Giáo trình Giáo dục học trẻ em Tập 2: Phần 2 - Trịnh Dân, Đinh Văn Vang

Chia sẻ: Bin Bin | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:66

Thêm vào BST

Báo xấu

257
lượt xem 79
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiếp nối phần 1, phần 2 của cuốn Giáo trình Giáo dục học trẻ em Tập 2 gồm 2 chương cuối, trong đó chương 3 có nội dung trình bày về giáo dục gia đình với sự hình thành nhân cách trẻ em với lứa tuổi mầm non, chương 4 nêu một số khái niệm, ý nghĩa, nhiệm vụ về quản lý trường mầm non. Cuối mỗi chương đều có phần câu hỏi ôn tập và thực hành giúp người học nắm vững nội dung kiến thức đã học. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Giáo dục học trẻ em Tập 2: Phần 2 - Trịnh Dân, Đinh Văn Vang

Ch−¬ng 3 Gi¸o dôc gia ®×nh víi sù h×nh thµnh nh©n c¸ch trÎ em løa tuæi mÇm non I. Gia ®×nh ViÖt Nam vµ mét sè nÐt ®Æc thï cña nã 1. Kh¸i niÖm gia ®×nh Gia ®×nh lµ mét ph¹m trï xuÊt hiÖn sím trong lÞch sö loµi ng−êi. Tõ khi x· héi cßn m«ng muéi ®Õn thêi ®¹i v¨n minh, mçi con ng−êi sinh ra, tr−ëng thµnh vµ tõ biÖt câi ®êi ®Òu g¾n bã víi gia ®×nh. Cã thÓ nãi gia ®×nh lµ m«i tr−êng x· héi ho¸ ®Çu tiªn cña mçi c¸ nh©n vµ lµ tÕ bµo hîp thµnh ®êi sèng x· héi. VÒ kh¸i niÖm gia ®×nh, cho ®Õn nay còng cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau, tuú theo gãc ®é nghiªn cøu cña mçi lÜnh vùc khoa häc. D−íi gãc ®é v¨n ho¸ häc, gia ®×nh lµ mét thiÕt chÕ x· héi mang mµu s¾c d©n téc, vµ ®¸nh dÊu tiÕn tr×nh ph¸t triÓn vÒ v¨n ho¸. §ã lµ thiÕt chÕ c¬ së n»m c¹nh c¸c thiÕt chÕ x· héi kh¸c nh− hä hµng, lµng xãm, ph−êng héi, d©n téc, nhµ n−íc..., cã nh÷ng c¸ nh©n vµ céng ®ång mµ c¸ nh©n ®ã tham gia (nh− hä, lµng, c¸c tæ chøc x· héi, d©n téc, quèc gia). D−íi gãc ®é x· héi häc, gia ®×nh ®−îc xem lµ mét nhãm nhá x· héi, g¾n bã víi nhau b»ng quan hÖ h«n nh©n vµ huyÕt thèng, th−êng gåm vî chång, cha mÑ, con c¸i, sèng chung víi nhau d−íi mét m¸i nhµ vµ cã mét vèn kinh tÕ chung. D−íi gãc ®é t©m lÝ häc x· héi, gia ®×nh ®−îc xem lµ mét nhãm x· héi, ®−îc tån t¹i vµ ph¸t triÓn dùa trªn c¸c mèi quan hÖ c¬ b¶n lµ quan hÖ h«n nh©n vµ t×nh c¶m huyÕt thèng s©u s¾c, trong ®ã mçi c¸ nh©n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch. D−íi gãc ®é gi¸o dôc, gia ®×nh mét nhãm nhá x· héi, c¸c thµnh viªn trong nhãm cã quan hÖ g¾n bã víi nhau trªn c¬ së h«n nh©n hoÆc huyÕt thèng s©u s¾c sinh sèng, lín lªn vµ h×nh thµnh nh©n c¸ch cña m×nh. Gia ®×nh lµ c¬ së ®Ó duy tr× nßi gièng vµ lµ c¬ së cña viÖc gi¸o dôc thÕ hÖ ®ang lín lªn. Tõ nh÷ng quan niÖm trªn ®©y, chóng ta thÊy gia ®×nh cã nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n sau ®©y: – Gia ®×nh lµ mét nhãm x· héi ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ quan hÖ h«n nh©n, lµ n¬i s¶n xuÊt ra con ng−êi, t¹o nªn quan hÖ ruét thÞt, huyÕt thèng. §©y lµ ®Æc tr−ng c¬ b¶n nhÊt cña gia ®×nh. – C¸c thµnh viªn trong gia ®×nh cã thÓ thuéc nhiÒu thÕ hÖ, g¾n bã víi nhau bëi quan hÖ 157
t×nh c¶m huyÕt thèng, hoÆc cã quan hÖ hä hµng... chÞu ¶nh h−ëng trùc tiÕp lÉn nhau vÒ nÕp sèng, sinh ho¹t, phong tôc, tËp qu¸n, truyÒn thèng, t¹o nªn b¶n s¾c v¨n hãa riªng. – §êi sèng gia ®×nh tån t¹i vµ ph¸t triÓn nhê mét ng©n s¸ch chung (céng ®ång kinh tÕ) do kh¶ n¨ng lao ®éng cña c¸c thµnh viªn ®ãng gãp. Gia ®×nh g¾n kÕt víi nhau b»ng t×nh c¶m, tr¸ch nhiÖm, bæn phËn thiªng liªng nhÊt, ®−îc quy ®Þnh bëi quan hÖ huyÕt thèng. – Trong gia ®×nh, nh÷ng thµnh viªn th−êng sèng chung mét m¸i nhµ, nh÷ng lóc xa v¾ng hä vÉn cã mèi quan hÖ kh¨ng khÝt víi tæ Êm chung ®ã. – Bªn c¹nh nh÷ng nÐt v¨n ho¸ chung cña céng ®ång, x· héi, mçi gia ®×nh cã nh÷ng nÐt v¨n ho¸ riªng thÓ hiÖn ë nÕp sèng, nÕp sinh ho¹t, kiÓu c¸ch lµm ¨n... ¶nh h−ëng ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t©m lÝ, nh©n c¸ch cña mçi thµnh viªn trong gia ®×nh, t¹o ra nh÷ng nÐt riªng ë mçi c¸ nh©n. Nh÷ng nÐt riªng trong t©m lÝ, nh©n c¸ch cña mçi c¸ nh©n nµy trë thµnh c¬ së (gèc) cho sù ph¸t triÓn sau nµy. C¸c nhµ t©m lÝ häc kh¼ng ®Þnh r»ng: "Trong c¸c líp cÊu tróc nh©n c¸ch, th× líp c¨n b¶n, cã ý nghÜa t¹o dùng ®−îc gäi lµ nh©n c¸ch c¬ së (hay nh©n c¸ch gèc), ®−îc h×nh thµnh chñ yÕu trong m«i tr−êng gia ®×nh. TÝnh c¸ch cña c¸ nh©n ®øa trÎ sau nµy khi ®· lín, ph−¬ng thøc øng xö, th¸i ®é ®èi víi b¹n kh¸c giíi, ng−êi lín tuæi, ®¹o ®øc, t×nh c¶m... chÞu ¶nh h−ëng rÊt lín cña nh©n c¸ch c¬ së trong qu¸ tr×nh quan hÖ gia ®×nh mµ c¸ nh©n ®ã lín lªn vµ nhËn sù gi¸o dôc"(1). 2. Chøc n¨ng cña gia ®×nh Chøc n¨ng cña gia ®×nh lµ mét nh©n tè c¬ b¶n trong hÖ gi¸ trÞ v¨n ho¸ gia ®×nh. Cho ®Õn nay còng cßn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ chøc n¨ng cña gia ®×nh, song cã bèn chøc n¨ng d−íi ®©y th−êng ®−îc ®Ò cËp ®Õn. – Chøc n¨ng sinh s¶n ra con ng−êi vµ duy tr× nßi gièng. §©y lµ mét chøc n¨ng quan träng cña gia ®×nh, v× nã t¸i s¶n xuÊt ra con ng−êi – s¶n phÈm quý gi¸ nhÊt cña x· héi, lµ ®iÒu kiÖn vµ lµ nh©n tè kh«ng thÓ thiÕu ®Ó x· héi tån t¹i vµ ph¸t triÓn. ViÖc sinh con kh«ng chØ nh»m tho¶ m·n nhu cÇu, mong −íc cña ng−êi vî, ng−êi chång mµ cßn lµ vÊn ®Ò x· héi, vÊn ®Ò duy tr× tÝnh liªn tôc sinh häc cña x· héi. – Chøc n¨ng kinh tÕ. Gia ®×nh lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh tÕ vµ tiªu dïng cña x· héi, gia ®×nh cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc cuéc sèng vËt chÊt cho mçi thµnh viªn, ®¶m b¶o cho sù ho¹t ®éng b×nh th−êng cña hä (nu«i con, ch¨m sãc ng−êi giµ, ng−êi kh«ng cã kh¶ n¨ng lao ®éng...). MÆt kh¸c, kinh tÕ gia ®×nh cßn hç trî cho kinh tÕ ®Êt n−íc (d©n cã giµu th× n−íc míi m¹nh). Chøc n¨ng kinh tÕ cña gia ®×nh biÕn ®æi cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña ®Êt n−íc. Trong gia ®×nh truyÒn thèng, mçi gia ®×nh lµ mét c¬ së s¶n xuÊt. C¸c thµnh viªn trong gia ®×nh sèng vµ lµm viÖc cïng mét n¬i vµ cïng chia sÎ víi nhau vÒ c¶ kinh tÕ lÉn t×nh c¶m. Ngµy nay, kinh tÕ gia ®×nh ®ang tiÕp cËn nhanh chãng víi c«ng nghÖ, khoa häc kÜ thuËt hiÖn ®¹i, kh«ng Ýt gia ®×nh trë thµnh trung t©m kinh tÕ ®−îc tÝn nhiÖm, thùc sù lµ nguån lùc gãp phÇn ph¸t triÓn ®Êt n−íc. (1) Lª Ngäc V¨n, Gia ®×nh ViÖt Nam víi chøc n¨ng x· héi ho¸, NXB Gi¸o dôc, 1998, tr. 19. 158
– Chøc n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu t×nh c¶m. Nh− ®· ph©n tÝch, gia ®×nh lµ mét céng ®ång ®Æc biÖt mµ ®Æc tr−ng lµ c¸c thµnh viªn cã quan hÖ h«n nh©n hoÆc quan hÖ huyÕt thèng s©u s¾c, hä cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó liªn tôc tho¶ m·n cho nhau c¸c nhu cÇu vËt chÊt vµ tinh thÇn. Do vËy, nh÷ng thµnh viªn trong gia ®×nh g¾n bã s©u s¾c víi nhau vÒ t×nh c¶m, vµ trë thµnh nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®−îc, vµ còng kh«ng cã mèi quan hÖ x· héi nµo cã thÓ thay thÕ ®−îc. Cã thÓ nãi nh÷ng t×nh c¶m Êm ¸p, s©u s¾c vµ thiªng liªng trong m¸i Êm gia ®×nh lµ t×nh c¶m ®Æc biÖt, kh«ng cã tæ chøc, céng ®ång nµo cã ®−îc. H¬n n÷a, phÇn lín gia ®×nh ®−îc h×nh thµnh tõ c¸i gèc lµ t×nh yªu løa ®«i. T×nh yªu th−¬ng mÆn nång cña vî chång chÝnh lµ ngän nguån cña mäi t×nh c¶m tèt ®Ñp lan to¶ trong c¸c thµnh viªn gia ®×nh, t¹o nªn m«i tr−êng v¨n ho¸ gia ®×nh, gióp cho mäi thµnh viªn c©n b»ng t©m lÝ tinh thÇn vµ gãp phÇn thùc hiÖn tèt c¸c chøc n¨ng kh¸c cña gia ®×nh. Gia ®×nh trë thµnh chç dùa t×nh c¶m vµ tinh thÇn cña mçi thµnh viªn, n¬i con ng−êi cã thÓ béc lé râ nhÊt b¶n chÊt, c¸ tÝnh cña m×nh, ®ång thêi còng nhËn ®−îc sù quan t©m, khÝch lÖ, ®ïm bäc cña céng ®ång ®Æc biÖt nµy. T×nh c¶m gia ®×nh trë thµnh nÐt ®Æc tr−ng vÒ tÝnh chÊt, ¶nh h−ëng lÉn nhau gi÷a c¸c thµnh viªn trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch (giá nhµ ai quai nhµ nÊy lµ vËy). – Chøc n¨ng gi¸o dôc con c¸i. Chøc n¨ng gi¸o dôc con c¸i hay cßn gäi lµ chøc n¨ng x· héi ho¸ con ng−êi chÝnh lµ qu¸ tr×nh biÕn thùc thÓ tù nhiªn thµnh thùc thÓ x· héi, lµm cho con ng−êi lÜnh héi ®−îc kinh nghiÖm x· héi – lÞch sö, cã th¸i ®é vµ hµnh ®éng phï hîp víi yªu cÇu x· héi. Gia ®×nh lµ m«i tr−êng x· héi ho¸ ®Çu tiªn vµ quan träng nhÊt cña c¸ nh©n, lµ cÇu nèi gi÷a qu¸ khø víi t−¬ng lai, gióp cho trÎ em tiÕp nhËn nÒn v¨n ho¸ x· héi ®Ó hoµ nhËp víi cuéc sèng vµ h−íng tíi t−¬ng lai. §©y lµ mét cÇu nèi ®Æc biÖt: mét mÆt lµ nã liªn tôc kh«ng bao giê ®øt ®o¹n, hai lµ nã sèng ®éng, lu«n n¶y në vµ ph¸t triÓn, diÔn ra trong qu¸ tr×nh giao l−u, giao tiÕp b»ng quan hÖ h«n nh©n, quan hÖ huyÕt thèng s©u s¾c, b»ng tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô, bæn phËn cña ng−êi lµm cha, lµm mÑ... Trong mçi gia ®×nh ®Òu chøa ®ùng mét tiÓu v¨n ho¸ ®−îc x©y dùng trªn nÒn t¶ng v¨n ho¸ chung cña céng ®ång, x· héi. C¸c tiÓu v¨n ho¸ nµy ®−îc tån t¹i, vµ ph¸t triÓn th«ng qua lèi sèng gia ®×nh, gi¸o dôc gia ®×nh, truyÒn thèng gia ®×nh... Trong qu¸ tr×nh sèng, nhÊt lµ ë giai ®o¹n ®Çu tiªn cña cuéc ®êi, mçi con ng−êi tiÕp nhËn c¸c ®Æc ®iÓm cña tiÓu v¨n ho¸ nµy, lµm cho t©m lÝ nh©n c¸ch cña hä võa cã nh÷ng nÐt chung cña céng ®ång, x· héi võa cã nh÷ng nÐt ®Æc tr−ng cña v¨n ho¸ gia ®×nh. ë løa tuæi mÇm non, gia ®×nh ®−îc xem lµ tr−êng häc ®Çu tiªn cña trÎ th¬, ng−êi mÑ ®−îc xem lµ ng−êi thÇy ®Çu tiªn cña trÎ em. 3. §Æc thï cña gia ®×nh ViÖt Nam x−a vµ nay 3.1. Gia ®×nh ViÖt Nam x−a Nh− ®· tr×nh bµy, gia ®×nh lµ mét tÕ bµo x· héi – mét thiÕt chÕ x· héi ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn v¨n ho¸ – x· héi cña mét d©n téc, quèc gia trong mét giai ®o¹n (thêi k×) ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh. Nãi ®Õn gia ®×nh ViÖt Nam x−a ë ®©y lµ nãi ®Õn gia ®×nh ViÖt Nam truyÒn thèng, mµ ®Æc tr−ng lµ gia ®×nh n«ng th«n – n«ng nghiÖp trong x· héi phong kiÕn ViÖt Nam. Gia ®×nh 159
ViÖt Nam truyÒn thèng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Æc thï sau ®©y: – H«n nh©n mang tÝnh ¸p ®Æt. Bè mÑ lµ ng−êi s¾p ®Æt viÖc dùng vî g¶ chång cho con c¸i. Con c¸i kh«ng cã quyÒn lùa chän h«n nh©n, mµ "cha mÑ ®Æt ®©u con ngåi ®Êy". H«n nh©n ®−îc xem lµ mét c«ng viÖc cña céng ®ång th©n téc, lµng xãm. – §Æc thï thø hai lµ gia ®×nh më réng "tam ®¹i ®ång ®−êng", hoÆc "tø ®¹i ®ång ®−êng". Trong gia ®×nh, c¸c c¸ nh©n kh«ng tån t¹i nh− mét c¸ thÓ ®éc lËp, thiÕu tù chñ, mäi mÆt cuéc sèng ®Òu g¾n chÆt vµo gia ®×nh, ph¶i hoµn toµn phôc tïng gia ®×nh, phô thuéc vµo gia ®×nh "xÈy nhµ ra thÊt nghiÖp". §ã lµ gia ®×nh kiÓu gia tr−ëng, ng−êi ®øng ®Çu gia ®×nh (ng−êi ®µn «ng cao tuæi trong gia ®×nh: cô, «ng hay bè) cã quyÒn quyÕt ®Þnh tÊt c¶, tõ tµi s¶n ®Õn dùng vî g¶ chång cho con c¸i. – §Æc thï thø ba ®−îc thÓ hiÖn ë sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ vÞ trÝ, vai trß cña vî, chång trong cuéc sèng gia ®×nh. Trong cuéc sèng gia ®×nh ng−êi chång "®øng mòi chÞu sµo", cã quyÒn quyÕt ®Þnh mäi c«ng viÖc trong gia ®×nh. Ng−êi phô n÷ (ng−êi vî) ph¶i phôc tïng nh÷ng quyÕt ®Þnh cña ng−êi chång (gia tr−ëng), kh«ng ®−îc tham gia bµn b¹c nh÷ng c«ng viÖc lín trong gia ®×nh, hä téc, xãm lµng. VÞ thÕ cña phô n÷ lµ "tam tßng" (t¹i gia tßng phô, xuÊt gi¸ tßng phu, phu tö tßng tö), tÒ gia néi trî, sinh ®Î ®Ó duy tr× nßi gièng cho nhµ chång. Khi lÊy chång, råi sinh con, cïng víi thêi gian, ng−êi phô n÷ mÊt dÇn tªn cña m×nh. Céng ®ång gäi theo tªn chång (Bµ Minh: chång bµ tªn lµ Minh, Bµ V−îng: chång bµ tªn lµ V−îng...). – §Æc thï thø t− lµ, con trai cã vÞ trÝ ®Æc biÖt trong gia ®×nh. Ho¹t ®éng t¸i sinh con ng−êi x· héi cña gia ®×nh ViÖt Nam x−a lµ nh»m vµo viÖc "nèi dâi t«ng ®−êng". Sinh con trai trë thµnh môc tiªu vµ lµ tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ cña mçi cÆp vî chång ®èi víi tæ t«ng. NÕu gia ®×nh kh«ng cã con trai, dßng dâi coi nh− bÞ tuyÖt diÖt. ChÝnh v× vËy, trong gia ®×nh truyÒn thèng, ng−êi chång chØ hoµn thµnh nghÜa vô cña m×nh víi tæ t«ng khi anh ta sinh ®−îc con trai, vµ ®Þa vÞ cña anh ta khi Êy míi trë nªn trän vÑn. Cßn ®èi víi ng−êi vî, khi sinh ®−îc con trai hä ®· tiÕn mét b−íc dµi tõ ®Þa vÞ "ng−êi ngoµi" hoµ nhËp hoµn toµn víi gia ®×nh, ®−îc an toµn trong gia ®×nh chång v× ®· t¹o ra ®−îc ng−êi nèi dâi cho nhµ chång. – §Æc thï thø n¨m trong gia ®×nh ViÖt Nam truyÒn thèng lµ "con ®µn ch¸u ®èng" ®−îc xem lµ mét tiªu chuÈn cña gia ®×nh cã phóc, cã ®øc. Trong mét kh«ng gian chËt hÑp, cã nhiÒu thÕ hÖ cïng chung sèng, quan hÖ hä hµng ch»ng chÞt. NhiÒu gia ®×nh, ng−êi n¨m m−¬i gäi kÎ lªn m−êi lµ anh lµ chÞ... – §Æc thï thø s¸u lµ mçi gia ®×nh ViÖt Nam x−a lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh tÕ tù cung – tù cÊp (khÐp kÝn). Mçi gia ®×nh hÇu nh− s¶n xuÊt ra toµn bé nh÷ng s¶n phÈm tiªu dïng cho m×nh: Võa trång trät, võa ch¨n nu«i, võa lµm thñ c«ng nghiÖp vµ bu«n b¸n trao ®æi trong céng ®ång xãm lµng lµ chÝnh. Mçi c¸ nh©n g¾n bã víi gia ®×nh, céng ®ång lµng xãm ®Ó sèng. Bá gia ®×nh trë thµnh "d©n ngô c−", lµ ng−êi mÊt gèc... Do vËy, xa cha mÑ, anh, em, hä hµng, quª h−¬ng lµng xãm lµ nçi ®au lín nhÊt, lµ tæn thÊt khã cã thÓ bï ®¾p ®−îc trong quan niÖm cña ng−êi ViÖt x−a. 160
3.2. Gia ®×nh ViÖt Nam ngµy nay Cïng víi nh÷ng biÕn ®æi cña x· héi, gia ®×nh ViÖt Nam còng cã nh÷ng ®æi thay ®¸ng kÓ so víi gia ®×nh ViÖt Nam truyÒn thèng. Bªn c¹nh sù kÕ thõa, ph¸t triÓn nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng cña gia ®×nh ViÖt Nam nh− cÇn cï lao ®éng; hiÕu häc, th−¬ng yªu, ®ïm bäc lÉn nhau; uèng n−íc nhí nguån (nhí ¬n tæ tiªn); hÕt lßng v× con c¸i... gia ®×nh ViÖt Nam ngµy nay cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c tr−íc. – Thø nhÊt, nÕu h«n nh©n trong x· héi ViÖt Nam tr−íc ®©y mang tÝnh ¸p ®Æt cña bè mÑ ®èi víi con c¸i th× ngµy nay h«n nh©n mang tÝnh tù nguyÖn, ®−îc x©y dùng trªn c¬ së t×nh yªu løa ®«i. Thanh niªn nam, n÷ tù do yªu ®−¬ng, t×m hiÓu vµ quyÕt ®Þnh ®i ®Õn h«n nh©n cña m×nh. Tuy nhiªn, ph¶i xin phÐp vµ ®−îc sù ®ång thuËn cña hai bªn gia ®×nh. – Thø hai, trong giai ®o¹n hiÖn nay, gia ®×nh h¹t nh©n trë nªn phæ biÕn. Trong gia ®×nh, c¸c thµnh viªn ®−îc chñ ®éng trong c«ng viÖc phï hîp víi bæn phËn, tr¸ch nhiÖm cña m×nh; vî chång, «ng bµ, con c¸i b×nh ®¼ng víi nhau trong c«ng viÖc vµ sinh ho¹t cuéc sèng. – Thø ba, vai trß cña ng−êi phô n÷ ®−îc ®Ò cao – b×nh ®¼ng víi nam giíi. Phô n÷ b×nh ®¼ng víi nam giíi trong mäi c«ng viÖc cña gia ®×nh (nu«i d¹y con c¸i, lµm kinh tÕ, x©y dùng nhµ cöa, mua s¾m trang thiÕt bÞ sinh ho¹t, ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt, sinh con...); ®−îc tham gia lao ®éng, tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng x· héi, qu¶n lÝ x· héi... vµ ®−îc thô h−ëng thµnh qu¶ lao ®éng vµ phóc lîi x· héi b×nh ®¼ng víi nam giíi. – Thø t−, viÖc sinh con trai ®Ó "nèi dâi t«ng ®−êng", ë n¬i nµy n¬i kh¸c vÉn cßn nÆng nÒ, song kh«ng cßn lµ mét g¸nh nÆng cho c¸c cÆp vî chång. §iÒu quan träng trong c¸c gia ®×nh hiÖn nay lµ nu«i d¹y con nªn ng−êi, cã viÖc lµm vµ thµnh ®¹t trong cuéc sèng x· héi. – Thø n¨m, nÕu gia ®×nh ViÖt Nam truyÒn thèng "con ®µn ch¸u ®èng" lµ tiªu chuÈn cña gia ®×nh cã phóc, cã ®øc, th× gia ®×nh ViÖt Nam hiÖn nay ®«ng con nhiÒu ch¸u lµ mét nçi cùc nhäc, mét g¸nh nÆng cho gia ®×nh vµ x· héi. Kh«ng Ýt cÆp vî chång, nhÊt lµ ë c¸c thµnh phè lín hiÖn nay, chØ muèn sinh Ýt con (mét con) ®Ó cã ®iÒu kiÖn nu«i d¹y con tèt h¬n, cã thêi gian vµ ®iÒu kiÖn ®Ó v−¬n lªn trong sù nghiÖp, ®Ó ®−îc ®i du lÞch ®©y ®ã. – Thø s¸u, nÕu mçi gia ®×nh ViÖt Nam x−a lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh tÕ tù cung, tù cÊp (khÐp kÝn), th× mçi gia ®×nh ViÖt Nam hiÖn nay lµ mét ®¬n vÞ kinh tÕ më. Mçi thµnh viªn trong gia ®×nh cã mét nghÒ nghiÖp x· héi nhÊt ®Þnh (trong biªn chÕ hoÆc ngoµi biªn chÕ nhµ n−íc, ë n«ng th«n hoÆc thµnh thÞ). S¶n phÈm lao ®éng lµm ra ®−îc trao ®æi, bu«n b¸n réng r·i (kh«ng bã hÑp trong luü tre lµng nh− tr−íc ®©y). II. Gi¸o dôc gia ®×nh víi viÖc h×nh thµnh nh©n c¸ch trÎ em løa tuæi mÇm non 1. Kh¸i niÖm vÒ gi¸o dôc gia ®×nh Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch trÎ em diÔn ra d−íi ¶nh h−ëng cña nhiÒu yÕu tè: bÈm sinh, di truyÒn; m«i tr−êng sèng (m«i tr−êng tù nhiªn, m«i tr−êng x· héi); ho¹t ®éng tÝch cùc 161
cña b¶n th©n ®øa trÎ; th«ng qua sù t¸c ®éng cña nhiÒu lùc l−îng gi¸o dôc: gi¸o gia ®×nh, gi¸o dôc nhµ tr−êng vµ gi¸o dôc cña c¸c ®oµn thÓ x· héi kh¸c. Mçi lùc l−îng gi¸o dôc nµy cã thÕ m¹nh nhÊt ®Þnh trong viÖc gi¸o dôc trÎ em, thÓ hiÖn ë ph−¬ng ph¸p, h×nh thøc gi¸o dôc vµ phô thuéc vµo tÝnh chÊt quan hÖ gi÷a ng−êi gi¸o dôc vµ ng−êi ®−îc gi¸o dôc. Gi¸o dôc gia ®×nh lµ qu¸ tr×nh nh÷ng ng−êi lín tuæi trong gia ®×nh truyÒn ®¹t cho con c¸i m×nh nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ x· héi vµ v¨n ho¸ gia ®×nh trong ho¹t ®éng, giao tiÕp vµ sinh ho¹t h»ng ngµy nh»m h×nh thµnh ë con c¸i nh÷ng n¨ng lùc, phÈm chÊt vµ thãi quen cÇn thiÕt ®Ó hoµ nhËp vµo cuéc sèng x· héi, phï hîp víi mong ®îi cña gia ®×nh. Gi¸o dôc gia ®×nh cã nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Æc tr−ng sau ®©y: – Gi¸o dôc gia ®×nh lµ gi¸o dôc b»ng t×nh c¶m huyÕt thèng s©u s¾c, kh«ng mét tæ chøc x· héi nµo cã thÓ so s¸nh, thay thÕ ®−îc. §ã lµ t×nh c¶m thiªng liªng, s©u nÆng cña t×nh mÉu tö, phô tö, huynh ®Ö... gi÷a mÑ con, cha con, anh em... ®−îc sö dông nh− lµ mét c«ng cô c¬ b¶n, th−êng xuyªn ®Ó c¶m ho¸ con em trong gia ®×nh. Mçi ng−êi lín tuæi trong gia ®×nh ®Òu cã tr¸ch nhiÖm b¶o ban gi¸o dôc trÎ em. ë ®©y, anh, chÞ còng ®−îc xem lµ "ng−êi thÇy" ®èi víi trÎ em. – NÕu gi¸o dôc nhµ tr−êng diÔn ra mét c¸ch cã tæ chøc, cã kÕ ho¹ch trong nh÷ng ho¹t ®éng x¸c ®Þnh, theo nh÷ng ®¬n vÞ thêi gian cô thÓ, th× gi¸o dôc gia ®×nh diÔn ra mét c¸ch th−êng xuyªn, kh«ng ®øt ®o¹n ë mäi ho¹t ®éng, mäi hoµn c¶nh. Gi¸o dôc gia ®×nh phï hîp víi tõng ng−êi, theo ®Æc ®iÓm t×nh h×nh, søc khoÎ, hoµn c¶nh tõng lóc cô thÓ. – Néi dung gi¸o dôc, ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc, h×nh thøc gi¸o dôc cña gia ®×nh phô thuéc vµo quan ®iÓm, truyÒn thèng gia ®×nh, phô thuéc vµo tr×nh ®é v¨n ho¸, häc vÊn cña nh÷ng ng−êi lín tuæi (ng−êi gi¸o dôc con em hä) trong gia ®×nh. – Trong x· héi hiÖn nay, gi¸o dôc gia ®×nh cã mèi liªn hÖ mËt thiÕt víi gi¸o dôc nhµ tr−êng, gi¸o dôc x· héi. Gi¸o dôc nhµ tr−êng, gi¸o dôc x· héi ®Þnh h−íng cho viÖc h×nh thµnh, ph¸t triÓn nh©n c¸ch trÎ em, trang bÞ cho trÎ em nh÷ng tri thøc, kÜ n¨ng c¬ b¶n, cÇn thiÕt gióp trÎ hoµ nhËp vµo cuéc sèng x· héi. Gi¸o dôc gia ®×nh bæ sung, cô thÓ ho¸, tiÕp nèi gi¸o dôc nhµ tr−êng, gi¸o dôc x· héi, mét mÆt më réng, cñng cè tri thøc, kÜ n¨ng, h×nh thµnh thãi quen cho trÎ, mÆt kh¸c t¹o nªn ë trÎ chiÒu s©u t©m hån, ®¹o ®øc vµ c¶m xóc ch©n thËt, lµm nÒn t¶ng v¨n ho¸ nh©n v¨n ë trÎ em... 2. ý nghÜa cña gi¸o dôc gia ®×nh ®èi víi trÎ em løa tuæi mÇm non Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, gia ®×nh lµ m«i tr−êng ®Çu tiªn vµ m·i m·i ¶nh h−ëng ®Õn toµn bé cuéc sèng cña con ng−êi. Trong m«i tr−êng ®Æc biÖt nµy, ng−êi lín (®Æc biÖt lµ ng−êi mÑ) lµ nh÷ng ng−êi thÇy ®Çu tiªn cña ®øa trÎ. Ngay tõ khi lät lßng mÑ, trÎ ®· ®−îc t¾m m×nh trong c¸c mèi quan hÖ c− xö v¨n ho¸ ®»m th¾m t×nh ng−êi. ë giai ®o¹n ®Çu cña cuéc ®êi, ®øa trÎ tiÕp thu v¨n ho¸, kinh nghiÖm x· héi kh«ng ph¶i b»ng lÝ trÝ vµ t− duy kh¸i niÖm mµ ®¬n gi¶n lµ sù b¾t ch−íc, th«ng qua cö chØ, t×nh c¶m cña nh÷ng ng−êi xung quanh. Tõ mét thùc tÕ tù nhiªn, v« thøc, phô thuéc vµ lóc ®Çu lµ céng sinh víi ng−êi mÑ, trÎ dÇn dÇn ph¸t triÓn c¶m gi¸c, vËn ®éng, t¸ch khái mÑ ®Ó trë thµnh con ng−êi 162
®éc lËp vÒ sinh häc, råi tiÕn lªn h×nh thµnh ý thøc con ng−êi. Nh− ®· tr×nh bµy trªn ®©y, gi¸o dôc gia ®×nh lµ gi¸o dôc b»ng t×nh c¶m huyÕt thèng s©u s¾c. T×nh yªu cña bè mÑ ®èi víi con c¸i lµ yÕu tè cã hiÖu qu¶ nhÊt trong qu¸ tr×nh dÉn d¾t trÎ th¬ thÝch nghi dÇn víi ®êi sèng x· héi. H¬n ai hÕt, bè mÑ lµ ng−êi kh«ng tiÕc c«ng søc, thêi gian, vËt chÊt nu«i d¹y ®øa trÎ tõng b−íc hoµ nhËp vµo nÒn v¨n ho¸ chung cña x· héi. §èi víi cha mÑ, ch¨m sãc, d¹y dç con nªn ng−êi kh«ng chØ lµ tr¸ch nhiÖm mµ cao h¬n thÕ lµ mét nhu cÇu, mét niÒm h¹nh phóc. T©m hån cña ®øa trÎ sÏ nghÌo nµn ®i nÕu thiÕu v¾ng sù giao tiÕp víi bè mÑ. T×nh th−¬ng yªu vµ sù ch¨m sãc cña bè mÑ ®èi víi con c¸i trong nh÷ng n¨m th¸ng ®Çu ®êi cã ý nghÜa rÊt to lín trong sù ph¸t triÓn t©m hån, t×nh c¶m, ®¹o ®øc cña c¸ nh©n. Giäng nãi, sù «m Êp, cö chØ vuèt ve ©u yÕm, che chë cña ng−êi mÑ, xuÊt ph¸t tõ t×nh th−¬ng yªu lµ nh÷ng Ên t−îng tèt ®Ñp cã lîi cho sù h×nh thµnh tÝnh thiÖn cña ®øa trÎ. Gi¸o dôc gia ®×nh gióp cho trÎ em tiÕp cËn, lµm quen vµ lÜnh héi ®−îc mét thÕ giíi v¨n ho¸ hiÖn thùc. Nh÷ng chuÈn mùc cña nÒn v¨n ho¸ x· héi ®−îc ®øa trÎ tiÕp nhËn th«ng qua gi¸o dôc gia ®×nh, tr−íc hÕt lµ th«ng qua gi¸o dôc cña bè mÑ. §èi víi ®øa trÎ, gia ®×nh lµ m« h×nh x· héi ®Çu tiªn ®−îc c¶m nhËn trùc tiÕp th«ng qua c¸c mèi quan hÖ trong gia ®×nh. Mét −u thÕ n÷a cña gi¸o dôc gia ®×nh lµ gia ®×nh cã ®−îc sù hiÓu biÕt s©u s¾c, cô thÓ ®èi t−îng gi¸o dôc vÒ c¸c mÆt trÝ lùc, søc khoÎ, c¸ tÝnh, hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn sèng... Do ®ã, gia ®×nh cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p gi¸o dôc riªng, ®Æc thï phï hîp víi tõng c¸ nh©n ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ mong muèn. §èi víi trÎ mÇm non, ®Æc biÖt lµ løa tuæi nhµ trÎ, c¶m gi¸c an toµn lµ tèi cÇn thiÕt ®Ó trÎ ho¹t ®éng, giao l−u, giao tiÕp. M«i tr−êng gia ®×nh víi nh÷ng quan hÖ huyÕt thèng s©u s¾c lµ n¬i t¹o nªn vµ duy tr× c¶m gi¸c an toµn cã hiÖu qu¶ nhÊt. ChÝnh trong m«i tr−êng gia ®×nh ®· h×nh thµnh nªn ë trÎ niÒm tin vµo nh÷ng ng−êi xung quanh, niÒm tin vµo b¶n th©n. Th«ng qua gi¸o dôc gia ®×nh, ®øa trÎ cã ®−îc nh÷ng kinh nghiÖm nhÊt ®Þnh trong c¸c mèi quan hÖ x· héi. Vµ nh÷ng kinh nghiÖm nµy chi phèi cuéc sèng vÒ sau cña ®øa trÎ. Nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy, GS. NguyÔn Kh¾c ViÖn cho r»ng: "H×nh nh− khi ®øa trÎ lùa chän th¸i ®é ®èi víi gia ®×nh th× phÇn lín tr−êng hîp nã còng quyÕt ®Þnh mét sè d¹ng chÝnh cña nh÷ng quan hÖ cña nã ®èi víi mäi ng−êi nãi chung; vµ quan ®iÓm cña mét c¸ nh©n vµ c¸ch nã xem xÐt phÇn lín nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt trong cuéc ®êi, cã thÓ biÓu hiÖn cïng mét kiÓu víi nh÷ng quan ®iÓm nã ®· cã tr−íc nh÷ng vÊn ®Ò vµ nh÷ng khã kh¨n n¶y sinh trong c¸i thÕ giíi hÑp cña gia ®×nh"(1). MÆt kh¸c, theo c¸c nhµ t©m lÝ häc, ë løa tuæi mÇm non, bè mÑ (vµ nh÷ng ng−êi lín kh¸c trong gia ®×nh) lµ thÇn t−îng ®Ó trÎ häc tËp, b¾t ch−íc. Tõ lêi ¨n, tiÕng nãi ®Õn t¸c phong ®i ®øng, lµm viÖc, sinh ho¹t... cña bè mÑ ®Òu lµ h×nh mÉu ®Ó trÎ b¾t ch−íc, lµm theo ("Giá nhµ ai quai nhµ Êy" lµ thÕ). Do ®ã, bè mÑ lµ ng−êi thÇy ®Çu tiªn, quan träng nhÊt h×nh thµnh nªn nh÷ng tÝnh c¸ch ban ®Çu cho trÎ th¬. §iÒu nµy ®ßi hái c¸c bËc cha mÑ ph¶i thùc sù lµ tÊm g−¬ng s¸ng vÒ ®¹o ®øc, n¨ng lùc, t¸c phong... ®Ó cho trÎ häc tËp, nãi theo. (1) NguyÔn Kh¾c ViÖn, T©m lÝ gia ®×nh, NXB trÎ, 1996, tr. 28. 163
3. NhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc gia ®×nh ®èi víi trÎ em løa tuæi mÇm non Chóng ta biÕt r»ng, h¬n mét nöa thêi gian trong ngµy ®øa trÎ ®−îc sèng trong m«i tr−êng gia ®×nh. Do vËy, gi¸o dôc gia ®×nh gi÷ vÞ trÝ quan träng trong viÖc gi¸o dôc trÎ em løa tuæi mÇm non. §Ó gãp phÇn gi¸o dôc trÎ em thµnh con ng−êi cã nh©n c¸ch ph¸t triÓn toµn diÖn, gia ®×nh cÇn ph¶i thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô sau: Gi¸o dôc thÓ chÊt, Gi¸o dôc ®¹o ®øc, Gi¸o dôc trÝ tuÖ, Gi¸o dôc thÈm mÜ theo kh¶ n¨ng vµ thÕ m¹nh cña gia ®×nh. 3.1. NhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc thÓ chÊt cña gia ®×nh Gi¸o dôc thÓ chÊt lµ mét nhiÖm vô quan träng trong gi¸o dôc nh©n c¸ch con ng−êi ph¸t triÓn toµn diÖn. ë løa tuæi mÇm non, nhÊt lµ nh÷ng n¨m th¸ng ®Çu tiªn cña cuéc ®êi, gia ®×nh gi÷ vai trß träng yÕu trong viÖc gi¸o dôc thÓ chÊt cho trÎ em. Néi dung gi¸o dôc thÓ chÊt cho trÎ em trong gia ®×nh bao gåm: Tæ chøc cho trÎ ¨n uèng Trong nh÷ng th¸ng ®Çu ®êi, trÎ lín lªn trong cuéc sèng gia ®×nh, viÖc nu«i con b»ng s÷a mÑ lµ cÇn thiÕt vµ lµ tr¸ch nhiÖm cña gia ®×nh (tr−íc hÕt lµ ng−êi mÑ); lín h¬n trÎ ®−îc ®i nhµ trÎ, tr−êng mÉu gi¸o, nh−ng Ýt nhÊt cã hai b÷a ¨n cña trÎ lµ do gia ®×nh ®¶m nhËn (b÷a s¸ng sím vµ b÷a tèi). §Ó c¸c b÷a ¨n ®¶m b¶o ®ñ chÊt dinh d−ìng vµ cung cÊp n¨ng l−îng hîp lÝ cho sù ph¸t triÓn cña trÎ, gia ®×nh cÇn ph¶i cã kiÕn thøc khoa häc vÒ dinh d−ìng, c¸ch chÕ biÕn mãn ¨n vµ viÖc tæ chøc cho trÎ ¨n uèng mét c¸ch khoa häc, vÖ sinh. CÇn phèi hîp víi tr−êng mÇm non trong viÖc tæ chøc ¨n uèng cho trÎ, mét mÆt rÌn luyÖn cho trÎ cã thãi quen cÇn thiÕt trong ¨n uèng, mét mÆt bæ sung dinh d−ìng cho trÎ trong c¸c b÷a ¨n ë gia ®×nh. – Tæ chøc cho trÎ ngñ GiÊc ngñ dµi (qua ®ªm) cña trÎ lµ rÊt quan träng. §Ó tæ chøc giÊc ngñ cho trÎ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ (trÎ ngñ s©u, ®Éy giÊc, kh«ng giËt m×nh...) gia ®×nh cÇn: + TËp cho trÎ thãi quen ®i ngñ ®óng giê. + Kh«ng ®Ó trÎ ch¬i qu¸ nhiÒu tr−íc khi ®i ngñ. + Kh«ng do¹ n¹t trÎ tr−íc khi trÎ ®i ngñ. + T¹o cho trÎ c¶m gi¸c tho¶i m¸i, an toµn khi ®i ngñ. – Tæ chøc vÖ sinh c¸ nh©n cho trÎ ViÖc t¾m röa, vÖ sinh r¨ng miÖng, tai mòi, häng, quÇn ¸o... cho trÎ lµ viÖc lµm chÝnh cña gia ®×nh, nhÊt lµ trong nh÷ng n¨m th¸ng ®Çu ®êi cña ®øa trÎ. §Ó thùc hiÖn viÖc vÖ sinh c¸ nh©n cho trÎ ®¹t hiÖu qu¶, gia ®×nh cÇn ph¶i cã kiÕn thøc khoa häc vÒ ch¨m sãc søc khoÎ, vÖ sinh cho trÎ; cÇn ph¶i phèi hîp víi tr−êng mÇm non ®Ó rÌn luyÖn cho trÎ nh÷ng thãi quen cÇn thiÕt vÒ v¨n ho¸ vÖ sinh, thãi quen tù phôc vô... 3.2. NhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc cña gia ®×nh NÕu gi¸o dôc thÓ chÊt t¹o ra tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn t©m lÝ, nh©n c¸ch, th× gi¸o dôc ®¹o 164
®øc t¹o nªn mÆt cèt lâi trong nh©n c¸ch. ë løa tuæi mÇm non, gia ®×nh gi÷ vai trß quan träng trong viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ em. Trong gi¸o dôc ®¹o ®øc cña gia ®×nh, viÖc gi¸o dôc c¸ch øng xö víi nh÷ng ng−êi xung quanh, tøc lµ lêi ¨n tiÕng nãi, c¸ch chµo hái lÔ phÐp víi ng−êi lín («ng bµ, cha mÑ, nh÷ng ng−êi lín tuæi trong gia ®×nh, céng ®ång, x· héi...), sù nh−êng nhÞn em nhá, v©ng lêi ng−êi lín... lµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n. Nhê gi¸o dôc gia ®×nh, trÎ nhËn biÕt ®−îc vÞ trÝ cña m×nh trong gia ®×nh, hä hµng, céng ®ång, x· héi vµ c¸ch hµnh ®éng, øng xö phï hîp víi vÞ trÝ cña m×nh. Néi dung c¬ b¶n thø hai trong gi¸o dôc ®¹o ®øc cña gia ®×nh ®èi víi trÎ th¬ lµ h×nh thµnh ë trÎ xóc c¶m – t×nh c¶m yªu th−¬ng, g¾n bã víi nh÷ng ng−êi xung quanh. Tr−íc hÕt, lµ t×nh c¶m yªu th−¬ng g¾n bã víi gia ®×nh: yªu quý, lÔ phÐp, v©ng lêi «ng bµ, cha mÑ, yªu th−¬ng, nh−êng nhÞn, gióp ®ì em nhá... Sau ®ã lµ t×nh c¶m yªu th−¬ng ®èi víi nh÷ng ng−êi kh¸c trong hä hµng th©n téc, céng ®ång, x· héi (kÝnh träng ng−êi giµ, yªu quý em nhá, ®oµn kÕt, cïng häc cïng ch¬i víi b¹n...). Néi dung c¬ b¶n thø ba trong gi¸o dôc ®¹o ®øc cña gia ®×nh ®èi víi trÎ th¬ lµ gi¸o dôc, rÌn luyÖn cho trÎ mét sè thãi quen cÇn thiÕt trong cuéc sèng: + Thãi quen gän gµng, ng¨n n¾p, nh−: kh«ng bµy bõa ®å dïng, ®å ch¬i ra gi−êng, ra bµn, ra nhµ; biÕt xÕp, ®Ó ®å dïng, ®å ch¬i vµo n¬i quy ®Þnh cña gia ®×nh; + Thãi quen tù lËp trong ¨n uèng, vÖ sinh, kh«ng nhâng nhÏo, û l¹i vµo ng−êi lín. + Thãi quen gi÷ g×n vÖ sinh chung (kh«ng vøt r¸c bõa b·i ra n¬i c«ng céng), biÕt b¶o vÖ vËt nu«i, c©y trång ë gia ®×nh còng nh− n¬i c«ng céng. + BiÕt v©ng lêi vµ gióp ®ì gia ®×nh (lµm theo sù sai b¶o cña bè mÑ) nh÷ng c«ng viÖc võa søc. 3.3. NhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc trÝ tuÖ cña gia ®×nh §èi víi häc sinh phæ th«ng, gi¸o dôc trÝ tuÖ lµ nhiÖm vô chÝnh cña nhµ tr−êng, diÔn ra th«ng qua c¸c m«n häc. §èi víi trÎ mÇm non, gi¸o dôc trÝ tuÖ lµ nhiÖm vô chung cña gia ®×nh vµ nhµ tr−êng, vµ diÔn ra ë mét ho¹t ®éng vµ trong sinh ho¹t h»ng ngµy ë gia ®×nh vµ tr−êng mÇm non. Do vËy, nhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc trÝ tuÖ cho trÎ mÇm non cña gia ®×nh vµ nhµ tr−êng ph¶i cã sù thèng nhÊt, bæ sung cho nhau, hç trî cho nhau. NhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc trÝ tuÖ cho trÎ mÇm non trong gia ®×nh bao gåm: – Cñng cè c¸c chuÈn c¶m gi¸c cho trÎ (chuÈn c¶m gi¸c vÒ mµu s¾c, h×nh d¹ng, kÝch th−íc, mïi vÞ, ©m thanh...). – Cñng cè, ph¸t triÓn n¨ng lùc ®Þnh h−íng kh«ng gian, thêi gian cho trÎ. – Cñng cè, më réng, ph¸t triÓn vèn tõ vµ rÌn luyÖn cho trÎ ho¹t ®éng lêi nãi, gãp phÇn ph¸t triÓn ng«n ng÷ m¹ch l¹c cho trÎ. – Cñng cè, më réng, bæ sung biÓu t−îng, kh¸i niÖm vÒ cuéc sèng xung quanh cho trÎ. – KÝch thÝch tÝnh tß mß, ham hiÓu biÕt vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc ho¹t ®éng trÝ tuÖ (n¨ng lùc quan s¸t, n¨ng lùc ph©n tÝch – tæng hîp, kh¸i qu¸t...) cho trÎ trong c¸c ho¹t ®éng còng nh− 165
giao tiÕp, sinh ho¹t h»ng ngµy. 3.4. NhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc thÈm mÜ cña gia ®×nh Gia ®×nh vµ tr−êng mÇm non lµ cÇu nèi gi÷a trÎ em víi c¸i ®Ñp. Nhê ng−êi lín («ng bµ, bè mÑ, c« gi¸o) trÎ em kh«ng chØ c¶m thô ®−îc c¸i ®Ñp trong cuéc sèng (thiªn nhiªn, x· héi, con ng−êi) mµ cßn biÕt ®¸nh gi¸ c¸i ®Ñp vµ cã nhu cÇu sèng theo c¸i ®Ñp, s¸ng t¹o ra c¸i ®Ñp trong cuéc sèng (trong ho¹t ®éng vui ch¬i, trong sinh ho¹t, trong giao tiÕp). Do vËy, nhiÖm vô gi¸o dôc thÈm mÜ cho trÎ mÇm non cña gia ®×nh bao gåm: – D¹y trÎ biÕt c¶m thô ®óng ®¾n vÎ ®Ñp trong cuéc sèng xung quanh, vÎ ®Ñp trong cuéc sèng gia ®×nh (vÎ ®Ñp trong quan hÖ gi÷a ng−êi víi ng−êi . VÎ ®Ñp cña ®å dïng sinh ho¹t, cña ®å ch¬i, cña sù bµi trÝ phßng ¨n, phßng ngñ, phßng sinh ho¹t...); vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn, x· héi n¬i c− tró... – D¹y trÎ biÕt ®¸nh gi¸ ®óng c¸i ®Ñp trong cuéc sèng (thÕ nµo lµ ®Ñp, thÕ nµo lµ xÊu) trong quan hÖ øng xö víi gia ®×nh, víi nh÷ng ng−êi kh¸c, víi vËt nu«i, c©y trång, trong thiªn nhiªn, nghÖ thuËt... – D¹y trÎ biÕt sèng theo c¸i ®Ñp, cã nhu cÇu t¹o ra c¸i ®Ñp trong cuéc sèng (¨n mÆc gän gµng, s¹ch ®Ñp, cã lêi nãi hay, cö chØ lÔ phÐp...). 3.5. NhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc lao ®éng cña gia ®×nh Gia ®×nh lµ m«i tr−êng thuËn lîi ®Ó gi¸o dôc lao ®éng vµ rÌn luyÖn cho trÎ kÜ n¨ng, thãi quen lao ®éng, h×nh thµnh th¸i ®é ®óng ®¾n víi lao ®éng vµ ng−êi lao ®éng cho trÎ em. Gi¸o dôc lao ®éng cho trÎ em trong gia ®×nh tr−íc hÕt lµ gióp trÎ hiÓu ®−îc lao ®éng cña nh÷ng ng−êi th©n trong gia ®×nh («ng bµ, cha mÑ, ...), sau ®ã lµ nh÷ng ng−êi lao ®éng nãi chung. Trªn c¬ së ®ã h×nh thµnh ë trÎ lßng yªu quý ng−êi lao ®éng («ng bµ, cha mÑ vµ nh÷ng ng−êi lao ®éng kh¸c); n©ng n−u, b¶o vÖ s¶n phÈm lao ®éng. NhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc lao ®éng thø hai trong gia ®×nh lµ rÌn luyÖn cho trÎ kÜ n¨ng, thãi quen lao ®éng ®¬n gi¶n (tù phôc vô, sinh ho¹t, gióp ®ì gia ®×nh nh÷ng c«ng viÖc võa søc: t−íi c©y, quÐt s©n, quÐt nhµ, cho gµ ¨n...). NhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc lao ®éng thø ba trong gia ®×nh lµ h×nh thµnh ë trÎ t×nh yªu lao ®éng, s½n sµng gióp ®ì gia ®×nh nh÷ng c«ng viÖc võa søc khi ng−êi lín yªu cÇu. 4. Ph−¬ng thøc gi¸o dôc trÎ trong gia ®×nh Nh− chóng ta ®· biÕt, gia ®×nh lµ mét m«i tr−êng v¨n ho¸ ®Æc biÖt phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña trÎ th¬. Mét mÆt, ®©y lµ mét m«i tr−êng an toµn, trong ®ã ®øa trÎ lín lªn bªn c¹nh nh÷ng ng−êi ruét thÞt, lu«n ®−îc ng−êi lín th−¬ng yªu, Êp ñ. MÆt kh¸c, gia ®×nh lµ mét m«i tr−êng phong phó vÒ mèi quan hÖ gi÷a ng−êi víi ng−êi, vÒ mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi vµ thiªn nhiªn (vËt nu«i, c©y trång...). ViÖc d¹y dç cña gia ®×nh ®−îc diÔn ra ë mäi lóc mäi hoµn c¶nh, trong mäi ho¹t ®éng, giao tiÕp theo mét ph−¬ng thøc ®Æc biÖt ph−¬ng thøc gia ®×nh, kh¸c víi ph−¬ng thøc nhµ tr−êng ë tr−êng mÇm non. 166
Ph−¬ng thøc gi¸o dôc cña gia ®×nh ®èi víi trÎ em cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y: – Gia ®×nh ch¨m sãc, gi¸o dôc trÎ em b»ng t×nh th−¬ng yªu ruét thÞt. §ã lµ mét t×nh c¶m ®Æc biÖt mµ ng−êi lín dµnh cho trÎ th¬ trong gia ®×nh. Trªn c¬ së t×nh th−¬ng yªu ruét thÞt mµ nu«i d−ìng (tøc lµ ch¨m sãc c¶ ®êi sèng thÓ chÊt lÉn tinh thÇn) vµ d¹y dç (tøc lµ d¹y mµ dç dµnh cho trÎ theo m×nh) trÎ em, nghÜa lµ gi¸o dôc b»ng t×nh th−¬ng. Ng−êi lín trong gia ®×nh hÕt lßng v× ®øa trÎ, vµ næi bËt lªn tÊt c¶ lµ vai trß ng−êi mÑ, víi hai ®øc tÝnh ®Æc tr−ng lµ nh¹y c¶m vµ s½n sµng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®øa con. Nhê tÝnh nh¹y c¶m, ng−êi mÑ dÔ dµng ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng biÕn ®æi dï lµ rÊt nhá vÒ tÝnh t×nh còng nh− søc khoÎ cña ®øa con. Nhê tÝnh s½n sµng mµ bao giê ng−êi mÑ còng ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu ph¸t triÓn cña ®øa trÎ, kh«ng trõ mét khã kh¨n trë ng¹i nµo... ChØ cã trong gia ®×nh ®øa trÎ míi h−ëng ®−îc ®Çy ®ñ t×nh yªu th−¬ng, míi cã nh÷ng phót vui ®ïa thÝch thó bªn mÑ, trß chuyÖn thñ thØ víi cha, ®−îc vç vÒ, ©u yÕm khi ¨n, khi ngñ. Sèng trong m«i tr−êng trµn ngËp sù yªu th−¬ng Êy ®øa trÎ sÏ ®−îc tho¶ m·n nhu cÇu vÒ t×nh c¶m mang tÝnh chÊt ruét thÞt ®Ó ph¸t triÓn. §ã lµ nh÷ng gi©y phót h¹nh phóc rÊt cÇn cho sù lín lªn c¶ thÓ x¸c lÉn tinh thÇn cña trÎ. Cã thÓ gäi ®©y lµ nh÷ng "niÒm vui ph¸t triÓn", ®−îc coi nh− liÒu thuèc bæ c¶ vÒ t©m hån lÉn thÓ x¸c, mµ thiÕu hôt th× trÎ sÏ bÞ hÐo hon chËm ph¸t triÓn. – Ng−êi lín trong gia ®×nh d¹y trÎ b»ng giao tiÕp trùc tiÕp vµ th−êng xuyªn víi nã. §øa trÎ khi cßn bÕ ½m, ng−êi lín võa cho con bó võa nùng con, trß chuyÖn víi con ®ñ ®iÒu: nµo lµ t×nh yªu cña mÑ dµnh cho con, nµo lµ −íc muèn cña mÑ, cña cha vÒ t−¬ng lai cña con... tÊt c¶ ®Òu ®−îc ®øa trÎ c¶m nhËn mét c¸ch trùc tiÕp víi mét c¶m gi¸c an toµn, vui s−íng v« bê bÕn. Lín lªn mét chót, ng−êi lín võa lµm viÖc nhµ, võa theo dâi, d¹y dç, tËp cho con kh«n lín. Con hái mÑ ®¸p, mÑ gäi con th−a, mÑ kÓ con nghe, mÑ ru con th−ëng thøc, con nãi sai mÑ söa, con lµm sai mÑ ng¨n ngõa... §ã lµ ph−¬ng thøc nu«i d¹y th−êng diÔn ra trong c¸c gia ®×nh. Ph−¬ng thøc nµy kh«ng cÇn ch−¬ng tr×nh, bµi b¶n theo mét hÖ thèng. Ng−êi lín d¹y trÎ th−êng xuyªn ë mäi n¬i, mäi lóc, trong c¸c t×nh huèng thùc cña cuéc sèng xung quanh. Cã thÓ nãi, ®øa trÎ ®· lín lªn c¹nh mÑ, bªn c¹nh ng−êi th©n yªu ruét thÞt, qua ®ã trÎ häc ¨n, häc nãi, häc gãi, häc më... häc lµm ng−êi mét c¸ch tù nhiªn vµ nhÑ nhµng. – Gia ®×nh kh«ng tiÕn hµnh t¸c ®éng ®ång lo¹t víi trÎ em trong nhãm hay trong tËp thÓ, mµ ch¨m sãc, d¹y dç tõng ®øa con (kÓ c¶ víi trÎ sinh ®«i), do ®ã ®øa trÎ cã ®iÒu kiÖn ®−îc ch¨m sãc chu ®¸o, tØ mØ tõ giÊc ngñ tíi b÷a ¨n, ®−îc b¶o ban cÆn kÏ tõ lêi ¨n, tiÕng nãi, tõ c¸ch ®i, ®øng ®Õn nh÷ng c¸ch c− xö th«ng th−êng trong cuéc sèng, ®¸p øng kÞp thêi nh÷ng nhu cÇu phï hîp víi thÓ tr¹ng vµ nÐt t©m lÝ riªng cña tõng trÎ. Trong gia ®×nh (nhÊt lµ gia ®×nh truyÒn thèng), th−êng cã nhiÒu thµnh viªn kh¸c nhau, mçi ng−êi Ýt nhiÒu ®Òu tham gia vµo viÖc nu«i d¹y trÎ, dï cã ý thøc hay kh«ng ý thøc nh−ng ®Òu ¶nh h−ëng m¹nh mÏ ®Õn sù ph¸t triÓn cña ®øa trÎ. NÕu ë tr−êng mÉu gi¸o, mét c« d¹y nhiÒu ch¸u, th× ng−îc l¹i, ë nhµ mét ®øa trÎ l¹i cã thÓ nhËn ®−îc sù ch¨m sãc d¹y b¶o cña nhiÒu ng−êi ë nh÷ng ®é tuæi vµ cã tÝnh c¸ch kh¸c nhau. Trong mèi quan hÖ giao tiÕp phong phó ë gia ®×nh, ®øa trÎ ®−îc tiÕp thu nh÷ng ®iÒu míi l¹, rÊt kh¸c nhau, t¹o ra cho nã nh÷ng c¶m xóc mang nhiÒu s¾c th¸i phong phó (nh− «ng, bµ kÓ chuyÖn cæ tÝch, anh, chÞ bµy c¸c trß ch¬i...). Khi ®øa 167
trÎ trë thµnh trung t©m cña tÊt c¶ mäi thµnh viªn trong gia ®×nh th× ®ã lµ ®iÒu kiÖn v« cïng thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn mäi mÆt cña nã. – T¸c ®éng cña gia ®×nh ®Õn trÎ em th−êng b»ng nhiÒu h×nh thøc mang tÝnh chÊt tÝch hîp vµ ®−îm mµu s¾c nghÖ thuËt. Tr−íc hÕt, ®ã lµ viÖc nu«i vµ d¹y ®−îc kÕt hîp mét c¸ch tù nhiªn, khÐo lÐo: cho con ¨n mÑ cã thÓ trß chuyÖn, b¶o ban con nhiÒu ®iÒu, ru con ngñ mÑ cã thÓ cho con nghe nh÷ng lµn ®iÖu d©n ca, nh÷ng c©u th¬ hay. ë ®©y kh«ng hÒ cã ch−¬ng tr×nh bµi b¶n cña c¸c m«n häc, vËy mµ ng−êi mÑ ®· truyÒn cho con biÕt bao ®iÒu hiÓu biÕt: ®ã lµ nh÷ng lêi ¨n tiÕng nãi trong cuéc sèng h»ng ngµy, lêi ru c©u h¸t, nh÷ng truyÖn cæ tÝch, ngô ng«n, nh÷ng ý niÖm c¬ b¶n vÒ thiÖn vµ ¸c... Tãm l¹i, ng−êi mÑ ®· ®−a con vµo thÕ giíi cña nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ mµ gia ®×nh ®· thõa nhËn vµ thùc hiÖn h»ng ngµy. §Æc biÖt, lµ qua lêi ru, ng−êi mÑ ®· d¹y cho con nghÖ thuËt ©m nh¹c vµ th¬ ca d©n téc ®Ó con biÕt yªu vÎ ®Ñp thiªn nhiªn, yªu quª h−¬ng ®Êt n−íc, yªu bµ con xãm lµng, tõ ®ã mµ thªm giµu lßng nh©n ¸i. ChÝnh qua nhiÒu h×nh thøc nghÖ thuËt d©n gian (kÓ c¶ trß ch¬i vµ ®å ch¬i) mµ nhiÒu ng−êi trong gia ®×nh cã thÓ truyÒn cho con em nh÷ng tinh hoa cña nÒn v¨n ho¸ d©n téc. Nhê ph−¬ng thøc t¸c ®éng ®Æc biÖt nµy, gia ®×nh cã ¶nh h−ëng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña trÎ th¬. TrÎ em ®· tiÕp thu v¨n ho¸ gia ®×nh mét c¸ch tù nhiªn, nhÑ nhµng, mµ hiÖu qu¶ l¹i cao. V¨n ho¸ gia ®×nh ®Ó l¹i Ên t−îng s©u ®Ëm trong t©m hån ®øa trÎ, khiÕn ®«i khi ta t−ëng nh− ®ã lµ b¶n n¨ng thø hai cña con ng−êi. §Æc biÖt lµ lÜnh vùc gi¸o dôc ®¹o ®øc, thÈm mÜ th× v¨n ho¸ gia ®×nh chiÕm −u thÕ tuyÖt ®èi. Vµ mÆt ®¹o ®øc, thÈm mÜ l¹i chÝnh lµ c¸i cèt lâi trong nÒn t¶ng ban ®Çu cña nh©n c¸ch mçi con ng−êi, mµ biÓu hiÖn tËp trung cña nã lµ lßng nh©n ¸i cña ng−êi mÑ (do ®ã ng−êi ta gäi v¨n ho¸ gia ®×nh lµ "v¨n ho¸ mÑ"). Nã cã thÓ h×nh thµnh nªn ®¹o ®øc cao ®Ñp gi÷a c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh. §¹o ®øc gia ®×nh ®−îc cñng cè vµ ph¸t triÓn l¹i chÝnh lµ thµnh tr× v÷ng ch¾c ®Ó chèng l¹i mäi sù tha ho¸ xÊu xa cña con ng−êi. §µnh r»ng, hiÖu qu¶ gi¸o dôc gia ®×nh hoµn toµn phô thuéc vµo tr×nh ®é v¨n hãa cña mçi thµnh viªn trong gia ®×nh mµ hä ®· tiÕp thu ®−îc cña nÒn v¨n ho¸ d©n téc vµ nh©n lo¹i, ®Æc biÖt lµ tr×nh ®é v¨n ho¸ cña ng−êi mÑ. ChÝnh v¨n ho¸ gia ®×nh ®· gieo vµo ®Çu ãc non nít cña trÎ nh÷ng mÇm mèng cã kh¶ n¨ng lµm n¶y në trong ®ã mét t©m hån víi nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc vµ n¨ng khiÕu mang h×nh bãng cña nÒn v¨n ho¸ gia ®×nh. 5. Nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn cã trong gi¸o dôc gia ®×nh §Ó trë thµnh mét m«i tr−êng gi¸o dôc lµnh m¹nh, cã hiÖu qu¶ ®èi víi trÎ th¬, mçi gia ®×nh cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n sau ®©y: – Ph¶i t¹o ra ®−îc bÇu kh«ng khÝ t©m lÝ gia ®×nh ªm Êm, hoµ thuËn, trong ®ã mäi thµnh viªn yªu th−¬ng, quan t©m, gióp ®ì, ®ïm bäc lÉn nhau. TrÎ em rÊt nh¹y c¶m víi kh«ng khÝ t©m lÝ gia ®×nh. Mét gia ®×nh hoµ thuËn, ªm Êm sÏ t¹o ra cho trÎ c¶m gi¸c an toµn ®Ó ph¸t triÓn. – Ph¶i n¾m ®−îc môc tiªu, nhiÖm vô vµ ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc mÇm non trong tõng giai ®o¹n tuæi ®Ó ®Þnh h−íng c«ng t¸c ch¨m sãc, gi¸o dôc trÎ em trong gia ®×nh vµ phèi hîp víi tr−êng mÇm non trong viÖc gi¸o dôc vµ rÌn luyÖn cho trÎ nh÷ng thãi quen cÇn thiÕt. – Ph¶i n¾m ®−îc ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn t©m lÝ, sinh lÝ cña løa tuæi vµ ®Æc ®iÓm c¸ nh©n cña 168
tõng trÎ ®Ó ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu, nhiÖm vô võa søc víi tõng trÎ. SÏ lµ kh«ng hiÖu qu¶ khi cha mÑ ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu, nhiÖm vô v−ît qu¸ kh¶ n¨ng cña trÎ (tËp ®i qu¸ sím – trÎ dÔ bÞ vßng kiÒng, cho trÎ ¨n qu¸ nhiÒu chÊt dinh d−ìng – dÔ bÞ m¾c bÖnh bÐo ph×, häc ngo¹i ng÷ khi tiÕng mÑ ®Ó ch−a sâi – sÏ kh«ng ®i ®Õn ®©u...). Song bá lì c¬ héi (khi sù ph¸t triÓn cña trÎ ®· ®¹t ®Õn sù chÝn muåi) hoÆc ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu, nhiÖm vô qu¸ dÔ còng mang l¹i hiÖu qu¶ gi¸o dôc thÊp. – Ph¶i cã sù thèng nhÊt vµ nhÊt qu¸n cña cha mÑ, nh÷ng ng−êi lín tuæi trong viÖc gi¸o dôc trÎ em. – Yªu th−¬ng, chiÒu chuéng trÎ lµ cÇn thiÕt, nh−ng ph¶i hîp lÝ. Nu«ng chiÒu qu¸ møc sÏ t¹o ra ë trÎ thãi nhâng nhÏo, b−íng bØnh, Ých kØ; gi¸o dôc b»ng t×nh c¶m (©u yÕm, vç vÒ, ®éng viªn, khÝch lÖ...) sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n do¹ n¹t, qu¸t m¾ng hay roi vät. – Ph¶i x©y dùng mét chÕ ®é sinh ho¹t hîp lÝ vµ thùc hiÖn mét c¸ch th−êng xuyªn, nghiªm tóc nh»m t¹o lËp nh÷ng thãi quen cÇn thiÕt cho trÎ. – Bè mÑ vµ nh÷ng ng−êi th©n trong gia ®×nh ph¶i lµ tÊm g−¬ng ®Ó trÎ häc tËp, b¾t ch−íc. III. Sù phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ tr−êng mÇm non trong viÖc gi¸o dôc trÎ em 1. ý nghÜa cña sù phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng trong viÖc gi¸o dôc trÎ em Chóng ta biÕt r»ng, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña trÎ em chÞu ¶nh h−ëng trùc tiÕp vµ s©u s¾c bëi c«ng t¸c gi¸o dôc cña gia ®×nh vµ tr−êng mÇm non. Mçi m«i tr−êng gi¸o dôc cã thÕ m¹nh riªng trong viÖc gi¸o dôc trÎ em. Do vËy, viÖc phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng trong viÖc gi¸o dôc trÎ em lµ rÊt cÇn thiÕt. Mét mÆt nã t¹o ra sù thèng nhÊt trong c«ng t¸c ch¨m sãc – gi¸o dôc trÎ em gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng. MÆt kh¸c, nã gióp cho nhµ tr−êng ph¸t huy ®−îc thÕ m¹nh cña gia ®×nh trong c«ng t¸c ch¨m sãc – gi¸o dôc trÎ em, tr¸nh ®−îc t×nh tr¹ng "trèng ®¸nh xu«i, kÌn thæi ng−îc" trong c«ng t¸c ch¨m sãc gi¸o dôc trÎ em gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng. Cã thÓ nãi, gi¸o dôc gia ®×nh vµ gi¸o dôc nhµ tr−êng bæ sung cho nhau, hç trî cho nhau trong viÖc gi¸o dôc trÎ em. Gia ®×nh cñng cè më réng vµ rÌn luyÖn cho trÎ nh÷ng néi dung ®−îc tiÕp nhËn ë nhµ tr−êng. Ng−îc l¹i, nhµ tr−êng ph¸t huy vèn kinh nghiÖm cña trÎ trong gia ®×nh vµo viÖc gi¸o dôc, rÌn luyÖn nh÷ng kÜ n¨ng, thãi quen cÇn thiÕt cho trÎ. Thùc tÕ cho hay r»ng, nÕu gia ®×nh vµ nhµ tr−êng cã sù phèi hîp chÆt chÏ víi nhau trong c«ng t¸c gi¸o dôc trÎ em th× c«ng t¸c gi¸o dôc cña gia ®×nh vµ cña nhµ tr−êng ®Òu diÔn ra thuËn lîi vµ cã hiÖu qu¶. Nhê cã sù phèi hîp nµy mµ nhµ tr−êng (c« gi¸o mÇm non) biÕt ®−îc nÕt ¨n, nÕt ë, søc khoÎ, t©m tr¹ng... cña trÎ ë gia ®×nh ®Ó ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p gi¸o dôc thÝch hîp; c¸c bËc cha mÑ biÕt ®−îc yªu cÇu cña nhµ tr−êng, t×nh h×nh ¨n ngñ, ch¬i, häc cña con c¸i m×nh ë tr−êng ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p gi¸o dôc hîp lÝ. Ng−îc l¹i, nÕu gia ®×nh vµ nhµ tr−êng kh«ng cã sù phèi hîp chÆt chÏ trong c«ng t¸c gi¸o dôc trÎ em th× viÖc gi¸o dôc cña gia ®×nh vµ cña nhµ tr−êng cã thÓ diÔn ra Ýt hiÖu qu¶; khã mµ h×nh thµnh nÒ nÕp, thãi quen cho trÎ khi kh«ng cã sù thèng nhÊt, ®ång bé gi÷a gi¸o dôc gia ®×nh vµ gi¸o dôc nhµ tr−êng. 169
2. Néi dung vµ c¸c h×nh thøc phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng trong c«ng t¸c gi¸o dôc trÎ em Trong c«ng t¸c phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng ®Ó gi¸o dôc trÎ em, cã hai néi dung rÊt c¬ b¶n cÇn ph¶i phèi hîp chÆt chÏ míi mang l¹i hiÖu qu¶ gi¸o dôc. §ã lµ: – Phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng trong viÖc x©y dùng c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ em. §å dïng, ®å ch¬i, trang thiÕt bÞ ch¨m sãc, gi¸o dôc lµ ®iÒu tèi quan träng ®Ó triÓn khai c¸c ho¹t ®éng ch¨m sãc, gi¸o dôc trÎ, nã gãp phÇn quan träng vµo viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ gi¸o dôc toµn diÖn cho trÎ. ViÖc x©y dùng c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ ch¨m sãc gi¸o dôc trÎ em cÇn ®−îc coi lµ tr¸ch nhiÖm chung cña gia ®×nh vµ nhµ tr−êng, nhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay. – Phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng trong viÖc x¸c ®Þnh môc tiªu, néi dung, ph−¬ng ph¸p ch¨m sãc gi¸o dôc trÎ em. Trong ®ã x¸c ®Þnh râ yªu cÇu, nhiÖm vô cña mçi lùc l−îng gi¸o dôc (gia ®×nh, nhµ tr−êng) trong viÖc thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc trÎ em trong tõng thêi k×. §Ó thùc hiÖn tèt néi dung phèi hîp nµy, nhµ tr−êng ph¶i nhËn thøc ®−îc thÕ m¹nh cña gia ®×nh trong c«ng t¸c ch¨m sãc gi¸o dôc trÎ em, t«n träng vµ ph¸t huy vai trß chñ ®éng, s¸ng t¹o cña gia ®×nh trong c«ng t¸c ch¨m sãc – gi¸o dôc trÎ em. Nhµ tr−êng cÇn cã kÕ ho¹ch tuyªn truyÒn, båi d−ìng kiÕn thøc nu«i d¹y cho c¸c bËc cha mÑ, gióp gia ®×nh n¾m ®−îc môc tiªu, nhiÖm vô ch¨m sãc, gi¸o dôc trÎ em cña §¶ng vµ Nhµ n−íc. NhiÖm vô hÕt søc quan träng cña tr−êng mÇm non lµ tæ chøc tèt m¹ng l−íi ®¹i diÖn héi cha mÑ häc sinh ®Ó theo dâi c«ng t¸c gi¸o dôc gia ®×nh vµ triÓn khai kÕ ho¹ch cña nhµ tr−êng trong c«ng t¸c phèi hîp víi gia ®×nh; ®Ó tuyªn truyÒn, vËn ®éng c¸c bËc cha mÑ ®−a con ®Õn tr−êng, ®ãng gãp kinh phÝ x©y dùng nhµ tr−êng vµ thùc hiÖn phong trµo nu«i con khoÎ, d¹y con ngoan... VÒ phÇn m×nh, gia ®×nh cÇn t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó trÎ thùc hiÖn ®−îc nh÷ng yªu cÇu cña nhµ tr−êng khi ë nhµ. VÝ dô, nh− viÖc rÌn luyÖn cho trÎ mét thãi quen sinh ho¹t, giao tiÕp øng xö trong ch¬i, tËp... Gia ®×nh ph¶i cã ý thøc rÌn luyÖn, uèn n¾n cho trÎ trong cuéc sèng h»ng ngµy. §Ó lµm ®−îc nh÷ng viÖc trªn ®©y, mét mÆt gia ®×nh cÇn ph¶i tiÕp thu nh÷ng tri thøc nu«i d¹y trÎ theo khoa häc tõ phÝa nhµ tr−êng vµ vËn dông tèt vµo trong c«ng t¸c nu«i d¹y con em m×nh. MÆt kh¸c, cÇn ph¶i th−êng xuyªn trao ®æi víi nhµ tr−êng vÒ t×nh h×nh sinh ho¹t, ho¹t ®éng, t©m tr¹ng, søc khoÎ... cña con em m×nh khi ë nhµ. §ång thêi ph¶i tr¸nh chñ nghÜa kinh nghiÖm trong c«ng t¸c nu«i d¹y trÎ. Sù phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng trong c«ng t¸c gi¸o dôc mÇm non cã thÓ tiÕn hµnh d−íi nh÷ng h×nh thøc sau ®©y: – Thµnh lËp m¹ng l−íi ®¹i diÖn héi cha mÑ häc sinh. Héi cha mÑ häc sinh cña tr−êng mÇm non do Ban Gi¸m hiÖu tæ chøc – thµnh lËp. Héi cha mÑ häc sinh cña nhãm, líp do gi¸o viªn tæ chøc – thµnh lËp. §¹i diÖn héi cha mÑ häc sinh lµ nh÷ng ng−êi say mª víi c«ng t¸c ch¨m sãc – gi¸o dôc trÎ em, cã nh÷ng hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ khoa häc nu«i d¹y trÎ, cã kh¶ n¨ng lµm tèt c«ng t¸c tuyªn truyÒn, vËn ®éng vµ cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao trong c«ng viÖc chung. 170
Héi cha mÑ häc sinh ®−îc häp theo ®Þnh k×. Trong mét n¨m th−êng cã ba cuéc häp chÝnh: + Häp ®Çu n¨m häc: Häp ®Çu n¨m häc nh»m th«ng b¸o cho gia ®×nh kÕ ho¹ch cña tr−êng, cña nhãm, cña líp, gióp cho c¸c bËc cha mÑ n¾m ®−îc môc tiªu, nhiÖm vô n¨m häc, thêi gian häc tËp, néi dung ch−¬ng tr×nh; h×nh thøc gi¸o dôc cña nhµ tr−êng, nh÷ng yªu cÇu cña nhµ tr−êng ®èi víi gia ®×nh, nh÷ng kho¶n ®ãng gãp x©y dùng tr−êng, møc thu (tiÒn ¨n, tiÒn häc phÈm, tiÒn häc phÝ...) cña trÎ trong tõng th¸ng, c¸c quü cña nhãm, líp (nÕu cã). + Häp gi÷a n¨m: Trong cuéc häp nµy nhµ tr−êng th«ng b¸o t×nh h×nh thùc hiÖn môc tiªu, nhiÖm vô n¨m häc trong thêi gian qua, nªu nh÷ng c¸i ®· ®¹t ®−îc, nh÷ng tån t¹i; ph©n tÝch nguyªn nh©n vµ x¸c ®Þnh ph−¬ng h−íng cho nh÷ng th¸ng tiÕp theo, th«ng b¸o t×nh h×nh søc khoÎ, sù ph¸t triÓn thÓ chÊt, vui ch¬i "häc tËp" cña tr−êng, cña nhãm, líp vµ tõng trÎ, nh÷ng yªu cÇu ®èi víi c¸c bËc cha mÑ trong thêi gian tíi... + Häp cuèi n¨m häc: Trong cuéc häp nµy nhµ tr−êng tæng kÕt t×nh h×nh thùc hiÖn môc tiªu, nhiÖm vô n¨m häc, x¸c ®Þnh mÆt m¹nh, mÆt yÕu vµ tr¸ch nhiÖm cña nhµ tr−êng, gia ®×nh nh− thÕ nµo, h−íng dÉn gia ®×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch hÌ vµ chuÈn bÞ cho n¨m häc tíi. – Tæ chøc c¸c líp (®ît) tËp huÊn cho c¸c bËc cha mÑ vÒ ph−¬ng ph¸p nu«i d¹y trÎ theo khoa häc. Trong nh÷ng ®ît tËp huÊn nµy c¸c bËc cha mÑ ®−îc nghe c¸c chuyªn gia cña tr−êng (hoÆc mêi c¸n bé phßng, së Gi¸o dôc vµ §µo t¹o) nãi chuyÖn vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i nu«i d¹y trÎ theo khoa häc vµ h−íng dÉn thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p nu«i d¹y trÎ theo khoa häc, nh÷ng vÊn ®Ò cËp nhËt trong c«ng t¸c nu«i d¹y trÎ (phßng bÖnh, nu«i con b»ng s÷a mÑ...). – Mêi ®¹i diÖn c¸c bËc cha mÑ ®Õn tham dù c¸c ho¹t ®éng cña trÎ ë tr−êng mÇm non. Qua trùc tiÕp quan s¸t c¸c ho¹t ®éng cña trÎ ë tr−êng mÇm non, c¸c bËc cha mÑ thÊy ®−îc nÒ nÕp tæ chøc cña nhãm, líp, nh÷ng thãi quen cña trÎ... §ång thêi, qua ®ã c¸c bËc cha mÑ hiÓu râ h¬n yªu cÇu, néi dung, ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc trÎ ë tr−êng mÇm non. Trªn c¬ së ®ã, c¸c ®¹i diÖn Héi cha mÑ häc sinh vËn ®éng c¸c bËc cha mÑ t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ mÆt vËt chÊt vµ tinh thÇn ®Ó nhµ tr−êng thùc hiÖn tèt môc tiªu, nhiÖm vô n¨m häc. – Tæ chøc th¨m hái gia ®×nh c¸c ch¸u. Môc ®Ých cña viÖc th¨m hái gia ®×nh c¸c ch¸u lµ n¾m ®−îc mét c¸ch thùc tÕ hoµn c¶nh cña tõng gia ®×nh (vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ, vÒ v¨n ho¸ gia ®×nh, nghÒ nghiÖp cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh, nguyÖn väng cña gia ®×nh, ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc cña gia ®×nh, vÞ thÕ cña ®øa trÎ trong gia ®×nh...) trªn c¬ së ®ã x©y dùng kÕ ho¹ch phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng mét c¸ch hîp lÝ, nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ gi¸o dôc trÎ em. – LËp sæ bÐ ngoan. Sæ bÐ ngoan lµ sîi d©y liªn l¹c gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng. Sæ bÐ ngoan gióp cho gia ®×nh vµ nhµ tr−êng n¾m ®−îc t×nh h×nh sinh ho¹t, vui ch¬i, häc tËp... cña trÎ ë tr−êng vµ ë nhµ. Trªn c¬ së ®ã mµ ®Ò ra nh÷ng yªu cÇu phèi hîp gi÷a gi¸o dôc gia ®×nh víi gi¸o dôc nhµ tr−êng mét c¸ch hîp lÝ ®èi víi trÎ. Nh÷ng "l¸ th− khen", nh÷ng phiÕu bÐ ngoan, nh÷ng dßng ch÷ n¾n nãt cña c« gi¸o mÇm non, cña bè mÑ trong sæ lµ niÒm vui s−íng tù hµo cña trÎ, gióp t¹o dùng vµ cñng cè niÒm tin cña trÎ vµo gia ®×nh, vµo c« gi¸o, vµo chÝnh b¶n th©n; ®éng viªn trÎ kÞp thêi trong cuéc sèng ë gia ®×nh còng nh− ë tr−êng. – Trao ®æi th−êng xuyªn gi÷a c« gi¸o vµ c¸c bËc cha mÑ trong giê ®ãn, tr¶ trÎ. Qua nh÷ng cuéc trao ®æi ng¾n gi÷a c¸c bËc cha mÑ vµ c« gi¸o mÇm non trong giê ®ãn, tr¶ trÎ, gia ®×nh vµ 171
nhµ tr−êng n¾m ®−îc t×nh h×nh ¨n ngñ, søc khoÎ, t©m tr¹ng, ho¹t ®éng vui ch¬i, häc tËp... cña trÎ ë gia ®×nh, ë tr−êng, ®Ó c« gi¸o cã nh÷ng ®iÒu chØnh kÞp thêi vÒ néi dung, ph−¬ng ph¸p, biÖn ph¸p ch¨m sãc, gi¸o dôc trÎ ë tr−êng; c¸c bËc cha mÑ cã nh÷ng ®iÒu chØnh kÞp thêi vÒ néi dung ph−¬ng ph¸p ch¨m sãc, gi¸o dôc con c¸i ë nhµ. 172
C©u hái «n tËp vµ bµi tËp thùc hµnh C©u hái «n tËp 1. Ph©n tÝch c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña gia ®×nh. Nªu nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña gia ®×nh trong giai ®o¹n hiÖn nay. 2. Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm ®Æc thï cña gia ®×nh ViÖt Nam x−a vµ nay. 3. Ph©n tÝch ý nghÜa cña gi¸o dôc gia ®×nh ®èi víi trÎ em løa tuæi mÇm non. 4. Nªu nhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc gia ®×nh ®èi víi trÎ em løa tuæi mÇm non. 5. Ph©n tÝch ph−¬ng thøc gi¸o dôc gia ®×nh trong c«ng t¸c gi¸o dôc trÎ em løa tuæi mÇm non. 6. Nªu vµ ph©n tÝch c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi¸o dôc gia ®×nh ®èi víi trÎ mÇm non ®¹t hiÖu qu¶ cao. 7. Ph©n tÝch ý nghÜa cña sù phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng trong c«ng t¸c gi¸o dôc trÎ em løa tuæi mÇm non. 8. Ph©n tÝch néi dung vµ c¸c h×nh thøc phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng trong c«ng t¸c gi¸o dôc trÎ em løa tuæi mÇm non. Bµi tËp thùc hµnh Bµi 1. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng gi¸o dôc gia ®×nh cña 5 trÎ em løa tuæi mÇm non ë ®Þa ph−¬ng anh (chÞ). Bµi 2. ThiÕt kÕ kÕ ho¹ch tæ chøc mét cuéc häp phô huynh häc sinh vµo dÞp ®Çu n¨m häc. H−íng dÉn tù häc Tµi liÖu tham kh¶o chÝnh 1. Vâ ThÞ Cóc, V¨n ho¸ gia ®×nh víi viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch trÎ em, NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, 1997. 2. NguyÔn ¸nh TuyÕt (Chñ biªn), Gi¸o dôc häc, NXB Gi¸o dôc, 2001. 3. NguyÔn ¸nh TuyÕt, Gi¸o dôc mÇm non – nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn, NXB §¹i häc S− ph¹m, 2005. 4. Lª Ngäc V¨n, Gia ®×nh víi chøc n¨ng x· héi ho¸, NXB Gi¸o dôc, 1998. H−íng dÉn tr¶ lêi c©u hái C©u 1. §Ó tr¶ lêi ®−îc c©u hái nµy, tr−íc hÕt anh (chÞ) cÇn nªu kh¸i niÖm gia ®×nh, sau ®ã ph©n tÝch 4 chøc n¨ng c¬ b¶n cña gia ®×nh: 173
- Chøc n¨ng sinh s¶n ra con ng−êi vµ duy tr× nßi gièng. - Chøc n¨ng kinh tÕ. - Chøc n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu t×nh c¶m. - Chøc n¨ng gi¸o dôc con c¸i. Trªn c¬ së nªu vµ ph©n tÝch 4 chøc n¨ng cña gia ®×nh anh (chÞ) h·y ®èi chiÕu víi thùc tiÔn hiÖn nay, ®Ó chØ ra nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn tõng chøc n¨ng trªn (cÇn xem xÐt ¶nh h−ëng cña c¬ chÕ thÞ tr−êng vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ th«ng tin ®Õn viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña gia ®×nh). C©u 2. ë c©u nµy anh chÞ nªu ®Æc thï cña gia ®×nh ViÖt Nam truyÒn thèng vµ nh÷ng biÕn ®æi cña nã trong giai ®o¹n hiÖn nay ë c¸c mÆt sau: - TÝnh chÊt cña cuéc h«n nh©n (¸p ®Æt hay tù nguyÖn). - Quy m« gia ®×nh (h¹t nh©n hay më réng). - Sù b×nh ®¼ng gi÷a nam vµ n÷ trong gia ®×nh. - Quan niÖm vÒ sinh con trai, con g¸i. - Sè con trong mét gia ®×nh. - TÝnh chÊt s¶n xuÊt kinh tÕ cña gia ®×nh (khÐp kÝn hay më). C©u 3. §Ó tr¶ lêi ®−îc c©u hái nµy, tr−íc hÕt anh (chÞ) ph¶i nªu ®−îc kh¸i niÖm gi¸o dôc gia ®×nh; nh÷ng ®Æc tr−ng cña gi¸o dôc gia ®×nh. Sau ®ã ph©n tÝch ý nghÜa cña gi¸o dôc gia ®×nh ®èi víi sù ph¸t triÓn t©m lÝ, nh©n c¸ch trÎ em. Trªn c¬ së ®ã rót ra kÕt luËn kiÕn nghÞ vÒ viÖc gi¸o dôc trÎ em trong gia ®×nh. C©u 4. ë c©u hái nµy, anh (chÞ) cÇn nªu n¨m nhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc cña gia ®×nh: - NhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc thÓ chÊt. - NhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc. - NhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc trÝ tuÖ. − NhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc thÈm mÜ. − NhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc lao ®éng. Mçi nhiÖm vô vµ néi dung nµy cã liªn quan ®Õn nhiÖm vô vµ néi dung gi¸o dôc toµn diÖn cho trÎ ë tr−êng mÇm non (cÇn chØ ra sù thèng nhÊt gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng trong viÖc thùc hiÖn mçi néi dung trªn). C©u 5. ë c©u hái nµy, anh (chÞ) cÇn ph©n tÝch bèn ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña ph−¬ng thøc gi¸o dôc gia ®×nh (kh¸c víi ph−¬ng thøc gi¸o dôc nhµ tr−êng) trong c«ng t¸c gi¸o dôc mÇm non, cô thÓ lµ ®i s©u ph©n tÝch: - Gia ®×nh ch¨m sãc - gi¸o dôc trÎ em b»ng t×nh th−¬ng yªu ruét thÞt. - Ng−êi lín trong gia ®×nh d¹y trÎ b»ng giao tiÕp trùc tiÕp vµ th−êng xuyªn ®èi víi trÎ. - Gia ®×nh kh«ng tiÕn hµnh t¸c ®éng ®ång lo¹t mµ ch¨m sãc, d¹y dç tõng ®øa con. 174
- T¸c ®éng cña gia ®×nh ®Õn trÎ em th−êng b»ng nhiÒu h×nh thøc mang tÝnh chÊt tÝch hîp vµ ®−îm mµu s¾c nghÖ thuËt. Trªn c¬ së ph©n tÝch bèn ®Æc tr−ng trªn, anh (chÞ) ®−a ra kÕt luËn: Ph−¬ng thøc gi¸o dôc gia ®×nh lµ ph−¬ng thøc ®Æc biÖt, cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña trÎ em (kh«ng tæ chøc x· héi nµo cã thÓ so s¸nh, thay thÕ ®−îc). C©u 6. ë c©u hái nµy, anh (chÞ) cÇn ph©n tÝch vai trß vµ ý nghÜa cña tõng yÕu tè ®èi víi viÖc gi¸o dôc trÎ em trong gia ®×nh; chØ ra nh÷ng khã kh¨n, bÊt lîi khi mçi yÕu tè ®ã kh«ng ®−îc tho¶ m·n. C©u 7. ë c©u hái nµy, tr−íc hÕt anh (chÞ) ph¶i ph©n tÝch ®−îc thÕ m¹nh cña gi¸o dôc gia ®×nh, cña gi¸o dôc nhµ tr−êng ®Õn sù h×nh thµnh nh©n c¸ch trÎ em. Trªn c¬ së ph©n tÝch thÕ m¹nh cña mçi lùc l−îng gi¸o dôc ®ã, anh (chÞ) chØ ra t¸c dông cña sù phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng trong c«ng t¸c gi¸o dôc mÇm non; chØ ra sù khã kh¨n, bÊt lîi trong c«ng t¸c gi¸o dôc mÇm non khi kh«ng cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng. C©u 8. ë c©u hái nµy cã hai vÊn ®Ò cÇn ph©n tÝch: - Nh÷ng néi dung phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng trong c«ng t¸c gi¸o dôc mÇm non. - Nh÷ng h×nh thøc phèi hîp gi÷a gia ®×nh vµ nhµ tr−êng trong c«ng t¸c gi¸o dôc trÎ em. VÒ néi dung phèi hîp, anh (chÞ) ph¶i nªu ®−îc vai trß, tr¸ch nhiÖm cña mçi lùc l−îng gi¸o dôc (gia ®×nh, nhµ tr−êng) trong viÖc thùc hiÖn tõng néi dung phèi hîp. VÒ h×nh thøc phèi hîp, anh (chÞ) cÇn ph©n tÝch ý nghÜa cña mçi h×nh thøc phèi hîp, c¸ch thùc hiÖn mçi h×nh thøc. H−íng dÉn lµm bµi tËp Bµi tËp 1. §Ó triÓn khai bµi tËp nµy, tr−íc hÕt cÇn x¸c ®Þnh môc tiªu, néi dung cÇn ®¸nh gi¸, thiÕt kÕ c©u hái pháng vÊn c¸c bËc cha mÑ vÒ gia ®×nh vµ gi¸o dôc gia ®×nh; x¸c ®Þnh nh÷ng gia ®×nh cÇn kh¶o s¸t ®¸nh gi¸. - Sau ®ã ®Õn tõng gia ®×nh kh¶o s¸t thùc tr¹ng gi¸o dôc gia ®×nh (®Ó cã kÕt qu¶ kh¸ch quan, sinh ®éng, ®Çy ®ñ cÇn phèi hîp nhiÒu ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: pháng vÊn, quan s¸t...). - Trªn c¬ së nh÷ng th«ng tin ®· thu nhËn ®−îc qua pháng vÊn, quan s¸t, anh (chÞ) ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng gi¸o dôc gia ®×nh (®· kh¶o s¸t). ViÖc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng cÇn chØ ra ®−îc nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n, nh÷ng −u ®iÓm, nh−îc ®iÓm... cña gia ®×nh trong viÖc gi¸o dôc trÎ em. Trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ gi¸o dôc gia ®×nh. Bµi tËp 2. §Ó thiÕt kÕ mét b¶n kÕ ho¹ch tæ chøc mét cuéc häp phô huynh häc sinh vµo dÞp ®Çu n¨m häc khoa häc, hîp lÝ, anh (chÞ) cÇn: - X¸c ®Þnh môc ®Ých, néi dung cuéc häp. - X¸c ®Þnh ch−¬ng tr×nh cuéc häp. 175
- X¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm, thêi gian tæ chøc cuéc häp. B¶n thiÕt kÕ cµng chi tiÕt cµng gióp cho gi¸o viªn chñ ®éng trong viÖc triÓn khai c¸c néi dung trong ch−¬ng tr×nh cuéc häp. 176