Giáo trình Kế toán thương mại dịch vụ: Phần 2

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:72

Thêm vào BST

Báo xấu

190
lượt xem 74
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Kế toán thương mại dịch vụ: Phần 2 cung cấp cho bạn đọc các nội dung của đặc điểm kế toán chi phí, giá thành, doanh thu và xác định kết quả của các doanh nghiệp dịch vụ; đặc điểm của kế toán công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán qua nội dung chương 3 và chương 4 của giáo trình. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm bắt nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Kế toán thương mại dịch vụ: Phần 2

Ch−¬ng 3: §Æc ®iÓm kÕ to¸n chi phÝ, gi¸ thµnh, doanh thu vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp dÞch vô 3.1. §Æc ®iÓm kÕ to¸n chi phÝ, gi¸ thµnh, doanh thu vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp v©n t¶i. 3.1.1. §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng vËn t¶i - Tr−íc hÕt, nh− ng−êi ta biÕt, vËn t¶i lµ ngµnh s¶n xuÊt ®Æc biÖt. TÝnh ®Æc biÖt cña s¶n xuÊt vËn t¶i ®−îc thÓ hiÖn ë chç: qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th−êng ®−îc tiÕn hµnh sau qu¸ tr×nh b¸n hµng - nghÜa lµ khi c¸c ®¬n vÞ vËn t¶i b¸n vÐ thu tiÒn, hoÆc ng−êi mua (ng−êi thuª ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, hµnh kh¸ch ®i l¹i) chÊp nhËn tr¶ tiÒn cho ®¬n vÞ vËn t¶i th× c¸c ®¬n vÞ vËn t¶i míi ®−a ph−¬ng tiÖn ra ®Ó phôc vô kh¸ch hµng. - Thø hai, Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña vËn t¶i lµ qu¸ tr×nh liªn tôc, do vËy kh«ng cã s¶n phÈm dë dang, kh«ng cã nhËp kho s¶n phÈm. - Thø ba, Ho¹t ®éng vËn t¶i bao gåm nhiÒu lo¹i h×nh: vËn t¶i ®−êng bé, vËn t¶i thuû vµ vËn t¶i hµng kh«ng. Mçi lo¹i h×nh vËn t¶i nãi trªn l¹i bao gåm vËn t¶i hµnh kh¸ch, vËn t¶i hµng ho¸, do vËy c¸c lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn t¶i còng rÊt kh¸c nhau. §Ó ho¹t ®éng ®−îc, c¸c ph−¬ng tiÖn vËn t¶i l¹i sö dông nhiªn liÖu kh¸c nhau, møc ®é hao mßn còng kh¸c nhau vµ khi ho¹t ®éng, c¸c ph−¬ng tiÖn ®ã chñ yÕu ho¹t ®éng ë bªn ngoµi doanh nghiÖp. - Cuèi cïng, ho¹t ®éng vËn t¶i lµ sù kÕt hîp ho¹t ®éng cña nhiÒu bé phËn cÊu thµnh: Nhµ ga, bÕn bCi, söa ch÷a, phôc vô.v.v..., cã nh÷ng bé phËn mµ ë ®ã chØ ph¸t sinh chi phÝ nh−ng kh«ng ph¸t sinh doanh thu, vÝ dô xÝ nghiÖp söa ch÷a, duy tu, xÝ nghiÖp vËn dông toa xe, tÝn hiÖu (thuéc ®−êng s¾t), ng−îc l¹i cã nh÷ng bé phËn ph¸t sinh doanh thu rÊt lín, nh−ng chi phÝ th× rÊt nhá (nhµ ga, bÕn xe...). TÊt c¶ c¸c ®Æc ®iÓm nãi trªn cña ho¹t ®éng vËn t¶i ®C ¶nh h−ëng vµ chi phèi ®Õn c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ, gi¸ thµnh vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ cña doanh nghiÖp vËn t¶i. 3.1.2. KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt 3.1.2.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i chi phÝ vËn t¶i - Chi phÝ vËn t¶i lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c chi phÝ mµ doanh nghiÖp vËn t¶i ph¶i chi ra ®Ó thùc hiÖn dÞch vô vËn t¶i, bao gåm c¶ chi phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸, chi phÝ c¸c lo¹i dÞch vô kh¸c vµ chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c. 80
- Chi phÝ vËn t¶i cã thÓ ®−îc ph©n thµnh nhiÒu lo¹i, tuú theo tiªu thøc ph©n lo¹i kh¸c nhau: * Tõ quan ®iÓm cña kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh, chi phÝ vËn t¶i cã thÓ ®−îc ph©n lo¹i tuú thuéc vµo c«ng dông, môc ®Ých cña chi phÝ vµ tuú thuéc vµo ph−¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ. - Tuú thuéc vµo môc ®Ých, c«ng dông cña chi phÝ, chi phÝ vËn t¶i, còng ®−îc ph©n lo¹i thµnh 3 kho¶n môc: + Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp; + Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp; + Chi phÝ s¶n xuÊt chung. - Tuú thuéc vµo ph−¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ, chi phÝ vËn t¶i ®−îc ph©n thµnh: chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp. 3.1.2.2. §èi t−îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt * VÒ ®èi t−îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ: V× cã nhiÒu lo¹i h×nh vËn t¶i kh¸c nhau nh− ®C ®Ò cËp ë phÇn ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng vËn t¶i, do vËy tuú theo tõng lo¹i h×nh ho¹t ®éng mµ ®èi t−îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vËn t¶i ®−îc x¸c ®Þnh cho phï hîp. * Víi lo¹i h×nh vËn t¶i ®−êng bé (vËn t¶i « t«), ®−êng thuû, ®èi t−îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ cã thÓ lµ tõng ®oµn tµu (®oµn xe), ®éi tµu (xe), hoÆc lµ tõng tµu, xe vËn t¶i. * Víi vËn t¶i ®−êng s¾t: Ho¹t ®éng cña ngµnh ®−êng s¾t lµ ho¹t ®éng cña rÊt nhiÒu bé phËn cÊu thµnh, nh− ®oµn tµu, nhµ ga, xÝ nghiÖp ®Çu m¸y toa xe, söa ch÷a, duy tu, phôc vô v.v..., do vËy ®èi t−îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ cã thÓ lµ tõng lo¹i ho¹t ®éng, tõng bé phËn. + Víi vËn t¶i ®−êng kh«ng: Ho¹t ®éng cña ngµnh hµng kh«ng còng rÊt phøc t¹p, bao gåm nhiÒu ho¹t ®éng cña nhiÒu bé phËn cÊu thµnh, nh− nhµ ga, s©n bay, ®oµn bay, söa ch÷a, dÞch vô mÆt ®Êt v.v..., do vËy ®èi t−îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt còng ®−îc tËp hîp theo tõng bé phËn ho¹t ®éng. 3.1.2.3. Ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vËn t¶i Tuú thuéc vµo chi phÝ ph¸t sinh vµ mèi liªn quan cña nã víi ®èi t−îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ mµ kÕ to¸n cã thÓ ¸p dông ph−¬ng ph¸p cho phï hîp. - Ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp trùc tiÕp ®−îc ¸p dông ®èi víi chi phÝ ph¸t sinh trùc tiÕp liªn quan ®Õn mét ®èi t−îng kÕ to¸n; - Ph−¬ng ph¸p tËp hîp vµ ph©n bæ gi¸n tiÕp: Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc ¸p dông ®èi víi c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t−îng chÞu chi phÝ. Trong tr−êng hîp nµy cÇn lùa chän tiªu thøc ph©n bæ thÝch hîp ®Ó ®¶m b¶o viÖc ph©n bæ chi 81
phÝ hîp lÝ cho c¸c ®èi t−îng chÞu chi phÝ. Ph−¬ng ph¸p ph©n bæ ®−îc ¸p dông gièng víi ph−¬ng ph¸p ph©n bæ ®C ®−îc tr×nh bµy trong kÕ to¸n doanh nghiÖp vµ kÕ to¸n s¶n xuÊt. 3.1.2.3.1. Ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp. §èi víi doanh nghiÖp vËn t¶i, chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp chñ yÕu lµ chi phÝ nhiªn liÖu (x¨ng, dÇu). Trong gi¸ thµnh vËn t¶i, chi phÝ nhiªn liÖu th−êng chiÕm tû träng rÊt lín, do vËy ®Ó h¹ ®−îc gi¸ thµnh vËn t¶i, tr−íc hÕt ph¶i tiÕt kiÖm ®−îc chi phÝ nhiªn liÖu. Chi phÝ nhiªn liÖu trong k× t¨ng hay gi¶m, cao hay thÊp lµ tuú thuéc vµo rÊt nhiÒu c¸c yÕu tè: - Tuú thuéc vµo lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn t¶i vµ t×nh tr¹ng kÜ thuËt cña ph−¬ng tiÖn vËn t¶i (vÝ dô: lo¹i « t« 5 tÊn, 10 tÊn, « t« 15 chç ngåi, 40 chç ngåi, xe cò, xe míi .v.v...). - Tuú thuéc vµo lo¹i ®−êng vËn t¶i: ®−êng cÊp 1, cÊp 2, cÊp 3 v.v... - Tuú thuéc vµo ph−¬ng thøc qu¶n lý nhiªn liÖu cña doanh nghiÖp: øng tr−íc tiÒn, kho¸n chi phÝ hay cÊp ph¸t t¹i kho cña ®¬n vÞ.... * VÒ chøng tõ kÕ to¸n: §Ó ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, kÞp thêi chi phÝ nhiªn liÖu, kÕ to¸n sö dông c¸c chøng tõ chñ yÕu s©u ®©y: - Ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng - PhiÕu xuÊt kho - GiÊy ®i ®−êng - B¶ng theo dâi, tæng hîp nhiªn liÖu tiªu hao... * Tµi kho¶n kÕ to¸n sö dông: §Ó ph¶n ¸nh, tËp hîp chi phÝ nhiªn liÖu, kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n: Tµi kho¶n 621 "Chi phÝ NVL trùc tiÕp", TK 152 (chi tiÕt nhiªn liÖu); TK 611 (tr−êng hîp kÕ to¸n hµng tån kho theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú); TK 141, 111, 112, v.v... kÕt cÊu cña c¸c tµi kho¶n nãi trªn ®C ®−îc tr×nh bµy cô thÓ ë kÕ to¸n doanh nghiÖp, kÕ to¸n s¶n xuÊt. * Ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n mét sè nghiÖp vô kinh tÕ chñ yÕu: (1) Tr−êng hîp nhiªn liÖu xuÊt dïng tõ kho cña ®¬n vÞ, c¨n cø phiÕu xuÊt kho, kÕ to¸n ghi: Nî TK 621 (chi tiÕt cho tõng ®éi xe, ®Çu xe) Cã TK 152 82
Cã TK 611 (kÕ to¸n hµng tån kho theo ph−¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú) (2) Tr−êng hîp doanh nghiÖp øng tr−íc tiÒn cho l¸i xe tù mua x¨ng, dÇu, khi øng tr−íc, kÕ to¸n ghi: Nî TK 141 (chi tiÕt cho l¸i xe) Cã TK 111 Sau khi dÞch vô vËn t¶i hoµn thµnh c¨n cø vµo ho¸ ®¬n, ®èi chiÕu víi ®Þnh møc tiªu hao cho tõng lo¹i xe, kÕ to¸n ghi: Nî TK 621 (chi tiÕt cho tõng lo¹i xe) Cã TK 141 (chi tiÕt cho tõng l¸i xe) (NÕu sè chi thùc tÕ lµ hîp lý lín h¬n sè ®C øng tr−íc, ®¬n vÞ sÏ chi tr¶ phÇn chªnh lÖch b»ng tiÒn mÆt; nÕu sè chi thùc hiÖn nhá h¬n sè t¹m øng, l¸i xe ph¶i cã tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ sè chªnh lÖch ®ã). (3) Tr−êng hîp ®¬n vÞ thùc hiÖn kho¸n chi phÝ nhiªn liÖu cho l¸i xe hoÆc ®éi xe, kÕ to¸n sÏ x¸c ®Þnh chi phÝ nhiªn liÖu theo ®Þnh møc tiªu hao vÒ nhiªn liÖu cho tõng lo¹i ph−¬ng tiÖn vµ dùa vµo khèi l−îng vËn t¶i ®C hoµn thµnh trong kú: Khèi l−îng vËn §Þnh møc chi phÝ tiªu hao nhiªn liÖu Chi phÝ = t¶i hoµn thµnh x cho mét khèi l−îng vËn t¶i nhiªn liÖu thùc tÕ (T/km) (®- T/km) 3.1.2.3.2. KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp §èi víi c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp chØ bao gåm l−¬ng chÝnh, l−¬ng phô vµ c¸c kho¶n trÝch theo l−¬ng cña l¸i chÝnh, phô l¸i; Cßn l−¬ng chÝnh, l−¬ng phô vµ c¸c kho¶n trÝch theo l−¬ng cña nh©n viªn ®éi xe, bÕn xe, ®éi söa ch÷a th× ®−îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ s¶n xuÊt chung. * Chøng tõ kÕ to¸n: §Ó h¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, kÕ to¸n dùa vµo b¶ng chÊm c«ng, b¶ng tÝnh l−¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l−¬ng, b¶ng ph©n bæ tiÒn l−¬ng vµ b¶o hiÓm xC héi. * Tµi kho¶n kÕ to¸n sö dông: §Ó ph¶n ¸nh, tËp hîp chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n 622, 334, 338..., néi dung, kÕt cÊu cña c¸c tµi kho¶n nãi trªn ®C ®−îc tr×nh bµy trong kÕ to¸n doanh nghiÖp, kÕ to¸n s¶n xuÊt. * Ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n mét sè nghiÖp vô kinh tÕ chñ yÕu: (1) Khi tÝnh l−¬ng ph¶i tr¶ cho l¸i chÝnh, l¸i phô, kÕ to¸n ghi: Nî TK 622 Cã TK 334 83
(2) C¸c kho¶n trÝch theo l−¬ng: Nî TK 622 Cã TK 338 (chi tiÕt cho tõng lo¹i) 3.1.2.3.3. KÕ to¸n tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung: §èi víi doanh nghiÖp vËn t¶i « t«, chi phÝ s¶n xuÊt chung bao gåm: - Chi phÝ s¨m lèp; - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu; - Chi phÝ nh©n viªn ®éi xe, bÕn xe; - Chi phÝ khÊu hao ph−¬ng tiÖn; - Chi phÝ söa ch÷a ph−¬ng tiÖn; - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi vµ chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c. Trong c¸c kho¶n chi phÝ nãi trªn, chi phÝ chiÕm tû träng lín trong chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ chi phÝ s¨m lèp, chi phÝ nh©n viªn, chi phÝ söa ch÷a, chi phÝ khÊu hao. * KÕ to¸n tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¨m lèp: S¨m lèp lµ bé phËn cÊu thµnh cña « t«, tuy vËy thêi gian sö dông l¹i kh«ng trïng hîp víi thêi gian sö dông cña « t«. Tuú theo tõng lo¹i, mçi « t« cã thÓ cã 4 bé s¨m lèp, 6 bé, 8 bé, 10 bé..., mçi bé cã thÓ cã thêi gian sö dông kh«ng gièng nhau, tuú theo møc ®é ho¹t ®éng cña ph−¬ng tiÖn. Thêi gian sö dông cña mét chiÕc « t« cã thÓ lµ 10 n¨m, 20 n¨m, song mét bé s¨m lèp th−êng chØ ®−îc sö dông kho¶ng thêi gian Ýt h¬n nhiÒu: 3 hoÆc 5 n¨m g× ®ã. TrÞ gi¸ cña c¸c bé s¨m lèp th−êng kh«ng nhá, mçi bé l¹i ®−îc sö dông trong thêi gian t−¬ng ®èi dµi, do vËy ®Ó gi¸ thµnh vËn t¶i hµng th¸ng kh«ng bÞ biÕn ®éng lín, c¸c ®¬n vÞ vËn t¶i th−êng thùc hiÖn viÖc trÝch tr−íc chi phÝ s¨m lèp. Møc trÝch tr−íc chi phÝ s¨m lèp cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh theo c¸c ph−¬ng ph¸p sau: - Dùa vµo tæng sè tiÒn −íc tÝnh (dù kiÕn) vÒ chi phÝ s¨m lèp vµ sè th¸ng sö dông, møc trÝch hµng th¸ng chi phÝ s¨m lèp tÝnh vµo gi¸ thµnh vËn t¶i ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Møc trÝch tr−íc chi phÝ Tæng sè tiÒn −íc tÝnh vÒ chi phÝ s¨m lèp = s¨m lèp hµng th¸ng Sè th¸ng sö dông - Dùa vµo sè ki l« mÐt (km) xe ch¹y thùc tÕ trong th¸ng, ®Þnh møc chi phÝ s¨m lèp cho 100, 1000km xe ch¹y trªn ®−êng lo¹i I (cÊp 1) vµ hÖ sè quy ®æi c¸c lo¹i ®−êng cÊp 2, cÊp 3 vÒ ®−êng lo¹i I (cÊp 1), møc trÝch tr−íc chi phÝ s¨m lèp vµo gi¸ thµnh vËn t¶i hµng th¸ng ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau: Møc trÝch tr−íc chi Sè km xe §Þnh møc CPSL cho HÖ sè quy ®æi phÝ s¨m lèp hµng = ch¹y trong x 100km xe ch¹y trªn x vÒ ®−êng cÊp 1 th¸ng th¸ng ®−êng cÊp 1 84
- Khi trÝch tr−íc chi phÝ s¨m lèp, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627 (chi tiÕt cho tõng lo¹i vËn chuyÓn) Cã TK 335 - Khi thùc tÕ chi phÝ s¨m lèp ph¸t sinh, kÕ to¸n ghi: Nî TK 335 Cã TK 111, 112, 331... - Cuèi kú, nÕu sè thùc tÕ ph¸t sinh lín h¬n sè trÝch tr−íc th× ®¬n vÞ trÝch tiÕp (trÝch bæ xung), ng−îc l¹i th× ph¶i ghi gi¶m chi phÝ: Nî TK 335 Cã TK 627 * KÕ to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu: §èi víi ®¬n vÞ vËn t¶i « t«, chi phÝ nguyªn liÖu th−êng chiÕm tû träng kh«ng lín, bao gåm chi phÝ vÒ dÇu, mìv.v..., khi chóng ph¸t sinh còng ®−îc tËp hîp vµ ph¶n ¸nh vµo tµi kho¶n 627 vµ ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n còng ®−îc thùc hiÖn gièng kÕ to¸n nguyªn, vËt liÖu trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kh¸c. - Khi xuÊt tõ kho cña ®¬n vÞ, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627 Cã TK 152 - Tr−êng hîp mua ngoµi råi ®−a ngay vµo sö dông, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627 Nî TK 133 (nÕu cã) Cã TK 111, 112, 141, 331... * KÕ to¸n khÊu hao ph−¬ng tiÖn: §èi víi ®¬n vÞ vËn t¶i, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i ho¹t ®éng kh«ng gièng khau, do vËy ®Ó x¸c ®Þnh møc khÊu hao hîp lý hµng th¸ng, kÕ to¸n cã thÓ ¸p dông ph−¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao theo s¶n l−îng - TÊn/km nghÜa lµ ph−¬ng tiÖn nµo cµng ho¹t ®éng nhiÒu th× møc khÊu hao cµng t¨ng vµ ng−îc l¹i (víi vËn t¶i hµnh kh¸ch, cã thÓ quy ®æi hµnh kh¸ch/km thµnh tÊn/km theo hÖ sè qui ®æi phï hîp) theo ph−¬ng ph¸p nµy, møc trÝch khÊu hao hµng th¸ng ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau: Møc trÝch khÊu hao Sè tÊn/km xe ch¹y Møc khÊu hao cho 1 = x hµng th¸ng trong th¸ng tÊn/km Tr−êng hîp ®¬n vÞ vËn t¶i sö dông Ýt lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn t¶i (vÝ dô chØ sö dông lo¹i xe 5 tÊn, hoÆc xe ca 50 chç ngåi...) vµ møc ®é ho¹t ®éng trong k× lµ t−¬ng ®èi ®ång ®Òu, ®Ó ®¬n gi¶n c¸ch tÝnh, kÕ to¸n cã thÓ ¸p dông ph−¬ng ph¸p khÊu hao theo ®−êng th¼ng. Theo 85
ph−¬ng ph¸p nµy, kÕ to¸n dùa vµo nguyªn gi¸ cña tõng lo¹i ph−¬ng tiÖn vµ tû lÖ khÊu hao do ngµnh qui ®Þnh ®Ó x¸c ®Þnh møc tÝnh khÊu hao hµng n¨m, hµng th¸ng cho phï hîp: TrÝch Ph−¬ng tiÖn vËn KhÊu hao ph−¬ng KhÊu hao ph−¬ng trong = t¶i ®C trÝch th¸ng + tiÖn vËn t¶i t¨ng - tiÖn vËn t¶i gi¶m th¸ng tr−íc trong th¸ng trong th¸ng Hµng th¸ng, c¨n cø vµo møc khÊu hao ®C ®−îc x¸c ®Þnh vµ ph©n bæ cho tõng lo¹i ho¹t ®éng vËn t¶i, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627 (6274) - chi tiÕt cho tõng ho¹t ®éng Cã TK 214(2141) * KÕ to¸n chi phÝ söa ch÷a ph−¬ng tiÖn vËn t¶i. Chi phÝ söa ch÷a ph−¬ng tiÖn vËn t¶i bao gåm c¶ chi phÝ söa ch÷a lín vµ söa ch÷a th−êng xuyªn vµ ®−îc h¹ch to¸n riªng cho tõng ®éi xe. §èi víi chi phÝ söa ch÷a th−êng xuyªn nã ph¸t sinh kh«ng lín, nh÷ng chi phÝ söa ch÷a lín th× l¹i ph¸t sinh lín, khi söa ch÷a (trung, ®¹i tu) ph¶i dõng ph−¬ng tiÖn vËn t¶i vµ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn theo hai ph−¬ng thøc: Tù lµm vµ thuª ngoµi, thùc tÕ khi tiÕn hµnh söa ch÷a th−êng xuyªn th× ®¬n vÞ tù lµm, cßn söa ch÷a lín th−êng thuª ngoµi th«ng qua h×nh thøc giao thÇu hoÆc ®Êu thÇu, hoÆc söa ch÷a theo b¶o hiÓm ph−¬ng tiÖn qui ®Þnh. (1) Tr−êng hîp söa ch÷a th−êng xuyªn: (1.1) NÕu ®¬n vÞ tù söa ch÷a, khi ph¸t sinh, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627 Nî TK 142 (nÕu cÇn ph©n bæ dÇn) Cã TK 111, 112, 334, 152, 153... (1.2) Cuèi kú, ph©n bæ chi phÝ vµo CPSX trong kú, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627 Cã TK 142 (®èi víi tr−êng hîp cÇn ph©n bæ dÇn) - Tr−êng hîp söa ch÷a th−êng xuyªn do bé phËn (ph©n x−ëng) s¶n xuÊt phô tiÕn hµnh, kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ riªng cho bé phËn s¶n xuÊt phô ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh söa ch÷a, sau ®ã ph©n bæ gi¸ thµnh dÞch vô söa ch÷a cho tõng lo¹i ph−¬ng tiÖn ho¹t ®éng. (1.3) Khi chi phÝ söa ch÷a thùc tÕ ph¸t sinh, kÕ to¸n ghi: Nî TK 621, 622, 627 Cã TK 111, 112,152,153, 334... (1.4) Cuèi kú kÕt chuyÓn chi phÝ cña bé phËn s¶n xuÊt phô, kÕ to¸n ghi: Nî TK 154 (chi tiÕt s¶n xuÊt phô) 86
Cã TK 621, 622, 627 (1.5) Khi c«ng viÖc söa ch÷a hoµn thµnh, bé phËn s¶n xuÊt phô bµn giao ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627 Cã TK 154 (chi tiÕt s¶n xuÊt phô) (1.6) Tr−êng hîp thuª ngoµi, kÕ to¸n ph¶n ¸nh sè tiÒn thanh to¸n cho ®¬n vÞ nhËn söa ch÷a vµ ghi: Nî TK 627 Nî TK 133 (nÕu cã) Cã TK 111, 112, 331. (2) §èi víi söa ch÷a lín: chi phÝ söa ch÷a lín th−êng ph¸t sinh lín, do vËy ®Ó gi¸ thµnh trong th¸ng kh«ng biÕn ®éng vµo k× söa ch÷a ®¬n vÞ th−êng trÝch tr−íc chi phÝ söa ch÷a hµng th¸ng theo c«ng thøc sau ®©y: Møc trÝch tr−íc chi phÝ Sè tiÒn dù kiÕn (−íc tÝnh) söa ch÷a c¶ n¨m = söa ch÷a hµng th¸ng 12 HoÆc §Þnh møc chi phÝ söa Møc trÝch tr−íc Khèi l−îng vËn t¶i = x ch÷a cho mét ®¬n vÞ khèi CPSC hµng th¸ng hµng th¸ng (T/km) l−îng vËn t¶i (2.1) Khi trÝch tr−íc chi phÝ söa ch÷a, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627 Cã TK 335 (2.2) Khi chi phÝ SCL ph¸t sinh, kÕ to¸n ghi: Nî TK 241 (2413) Cã TK 111,112, 152,153, 214, 334, 338... (2.3) Khi c«ng viÖc SCL hoµn thµnh, kÕ to¸n ghi: Nî TK 335 Cã TK 241 (2413) + Chªnh lÖch gi÷a chi phÝ trÝch tr−íc víi chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh, kÕ to¸n xö lý gièng víi tr−êng hîp tr−íc. (3.1) Tr−êng hîp ®¬n vÞ kh«ng thùc hiÖn trÝch tr−íc chi phÝ SCL, CPSCL sÏ ®−îc ph©n bæ dÇn cho ®èi t−îng cã liªn quan: 87
+ Khi CPSCL ph¸t sinh, kÕ to¸n ghi: Nî TK 241 (2413) Cã TK 111, 112, 331... (3.2) Khi söa ch÷a lín hoµn thµnh, kÕ to¸n kÕt chuyÓn chi phÝ SCL ®Ó ph©n bæ dÇn vµ ghi: Nî TK. 142, 242 Cã TK. 241 (2413) (3.3) §Þnh kú hµng th¸ng ph©n bæ vµo chi phÝ SXKD, kÕ to¸n ghi: Nî TK. 627 Cã TK. 142, 242 §èi víi c¸c chi phÝ nh©n viªn, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi, chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c, ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n còng ®−îc thùc hiÖn gièng nh− ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n ®C ®−îc tr×nh bµy trong kÕ to¸n DN, kÕ to¸n SX. 3.1.2.3.4. KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ SX toµn doanh nghiÖp. * Tµi kho¶n kÕ to¸n sö dông: §Ó tËp hîp CPSX toµn doanh nghiÖp, kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n 154 hoÆc TK.631. Néi dung, kÕt cÊu cña c¸c tµi kho¶n nãi trªn ®C ®−îc tr×nh bµy cô thÓ ë kÕ to¸n doanh nghiÖp vµ kÕ to¸n s¶n xuÊt. * Ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n mét sè nghiÖp vô kinh tÕ chñ yÕu : (1) Cuèi k×, kÕ to¸n kÕt chuyÓn chi phÝ NVL trùc tiÕp: Nî TK. 154 (631) Cã. TK.621 (2) Khi kÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, kÕ to¸n ghi: Nî TK. 154 (631) Cã TK. 622 (3) Cuèi cïng, kÕ to¸n kÕt chuyÓn chi phÝ s¶n xuÊt chung: Nî TK. 154 (631) Cã TK.627 Do ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng SXKD, kÕ to¸n kh«ng ph¶i x¸c ®Þnh (®¸nh gi¸), s¶n phÈm dë dang. 88
3.1.3. KÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh dÞch vô vËn t¶i. 3.1.3.1. §èi t−îng tÝnh gi¸ thµnh vËn t¶i: C¸c ®¬n vÞ vËn t¶i cã nhiÖm vô vËn chuyÓn ®Ó ®−a hµng ho¸, hµnh kh¸ch ®i ®Õn n¬i theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng, do vËy s¶n phÈm cña ®¬n vÞ vËn t¶i cã thÓ lµ tÊn/km (hµng ho¸ lu©n chuyªn) hoÆc ng−êi/km (hµnh kh¸ch lu©n chuyÓn). Do vËy ®èi t−îng tÝnh gi¸ thµnh cña dÞch vô vËn t¶i lµ hµng ho¸ lu©n chuyÓn hoÆc hµnh kh¸ch lu©n chuyÓn. 3.1.3.2. Ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh vËn t¶i §Ó tÝnh ®−îc gi¸ thµnh vËn t¶i, kÕ to¸n cã thÓ ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p sau ®©y: - Ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh gi¶n ®¬n; - Ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ®¬n ®Æt hµng; - Ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh møc; + Khi ¸p dông ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh gi¶n ®¬n, gi¸ thµnh thùc tÕ cña dÞch vô vËn t¶i ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau: Chi phÝ nhiªn liÖu Toµn bé chi Chi phÝ nhiªn liÖu - Gi¸ thµnh cßn l¹i trong phÝ s¶n xuÊt cßn l¹i trªn thùc tÕ cña = + - ph−¬ng tiÖn vËn t¶i ph¸t sinh ph−¬ng tiÖn vËn DVVT ®Çu kú trong kú t¶i cuèi kú - Gi¸ thµnh ®¬n vÞ Gi¸ thµnh thùc tÕ cña DVVT = vËn t¶i Khèi l−îng hµng ho¸, hµnh kh¸ch lu©n chuyÓn * §èi víi ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ®¬n ®Æt hµng: Trong ho¹t ®éng vËn t¶i, ®¬n ®Æt hµng cã thÓ lµ hîp ®ång vËn t¶i chän gãi cho l« hµng, do hµnh kh¸ch (tr−êng hîp hµnh kh¸ch ®i th¨m quan, du lÞch). Trong tr−êng hîp nµy, kÕ to¸n ph¶i më sæ (thÎ) tÝnh gi¸ thµnh cho tõng hîp ®ång ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Khi hîp ®ång ®−îc hoµn thµnh, kÕ to¸n tæng hîp chi phÝ ®C ph¸t sinh ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh theo tõng chuyÕn hµng, l« hµng... * §èi víi ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh møc, viÖc x¸c ®Þnh gi¸ thµnh thùc tÕ còng gièng nh− c¸c DNSX kh¸c: Chªnh lÖch do Chªnh lÖch Gi¸ thµnh vËn Gi¸ thµnh vËn t¶i = ± thay ®æi ®Þnh ± do tho¸t ly t¶i thùc tÕ theo ®Þnh møc møc ®Þnh møc 89
3.1.4. KÕ to¸n doanh thu vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng vËn t¶i. 3.1.4.1. KÕ to¸n doanh thu vËn t¶i. * Tµi kho¶n kÕ to¸n sö dông: Doanh thu vËn t¶i lµ sè tiÒn ®¬n vÞ vËn t¶i thu ®−îc khi thùc hiÖn khèi l−îng hµng ho¸ hoÆc hµnh kh¸ch vËn chuyÓn. Do ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña ngµnh vËn t¶i, cã tr−êng hîp doanh thu vËn t¶i ph¸t sinh tr−íc khi tiÕn hµnh vËn t¶i hµng ho¸, hµnh kh¸ch - NghÜa lµ hµnh kh¸ch tr¶ tiÒn tr−íc (mua vÐ), ®¬n vÞ vËn t¶i thùc hiÖn qu¸ tr×nh vËn t¶i sau. §Ó ph¶n ¸nh doanh thu vËn t¶i, kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n 511 - tµi kho¶n cÊp 2: 5113: doanh thu cung cÊp dÞch vô. §èi víi ngµnh vËn t¶i, kÕ to¸n sö dông TK: 51131, tµi kho¶n nµy l¹i cã 3 tµi kho¶n cÊp 4: TK. 511311: VËn t¶i biÓn TK. 511312: VËn t¶i s«ng TK. 511313: VËn t¶i bé Néi dung, kÕt cÊu c¬ b¶n cña TK.511 còng nh− cña c¸c TK cÊp 2 ®C ®−îc tr×nh bµy cô thÓ trong kÕ to¸n DN, lµ kÕ to¸n th−¬ng m¹i. C¸c tµi kho¶n cÊp 3 cÊp 4 còng cã kÕt cÊu c¬ b¶n gièng kÕt cÊu cña TK. cÊp 2. * Ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n mét sè nghiÖp vô kinh tÕ chñ yÕu. (1) Khi ph¸t sinh doanh thu vËn t¶i (thùc hiÖn xong viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸, kh¸ch hµng, ®C thu ®−îc tiÒn hoÆc kh¸ch hµng chÊp nhËn tr¶), kÕ to¸n ghi: Nî TK. 111,112, 131. Cã TK. 511 (51131) - chi tiÕt cho tõng ho¹t ®éng. Cã TK. 333 (3331): ThuÕ GTGT ®Çu ra. * §ång thêi kÕ to¸n kÕt chuyÓn gi¸ vèn cña dÞch vô vËn t¶i hoµn thµnh: Nî TK. 632 Cã TK. 154 (631) (2) Tr−êng hîp nhËn tiÒn øng tr−íc cña kh¸ch hµng, kÕ to¸n ghi: Nî TK. 111, 112 Cã TK. 131 (3) NÕu ®¬n vÞ ph¸t hµnh ho¸ ®¬n, kh¸ch hµng ®ång ý tr¶ tiÒn ngay nh−ng chuyÕn hµng vËn chuyÓn l¹i liªn quan ®Õn nhiÒu kú h¹ch to¸n, kÕ to¸n ghi: 90
Nî TK. 111, 112 Cã TK. 338, (3387: Doanh thu nhËn tr−íc) Cã TK. 333 (3331) (4) Khi tÝnh vµ x¸c ®Þnh doanh thu cho tõng k×, kÕ to¸n ghi: Nî TK. 338 (3387) Cã TK 511 (51131) - chi tiÕt cho tõng ho¹t ®éng. (5) Tr−êng hîp ph¸t sinh gi¶m gi¸ c−íc cho kh¸ch hµng, kÕ to¸n ghi: Nî TK. 532 Cã TK. 111, 112, 131... (6) Cuèi kú kÕt chuyÓn phÇn gi¶m gi¸ c−íc ®Ó gi¶m doanh thu, kÕ to¸n ghi: Nî TK. 511 (51131) - chi tiÕt cho tõng ho¹t ®éng Cã TK. 532 3.1.4.2: KÕ to¸n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng vËn t¶i - Còng gièng víi c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp SXKD kh¸c, kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng vËn t¶i ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau: KÕt qu¶ ho¹t Doanh thu Gi¸ thµnh vËn t¶i Chi phÝ qu¶n = _ _ ®éng vËn t¶i thuÇn thùc tÕ lý DN - VÒ tµi kho¶n sö dông: §Ó ph¶n ¸nh kÕt qu¶ vËn t¶i, kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n 911, 421. Néi dung ph¶n ¸nh, kÕt cÊu c¬ b¶n c¸c tµi kho¶n trªn ®C ®−îc giíi thiÖu ë kÕ to¸n doanh nghiÖp. - Ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n mét sè nghiÖp vô kinh tÕ chñ yÕu: (1) Cuèi kú, kÕ to¸n kÕt chuyÓn doanh thu thuÇn. Nî TK. 511 (51131) chi tiÕt tõng ho¹t ®éng Cã TK. 911 (2) KÕ to¸n kÕt chuyÓn gi¸ vèn, CPQLDN. Nî TK.911 Cã TK. 632 Cã TK. 642 (3) NÕu cã lCi, kÕ to¸n ghi: Nî TK. 911 Cã TK. 421 91
- Tr−êng hîp bÞ lç, kÕ to¸n ghi ng−îc l¹i: Nî TK 421 Cã TK. 911 3.2. §Æc ®iÓm kÕ to¸n chi phÝ, gi¸ thµnh, doanh thu vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ cña dÞch vô b−u ®iÖn. 3.2.1. §Æc ®iÓm kinh doanh b−u ®iÖn: Kinh doanh b−u ®iÖn lµ lo¹i h×nh kinh doanh ®Æc biÖt, bao gåm rÊt nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nhau: - Kinh doanh b−u chÝnh (BC); - Kinh doanh viÔn th«ng (VT); - Ph¸t hµnh b¸o chÝ (PHBC); - Hoµ m¹ng, chuyÓn dÞch m¸y; - TiÕt kiÖm b−u ®iÖn; - T− vÊn, thiÕt kÕ; - X©y dùng c«ng tr×nh (gièng doanh nghiÖp x©y l¾p, do vËy sÏ kh«ng ®−îc ®Ò cËp ë néi dung trªn). Kinh doanh b−u ®iÖn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt, do vËy viÖc tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ, gi¸ thµnh, doanh thu vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ cÇn ph¶i tÝnh ®Õn c¸c ®Æc ®iÓm riªng biÖt nµy: - §Æc ®iÓm vÒ tæ chøc qu¶n lý: HiÖn t¹i, ngµnh b−u ®iÖn tæ chøc h¹ch to¸n toµn ngµnh. §Ó thùc hiÖn mét sè nghiÖp vô kinh tÕ nµo ®ã, cÇn ph¶i cã sù tham gia cña nhiÒu bé phËn, nhiÒu ®¬n vÞ ë nhiÒu cÊp kh¸c nhau: QuËn (HuyÖn), Thµnh phè (TØnh) vµ ë Trung −¬ng. Nh− vËy chi phÝ sÏ ph¸t sinh ë tÊt c¶ c¸c bé phËn, c¸c ®¬n vÞ, nh−ng doanh thu l¹i chØ ph¸t sinh ë mét sè bé phËn, ®¬n vÞ nhÊt ®Þnh, do vËy viÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh ph¶i tæ chøc theo toµn ngµnh. Theo c¬ cÊu tæ chøc hiÖn t¹i, Bé B−u chÝnh ViÔn th«ng lµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ B−u chÝnh ViÔn th«ng. VÒ kinh doanh BCVT, B−u ®iÖn HuyÖn (QuËn) lµ ®¬n vÞ trùc thuéc B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè), cßn B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè) lµ ®¬n vÞ thµnh viªn trùc thuéc Tæng C«ng ty B−u chÝnh ViÔn th«ng. - §Æc ®iÓm vÒ qui tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh: Quy tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña b−u ®iÖn ®ång thêi còng lµ quy tr×nh cung cÊp s¶n phÈm, dÞch vô, lao vô cho kh¸ch hµng, do vËy kh«ng ph¸t sinh s¶n phÈm dë dang, kh«ng cã nhËp kho s¶n phÈm (lo¹i trõ c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt, c¸c ®¬n vÞ l¾p r¸p, x©y dùng kh«ng ®−îc ®Ò cËp ë néi dung nµy). 92
- §Æc ®iÓm vÒ s¶n phÈm: S¶n phÈm cña dÞch vô b−u ®iÖn th−êng kh«ng may h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ. ViÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cã thÓ th«ng qua khèi l−îng s¶n phÈm, lao vô ®C ®−îc thùc hiÖn cña tõng nghiÖp vô kinh doanh b−u ®iÖn, vÝ dô khèi l−îng b−u phÈm, th−, b¸o ®C chuyÓn, sè gäi ®µm tho¹i v.v... 3.2.2. KÕ to¸n chi phÝ kinh doanh: 3.2.2.1. Néi dung chi phÝ kinh doanh: Chi phÝ kinh doanh b−u ®iÖn bao gåm c¸c chi phÝ sau ®©y: - Chi phÝ nh©n c«ng: l−¬ng chÝnh, l−¬ng phô, c¸c kho¶n trÝch theo l−¬ng cña nh©n viªn kinh doanh b−u ®iÖn; - Chi phÝ vËt liÖu; - Chi phÝ c«ng cô, dông cô; - Chi phÝ khÊu hao TSC§; - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: TiÒn ®iÖn, n−íc, c−íc phÝ vËn chuyÓn, bèc dì, hoa hång v.v... - Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c. 3.2.2.2. §èi t−îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ vµ ph−¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ: - §èi t−îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ kinh doanh b−u ®iÖn lµ tõng lo¹i dÞch vô b−u ®iÖn: b−u chÝnh, viÔn th«ng, ph¸t hµnh b¸o chÝ... - Ph−¬ng ph¸p tËp hîp: nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh chØ liªn quan ®Õn mét ®èi t−îng chÞu chi phÝ th× ¸p dông ph−¬ng ph¸p trùc tiÕp, cßn c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t−îng chÞu chi phÝ th× ¸p dông ph−¬ng ph¸p tËp hîp gi¸n tiÕp, sau ®ã ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi t−îng chÞu chi phÝ dùa vµo tiªu thøc ph©n bæ thÝch hîp. 3.2.2.3. Tµi kho¶n kÕ to¸n sö dông: §Ó ph¶n ¸nh chi phÝ kinh doanh b−u ®iÖn, kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n chñ yÕu sau ®©y: • Tµi kho¶n 154, 136, 334, 338, 627. - Tµi kho¶n 154: chi phÝ SXKD dë dang: Do ®Æc ®iÓm riªng cña ngµnh b−u ®iÖn, TK154 cã 7 tµi kho¶n cÊp 2: + TK. 1541: Chi phÝ kinh doanh b−u chÝnh; + TK. 1542: Chi phÝ kinh doanh viÔn th«ng; + TK. 1543: Chi phÝ kinh doanh ph¸t hµnh b¸o chÝ; + TK. 1544: Chi phÝ dÞch vô hoµ m¹ng, chuyÓn dÞch m¸y; + TK. 1545: Chi phÝ dÞch vô tiÕt kiÖm b−u ®iÖn; 93
+ TK. 1546: Chi phÝ kinh doanh kh¸c trong ho¹t ®éng BCVT; + TK. 1548: Chi phÝ SXKD kh¸c h¹ch to¸n riªng. Tµi kho¶n 1548 l¹i cã 4 tµi kho¶n cÊp 3: + TK. 15481: Chi phÝ kinh doanh dÞch vô t− vÊn, thiÕt kÕ; + TK. 15482: Chi phÝ kinh doanh dÞch vô x©y l¾p c«ng tr×nh; + TK. 15483: Chi phÝ kinh doanh phÇn mÒm tin häc; + TK. 15484: Chi phÝ kinh doanh dÞch vô kh¸c. C¸c tµi kho¶n cÊp 1, cÊp 2, cÊp 3 cña TK.154 l¹i ®−îc chi tiÕt theo tõng kho¶n môc chi phÝ, tuú theo yªu cÇu cña qu¶n lý. VÝ dô: TK. 15401: Chi phÝ nh©n c«ng; TK. 15402: Chi phÝ vËt liÖu; TK. 15403: Chi phÝ c«ng cô, dông cô; TK. 15404: Chi phÝ khÊu hao TSC§; TK. 15407: Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi; TK. 15408: Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c. - KÕt cÊu c¬ b¶n cña TK154, (1541, 1542, 1543) Do ®Æc ®iÓm tæ chøc qu¶n lý cña ngµnh b−u ®iÖn, kÕt cÊu c¬ b¶n cña TK 154 ë tõng cÊp lµ kh«ng gièng nhau. * T¹i B−u ®iÖn HuyÖn (QuËn), TK 154 cã kÕt cÊu c¬ b¶n nh− sau: - Bªn Nî: Ph¶n ¸nh chi phÝ trùc tiÕp cña c¸c kho¶n dÞch vô viÔn th«ng, ph¸t hµnh b¸o chÝ; * Chi phÝ chung ®−îc ph©n bæ: - Bªn Cã: + Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n gi¶m chi phÝ + KÕt chuyÓn chi phÝ thùc tÕ cña c¸c dÞch vô viÔn th«ng ph¸t hµnh b¸o chÝ vµo tµi kho¶n 136 (13631) ®Ó thanh to¸n víi B−u ®iÖn TØnh. - Cuèi kú tµi kho¶n nµy kh«ng cã sè d− v× ®C kÕt chuyÓn ®Ó thanh to¸n víi B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè). * T¹i B−u ®iÖn TØnh (thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng) - Bªn Nî: + Ph¶n ¸nh chi phÝ kinh doanh ph¸t sinh t¹i B−u §iÖn TØnh (Thµnh phè). + KÕt chuyÓn chi phÝ ®−îc quyÕt to¸n vÒ kinh doanh dÞch vô BC- VT, PHBC, kinh doanh kh¸c ë B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè). 94
+ Ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cña B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè) - Bªn Cã: KÕt chuyÓn gi¸ thµnh thùc tÕ cña c¸c s¶n phÈm, dÞch vô b−u ®iÖn ®C hoµn thµnh. - Cuèi kú tµi kho¶n nµy kh«ng cã sè d−. * T¹i Tæng C«ng ty B−u chÝnh ViÔn th«ng: - Bªn Nî: Ph¶n ¸nh chi phÝ kinh doanh ph¸t sinh t¹i Tæng C«ng ty. - Bªn Cã: KÕt chuyÓn chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh t¹i Tæng C«ng ty. - Cuèi kú tµi kho¶n nµy kh«ng cã sè d− * Tµi kho¶n 136: Tµi kho¶n nµy ®−îc dïng ®Ó ph¶n ¸nh t×nh h×nh thanh to¸n gi÷a B−u ®iÖn HuyÖn (QuËn) víi B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè) c¶ vÒ chi phÝ, doanh thu vµ c¸c kho¶n kh¸c. C¸c quan hÖ thanh to¸n gi÷a B−u ®iÖn HuyÖn (QuËn) víi B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè), gi÷a c¸c ®¬n vÞ phô thuéc víi B−u ®iÖn HuyÖn (QuËn) ®−îc ph¶n ¶nh trong TK cÊp 2: TK 1363 "Ph¶i thu gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn víi ®¬n vÞ trùc thuéc". Tµi kho¶n 1363 cã 8 tµi kho¶n cÊp 3: - TK 13631: Ph¶i thu vÒ kinh doanh dÞch vô B−u chÝnh - ViÔn th«ng; - TK 13632: Ph¶i thu vÒ kinh doanh kh¸c h¹ch to¸n riªng; - TK 13633: Ph¶i thu vÒ dÞch vô tiÕt kiÖm b−u ®iÖn; - TK 13634: Ph¶i thu vÒ cÊp vèn ®Çu t−; - TK 13635: Ph¶i thu vÒ thuÕ GTGT; - TK 13636: Ph¶i thu vÒ ph¸t hµnh b¸o chÝ; - TK 13637: Ph¶i thu vÒ chuyÓn tiÒn; - TK 13638: Ph¶i thu vÒ c¸c kho¶n kh¸c. Tµi kho¶n nãi trªn cã kÕt cÊu c¬ b¶n nh− sau: + Bªn Nî: Ph¶n ¸nh kho¶n ph¶i thu tõ B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè) vµ c¸c ®¬n vÞ phô thuéc vÒ c−íc B−u chÝnh ViÔn th«ng ph©n chia. + Bªn Cã: Ph¶n ¸nh sè ®C thu vÒ c−íc BC-VT ph©n chia tõ B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè) vµ ®¬n vÞ phô thuéc. D− Nî: Ph¶n ¸nh sè cßn ph¶i thu vÒ c−íc BC-VT ph©n chia tõ B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè), ®¬n vÞ phô thuéc. * Tµi kho¶n 627: Tµi kho¶n nµy ®−îc dïng ë B−u ®iÖn HuyÖn (QuËn), TØnh (Thµnh phè) ®Ó tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung. Còng nh− c¸c doanh nghiÖp 95
kh¸c, TK 627 cã 6 TK cÊp 2, mçi tµi kho¶n cÊp 2 l¹i ®−îc më c¸c chi tiÕt theo tõng kho¶n môc chi phÝ t−¬ng øng víi c¸c kho¶n môc chi phÝ cña TK 154 nh− ®C tr×nh bµy ë trªn. - Tµi kho¶n 627 cã kÕt cÊu c¬ b¶n nh− sau: * T¹i B−u ®iÖn HuyÖn (QuËn), TØnh (Thµnh phè): - Bªn Nî: Ph¶n ¸nh chi phÝ s¶n xuÊt chung ph¸t sinh trong kú; - Bªn Cã: + Ph¶n ¸nh sè gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt chung; + Ph©n bæ, kÕt chuyÓn chi phÝ s¶n xuÊt chung vµo TK 154. + Cuèi kú tµi kho¶n nµy kh«ng cã sè d−. * T¹i B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè): - Bªn Nî: Ph¶n ¸nh chi phÝ s¶n xuÊt chung ph¸t sinh t¹i B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè) - Bªn Cã: + Ph¶n ¸nh sè gi¶m CPSX chung; + Ph©n bæ, kÕt chuyÓn CPSX chung vµo TK 154 - Cuèi kú tµi kho¶n nµy kh«ng cã sè d− §èi víi c¸c tµi kho¶n kh¸c, nh− TK 334, TK 338..., vÒ néi dung, kÕt cÊu cña chóng ®C ®−îc giíi thiÖu cô thÓ ë kÕ to¸n doanh nghiÖp. 3.2.2.4. Ph−¬ng ph¸p kÕ to¸n mét sè nghiÖp vô kinh tÕ chñ yÕu. T¹i B−u ®iÖn HuyÖn (QuËn): (1) Khi xuÊt vËt liÖu dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh, tuú theo ®èi t−îng sö dông, kÕ to¸n ghi: Nî TK 154 (1541, 1542, 1543,...) Nî TK 627 (6272) Cã TK 152 (2) Tr−êng hîp vËt liÖu mua vÒ kh«ng nhËp kho mµ xuÊt th¼ng cho SXKD, kÕ to¸n ghi: Nî TK 154 (1541, 1542, 1543,...) Nî TK 627 (6272) Nî TK 136 (13635) Ph¶i thu vÒ thuÕ GTGT (nÕu cã) Cã TK 111,112, 331... (3) TiÒn l−¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l−¬ng ph¶i tr¶ cho nh©n viªn s¶n xuÊt kinh doanh, tuú theo tõng ®èi t−îng, kÕ to¸n ghi: Nî TK 154 (chi tiÕt TK cÊp 2) Nî TK 627 (6271) 96
Cã TK 334, TK 338 (4) §èi víi c¸c kho¶n dÞch vô mua ngoµi, chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c ph¸t sinh, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627 (6277, 6278) Nî TK 136 (13635) (nÕu cã) Cã TK 111,112, 331... (5) §èi víi chi phÝ khÊu hao TSC§, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627 (6274) Cã TK 214 (6) Cuèi kú, chi phÝ s¶n xuÊt chung ®−îc ph©n bæ dùa vµo tiªu chuÈn thÝch hîp cho tõng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô, kÕ to¸n ghi: Nî TK 154 (chi tiÕt TK cÊp 2) Cã TK 627 (7) Khi kÕt chuyÓn chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh thanh to¸n víi B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè), kÕ to¸n ghi: Nî TK 136 (13631) Cã TK 154 * T¹i B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè): (1) Khi xuÊt vËt liÖu dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh, tuú ®èi t−îng sö dông, kÕ to¸n ghi: Nî TK 154 ( chi tiÕt TK cÊp 2) Nî TK 627 (6272) Cã TK 152 (2) Tr−êng hîp vËt liÖu mua ngoµi kh«ng nhËp kho mµ dïng ngay cho s¶n xuÊt kinh doanh, tuú ®èi t−îng sö dông, kÕ to¸n ghi: Nî TK 154 (chi tiÕt TK cÊp 2) Nî TK 627 (6272) Nî TK 133 (1331) (nÕu cã) Cã TK 111,112, 331... (3) Chi phÝ nhËn c«ng (l−¬ng, c¸c kho¶n trÝch theo l−¬ng), tuú ®èi t−îng mµ kÕ to¸n ghi: Nî TK 154 (chi tiÕt TK cÊp 2) 97
Nî TK 627 (6271) Cã TK 334, 338 (chi tiÕt...) (4) TrÝch khÊu hao TSC§, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627 (6274) Cã TK 214 (5) Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi, chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c ph¸t sinh, kÕ to¸n ghi: Nî TK 627 (6277, 6278) Nî TK 133 (1331 - nÕu cã) Cã TK 111, 112, 331... (6) Cuèi kú ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho tõng lo¹i dÞch vô, kÕ to¸n ghi: Nî TK 154 (chi tiÕt TK cÊp 2) Cã TK 627 (7) C¨n cø vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®C ®−îc tËp hîp vµ ph¶n ¸nh Bªn Nî TK 154 (tæng chi phÝ thùc tÕ), dùa vµo khèi l−îng s¶n phÈm, dÞch vô, lao vô thùc hiÖn ®C quy ®æi theo khèi l−îng s¶n phÈm, lao vô tiªu chuÈn, kÕ to¸n ph©n bæ chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh thùc tÕ cña tõng lo¹i s¶n phÈm, lao vô quy chuÈn theo c«ng thøc sau: Gi¸ thµnh thùc tÕ cña Tæng chi phÝ thùc tÕ Khèi l−îng quy s¶n phÈm, lao vô quy = Tæng khèi l−îng s¶n phÈm, x chuÈn cña s¶n chuÈn i lao vô quy chuÈn phÈm i Gi¸ thµnh thùc tÕ ë B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè) lµ gi¸ thµnh kh«ng ®Çy ®ñ, c¨n cø vµo gi¸ thµnh tÝnh ®−îc, kÕ to¸n ghi: Nî TK 632 Cã TK 154 (8) Khi thanh to¸n chi phÝ víi c¸c B−u ®iÖn HuyÖn (QuËn), kÕ to¸n ghi: Nî TK 632 Cã TK 336 (33631) * T¹i Tæng C«ng ty: (1) Chi phÝ SXKD ph¸t sinh t¹i Tæng C«ng ty, kÕ to¸n ghi: Nî TK 154 (chi tiÕt TK cÊp 2) Cã c¸c TK liªn quan: TK 152, 334, 338, 627... (2) Tæng hîp chi phÝ ph¸t sinh trªn TK 154, kÕ to¸n x¸c ®Þnh gi¸ thµnh cho tõng lo¹i s¶n phÈm, lao vô gièng víi ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ë TØnh (Thµnh phè) vµ ghi: 98
Nî TK 632 Cã TK 154 (chi tiÕt TK cÊp 2) 3.2.3. KÕ to¸n doanh thu vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh B−u ®iÖn Doanh thu dÞch vô b−u ®iÖn lµ doanh thu cung cÊp dÞch vô vÒ B−u chÝnh - ViÔn th«ng, ph¸t hµnh b¸o chÝ, hoµ m¹ngv.v... Còng nh− c¸c doanh nghiÖp kh¸c, doanh thu b−u ®iÖn chØ ®−îc ghi nhËn khi tho¶ mCn c¸c ®iÒu kiÖn: - Doanh thu ®−îc x¸c ®Þnh lµ t−¬ng ®èi ch¾c ch¾n; - Doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng thu ®−îc lîi Ých kinh tÕ tõ dÞch vô ®C cung cÊp; - §¬n vÞ x¸c ®Þnh ®−îc phÇn c«ng viÖc ®C hoµn thµnh vµo ngµy lËp b¸o c¸o tµi chÝnh; - X¸c ®Þnh ®−îc chi phÝ ph¸t sinh cho giao dÞch vµ chi phÝ ®Ó hoµn thµnh viÖc giao dÞch. Nh− ®C ®Ò cËp ë phÇn tr−íc, ®Æc ®iÓm vÒ tæ chøc qu¶n lý cña ngµnh b−u ®iÖn ®C ¶nh h−ëng ®Õn kÕ to¸n doanh thu vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cô thÓ nh− sau: + B−u ®iÖn HuyÖn (QuËn) lµ ®¬n vÞ trùc thuéc B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè), t¹i ®ã kÕ to¸n kh«ng x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh, do vËy toµn bé chi phÝ, doanh thu ph¸t sinh ®−îc chuyÓn ®Ó thanh to¸n víi B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè). + Doanh thu cña B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè) bao gåm c¶ doanh thu ph¸t sinh t¹i B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè) vµ doanh thu ph¸t sinh t¹i c¸c B−u ®iÖn HuyÖn (QuËn). + B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè) lµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n cã x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh, theo qui ®Þnh cña ngµnh, ®−îc Tæng C«ng ty ph©n chia doanh thu vµ doanh thu ®−îc ph©n chia nµy gäi lµ doanh thu ®−îc h−ëng. Tr−êng hîp ph¸t sinh chªnh lÖch gi÷a doanh thu ®−îc h−ëng víi doanh thu thùc hiÖn, B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè) sÏ thanh to¸n víi Tæng C«ng ty, nÕu doanh thu ®−îc h−ëng lín h¬n, Tæng C«ng ty thanh to¸n cho B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè), ng−îc l¹i th× B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè) ph¶i thanh to¸n cho Tæng C«ng ty. Chªnh lÖch gi÷a doanh thu ®−îc h−ëng víi chi phÝ cña B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè) ph¶n ¸nh kÕt qu¶ kinh doanh dÞch vô b−u ®iÖn cña B−u ®iÖn TØnh (Thµnh phè). 3.2.3.1. Tµi kho¶n kÕ to¸n sö dông: §Ó ph¶n ¸nh doanh thu vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh, kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n chñ yÕu sau ®©y: TK 511-tµi kho¶n cÊp 2: 5113 vµ 5115, TK 336 (33631, 33635, 33638), TK 632 (6323), 641, 642, TK 911(9113)v.v... - Néi dung ph¶n ¸nh, kÕt cÊu c¬ b¶n cña mét sè tµi kho¶n chñ yÕu: - Tµi kho¶n 5113: TK 5113 cã 2 TK cÊp 3: + TK 51131 doanh thu cung cÊp dÞch vô BC-VT. 99