Giáo trình Lịch sử các quốc gia Đông Nam Á từ sau chiến tranh thế giới thứ II đến nay: Phần 1 - Nguyễn Văn Tận, Lê Văn Anh

Chia sẻ: Bin Bin | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:54

Thêm vào BST

Báo xấu

192
lượt xem 51
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 của cuốn Giáo trình Lịch sử các quốc gia Đông Nam Á từ sau chiến tranh thế giới thứ II đến nay có nội dung trình bày về: phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước ĐNA trước năm 1945, 2 con đường cứu nước trong đấu tranh giải phóng dân tộc ở ĐNA được khái quát trong 2 chương đầu của giáo trình. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Lịch sử các quốc gia Đông Nam Á từ sau chiến tranh thế giới thứ II đến nay: Phần 1 - Nguyễn Văn Tận, Lê Văn Anh

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®¹i häc huÕ trung t©m ®µo t¹o tõ xa nguyÔn v¨n tËn – lª v¨n anh lÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II ®Õn nay HuÕ - 2000 1
môc lôc Lêi Më ®Çu ................................................................................................................................ 4 Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña gi¸o tr×nh .............................................................. 6 I. Phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n c¸c n−íc §«ng Nam ¸ tr−íc n¨m 1945. ......................................................................... 7 II. Hai con ®−êng cøu n−íc trong ®Êu tRanh gi¶i phãng d©n téc ë §«ng Nam ¸. ......................................................................................................................... 9 III. ASEAN - LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. ......................................... 11 IV. Quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN tõ n¨m 1967 ®Õn 1997.................................. 17 Ch−¬ng I: phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña c¸c n−íc §«ng Nam ¸ tr−íc n¨m 1945 ........................................................................ 21 I. Sù x©m l−îc cña chñ nghÜa thùc d©n Ph−¬ng T©y vµ phong trµo ®Êu tranh chèng x©m l−îc cña nh©n d©n c¸c n−íc §«ng Nam ¸. ................................................................................................................................... 21 II. phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n §«ng Nam ¸ tõ nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XIX ®Õn tr−íc n¨m 1945. 26 Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña ch−¬ng I .............................................................. 32 I. Sù x©m l−îc cña chñ nghÜa thùc d©n ph−¬ng T©y vµ phong trµo ®Êu tranh chèng x©m l−îc cña nh©n d©n c¸c n−íc §«ng Nam ¸. ................................................................................................................................... 32 II. phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n c¸c n−íc §«ng Nam ¸ tõ nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XIX ®Õn tr−íc n¨m 1945. ......................................................................................................................................... 33 C©u hái h−íng dÉn häc tËp.................................................................................. 34 Ch−¬ng II: hai con ®−êng cøu n−íc trong ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc ë §«ng Nam ¸ ................................................................................................... 35 I. C¸ch m¹ng Lµo vµ Campuchia tõ n¨m 1945 ®Õn 1975. ........................ 37 II. Cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc ë c¸c n−íc In®«nªxia, Philippin, Malaixia, MiÕn §iÖn... .............................................. 42 Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña ch−¬ng II ............................................................. 50 I. C¸ch m¹ng Lµo vµ Campuchia tõ 1945 - 1975. .......................................... 50 II. Cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc ë c¸c n−íc In®«nªxia, Philippin, Malaixia, MiÕn §iÖn... .............................................. 52 C©u hái h−íng dÉn häc tËp.................................................................................. 53 Ch−¬ng III: aSEAN - LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn .............................. 55 I. Hoµn c¶nh ra ®êi ..................................................................................................... 55 II. T«n chØ, môc ®Ých cña sù thµnh lËp ASEAN: ........................................ 59 III. C¬ cÊu tæ chøc vµ qui chÕ ho¹t ®éng cña ASEAN: ....................... 61 2
IV. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ hîp t¸c cña ASEAN............................ 69 Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña ch−¬ng III ............................................................ 95 I. Hoµn c¶nh ra ®êi ..................................................................................................... 95 II. T«n chØ, môc ®Ých cña viÖc thµnh lËp ASEAN..................................... 95 III. C¬ cÊu tæ chøc vµ qui chÕ ho¹t ®éng cña ASEAN......................... 95 IV. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ hîp t¸c cña ASEAN............................ 97 c©u hái h−íng dÉn häc tËp................................................................................ 101 Ch−¬ng IV: quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN tõ n¨m 1967 ®Õn 1997 ................ 102 I. Thêi kú 1967 ®Õn 1975.............................................................................................. 102 II. Thêi kú tõ 1975 ®Õn 1989 ..................................................................................... 105 III. Thêi kú tõ 1989 ®Õn 1997 ................................................................................... 116 Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña ch−¬ng IV.......................................................... 128 I. Thêi kú 1967 ®Õn 1975.............................................................................................. 128 II. Thêi kú 1975 ®Õn 1989 ............................................................................................ 128 III. Thêi kú 1989 ®Õn 1997 .......................................................................................... 129 C©u hái h−íng dÉn häc tËp................................................................................ 130 Tµi liÖu tham kh¶o ......................................................................................................... 131 3
Lêi Më ®Çu Tõ tr−íc ®Õn nay viÖc nghiªn cøu lÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ®· thu hót ®−îc mét sè l−îng ®«ng ®¶o c¸c nhµ nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc tham gia. §· cã nhiÒu c«ng tr×nh ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ x· héi còng nh− v¹ch râ vai trß, vÞ trÝ cña c¸c quèc gia trong sù ph¸t triÓn lÞch sö cña khu vùc. ThËm chÝ, cã nh÷ng c«ng tr×nh ®· tiÕp cËn ®Õn ch©n lý kh¸ch quan khi lµm râ tÝnh ®Æc tr−ng cña mét khu vùc ®−îc coi lµ thèng nhÊt trong ®a d¹ng. V× vËy khi viÕt gi¸o tr×nh “LÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II ®Õn nay” chóng t«i kh«ng tr×nh bµy lÞch sö cña tõng n−íc mµ theo néi dung cña tõng vÊn ®Ò nh»m gióp cho sinh viªn thÊy ®−îc tÝnh quy luËt trong sù ph¸t triÓn cña c¸c n−íc §«ng Nam ¸. Th«ng qua viÖc sö dông ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn míi mang tÝnh quy chiÕu lÞch sö kÕt hîp víi c¸c ph−¬ng ph¸p lÞch sö, logic, thèng kª vµ m« h×nh ho¸, gi¸o tr×nh “LÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II ®Õn nay” sÏ lµm râ tÝnh ®a d¹ng, phøc t¹p trong lÞch sö ph¸t triÓn cña mçi quèc gia, d©n téc. Ngoµi ra, do tÝnh ph©n tuyÕn, ®a chiÒu trong sù ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ cho nªn c¸c t¸c gi¶ còng sÏ lµm râ nh÷ng con ®−êng, khuynh h−íng ph¸t triÓn mang tÝnh ®Æc tr−ng trªn nÒn chung cña kh«ng gian ®Þa lý, lÞch sö, v¨n ho¸ vµ x· héi cña khu vùc. VÊn ®Ò cuèi cïng mµ gi¸o tr×nh “LÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II ®Õn nay” muèn tr×nh bµy vµ v¹ch ra tÝnh tÊt yÕu vÒ qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ trong lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia §«ng Nam ¸. Víi nh÷ng môc ®Ých nh− trªn, gi¸o tr×nh lÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ sÏ tËp trung gi¶i quyÕt c¸c néi dung chñ yÕu sau ®©y: - Phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n c¸c n−íc §«ng Nam ¸ tr−íc n¨m 1945. - C¸c n−íc §«ng Nam ¸ hoµn thµnh cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc vµ x©y dùng ®Êt n−íc tõ 1945 ®Õn 1975. - ASEAN - LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. - Quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN vµ qu¸ tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam. 4
Gi¸o tr×nh “LÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II ®Õn nay” ®−îc c¸c t¸c gi¶ viÕt mét c¸ch c«ng phu vµ kü l−ìng. Tuy nhiªn lµ gi¸o tr×nh chuyªn ®Ò nªn c¸c t¸c gi¶ kh«ng thÓ tr×nh bµy tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn lÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸. V¶ l¹i, trong qu¸ tr×nh biªn so¹n, viÖc luËn gi¶i nh÷ng néi dung cña lÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ®−îc nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ trªn nhiÒu ph−¬ng diÖn kh¸c nhau cho nªn kh«ng thÓ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt vµ h¹n chÕ. RÊt mong c¸c quý vÞ ®éc gi¶ xa gÇn gãp ý ®Ó cho gi¸o tr×nh “LÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II ®Õn nay” ®−îc hoµn thiÖn. HuÕ, ngµy 27-9-2000. C¸c t¸c gi¶ 5
Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña gi¸o tr×nh “LÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II ®Õn nay” LÞch sö c¸c n−íc §«ng Nam ¸ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®Õn nay lµ lÞch sö ®Êu tranh hoµn thµnh qu¸ tr×nh giµnh ®éc lËp d©n téc còng nh− lµ lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x©y dùng ®Êt n−íc. Do tÝnh chÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p trong sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia §«ng Nam ¸ cho nªn gi¸o tr×nh “LÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II ®Õn nay” chñ yÕu tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò võa mang tÝnh chÊt ®Æc tr−ng chung cho toµn khu vùc nh−ng ®ång thêi võa mang tÝnh chÊt riªng biÖt cho tõng quèc gia d©n téc. §iÒu ®ã sÏ gióp cho chóng ta n¾m b¾t ®−îc néi dung c¬ b¶n cña lÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ trªn nÒn chung cña mét khu vùc ®−îc coi lµ thèng nhÊt ®a d¹ng. Trªn tinh thÇn ®ã, gi¸o tr×nh “LÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II ®Õn nay” chñ yÕu gi¶i quyÕt nh÷ng néi dung c¬ b¶n sau ®©y: 1. Lµm râ qu¸ tr×nh x©m nhËp cña chiÕn tranh thùc d©n ph−¬ng T©y vµ phong trµo ®Êu tranh chèng x©m l−îc cña nh©n d©n §«ng Nam ¸ còng nh− phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tõ nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XIX cho ®Õn tr−íc n¨m 1945. 2. Ph©n tÝch qu¸ tr×nh ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc cña c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ sau n¨m 1945 vµ lµm râ hai khuynh h−íng ®Êu tranh ®Ó hoµn thµnh qu¸ tr×nh giµnh ®éc lËp d©n téc cña c¸c n−íc §«ng Nam ¸ tõ n¨m 1945 ®Õn 1975. 3. Tõ chç luËn gi¶i c¸c khuynh h−íng ph¸t triÓn trong phong trµo ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc cña c¸c quèc gia §«ng Nam ¸, häc sinh sÏ nhËn thøc ®−îc mét c¸ch s©u s¾c vÒ hai con ®−êng ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa vµ x· héi chñ nghÜa cña c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ sau n¨m 1945 còng nh− vÒ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét sè quèc gia §«ng Nam ¸ trong thêi kú nµy. 6
4. Trªn c¬ së cña sù ph¸t triÓn mang tÝnh chÊt ®a d¹ng cña c¸c quèc gia §«ng Nam ¸, gi¸o tr×nh “LÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II ®Õn nay” sÏ gióp cho häc sinh hiÓu ®−îc qu¸ tr×nh ra ®êi cña tæ chøc ASEAN, c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ hîp t¸c cña HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tõ n¨m 1967 ®Õn nay. VÊn ®Ò cuèi cïng lµ gi¸o tr×nh “LÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II ®Õn nay” sÏ gióp cho häc viªn cã ®−îc nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ viÖc ViÖt Nam gia nhËp tæ chøc ASEAN còng nh− thÊy ®−îc khuynh h−íng ph¸t triÓn vµ hîp t¸c gi÷a ViÖt nam vµ ASEAN tõ 1967 ®Õn nay. Víi nh÷ng néi dung nh− trªn, gi¸o tr×nh “LÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II ®Õn nay” ®−îc chia ra thµnh c¸c phÇn sau ®©y: I. Phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n c¸c n−íc §«ng Nam ¸ tr−íc n¨m 1945. 1. Qu¸ tr×nh x©m nhËp cña chñ nghÜa thùc d©n ph−¬ng T©y vµ phong trµo ®Êu tranh chèng x©m l−îc cña nh©n d©n c¸c n−íc §«ng Nam ¸. §Ó hiÓu râ nh©n d©n c¸c n−íc §«ng Nam ¸ sau n¨m 1945 th× yªu cÇu ®Çu tiªn ®èi víi c¸c häc viªn lµ ph¶i n¾m râ qu¸ tr×nh ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc cña c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ tr−íc n¨m 1945. V× phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc tr−íc vµ sau n¨m 1945 n»m trong mét tæng thÓ chung kh«ng thÓ t¸ch rêi trong lÞch sö c¸c quèc gia §«ng Nam ¸. Tuy nhiªn, yªu cÇu ®èi víi häc viªn trong khi häc ch−¬ng tr×nh nµy lµ ph¶i hiÓu ®−îc kh¸i niÖm hay lµ thuËt ng÷ §«ng Nam ¸ qua tõng giai ®o¹n, thêi kú lÞch sö còng nh− qua nhiÒu c¸ch nhËn diÖn kh¸c nhau ®Ó thÊy ®−îc tÝnh hÖ thèng trong viÖc häc tËp vµ nghiªn cøu lÞch sö c¸c n−íc §«ng Nam ¸. Yªu cÇu thø hai trong khi häc phÇn nµy lµ häc viªn ph¶i thÊy ®−îc môc ®Ých cña c¸c n−íc thùc d©n ph−¬ng T©y khi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng giao l−u bu«n b¸n lµ ®Ó dän ®−êng cho viÖc tiÕn hµnh c¸c cuéc chiÕn tranh x©m l−îc nh»m biÕn c¸c n−íc §«ng Nam ¸ thµnh c¸c n−íc thuéc ®Þa vµ phô thuéc. Mét ®iÒu còng cÇn ph¶i nhËn thÊy lµ con ®−êng x©m nhËp cña chñ nghÜa thùc d©n ph−¬ng T©y th«ng qua c¸c ®¹i diÖn kh¸c nhau víi nh÷ng ph−¬ng thøc vµ thñ ®o¹n kh¸c nhau ®· dÉn ®Õn nh÷ng hÖ qu¶ kh¸c nhau ®èi víi c¸c n−íc §«ng Nam ¸. ChÝnh viÖc c¸c n−íc thùc d©n ph−¬ng T©y sö dông nh÷ng ph−¬ng thøc, thñ ®o¹n kh¸c nhau trong viÖc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng giao l−u bu«n b¸n còng nh− x©m nhËp kh¸c nhau ®· lµm cho phong trµo ®Êu tranh chèng x©m l−îc ë mçi n−íc diÔn ra mçi kh¸c. Tuy nhiªn, trong sù 7
ph¸t triÓn cña c¸c phong trµo ®Êu tranh chèng thùc d©n cña c¸c n−íc §«ng Nam ¸ vÉn ph¶n ¸nh tÝnh chÊt chung cho tõng lo¹i h×nh vµ khuynh h−íng ®Êu tranh cña nh©n d©n c¸c n−íc §«ng Nam ¸ lµ b»ng mäi c¸ch, mäi h×nh thøc ®Ó b¶o vÖ nÒn ®éc lËp d©n téc. Mét sè phong trµo ®Êu tranh tiªu biÓu ë In®«nªxia, ViÖt Nam hay MiÕn §iÖn (Mianma) ®· thÓ hiÖn tinh thÇn d©n téc cao c¶, tinh thÇn yªu n−íc s©u s¾c nh−ng rèt cuéc ®Òu bÞ thÊt b¹i. §Õn nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XIX, hÇu hÕt c¸c n−íc §«ng Nam ¸ ®Òu trë thµnh thuéc ®Þa hoÆc phô thuéc cña chñ nghÜa thùc d©n ph−¬ng T©y: In®«nªxia thuéc ®Þa cña Hµ Lan, Philippin thuéc ®Þa cña T©y Ban Nha, ViÖt Nam, Lµo, C¨mpuchia thuéc ®Þa cña Ph¸p .v.v... Tuy thÊt b¹i, nh−ng phong trµo ®Êu tranh chèng sù x©m l−îc cña chñ nghÜa thùc d©n ph−¬ng T©y ®· ®Æt c¬ së, nÒn mãng cho phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XIX, ®Çu thÕ kû XX chuyÓn sang mét h×nh thøc míi còng nh− mét s¾c th¸i míi ®¸nh dÊu b−íc chuyÓn ®æi quan träng trong phong trµo ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc cña nh©n d©n c¸c n−íc §«ng Nam ¸. 2. Phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n c¸c n−íc §«ng Nam ¸ tõ nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XIX ®Õn tr−íc n¨m 1945. §iÓm ®Çu tiªn cÇn l−u ý trong phong trµo ®Êu tranh chèng chñ nghÜa thùc d©n ph−¬ng T©y cña nh©n d©n c¸c n−íc §«ng Nam ¸ cuèi thÕ kû XIX lµ ®ang cßn chÞu ¶nh h−ëng cña ý thøc hÖ phong kiÕn. C¸c cuéc ®Êu tranh chèng thùc d©n ë c¸c n−íc §«ng Nam ¸ phÇn lín lµ do c¸c sÜ phu phong kiÕn hay lµ c¸c l·nh tô trong giai cÊp phong kiÕn l·nh ®¹o (ViÖt Nam, Campuchia, In®«nªxia vµ Mianma). §iÓm thø hai mµ häc viªn cÇn ph¶i n¾m lµ sù x©m nhËp cña chñ nghÜa thùc d©n ph−¬ng T©y ®· ®−a ®Õn sù biÕn ®æi trong c¬ cÊu kinh tÕ-x· héi cña c¸c n−íc §«ng Nam ¸. HÖ qu¶ cña nã lµ ®−a ®Õn sù ra ®êi cña hai giai cÊp míi: giai cÊp t− s¶n vµ giai cÊp v« s¶n. Giai cÊp t− s¶n ra ®êi trªn c¬ së cña sù x©m nhËp cña chñ nghÜa thùc d©n ph−¬ng T©y nªn trong cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc giai cÊp t− s¶n ®· béc lé tÝnh chÊt hai mÆt: mét mÆt thÓ hiÖn tÝnh chÊt c¸ch m¹ng chèng ®Õ quèc nh−ng ®ång thêi mét mÆt kh¸c thÓ hiÖn tÝnh chÊt tho¶ hiÖp víi ®Õ quèc. Tõ ®ã ®−a ®Õn sù h×nh thµnh hai khuynh h−íng ®Êu tranh trong phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña c¸c quèc gia §«ng Nam ¸. Mét khuynh h−¬ng chñ tr−¬ng ®Êu tranh b»ng con ®−êng c¶i l−¬ng vµ mét khuynh h−íng chñ tr−¬ng ®Êu tranh b»ng con ®−êng b¹o lùc. Tõ trong phong trµo ®Êu tranh 8
c¸ch m¹ng ®· h×nh thµnh nªn c¸c tæ chøc cña giai cÊp t− s¶n vµ ®Æc biÖt lµ sù ra ®êi c¸c chÝnh ®¶ng cña giai cÊp t− s¶n nh− ®¶ng In®«nªxia (1912) vµ §¶ng d©n téc (1927). Bªn c¹nh c¸c phong trµo ®Êu tranh do giai cÊp t− s¶n l·nh ®¹o lµ phong trµo ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n. Sù lín m¹nh vµ tr−ëng thµnh cña giai cÊp c«ng nh©n ®· ®−a ®Õn sù thµnh lËp cña c¸c chÝnh ®¶ng céng s¶n ë ViÖt Nam vµ In®«nªxia. Mét thêi kú míi ®−îc më ra trong phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n c¸c n−íc §«ng Nam ¸. §Æc biÖt lµ ®èi víi phong trµo ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc cña nh©n d©n ba n−íc §«ng D−¬ng. Riªng Th¸i Lan, víi cuéc c¶i c¸ch cña nhµ vua Chulalongcon (1868) vµ víi chÝnh s¸ch ngo¹i giao ®a chiÒu ®· cho phÐp Th¸i Lan tho¸t khái ¸ch thèng trÞ cña chñ nghÜa thùc d©n ph−¬ng T©y trë thµnh mét n−íc phô thuéc hay lµ mét n−íc “vÒ h×nh thøc lµ mét n−íc ®éc lËp nh−ng trªn thùc tÕ th× phô thuéc vÒ tµi chÝnh vµ ngo¹i giao”. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho phÐp Th¸i Lan tiÕn hµnh c¸ch m¹ng t− s¶n (1932) ®−a Th¸i Lan ph¸t triÓn theo con ®−êng t− b¶n chñ nghÜa. Nh− vËy, c¸c phong trµo ®Êu tranh cña c¸c n−íc §«ng Nam ¸ trong nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XIX dï diÔn ra d−íi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau vµ diÔn tiÕn theo nh÷ng chiÒu h−íng kh¸c nhau nh−ng c¸c phong trµo ®ã ®· cã t¸c ®éng rÊt lín trong viÖc lµm lung lay nÒn thèng trÞ cña chñ nghÜa thùc d©n ph−¬ng T©y. Nã ®· t¹o tiÒn ®Ò ®iÒu kiÖn ®Ó cho nh©n d©n c¸c n−íc §«ng Nam ¸ ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc trong c¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945 (ViÖt Nam vµ In®«nªxia) vµ sau n¨m 1945 ®èi víi c¸c n−íc kh¸c ë §«ng Nam ¸. II. Hai con ®−êng cøu n−íc trong ®Êu tRanh gi¶i phãng d©n téc ë §«ng Nam ¸. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc ë §«ng Nam ¸ ph¸t triÓn lªn mét giai ®o¹n míi. Hai con ®−êng ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc ®−îc h×nh thµnh tr−íc chiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®−îc thÓ hiÖn râ nÐt trong thùc tiÔn ®Êu tranh gi¶i phãng cña hai nhãm n−íc: §«ng D−¬ng vµ c¸c n−íc cßn l¹i trong khu vùc §«ng Nam ¸. Ho¶ng sî tr−íc lµn sãng c¸ch m¹ng cña c¸c d©n téc §«ng Nam ¸ vµ kh«ng muèn mÊt vïng ®Êt ph× nhiªu vµo bËc nhÊt nµy, ngay khi chiÕn tranh thÕ giíi thø hai s¾p kÕt thóc c¸c n−íc “chÝnh quèc” ®· tung ra ®éi qu©n tinh nhuÖ ®−îc trang bÞ vò khÝ tèi t©n, hßng ®µn ¸p c¸c cuéc c¸ch m¹ng vµ phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë §«ng Nam ¸, t¸i chiÕm l¹i khu vùc nµy. 9
Trªn b¸n ®¶o §«ng D−¬ng, ngay tõ th¸ng 10-1945 thùc d©n Ph¸p ®· ®em qu©n trë l¹i x©m l−îc ViÖt Nam vµ Campuchia, sau ®ã th¸ng 3-1946 tÊn c«ng sang Lµo. Tõ ®©y nh©n d©n 3 n−íc ViÖt Nam, Lµo, Campuchia l¹i tiÕp tôc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc, chèng l¹i sù x©m l−îc cña thùc d©n Ph¸p vµ can thiÖp Mü. Trong cuéc chiÕn ®Êu l©u dµi vµ gian khæ ®ã, ®· h×nh thµnh mét liªn minh chiÕn l−îc võa mang tÝnh tÊt yÕu võa mang tÝnh tù nguyÖn gi÷a ba n−íc §«ng D−¬ng. §ã lµ mét trong nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n t¹o nªn th¾ng lîi vÎ vang cña nh©n d©n ba n−íc §«ng D−¬ng. Sau thÊt b¹i ë §iÖn Biªn Phñ n¨m 1954, thùc d©n Ph¸p buéc ph¶i ký hiÖp ®Þnh Gi¬nev¬ c«ng nhËn ®éc lËp chñ quyÒn thèng nhÊt, toµn vÑn l·nh thæ ba n−íc. HiÖp ®Þnh còng quy ®Þnh tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ qu©n ®éi Ph¸p ph¶i rót khái l·nh thæ B¾c ViÖt Nam, Campuchia vµ Lµo, vÜnh viÔn chÊm døt chÕ ®é thèng trÞ thùc d©n cña Ph¸p ë Campuchia vµ Lµo. Ngay sau khi thùc d©n Ph¸p bÞ ®¸nh b¹i, ®Õ quèc Mü t×m mäi c¸ch hÊt c¼ng Ph¸p vµ ph¸t ®éng cuéc chiÕn tranh x©m l−îc, nh»m biÕn ba n−íc §«ng D−¬ng thµnh thuéc ®Þa kiÓu míi vµ c¨n cø qu©n sù cña Mü. Mét lÇn n÷a nh©n d©n ViÖt Nam, Lµo vµ Campuchia l¹i s¸t c¸nh cïng nhau chiÕn ®Êu chèng kÎ thï chung. Th¾ng lîi to lín cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam n¨m 1975 ®· cæ vò vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸ch m¹ng Campuchia vµ Lµo tiÕn lªn giµnh th¾ng lîi hoµn toµn. Ngµy 14.4.1975, thñ ®« Phn«mpªnh ®−îc gi¶i phãng, cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cña nh©n d©n Campuchia kÕt thóc th¾ng lîi. Sau khi giµnh ®−îc chÝnh quyÒn trong c¶ n−íc ngµy 2.12.1975 n−íc céng hoµ d©n chñ nh©n d©n Lµo chÝnh thøc thµnh lËp, c¸ch m¹ng Lµo b−íc sang thêi kú ph¸t triÓn míi. Th¸ng 11.1945, ®−îc sù gióp ®ì cña qu©n ®éi Anh, thùc d©n Hµ Lan ph¸t ®éng cuéc chiÕn tranh x©m l−îc trë l¹i In®«nªxia, tõ n¨m 1949 hiÖp −íc Lahay ®−îc ký kÕt gi÷a Hµ Lan vµ In®«nªxia, biÕn In®«nªxia tõ mét n−íc ®éc lËp thµnh mét n−íc nöa thuéc ®Þa cña Hµ Lan. Tr−íc søc Ðp vµ cuéc chiÕn tranh bÒn bØ cña nh©n d©n In®«nªxia tõ n¨m 1953, chÝnh phñ d©n téc, d©n chñ do §¶ng Quèc d©n l·nh ®¹o ®· thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p nh»m kh«i phôc vµ cñng cè nÒn ®éc lËp cña ®Êt n−íc: phÕ bá ph¸i ®oµn cè vÊn qu©n sù cña Hµ Lan ë In®«nªxia (1953), huû bá hiÖp ®Þnh Lahay (1956), thu håi miÒn T©y Iran (1963) vµ thi hµnh réng r·i c¸c quyÒn tù do, d©n chñ. Sau chiÕn tranh, thùc d©n Anh trë l¹i chiÕm ®ãng Malaixia. Cuéc kh¸ng chiÕn chèng bän x©m l−îc NhËt B¶n cña nh©n d©n Malaixia, l¹i chuyÓn thµnh cuéc ®Êu tranh chèng thùc d©n Anh. Th¸ng 8.1957, Anh buéc ph¶i c«ng nhËn nÒn ®éc lËp cña Malaixia vµ ngµy 31.8.1957, Malaixia tuyªn bè ®éc lËp. MÆc dï ®· ®−îc coi lµ “quèc gia ®éc lËp cã chñ quyÒn”, sau khi trë l¹i Mianma, quèc héi Anh còng tuyªn bè n−íc nµy trë vÒ tr¹ng th¸i tr−íc chiÕn tranh. Mét phong trµo ®Êu 10
tranh ®ßi ®éc lËp d©n téc d−íi sù l·nh ®¹o cña Liªn minh tù do nh©n d©n chèng ph¸t xÝt ®· bïng næ m¹nh mÏ trong toµn quèc. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, th¸ng 10.1947 thùc d©n Anh buéc ph¶i ký kÕt hiÖp −íc c«ng nhËn nÒn ®éc lËp cña Mianma. Ngµy 11.1.1948, liªn bang Mianma tuyªn bè thµnh lËp. Tõ ®ã ®Õn nay, Mianma ®i theo con ®−êng trung lËp tÝch cùc, kh«ng tham gia bÊt cø liªn minh qu©n sù chÝnh trÞ nµo. ë Th¸i Lan, sau khi chiÕn tranh kÕt thóc, d−íi danh nghÜa §ång minh, qu©n ®éi Anh ®· chiÕm ®ãng Th¸i Lan, hßng kh«i phôc l¹i ®Þa vÞ cò cña m×nh. Song ®èi víi ©m m−u l©u dµi ®èi víi Th¸i Lan, ®Õ quèc Mü ®· ®−a SÓni Pramèt, cùu ®¹i sø Th¸i Lan t¹i Mü trë vÒ lµm thñ t−íng chÝnh phñ Th¸i Lan. §ång thêi th«ng qua “viÖn trî” kinh tÕ vµ qu©n sù, Mü dÇn dÇn hÊt c¼ng Anh, n¾m quyÒn chi phèi Th¸i Lan vÒ mäi mÆt. Ngµy 20.10.1944, qu©n Mü ®æ bé vµo Philippin, th¸ng 2.1945 vµo Manila, mét chÝnh quyÒn th©n Mü ®−îc thµnh lËp. Ngµy 4.7.1946, Philippin tuyªn bè ®éc lËp. Nh−ng Mü ®· buéc chÝnh phñ nµy ký c¸c hiÖp ®Þnh n¨m 1947 vµ 1951 cho phÐp ®−îc ®Æt c¸c c¨n cø qu©n sù trªn l·nh thæ Philippin, l«i kÐo n−íc nµy vµo khèi SEATO. Nh− vËy, trong thêi kú sau chiÕn tranh, phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc ®· ®−a ®Õn viÖc thµnh lËp hai nhãm n−íc ë khu vùc §«ng Nam ¸: n−íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ víi chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ (1954) ®· ph¸ bá xiÒng xÝch thuéc ®Þa, tho¸t khái thÕ giíi t− b¶n chñ nghÜa vµ b¾t ®Çu b−íc vµo con ®−êng x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Nhãm c¸c n−íc ®· giµnh ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ cã xu h−íng ph¸t triÓn theo con ®−êng t− b¶n chñ nghÜa. III. ASEAN - LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. 1. Hoµn c¶nh ra ®êi cña HiÖp héi c¸c n−íc §«ng Nam ¸ (ASEAN). Trong häc phÇn nµy, yªu cÇu häc viªn n¾m v÷ng c¸c vÊn ®Ò sau ®©y: + Bèi c¶nh quèc tÕ t¸c ®éng ®Õn sù ra ®êi cña tæ chøc ASEAN. Trong bèi c¶nh quèc tÕ häc viªn ph¶i nhËn thøc ®−îc nh÷ng t¸c ®éng cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c trung t©m t− b¶n Mü, T©y ¢u vµ NhËt B¶n ®èi víi c¸c n−íc §«ng Nam ¸ trªn hai b×nh diÖn. Thø nhÊt lµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ tõ n«ng nghiÖp sang c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô ®· ®−a ®Õn sù ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ t− b¶n chñ nghÜa. Thø hai lµ sù ra ®êi cña tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ nh− Uû ban kinh tÕ ch©u ¢u vµ ViÔn §«ng, kÕ ho¹ch C«l«mb« vÒ sù liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c n−íc Nam ¸ 11
vµ §«ng Nam ¸, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc víi sù hç trî cña ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸. Trªn b×nh diÖn chÝnh trÞ, an ninh vµ hoµ b×nh thÕ giíi bÞ chi phèi bëi trËt tù hai cùc YANTA ®−a ®Õn sù ra ®êi c¸c tæ chøc qu©n sù quèc tÕ vµ khu vùc nh− khèi NATO, VACXAVA, SEATO, ANZUS, CENTO... §©y còng lµ thêi kú phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc ph¸t triÓn réng kh¾p trªn toµn cÇu ®−a ®Õn sù ra ®êi c¸c quèc gia ®éc lËp vµ h×nh thµnh nªn phong trµo kh«ng liªn kÕt (1961). + Tõ nh÷ng biÕn ®æi cña t×nh h×nh quèc tÕ ®· t¸c ®éng ®Õn t×nh h×nh cña khu vùc §«ng Nam ¸ sau n¨m 1945. ¶nh h−ëng cña chñ nghÜa ®Õ quèc nãi chung vµ Mü nãi riªng t¹i khu vùc §«ng Nam ¸ bÞ suy gi¶m, trong khi ®ã ¶nh h−ëng cña chñ nghÜa x· héi vµ Liªn X« l¹i ®−îc t¨ng c−êng. §Êy lµ c¬ së tiÒn ®Ò ®Ó cho khu vùc §«ng Nam ¸ sau n¨m 1945 h×nh thµnh nªn hai con ®−êng ph¸t triÓn x· héi kh¸c nhau: mét con ®−êng ph¸t triÓn theo khuynh h−íng t− b¶n chñ nghÜa vµ mét con ®−êng ph¸t triÓn theo khuynh h−íng x· héi chñ nghÜa. §èi víi nh÷ng n−íc ph¸t triÓn theo con ®−êng t− b¶n chñ nghÜa, sau khi giµnh ®−îc ®éc lËp d©n téc ph¶i ®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc ë trong n−íc vÒ kinh tÕ lÉn chÝnh trÞ vµ nh÷ng bÊt ®ång, tranh chÊp vµ søc Ðp tõ c¸c n−íc trong khu vùc vµ ngoµi khu vùc. Mét lo¹t vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt gi÷a c¸c n−íc Malaixia, Philippin, Xingapo kÓ c¶ Th¸i Lan ®· th«i thóc c¸c n−íc nµy thµnh lËp mét tæ chøc mang tÝnh chÊt khu vùc ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng v−íng m¾c trong quan hÖ gi÷a c¸c n−íc §«ng Nam ¸ víi nhau còng nh− t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n−íc ®ã ph¸t triÓn. ý thøc hîp t¸c khu vùc ®· xuÊt hiÖn ngay sau khi chiÕn tranh thÕ giíi thø hai kÕt thóc. N¨m 1947 Th¸i Lan thµnh lËp Liªn héi §«ng Nam ¸ bao gåm 4 n−íc Th¸i Lan, Lµo, Campuchia vµ Mianma. N¨m 1959 HiÖp héi H÷u nghÞ kinh tÕ bao gåm hai n−íc Philippin vµ Malaixia còng ®−îc thµnh lËp. TiÕp ®Õn lµ sù ra ®êi hai tæ chøc: HiÖp héi §«ng Nam ¸ bao gåm 3 n−íc Th¸i Lan, Philippin vµ Malaixia (1961) vµ tæ chøc MAPHILINDO (1963). Sù ra ®êi c¸c tæ chøc hîp t¸c mang tÝnh chÊt tiÓu khu vùc lµ ®éng th¸i quan träng ®Ó ®−a ®Õn sù ra ®êi tæ chøc ASEAN vµo ngµy 08.8.1967 t¹i B¨ng Cèc víi 5 thµnh viªn ban ®Çu lµ Th¸i Lan, In®«nªxia, Malaixia, Philippin vµ Xingapo. 12
2. T«n chØ, môc ®Ých cña sù thµnh lËp tæ chøc ASEAN. VÒ néi dung cña phÇn nµy, yªu cÇu häc viªn ph¶i n¾m v÷ng 7 ®iÓm ®−îc nªu ra trong Tuyªn bè B¨ng Cèc, trong ®ã chó träng ®Æc biÖt ®Õn ®iÓm 1 vµ ®iÓm 2. §ã lµ thóc ®Èy sù hîp t¸c kinh tÕ, v¨n ho¸ trong khu vùc trªn tinh thÇn b×nh ®¼ng vµ hîp t¸c nh»m t¨ng c−êng c¬ së cho mét céng ®ång thÞnh v−îng vµ hoµ b×nh cña c¸c quèc gia §«ng Nam ¸. §ång thêi b¶o ®¶m hoµ b×nh vµ æn ®Þnh khu vùc b»ng viÖc t«n träng c«ng lý vµ nguyªn t¾c luËt ph¸p trong quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia vµ nguyªn t¾c cña HiÕn ch−¬ng Liªn Hîp Quèc. Ngoµi ra, Tuyªn bè B¨ng Cèc cßn chØ râ tæ chøc ASEAN lµ mét tæ chøc më cho phÐp bÊt kú quèc gia nµo ë trong khu vùc §«ng Nam ¸ nÕu tu©n thñ c¸c t«n chØ, môc ®Ých cña ASEAN ®Òu cã thÓ trë thµnh thµnh viªn cña ASEAN. ChÝnh ®iÓm më nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc më réng ASEAN tõ mét tæ chøc kh«ng tªn tuæi víi 5 thµnh viªn ban ®Çu trë thµnh mét tæ chøc cã tªn tuæi víi sù tham gia cña 10 n−íc §«ng Nam ¸ vµ cã uy tÝn trªn tr−êng quèc tÕ. 3. C¬ cÊu tæ chøc vµ quy chÕ ho¹t ®éng cña ASEAN Yªu cÇu ®èi víi häc viªn khi häc phÇn nµy lµ ph¶i thÊy ®−îc c¬ cÊu tæ chøc cña HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN) ph¸t triÓn qua hai giai ®o¹n: Giai ®o¹n I tõ 1967-1975 lµ giai ®o¹n c¬ cÊu tæ chøc ASEAN cßn kh¸ ®¬n gi¶n víi c¬ quan l·nh ®¹o lµ Héi nghÞ Ngo¹i tr−ëng tæ chøc hµng n¨m ë thñ ®« c¸c n−íc thµnh viªn theo thø tù ch÷ c¸i A, B, C tiÕng Anh. Giai ®o¹n II tõ 1976 ®Õn nay c¬ cÊu tæ chøc cña HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ®−îc ph©n ®Þnh thµnh 5 khèi trong ®ã khèi ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch gi÷ vai trß träng yÕu trong c¸c ho¹t ®éng cña tæ chøc ASEAN. ë ®©y häc viªn còng ph¶i hiÓu râ sù thay ®æi quy t¾c ho¹t ®éng cña c¬ cÊu tæ chøc ASEAN lµ nh»m ®¸p øng nhu cÇu hîp t¸c vµ ph¸t triÓn cña khu vùc. Héi nghÞ Th−îng ®Ønh lÇn thø IV häp ë Xingapo n¨m 1992 ®· ban hµnh nh÷ng quyÕt ®Þnh quan träng liªn quan ®Õn viÖc thay ®æi c¬ cÊu tæ chøc cña ASEAN. T¹i héi nghÞ nµy, c¸c nguyªn thñ quèc gia ®· quyÕt ®Þnh c¸c cuéc häp cña Héi nghÞ Th−îng ®Ønh ®−îc tæ chøc 3 n¨m mét lÇn theo chÕ ®é lu©n phiªn dùa trªn thø tù ch÷ c¸i tªn n−íc vµ cã thÓ cã c¸c cuéc häp cña Héi nghÞ Th−îng ®Ønh kh«ng chÝnh thøc. §ång thêi, chøc vô Tæng th− ký ASEAN ®−îc bÇu dùa trªn uy tÝn vµ tµi n¨ng víi nhiÖm kú n¨m n¨m vµ cã thÓ gia h¹n thªm nh−ng kh«ng qu¸ mét nhiÖm kú chø kh«ng ph¶i mét nhiÖm kú hai n¨m theo chÕ ®é lu©n phiªn nh− tr−íc ®©y. VÒ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña ASEAN, häc viªn cÇn ph¶i n¾m nguyªn t¾c ho¹t ®éng cao nhÊt ®−îc c¸c n−íc ASEAN ®Æc biÖt quan t©m ®ã lµ: T«n träng ®éc lËp chñ quyÒn, b×nh ®¼ng vµ toµn vÑn l·nh thæ vµ b¶n s¾c d©n téc cña tÊt c¶ c¸c quèc gia. C¸c n−íc 13
thµnh viªn ASEAN ph¶i triÖt ®Ó tu©n thñ thùc hiÖn nguyªn t¾c ®ã vµ ph¶i lµm mäi c¸ch ®Ó cho nguyªn t¾c ®ã kh«ng ®−îc x©m ph¹m. Ngoµi ra, trong sè c¸c nguyªn t¾c ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt b¾t buéc ®−îc c¸c n−íc ASEAN chÊp thuËn, häc viªn còng ph¶i nhËn thÊy cã nh÷ng nguyªn t¾c më ®−îc ¸p dông trong lÜnh vùc hîp t¸c kinh tÕ vµ cã nh÷ng vÊn ®Ò ®−îc gi¶i quyÕt theo phong c¸ch kÝn ®¸o cña ng−êi ch©u ¸. 4. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ hîp t¸c cña ASEAN a. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ASEAN VÒ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c¸c n−íc ASEAN, yªu cÇu häc viªn n¾m v÷ng hai giai ®o¹n chñ yÕu trong lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ASEAN. Giai ®o¹n I tõ 1967 ®Õn 1975 ho¹t ®éng cña ASEAN chñ yÕu trªn b×nh diÖn chÝnh trÞ. Cßn trªn b×nh diÖn kinh tÕ c¸c n−íc ASEAN ch−a ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ nµo trong viÖc thóc ®Èy hîp t¸c kinh tÕ khu vùc. Giai ®o¹n II tõ 1976 ®Õn nay c¸c n−íc ASEAN ®· triÓn khai ®−îc mét sè ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt khu vùc c¶ trªn b×nh diÖn chÝnh trÞ lÉn trªn b×nh diÖn kinh tÕ ®· lµm cho ASEAN trë thµnh mét tæ chøc v÷ng m¹nh vµ cã uy tÝn trªn thÕ giíi. Trong néi dung nµy häc viªn ph¶i nhËn râ sù ph¸t triÓn cña tæ chøc ASEAN tõ nh÷ng n−íc cã vÞ trÝ ®Þa lý gÇn nhau vµ cïng chÞu ¶nh h−ëng v¨n ho¸ chÝnh trÞ ¡nglo X¾c X«ng sang nh÷ng n−íc cã chung nguån gèc chñng téc vµ v¨n ho¸ M· Lai. Tõ mét tæ chøc hîp t¸c gi÷a c¸c n−íc cã cïng chung t− t−ëng sang nh÷ng n−íc cã thÓ chÕ chÝnh trÞ vµ t− t−ëng kh¸c biÖt ®Ó thÊy râ tÝnh chÊt më cña HiÖp héi c¸c n−íc §«ng Nam ¸ (ASEAN). b. ASEAN víi vÊn ®Ò hîp t¸c an ninh chÝnh trÞ. Hîp t¸c an ninh chÝnh trÞ mÆc dï kh«ng ph¶i lµ môc tiªu hµng ®Çu cña viÖc thµnh lËp ASEAN nh−ng do sù tån t¹i nhiÒu nh©n tè bÊt æn ®Þnh nªn vÊn ®Ò an ninh chÝnh trÞ trë thµnh vÊn ®Ò quan träng trong ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cña ASEAN. Xuyªn suèt qu¸ tr×nh thµnh lËp vµ ph¸t triÓn cña ASEAN tõ 1967 ®Õn nay c¸c n−íc trong tæ chøc ASEAN ®· thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p còng nh− t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó ®¶m b¶o an ninh chÝnh trÞ khu vùc. Tuy nhiªn, thêi kú tõ 1967 ®Õn 1978 do nh÷ng t¸c ®éng cña t×nh h×nh quèc tÕ vµ khu vùc, ®Æc biÖt lµ víi sù ph¸t triÓn vµ th¾ng lîi cña 3 n−íc §«ng D−¬ng n¨m 1975 cho nªn c¸c n−íc ASEAN ®· ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña m×nh cho phï hîp vµ quan t©m ®Õn viÖc t¨ng c−êng hîp t¸c an ninh chÝnh trÞ néi bé. Tuyªn bè ZOPFAN vÒ viÖc biÕn §«ng Nam ¸ thµnh mét khu vùc hoµ b×nh tù do trung lËp (11.1971) vµ HiÖp héi H÷u nghÞ vµ hîp t¸c §«ng Nam ¸ (2.1976) lµ ®éng th¸i ®Çu tiªn thÓ hiÖn mèi quan t©m cña c¸c n−íc thµnh viªn ASEAN ®èi víi hoµ b×nh æn ®Þnh ë 14
khu vùc §«ng Nam ¸. §©y còng lµ thêi kú ASEAN ®· x©y dùng ®−îc mét sè ho¹t ®éng hîp t¸c qu©n sù vµ an ninh song ph−¬ng víi nhau. Vµ ®Æc biÖt lµ ®Ó ngá cho nh÷ng n−íc cßn l¹i ë §«ng Nam ¸ cã thÓ tham gia HiÖp −íc Ba Li. Thêi kú 1979 ®Õn 1989, ho¹t ®éng an ninh chÝnh trÞ cña c¸c n−íc ASEAN chñ yÕu tËp trung gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Campuchia liªn quan ®Õn mèi quan hÖ gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n−íc thµnh viªn ASEAN. Trong ®ã ®Æc biÖt chó träng ®Õn vai trß cña In®«nªxia trong viÖc lµm cÇu nèi trung gian gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n−íc ASEAN ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Campuchia. Thêi kú tõ n¨m 1989 ®Õn nay, ho¹t ®éng an ninh chÝnh trÞ cña ASEAN kh«ng chØ giíi h¹n trong ph¹m vi 6 n−íc thµnh viªn cò cña ASEAN mµ ®−îc më réng ra tÊt c¶ c¸c n−íc ë khu vùc §«ng Nam ¸ bao gåm 10 n−íc. §©y lµ thêi kú tæ chøc ASEAN ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu rÊt ®¸ng khÝch lÖ kh«ng nh÷ng trong lÜnh vùc hîp t¸c an ninh chÝnh trÞ néi bé mµ c¶ trong vÊn ®Ò hîp t¸c an ninh chÝnh trÞ cña khu vùc ch©u ¸ -Th¸i B×nh D−¬ng. Sù ra ®êi diÔn ®µn an ninh khu vùc (ARF) vµo ngµy 25.7.1994 lµ kÕt qu¶ cña viÖc x©y dùng c¸n c©n an ninh ë §«ng Nam ¸ trªn c¬ së c©n b»ng lîi Ých gi÷a c¸c n−íc lín. ARF lµ sù ph¶n ¸nh t− duy míi cña ASEAN ®èi víi c¸c vÊn ®Ò an ninh khu vùc. VÊn ®Ò an ninh chÝnh trÞ ë §«ng Nam ¸ trong thêi kú sau chiÕn tranh l¹nh kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt néi bé khu vùc cña c¸c n−íc thµnh viªn ASEAN mµ lµ vÊn ®Ò chung l«i cuèn sù tham gia cña c¸c n−íc ngoµi khu vùc. Víi 22 n−íc vµ tæ chøc quèc tÕ (1999) ARF ho¹t ®éng nh− mét khu«n khæ an ninh ®a ph−¬ng nh»m t¹o ra mét nÒn hoµ b×nh an ninh vµ æn ®Þnh khu vùc. Trong ®ã ASEAN lµ ®éng lùc chÝnh vµ lµ tæ chøc ®ãng vai trß kiÕn t¹o nªn mét nÒn hoµ b×nh theo kiÓu ASEAN. Víi viÖc x©y dùng lßng tin, thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i giao phßng ngõa vµ t×m gi¶i ph¸p cho c¸c cuéc xung ®ét lµ môc tiªu ®Ó x©y dùng §«ng Nam ¸ thµnh khu vùc hoµ b×nh vµ æn ®Þnh. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tÝch mµ c¸c n−íc ASEAN ®· ®¹t ®−îc trong lÜnh vùc hîp t¸c an ninh chÝnh trÞ th× viÖc më réng ASEAN ra 10 n−íc còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi c¸c n−íc §«ng Nam ¸. §iÒu cuèi cïng mµ häc viªn cÇn thÊy râ lµ th«ng qua ho¹t ®éng cña ASEAN trªn b×nh diÖn chÝnh trÞ tõ 1967 ®Õn nay còng nh− viÖc më réng ASEAN tõ 5 n−íc lªn 10 n−íc HiÖp héi c¸c n−íc §«ng Nam ¸ ®· cung cÊp mét m« h×nh hîp t¸c mang tÝnh chÊt ®Æc tr−ng còng nh− gãp phÇn t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng vÒ mét kiÓu hîp t¸c mang phong c¸ch ASEAN. 15
c. Kinh tÕ ASEAN vµ vÊn ®Ò hîp t¸c néi bé. Néi dung chñ yÕu cña phÇn nµy ®−îc ®Ò cËp trªn hai lÜnh vùc: mét lµ kinh tÕ c¸c n−íc ASEAN vµ hai lµ vÊn ®Ò hîp t¸c kinh tÕ trong néi bé c¸c n−íc thµnh viªn ASEAN. VÒ kinh tÕ c¸c n−íc ASEAN chñ yÕu tËp trung vµo 6 n−íc thµnh viªn ASEAN cò (tr−íc 1995). §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ c¸c n−íc ASEAN ®Òu thùc hiÖn sù chuyÓn ®æi chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ tõ chç thùc thi chÝnh s¸ch ®ãng cöa mang chÝnh s¸ch më cöa víi chiÕn l−îc c«ng nghiÖp ho¸ h−íng vÒ xuÊt khÈu. §iÒu cÇn thÊy ë ®©y lµ viÖc triÓn khai chÝnh s¸ch h−íng ngo¹i ®−îc thùc thi dùa trªn t×nh h×nh, ®Æc ®iÓm cô thÓ cña mçi n−íc ®Ó tËn dông lîi thÕ trong quan hÖ víi c¸c n−íc t− b¶n ph¸t triÓn. HÇu hÕt c¸c n−íc ASEAN ®Òu ph¸t triÓn mèi quan hÖ hîp t¸c víi 3 trung t©m t− b¶n chñ nghÜa bao gåm Mü, T©y ¢u vµ NhËt B¶n vµ mèi quan hÖ ®ã chñ yÕu ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së cña sù hîp t¸c song ph−¬ng. C¸c n−íc ASEAN lµ c¸c n−íc hÕt søc nh¹y bÐn trong viÖc chuyÓn h−íng môc tiªu vµo biÖn ph¸p thùc hiÖn kÓ c¶ trong quan hÖ víi c¸c n−íc t− b¶n ph¸t triÓn. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n−íc ASEAN ®¹t ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng cao vÒ kinh tÕ còng nh− cã thÓ ®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc cã thÓ x¶y ra nÕu nh− t×nh h×nh thay ®æi. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh-tiÒn tÖ (1997) ®· lµm cho tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña c¸c n−íc gi¶m xuèng thÊp nhÊt ch−a tõng cã tõ tr−íc tíi nay, nh−ng chØ trong mét thêi gian ng¾n c¸c n−íc ASEAN ®· vùc dËy nÒn kinh tÕ ra khái “®¸y cña cuéc khñng ho¶ng” lµ mét thµnh tùu kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn. Liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy ®ßi hái häc viªn ph¶i n¾m v÷ng qu¸ tr×nh triÓn khai vµ thùc hiÖn hîp t¸c kinh tÕ néi bé gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn ASEAN. Hîp t¸c kinh tÕ néi bé ASEAN tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n, trong ®ã giai ®o¹n tõ 1967 ®Õn 1975 lµ giai ®o¹n hîp t¸c kinh tÕ néi bé thùc hiÖn kh«ng hiÖu qu¶. Thêi kú tõ n¨m 1976 ®Õn n¨m 1989 vÊn ®Ò hîp t¸c kinh tÕ néi bé ®−îc chó träng. Mét sè dù ¸n hîp t¸c ®−îc triÓn khai, nh−ng do m©u thuÉn vÒ quyÒn lîi d©n téc nªn c¸c dù ¸n ®ã cuèi cïng kh«ng thùc hiÖn ®−îc. H¬n n÷a, ®©y lµ thêi kú mµ c¸c n−íc ASEAN më réng quan hÖ víi c¸c n−íc t− b¶n ph¸t triÓn, trong ®ã chñ yÕu lµ hai n−íc Mü vµ NhËt B¶n. V× vËy tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña c¸c n−íc thµnh viªn ASEAN chñ yÕu lµ do tù th©n vËn ®éng cña chÝnh b¶n th©n cña c¸c n−íc ®ã trong quan hÖ víi c¸c n−íc bªn ngoµi HiÖp héi. Thêi kú tõ 1990 trë ®i do m«i tr−êng chÝnh trÞ thay ®æi: chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc vµ cïng víi ®iÒu ®ã lµ sù thay ®æi cña m«i tr−êng kinh tÕ ®· lµm cho c¸c n−íc ASEAN chó 16
träng ®Æc biÖt ®Õn vÊn ®Ò kinh tÕ néi bé. §©y lµ thêi kú hîp t¸c kinh tÕ néi bé gi÷a c¸c n−íc thµnh viªn ASEAN ®−îc khëi s¾c. §iÒu ®ã lµm chóng ta quan t©m trong hîp t¸c kinh tÕ néi bé ASEAN lµ ë tÝnh chÊt ®a d¹ng cña nã. HÇu hÕt c¸c n−íc trong tæ chøc ASEAN ®Òu cã chung quan ®iÓm trong viÖc thùc hiÖn hîp t¸c kinh tÕ néi bé theo c¬ chÕ më. C¸c n−íc thµnh viªn cã thÓ hîp t¸c theo c¬ chÕ song ph−¬ng hoÆc theo cÊp tiÓu vïng hoÆc lµ theo tÝnh chÊt toµn khèi. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®−îc quyÕt ®Þnh bëi t×nh h×nh, ®Æc ®iÓm cña mçi n−íc. Sù ra ®êi c¸c tam gi¸c t¨ng tr−ëng vµ khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nhÊt thóc ®Èy hîp t¸c kinh tÕ néi bé ASEAN lªn tÇm cao míi. Víi c¬ chÕ më ®ã mµ viÖc thùc hiÖn vµ hoµn thµnh AFTA kh«ng diÔn ra ®ång thêi ë tÊt c¶ c¸c n−íc thµnh viªn ASEAN. Sù ra ®êi khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN lµ mét quyÕt t©m rÊt lín cña c¸c n−íc ASEAN nh»m t¨ng c−êng hiÖu qu¶ cña sù hîp t¸c th−¬ng m¹i néi bé khu vùc ®Ó tiÕn tíi x©y dùng mét thÞ tr−êng chung ASEAN cã thÓ c¹nh tranh ®−îc víi c¸c tæ chøc khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi. IV. Quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN tõ n¨m 1967 ®Õn 1997. §«ng Nam ¸ lµ mét chØnh thÓ thèng nhÊt trong ®a d¹ng. C¸c n−íc trong khu vùc ®· cã quan hÖ mËt thiÕt g¾n bã víi nhau tõ l©u ®êi. Tuy nhiªn, trong chiÕn tranh l¹nh, §«ng Nam ¸ ®· bÞ t¸ch ra thµnh hai nhãm n−íc: c¸c n−íc §«ng D−¬ng vµ c¸c n−íc ASEAN. Hai nhãm n−íc nµy ph¸t triÓn theo hai con ®−êng kh¸c nhau. HËu qu¶ nguy h¹i nhÊt cña sù ph©n chia nµy l¹i lµ sù nhËn thøc sai vÒ nhau, nghi kÞ lÉn nhau, thËm chÝ ®èi ®Çu nhau. Tõ sau khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, xu h−íng khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸ tõng b−íc th¾ng lîi trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, do vËy trong ph¹m vi khu vùc §«ng Nam ¸ xu h−íng ®èi tho¹i ®· tõng b−íc kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña m×nh ®Ó ®¶m b¶o tèc ®é t¨ng tr−ëng cao, gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c©n b»ng x· héi. C¸c n−íc §«ng D−¬ng, nhÊt lµ ViÖt Nam tõng b−íc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ cña m×nh sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Trong xu h−íng khu vùc ho¸ vµ trong ý thøc cïng nhau x©y dùng §«ng Nam ¸ thµnh mét khu vùc hoµ b×nh, æn ®Þnh hîp t¸c cïng ph¸t triÓn, c¸c n−íc §«ng Nam ¸ ®Òu muèn t×m l¹i søc m¹nh cña m×nh tõ trong søc m¹nh cña khu vùc ®Ó cïng nhau hîp t¸c cïng ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, c¸c n−íc §«ng Nam ¸ còng muèn cã c¶ søc m¹nh cña c¶ khu vùc ®Ó gãp phÇn vµo viÖc gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò cña khu vùc §«ng Nam ¸ nãi riªng vµ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng nãi chung. 17
Do t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè chñ quan vµ kh¸ch quan, bªn trong vµ bªn ngoµi khu vùc, quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN kÓ tõ khi tæ chøc nµy ®−îc thµnh lËp ®Õn n¨m 1997 ®· tr¶i qua nh÷ng b−íc th¨ng trÇm, ®Ëm nh¹t kh¸c nhau, ph¶n ¸nh c¸c mèi quan hÖ quan träng phøc t¹p ë nh÷ng giai ®o¹n kh¸c nhau cña thêi kú chiÕn tranh l¹nh vµ sau chiÕn tranh l¹nh. Mèi quan hÖ gi÷a ViÖt Nam - ASEAN cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi viÖc quyÕt ®Þnh hoµ b×nh æn ®Þnh vµ hîp t¸c trong khu vùc, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña khu vùc §«ng Nam ¸. Trªn c¬ së thùc tÕ lÞch sö tõ n¨m 1967 ®Õn 1997, quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN ®−îc chia thµnh c¸c thêi kú sau ®©y: 1. Thêi kú 1967-1975: ®©y lµ thêi kú quan hÖ ViÖt Nam vµ c¸c n−íc ASEAN cã nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p: Th¸i Lan vµ Xingapo trong khèi ASEAN tham gia chiÕn tranh x©m l−îc ViÖt Nam, ViÖt Nam ch−a nhËn thøc ®óng vÒ tæ chøc ASEAN cho r»ng ASEAN lµ tæ chøc qu©n sù tr¸ h×nh vµ ng−îc l¹i ASEAN coi ViÖt Nam lµ quèc gia céng s¶n nguy hiÓm. 2. Thêi kú 1975-1989: a. Giai ®o¹n tõ 1975-1979: trong thêi kú nµy ViÖt Nam cè g¾ng më réng quan hÖ song ph−¬ng víi c¸c n−íc trong khu vùc ®Æc biÖt n¨m 1976, ViÖt Nam ®· ®−a ra chÝnh s¸ch 4 ®iÓm: ViÖt Nam kh¼ng ®Þnh mong muèn më réng quan hÖ víi c¸c n−íc §«ng Nam ¸. Trong chuyÕn viÕng th¨m c¸c n−íc ASEAN cña Bé tr−ëng ngo¹i giao NguyÔn Duy Trinh ®Çu n¨m 1978 vµ chuyÕn viÕng th¨m cña thñ t−íng Ph¹m V¨n §ång vµo cuèi n¨m 1978, ViÖt Nam ®· ký c¸c tuyªn bè chung víi c¸c n−íc ASEAN theo tinh thÇn tuyªn bè 4 ®iÓm cña ViÖt Nam. Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n−íc ASEAN b¾t ®Çu ®−îc thiÕt lËp vµ ph¸t triÓn qua viÖc ký c¸c hiÖp ®Þnh kinh tÕ, th−¬ng m¹i, khoa häc kü thuËt, hµng kh«ng vµ hµng h¶i. b. Giai ®o¹n tõ 1979-1989: Trong giai ®o¹n nµy (®Æc biÖt tõ 1979-1983), quan hÖ gi÷a ASEAN vµ 3 n−íc §«ng D−¬ng c¨ng th¼ng nhÊt tõ tr−íc ®Õn nay. ViÖc ViÖt Nam gióp Campuchia ®¸nh P«npèt - Iªngxari ®· lµm cho c¸c n−íc ASEAN e ng¹i r»ng sau khi th¾ng P«npèt, ViÖt Nam sÏ x©m ph¹m chñ quyÒn cña hä, hä kh«ng hiÓu ®−îc thiÖn chÝ cña nh©n d©n ViÖt Nam. TÊt c¶ c¸c n−íc ASEAN ®· dÑp nh÷ng bÊt ®ång tr−íc ®©y ®Ó cÊu kÕt víi nhau chèng ViÖt Nam-Lµo-Campuchia. ChÝnh s¸ch nµy ®−îc sù hç trî vµ khuyÕn khÝch cña Mü-Trung Quèc vµ c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng kh¸c. Trong sè c¸c n−íc ASEAN, Th¸i Lan ®−îc coi lµ n−íc tiÒn tuyÕn. Th¸i Lan cho qu©n Kh¬me ®á c− tró trªn l·nh thæ n−íc m×nh ®Ó chèng ph¸ c¸ch m¹ng ViÖt Nam - Lµo. Xung quanh vÊn ®Ò Campuchia, quan hÖ khu vùc trë nªn c¨ng th¼ng nhÊt. 18
Tr−íc t×nh h×nh quan hÖ c¸c n−íc trong khu vùc ®èi ®Çu c¨ng th¼ng nh− vËy, ViÖt Nam ®· ®−a ra c¸c ®Ò nghÞ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Campuchia, vµ nhiÒu ®Ò nghÞ vÒ hoµ b×nh vµ hîp t¸c ë §«ng Nam ¸. Tuy nhiªn, tÊt c¶ c¸c ®Ò nghÞ cña ViÖt Nam vÒ ®èi tho¹i vµ hîp t¸c khu vùc ®Òu kh«ng ®−îc ASEAN chÊp thuËn. Hä cho r»ng “VÊn ®Ò campuchia” lµ nguyªn nh©n chñ yÕu g©y mÊt æn ®Þnh khu vùc, ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Campuchia tr−íc råi míi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò hoµ b×nh, hîp t¸c khu vùc. ViÖt Nam ph¶i rót qu©n khái Campuchia th× míi ®èi tho¹i gi÷a hai nhãm. Thùc ra th× qu©n ®éi ViÖt Nam ë Campuchia lµ v× sù tån vong cña c¶ 3 n−íc §«ng D−¬ng. Do vËy, khi lùc l−îng c¸ch m¹ng Campuchia ngµy cµng tr−ëng thµnh th× ViÖt Nam tõng b−íc rót qu©n vÒ n−íc. Ngay tõ n¨m 1982, ViÖt Nam ®· thùc hiÖn rót qu©n, nhÊt lµ tõ n¨m 1985 ®· ®¬n ph−¬ng rót qu©n tõng b−íc vµ triÓn väng c¸c n−íc lín X«- Mü-Trung dµn xÕp vÊn ®Ò Campuchia víi nhau, c¸c n−íc ASEAN ®ång ý cö In®«nªxia lµm ®¹i diÖn ®èi tho¹i víi c¸c n−íc §«ng D−¬ng. Qua viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Campuchia vµ nªu cao vÊn ®Ò hîp t¸c khu vùc, sù ®oµn kÕt ASEAN vµ vai trß cña tæ chøc ASEAN ngµy cµng ®−îc cñng cè vµ t¨ng c−êng ë khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng cè g¾ng c¶ ViÖt Nam, Lµo, In®«nªxia, Malaixia vµ c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ kh¸c trong viÖc t×m kiÕm mét gi¶i ph¸p hoµ b×nh cho vÊn ®Ò campuchia, x©y dùng §«ng Nam ¸ thµnh mét khu vùc hoµ b×nh vµ æn ®Þnh, cho thÊy ViÖt Nam vµ c¸c n−íc ASEAN ngµy cµng ý thøc ®−îc vai trß cña m×nh trong viÖc gi¶i c¸c vÊn ®Ò cña khu vùc. Nh÷ng diÔn biÕn míi trong t×nh h×nh quèc tÕ vµ khu vùc ®· t¹o thªm ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thóc ®Èy xu h−íng tÝch cùc trªn. Quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN ®· tr¶i qua nhiÒu chÆng ®−êng thö th¸ch, nh−ng cã thÓ nãi r»ng thêi kú tõ 1979 ®Õn 1989 lµ chÆng ®−êng thö th¸ch cao nhÊt mµ ViÖt Nam vµ ASEAN ®· v−ît qua. Vµo cuèi giai ®o¹n, víi viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Campuchia-vËt c¶n cuèi cïng trong quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN ®· chÊm døt thêi kú ®èi ®Çu c¨ng th¼ng gÇn chôc n¨m trêi trong quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN, ®−a quan hÖ Êy sang mét thêi kú míi. 3. Thêi kú 1989-1997: Tõ §¹i héi VI cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam víi ®−êng lèi ®æi míi toµn diÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i “thªm b¹n, bít thï”, ®a d¹ng ho¸ quan hÖ. §−êng lèi ®èi ngo¹i nµy ®−îc tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh t¹i §¹i héi lÇn thø VII vµ VIII cña §¶ng. Tõ n¨m 1989, ViÖt Nam ®· rót hÕt qu©n khái Campuchia. “VÊn ®Ò Campuchia” ®i vµo gi¶i ph¸p hoµ b×nh, chÝnh v× vËy, c¸c n−íc ASEAN ®· ph¸t triÓn quan hÖ song ph−¬ng víi ViÖt Nam vµ hoan nghªnh ViÖt Nam tham gia hîp t¸c khu vùc. Trong c¸c cuéc tiÕp xóc cÊp cao gi÷a ViÖt Nam víi ASEAN tõ cuèi n¨m 1990 trë ®i, c¸c n−íc ASEAN ®Òu ñng hé ViÖt Nam ký HiÖp −íc Bali vµ ngµy 28.11.1992, HiÖp héi 19
cÊp cao ASEAN lÇn thø 4 t¹i Xingapo ®· tuyªn bè râ ®iÒu ®ã. V× vËy ngµy 22-7-1992, ViÖt Nam chÝnh thøc tham gia HiÖp héi Bali vµ trë thµnh quan s¸t viªn cña ASEAN. Trong giai ®o¹n nµy, quan hÖ ViÖt Nam - ASEAN ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¶ trong lÜnh vùc song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng. Bu«n b¸n, ®Çu t−, trao ®æi c¸c cÊp ®Òu t¨ng. Xu thÕ hoµ nhËp vµ hîp t¸c ®Ó cïng ph¸t triÓn ngµy cµng tiÕn triÓn m¹nh mÏ, kh«ng bÞ c¶n trë bëi bÊt cø lý do nµo, kÓ c¶ lý do chÝnh trÞ lÉn kinh tÕ. C¸c n−íc §«ng D−¬ng lÉn ASEAN ®Òu cã quyÕt t©m cao trong viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c trong c¸c lÜnh vùc v× lîi Ých chung cña c¶ khu vùc. T¹i Héi nghÞ Bé tr−ëng ngo¹i giao ASEAN lÇn thø 27 häp t¹i B¨ng Cèc (tõ 22 ®Õn 23-7-1994), c¸c n−íc ASEAN ®· nhÊt trÝ tuyªn bè s½n sµng c«ng nhËn ViÖt Nam lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN. Ngµy 28-7-1995, t¹i thñ ®« Ban®a Xªri Bªgaoan (Brunei), n¬i diÔn ra Héi nghÞ Bé tr−ëng ngo¹i giao c¸c n−íc ASEAN lÇn thø 28 vµ ARF lÇn thø 2, ViÖt Nam ®· chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn thø 7 cña ASEAN. ViÖc ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn thø 7 cña ASEAN më ra mét thêi kú míi - thêi kú héi nhËp, khu vùc ho¸ cña c¶ khu vùc §«ng Nam ¸. 20