËm chÝ thang ®¸nh gi¸ cho c¸c ph©n m«n cña TiÕng ViÖt nh− LuyÖn tõ vµ c©u, TËp ®äc, TËp viÕt, ChÝnh t¶, TËp lµm v¨n... ®Òu kh¸c nhau vÒ tiªu chÝ.
4.3. Nguyªn t¾c ®¶m b¶o tÝnh râ rµng Trong ®¸nh gi¸ cÇn ph¶i ®¶m b¶o tÝnh râ rµng. Dï nhµ s− ph¹m ®¸nh gi¸ b»ng ®iÓm sè hay b»ng nhËn xÐt th× ng−êi häc còng cÇn biÕt râ t¹i sao m×nh l¹i ®−îc ®¸nh gi¸ nh− vËy. Khi ®ã, kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ míi thùc sù lµ ph−¬ng tiÖn, ®éng lùc thóc ®Èy ng−êi häc. §¸nh gi¸ râ rµng nªn võa b»ng ®Þnh l−îng, võa b»ng ®Þnh tÝnh, cã nghÜa lµ võa cho ®iÓm võa nhËn xÐt nh»m gi¶i thÝch mét c¸ch tho¶ ®¸ng nh÷ng −u ®iÓm vµ h¹n chÕ cu¶ lêi gi¶i, v¹ch ra con ®−êng gióp cho ng−êi häc ph¸t huy hoÆc kh¾c phôc. Ch¼ng h¹n, mét s¶n phÈm bµi lµm cña häc sinh A cã thÓ cho ®¸nh gi¸ b»ng ®iÓm tèi ®a (10 ®iÓm - ®Þnh l−îng) nh−ng vÉn kÌm theo lêi nhËn xÐt cã sù phª ph¸n (®Þnh tÝnh); trong khi, mét s¶n phÈm bµi lµm kh¸c nhau cña häc sinh B cã thÓ kh«ng ®−îc ®iÓm tèi ®a (vÝ dô: ®iÓm 9) nh−ng vÉn cã thÓ kÌm theo mét lêi nhËn xÐt tèt vÒ c¸ch thøc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Nh− vËy, tÝnh râ rµng cu¶ ®¸nh gi¸ lµm cho ng−êi häc tho¶ mcn víi viÖc ®−îc ®¸nh gi¸. Ba nguyªn t¾c cña ®¸nh gi¸ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Trong ®ã nguyªn t¾c ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan lµ nguyªn t¾c quan träng nhÊt, ®Æt nÒn mãng cho mèi quan hÖ nµy. §¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan thÓ hiÖn ng−êi ®¸nh gi¸ (nhµ s− ph¹m) cã c¸i nh×n chÝnh x¸c, c«ng b»ng ®èi víi s¶n phÈm bµi lµm cña c¸c em. §©y lµ nÒn t¶ng, c¬ së ®Ó viÖc ®¸nh gi¸ mang tÝnh ph©n ho¸ vµ râ rµng. ViÖc ®¸nh gi¸ cã chÝnh x¸c, kh¸ch quan vµ c«ng b»ng th× míi cã thÓ ph©n lo¹i ®−îc n¨ng lùc, tr×nh ®é nhËn thøc cña ng−êi häc, tõ ®ã chØ ra −u, nh−îc ®iÓm cña bµi lµm, nh÷ng thiÕu sãt, sai lÇm trong t− duy ng−êi häc, gióp hä tù tin vµ høng thó trong häc tËp. Bªn c¹nh ®ã, c¸c m«n häc cã nh÷ng tiªu chÝ kh¸c nhau ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸ kh¸c nhau (tÝnh ph©n ho¸) vµ ng−êi häc tho¶ mcn viÖc ®¸nh gi¸ cña ng−êi d¹y (tÝnh râ rµng). ChÝnh ®iÒu nµy l¹i ®¶m b¶o cho tÝnh kh¸ch quan cña ®¸nh gi¸. 5. C¸c chøc n¨ng cña ®¸nh gi¸ ViÖc ®¸nh gi¸ tri thøc gióp cho viÖc x¸c ®Þnh kiÕn thøc, kÜ n¨ng, th¸i ®é cña ng−êi häc tr−íc, trong vµ sau khi kÕt thøc mét qu¸ tr×nh häc tËp. §¸nh gi¸ chÝnh x¸c, c«ng b»ng sÏ gãp phÇn thóc ®Èy ng−êi häc tiÕn bé, ®ång thêi ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh häc tËp, c¶i tiÕn viÖc d¹y vµ häc, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña ng−êi häc. Nh− vËy, ®¸nh gi¸ võa mang chøc n¨ng d¹y häc, chøc n¨ng ph¸t triÓn vµ chøc n¨ng gi¸o dôc. 5.1. Chøc n¨ng d¹y häc §¸nh gi¸ viÖc chiÕm lÜnh tri thøc, kÜ n¨ng, kÜ x¶o cu¶ ng−êi häc trong ®ã tri thøc lµ hÖ thèng lÝ thuyÕt (c¬ së lÝ luËn) cßn kÜ n¨ng kÜ x¶o lµ hµnh ®éng thùc hµnh (c¬ së thùc tiÔn). C¸c ®¬n vÞ tri thøc, kÜ n¨ng, kÜ x¶o cã mèi quan hÖ víi nhau. Trong ®ã, tri thøc lµ c¬ së ban ®Çu (c¸c kh¸i niÖm, ®Þnh luËt, c«ng thøc, tÝnh chÊt, quy t¾c, quy luËt...), cßn kÜ n¨ng lµ hµnh ®éng thùc hµnh ®−îc ¸p dông trong t×nh huèng t−¬ng tù, kÜ x¶o - t×nh huèng ®c biÕn ®æi. 5.2. Chøc n¨ng ph¸t triÓn Chøc n¨ng ph¸t triÓn thÓ hiÖn tÝnh mÒm dÎo cña t− duy trong d¹y häc, bao gåm ho¹t ®éng s¸ng t¹o vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn trÝ tuÖ cña c¸c em. TÝnh s¸ng t¹o biÓu hiÖn th«ng qua gi¶i quyÕt c¸c bµi to¸n nhËn thøc víi c¸c c¸ch gi¶i kh¸c nhau, c¸ch gi¶i ®éc ®¸o, c¸ch gi¶i tèi −u; tõ ®ã ph¸t triÓn trÝ tuÖ cho ng−êi häc.
§¸nh gi¸ mang chøc n¨ng ph¸t triÓn lµ c¸ch ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng cña ng−êi ®−îc ®¸nh gi¸, mang tÝnh ®Þnh h−íng trong qu¸ tr×nh tiÕp nhËn kiÕn thøc cña ng−êi häc. 5.3. Chøc n¨ng gi¸o dôc Chøc n¨ng gi¸o dôc cña ®¸nh gi¸ ®−îc biÓu hiÖn th«ng qua h×nh thøc tr×nh bÇy s¶n phÈm bµi lµm cña ng−êi häc. §ã lµ viÖc h×nh thøc tr×nh bµy bµi lµm s¸ng sña, râ rµng, ®Ñp vµ logic. Chøc n¨ng nµy cña ®¸nh gi¸ ®−îc cô thÓ ho¸ b»ng viÖc cã quü ®iÓm sè (®¸nh gi¸ b»ng ®Þnh l−îng) dµnh cho viÖc tr×nh bµy s¶n phÈm bµi lµm cña ng−êi häc. Th¸i ®é ng−êi ®¸nh gi¸ ë ®©y (®ång t×nh hay phª ph¸n) sÏ gióp cho ng−êi häc rÌn luyÖn tÝnh cÈn thËn, chÝnh x¸c, c¸ch thøc tr×nh bµy bµi lµm; tõ ®ã ®iÒu chØnh thaÝ ®é vµ hµnh vi cña b¶n th©n. C¸c chøc n¨ng cña ®¸nh gi¸ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Trong ®ã chøc n¨ng d¹y häc lµ c¬ së, nÒn t¶ng ban ®Çu trong viÖc ®¸nh gi¸ tÝnh v÷ng ch¾c cu¶ tri thøc ng−êi häc. Cã n¾m ch¾c ®−îc tri thøc th× míi cã thÓ vËn dông mét c¸ch linh ho¹t vµ s¸ng t¹o trong c¸c t×nh huèng häc tËp còng nh− trong ®êi sèng thùc tiÔn. Vµ nh− thÕ míi biÕt ®−îc c¸ch tr×nh bµy, diÔn ®¹t ý kiÕn, hiÓu biÕt cña m×nh mét c¸ch râ rµng, logic. Chøc n¨ng ph¸t triÓn lµ sù kÕ thõa cu¶ chøc n¨ng d¹y häc, nh»m ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng s¸ng t¹o - tÝnh mÒm dÎo, linh ho¹t cu¶ t− duy ng−êi häc. Chøc n¨ng gi¸o dôc lµ hÖ qu¶ cña chøc n¨ng d¹y häc vµ ph¸t triÓn. Cã thÓ nãi, th«ng qua vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ viÖc n¾m v÷ng kiÕn thøc vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn trÝ tuÖ tõ ®ã h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cho ng−êi häc. Nh− vËy, vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ gi¸o dôc ë bËc tiÓu häc võa mang tÝnh khoa häc, võa mang tÝnh gi¸o dôc; hay nãi c¸ch kh¸c “th«ng qua viÖc d¹y ch÷ mµ d¹y ng−êi”.
Câu hỏi và bài tập 1. Cã ý kiÕn cho r»ng, hiÖn nay, môc ®Ých ®¸nh gi¸ lµ cho ®ñ sè ®iÓm cña m«n häc vµo trong sæ ®iÓm theo ®óng yªu cÇu quy ®Þnh cña nhµ tr−êng. Quan ®iÓm cña anh/chÞ vÒ vÊn ®Ò nµy nh− thÕ nµo? 2. Tr×nh bµy vµ ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a môc ®Ých d¹y häc vµ môc ®Ých gi¸o dôc cña ®¸nh gi¸? 3. Theo anh/ chÞ, viÖc ®¸nh gi¸ tri thøc häc sinh tiÓu häc hiÖn nay kh«ng nh»m môc ®Ých nµo trong c¸c môc ®Ých sau ®©y: a) Nh»m kh¶o s¸t chÊt l−îng häc tËp cña häc sinh xem c¸c em cã ®ñ ®iÒu kiÖn tiÕp thu mét kh¸i niÖm míi hay kh«ng? b) Nh»m kiÓm tra xem häc sinh cã ®¹t yªu cÇu quy ®Þnh vÒ chÊt l−îng häc tËp hay kh«ng? c) Nh»m t×m hiÓu xem häc sinh gÆp nh÷ng khã kh¨n g× trong viÖc lÜnh héi tri thøc, h×nh thµnh kÜ n¨ng, kÜ x¶o. d) §Ó cã ®−îc ®iÓm sè ghi vµo sæ ®iÓm theo ®óng néi quy gi¶ng d¹y. e) §Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹yhäc. f) §Ó ®éng viªn häc sinh tÝch cùc häc tËp. 4. Hcy nèi c¸c côm tõ ë cét A víi c¸c côm tõ ë cét B sao cho phï hîp víi môc ®Ých ®¸nh gi¸ ®Ò ra. A B a) Môc ®Ých dù ®o¸n g) §iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y häc b) Môc ®Ých kiÓm tra h) Nh»m t×m hiÓu xem häc sinh gÆp khã kh¨n g× trong viÖc lÜnh héi tri thøc míi, h×nh thµnh kh¸i niÖm. c) Môc ®Ých chÈn do¸n i) Nh»m kiÓm tra xem häc sinh cã ®¹t yªu cÇu quy ®Þnh vÒ chÊt l−îng häc tËp hay kh«ng. d) Môc ®Ých d¹y häc k) §Ó cã ®iÓm sè ghi vµo sæ ®iÓm theo ®óng néi quy gi¶ng d¹y e) Môc ®Ých gi¸o dôc l) Nh»m kh¶o s¸t chÊt l−îng häc tËp cña häc sinh xem c¸c em cã ®ñ ®iÒu kiÖn tiÕp thu mét kh¸i niÖm míi kh«ng. 5. Anh/ chÞ hiÓu thÕ nµo vÒ vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ trong gi¸o dôc? (®¸nh dÊu x vµo c©u lùa chän phï hîp) a) Lµ cho ®iÓm sè vµo s¶n phÈm bµi lµm cña ng−êi häc. b) Lµ nhËn xÐt s¶n phÈm bµi lµm cña ng−êi häc.
c) Lµ chØ cho ®iÓm tèt (®iÓm trªn trung b×nh) víi s¶n phÈm bµi lµm tèt cu¶ ng−ßi häc. d) Lµ kh«ng cho ®iÓm mµ chØ nhËn xÐt víi s¶n phÈm bµi lµm cña ng−êi häc. e) Lµ tÊt c¶ c¸c quan ®iÓm trªn. 6. Hcy nèi c¸c tõ (côm tõ) ë cét A víi c¸c tõ (côm tõ) ë cét B sao cho phï hîp víi néi dung cña c¸c vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ trong gi¸o dôc sau ®©y: A B a) §¸nh gi¸ ®−îc hiÓu lµ... e) ...dïng ph−¬ng tiÖn ®Ó thu thËp d÷ liÖu vÒ ®Æc tÝnh, hµnh vi cu¶ con ng−êi mét c¸ch cã hÖ thèng. b) PhÐp ®o ®−îc hiÓu lµ.... g) ...biÓu thÞ th¸i ®é, ®ßi hái sù phï hîp theo mét chuÈn nhÊt ®Þnh. c) §o l−êng ®−îc hiÓu lµ... h) ...ph¶n ¸nh cho ®èi t−îng cÇn ®o mét con sè theo mét quy luËt chÊp nhËn ®−îc. d)Thang ®¸nh gi¸ lµ.... i) ...mét c«ng cô cho phÐp ®Þnh h−íng vµo nh÷ng yÕu tè quan s¸t vµ ®¸nh gi¸ vÒ nh÷ng yÕu tè ®c ®−îc quan s¸t. 7. Theo anh/ chÞ, trong c¸c nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ tri thøc häc sinh, nguyªn t¾c nµo ®ãng vai trß quan träng nhÊt (®¸nh dÊu x vµo c©u lùa chän phï hîp a) Nguyªn t¾c ®¶m b¶o tÝnh ph©n ho¸. b) Nguyªn t¾c ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan. 8. Anh / chÞ ®iÒn c¸c côm tõ phï hîp vµo chç trèng trong ®o¹n v¨n sau: Nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ tri thøc häc sinh bao gåm:.............................,............................Trong ®ã, tÝnh kh¸ch quan cña viÖc ®¸nh gi¸ ph¶i ph¶n ¸nh.........................cña viÖc n¾m tri thøc m«n häc ®c ®Ò ra trong ch−¬ng tr×nh, tÝnh ph©n ho¸ cu¶ ®¸nh gi¸ thÓ hiÖn nh÷ng mÆt kh¸c nhau cu¶ kÕt qu¶ häc tËp cu¶ häc sinh ph¶i ®ù¬c ®¸nh gi¸ theo..............; cßn tÝnh râ rµng cu¶ viÖc ®¸nh gi¸ thÓ hiÖn häc sinh ph¶i biÕt râ t¹i sao m×nh ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng ®iÓm nh− thÕ, chØ trong tr−êng hîp Êy cho ®iÓm míi lµ........................häc sinh häc tËp tèt h¬n. 9. Hcy nèi c¸c côm tõ ë cét A víi c¸c côm tõ ë cét B sao cho phï hîp vÒ mÆt néi dung. A B a) TÝnh kh«ng kh¸ch quan cu¶ e) lµ sîi chØ ®á xuyªn suèt qu¸ ng−êi d¹y khi ®¸nh gi¸........... tr×nh ®¸nh gi¸ tri thøc häc sinh b) Nh÷ng mÆt kh¸c nhau cu¶ g) kÝch thÝch häc sinh häc tËp tèt kÕt qu¶ häc tËp cña häc h¬n sinh................ c) C¸c nguyªn t¾c ®¸nh h) sÏ g©y cho häc sinh th¸i ®é
gi¸.............. kh«ng ®¸nh gi¸ trong häc tËp. d) Cho ®iÓm lµ ph−¬ng i) ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸ theo c¸c tiÖn............... c¸ch kh¸c nhau. 10. Hcy nèi c¸c côm tõ ë cét A víi c¸c côm tõ ë cét B sao cho phï hîp vÒ mÆt néi dung cu¶ chøc n¨ng ®¸nh gi¸: A B a) Chøc n¨ng ph¸t triÓn nh»m g) h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n môc ®Ých............ c¸ch toµn diÖn cho ng−êi häc. b) Chøc n¨ng d¹y häc vµ gi¸o h) ph¸t huy kh¶ n¨ng trÝ tuÖ, ®éc dôc võa.............. lËp s¸ng t¹o cu¶ ng−êi häc. c) Chøc n¨ng d¹y häc, ph¸t i) h×nh thµnh phÈm chÊt ®¹o ®øc triÓn vµ gi¸o dôc cho häc sinh nh»m............... d) Chøc n¨ng gi¸o dôc nh»m k) cung cÊp tri thøc, kÜ n¨ng, kÜ môc ®Ých chñ yÕu.............. x¶o, võa h×nh thµnh c¸c tiªu chuÈn vÒ gi¸o dôc ®¹o ®øc cho ng−êi häc. Đáp án và gợi ý 1. Thùc tr¹ng hiÖn nay cho thÊy toµn bé viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cu¶ häc sinh lµ chØ nh»m cho mét ®iÓm sè mµ ®«i khi ®iÓm sè ®ã kh«ng ph¶n ¸nh ®−îc tr×nh ®é n¾m tri thøc mét c¸ch kh¸ch quan theo yªu cÇu ®Æt ra, ¶nh h−ëng kh«ng nhá tíi hiÖu qña d¹y häc vµ gi¸o dôc trong nhµ tr−êng tiÓu häc hÞªn nay. Nh− vËy, ®©y kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých cu¶ viÖc ®¸nh gi¸ tri thøc häc sinh. 2. VÒ môc ®Ých ®¸nh gi¸- môc ®Ých d¹y häc: a) Môc ®Ých dù ®o¸n: dù ®o¸n xem häc sinh cã ®ñ l−îng tri thøc cÇn thiÕt ®Ó tiÕp thu tri thøc míi, h×nh thµnh kh¸i niÖm; tõ ®ã cã kÕ ho¹ch båi d−ìng tr×nh ®é xuÊt ph¸t cña ng−êi häc. Môc ®Ých nµy th−êng ®−îc tiÕn hµnh ®Çu n¨m häc, ®Çu häc k×, ®Çu mét ch−¬ng häc hoÆc tr−íc khi häc bµi míi. b) Môc ®Ých kiÓm tra: kh¼ng ®Þnh vµ ph¸t hiÖn xem häc sinh cã ®¹t yªu cÇu kh«ng ®Ó tõ ®ã kÞp thêi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y vµ ho¹t ®éng häc. Môc ®Ých nµy ®−îc thùc hiÖn trong suèt qu¸ tr×nh d¹y häc, nh»m thu th«ng tin ng−îc (feed-back) mét c¸ch nhanh nhÊt tõ ng−êi häc ®Õn ng−êi d¹y, ®Ó ng−êi d¹y ®iÒu chØnh ph−¬ng ph¸p d¹y, cßn ng−êi häc tù ®iÒu chØnh ph−¬ng ph¸p häc cu¶ b¶n th©n. c) Môc ®Ých chÈn ®o¸n: chÈn ®o¸n tr×nh ®é n¾m v÷ng tri thøc cña häc sinh ë møc ®é nµo vµ c¸c nguyªn nh©n g©y khã kh¨n cho c¸c em trong qu¸ tr×nh lÜnh héi tri thøc, h×nh thµnh kÜ n¨ng, kÜ x¶o vµ tõ ®ã hoµn thiÖn nh©n c¸ch cho b¶n th©n.
Môc ®Ých nµy th−êng ®−îc tiÕn hµnh sau khi c¸c em häc xong bµi míi. d) Nh− vËy, c¶ 3 môc ®Ých ®¸nh gi¸ mang tÝnh d¹y häc ®Òu cã quan hÖ qua l¹i mËt thiÕt víi nhau. Môc ®Ých dù ®o¸n ®−îc thùc hiÖn tr−íc khi h×nh thµnh mét kh¸i niÖm míi cho trÎ, nh»m kh¶o s¸t tr×nh ®é thùc, hiÖn cã cña c¸c em. Môc ®Ých kiÓm tra ®−îc tiÕn hµnh trong suèt qu¸ tr×nh d¹y häc ®Ó lu«n cã ph¶n håi kÞp thêi. Cßn môc ®Ých chÈn ®o¸n ®Ò ra sau khi ng−êi häc tiÕp thu mét kh¸i niÖm míi cña néi dung bµi häc. Trªn c¬ së ®ã, nhµ s− ph¹m n¾m b¾t ®−îc häc sinh gÆp khã kh¨n, v−íng m¾c g× trong ho¹t ®éng häc tËp cña b¶n th©n, nh»m kÞp thêi ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p phï hîp. 3. Đáp án d 4. §¸p ¸n - (a) nèi víi (l) - (b) nèi víi (i) - (c) nèi víi (h) - (d) nèi víi (g) - (e) nèi víi (m) 5. Đáp án (e) 6. §¸p ¸n: a (cét A) nèi víi g (cét B) b nèi víi h c nèi víi e d nèi víi i 7. Đáp án (b) 8. C¸c côm tõ ®iÒn vµo chç trèng: (1) tÝnh kh¸ch quan; (2) tÝnh ph©n ho¸; (3) tÝnh râ rµng; (4) tr×nh ®é thËt; (5) c¸c c¸ch kh¸c nhau; (6) ph−¬ng tiÖn kÝch thÝch. 9. Nèi c¸c côm tõ sau: (a) nèi víi (h) (b) nèi víi (i) (c) nèi víi (e) (d) nèi víi (g) 10. Nèi c¸c côm tõ cét A víi cét B (a) nèi víi (h) (b) nèi víi (k) (a) nèi víi (g) (c) nèi víi (i)
CHƯƠNG II QUY TRÌNH ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ GIÁO DỤC Ở TIỂU HỌC Như đã đề cập, kiÓm tra lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng häc tËp cña häc sinh. KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh d¹y häc phô thuéc phÇn lín vµo viÖc kiÓm tra - ®¸nh gi¸ tri thøc ng−êi häc mét c¸ch kh¸ch quan. KiÓm tra - ®¸nh gi¸ gióp ng−êi d¹y thu tÝn hiÖu ng−îc, nh»m ®iÒu chØnh ph−¬ng ph¸p d¹y; cßn ng−êi häc tù ®iÒu chØnh phu¬ng ph¸p häc cña b¶n th©n. KiÓm tra- ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña ng−êi häc ®−îc vËn hµnh tèt, hîp lÝ sÏ gióp c¸c em cã c¬ héi ®Ó cñng cè vµ ph¸t triÓn trÝ tuÖ. KiÓm tra - ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ mang ý nghÜa gi¸o dôc. Thùc tiÔn d¹y hoc ®c chøng tá vÊn ®Ò kiÓm tra - ®¸nh gi¸ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ng−êi häc: + H×nh thµnh nhu cÇu vµ thãi quen tù kiÓm tra - ®¸nh gi¸; n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong häc tËp vµ ý chÝ v−¬n tíi nh÷ng kÕt qu¶ häc tËp. + Cñng cè ®−îc tÝnh kiªn ®Þnh, lßng tù tin vµo søc lùc vµ kh¶ n¨ng cña b¶n th©n; ®Ò phßng vµ kh¾c phôc tÝnh û l¹i, tÝnh tù kiªu, tù mcn, chñ quan. + Ph¸t huy tÝnh ®éc lËp, s¸ng t¹o, tr¸nh chñ nghÜa h×nh thøc, m¸y mãc trong kiÓm tra. 1. Xác lập mục đích đánh giá 1.1. Tr−íc khi häc bµi míi, tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ ®Ó ®o l−êng tri thøc xuÊt ph¸t cña ng−êi häc ®èi víi néi dung s¾p d¹y Môc ®Ých ®¸nh gi¸ nµy, trong nhiÒu tr−êng hîp tr¸nh cho viÖc d¹y häc nh÷ng ®¬n vÞ tri thøc mµ ng−êi häc ®c biÕt, cho phÐp ng−ßi d¹y biÕt r»ng c¸c em ch−a hiÓu râ vµ ®Çy ®ñ nh÷ng kh¸i niÖm, tÝnh chÊt, c«ng thøc... Th«ng qua bµi kiÓm tra ®Çu vµo nh»m ®¸nh gi¸ tr×nh ®é thùc, hiÖn cã cña ng−êi häc ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng d¹y häc cho phï hîp. Môc ®Ých ®¸nh gi¸ nµy mang tÝnh chÊt dù ®o¸n (Prognosis) xem ng−êi häc cã ®ñ tri thøc cÇn thiÕt ®Ó tiÕp thu mét kh¸i niÖm míi hay kh«ng; tõ ®ã cã kÕ ho¹ch båi d−ìng tr×nh ®é xuÊt ph¸t cña häc sinh. 1.2. §¸nh gi¸ trong khi häc d−íi c¸c c¸ch thøc vÊn ®¸p, tù luËn hoÆc tr¾c nghiÖm (test) nh»m thu th«ng tin ng−îc mét c¸ch nhanh nhÊt tõ ng−êi häc ®Õn ng−êi d¹y KiÓm tra nµy cho phÐp ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ tiÕp thu cña ng−êi häc vµ cho phÐp thay ®æi, ®iÒu chØnh nhÞp ®é d¹y häc sao cho phï hîp víi tr×nh ®é nhËn thøc cña häc sinh còng nh− duy tr× sù tËp trung, chó ý cña c¸c em. Môc ®Ých ®¸nh gi¸ nµy nh»m kiÓm tra xem qu¸ tr×nh nhËn thøc cña ng−êi häc diÔn ra nh− thÕ nµo, cã tiÕn bé theo thêi gian häc tËp hay kh«ng; gÆp khã kh¨n vµ thuËn lîi g×,®Ó ng−êi d¹y kÞp thêi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y, b¶n th©n ng−êi häc tù ®iÒu chØnh ho¹t ®éng häc cña m×nh (vÊn ®Ò tù ®¸nh gi¸). Môc ®Ých kiÓm tra(Control) diÔn ra trong suèt qu¸ tr×nh d¹y häc nh»m kiÓm tra xem ng−êi häc cã ®¹t yªu cÇu quy ®Þnh, cã n¾m ®−îc c¸c ®¬n vÞ tri thøc hay kh«ng ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y vµ tù ®iÒu chØnh häat ®éng häc. 1.3. KiÓm tra ®−îc tiÕn hµnh khi kÕt thóc néi dung bµi d¹y (mét bµi, mét phÇn, mét hay nhiÒu vÊn ®Ò, mét ch−¬ng hay mét m«n häc...)